VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

Jeta në emigrim nuk është film artistik – Intervistë me Prof. Saimir Lolja, Toronto – Intervistoi Taulant Dedja

October 19, 2021

Flasshqip: Saimir, mirëseerdhët në këtë bashkëbisedim për rubrikën “Profil” të portalit tonë!

Saimir Lolja: Falemnderit për ketë bisedë të shkruar në lidhje me rrugëtimin tim dhe disa këndvështrime në jetë. Secili nga shqiptarët këndej e andej mund e duhet të shkëmbejë përvojat e tij të jetës, punës, leximeve, si dhe këndvështrimet për çështje të ndryshme. Çdonjërit i përparon jeta më mirë duke dëgjuar me respekt dhe lexuar më shumë, sepse secili është i vetëm. Ashtu siç ka shenjat e gishtave, ashtu ka edhe mendjen, botëkuptimin dhe këndvështrimin. Duke i patur këmbët mbi tokë, njerëzit erdhën këndej jo si turistë dhe betejat që kanë përballuar ose përballen tani secili i di vetë. Ka shumë më tepër për të shkruar se sa do përmblidhet këtu. Veçan, jua mirënjoh dhe çmoj kohën, mendjen e paranë që harxhoni për faqen FlasShqip.ca dhe marrëdhëniet me njerëzit.

Flasshqip: Mirënjohje edhe nga ne për konsideratën dhe le ta nisim si fillim me rrënjët, me familjen dhe vendlidjen. Ku keni lindur dhe jeni rritur në Shqipëri?

Saimir Lolja: Vendlindja është në qytetin e Elbasanit dhe viti 1963, dy ditë pas Ditës së Verës. Pemët familjare që kam ndërtuar deri në mesin e shekullit XIX, tregojnë vendndodhjen Elbasan edhe për linjën e tim ati dhe tim ame. Të dy anët e prindërve kanë qenë lidhur me këngët, muzikën dhe orkestrën e Isuf Myzyrit. Nga më të vjetrit e mi, im atë Ahmeti ndërroi jetë në vitin 2003 dhe halla Shegushi në vitin 2019. Familjarisht, xhaxhallarët Hyseni, Ademi dhe Bedriu janë në Elbasan, kurse Muharremi në Tiranë. Ime amë Ferideja është bashkë me familjen e tim vëllai Danielit në Tiranë, kurse motra e saj Hatixheja dhe vëllezërit Ibrahim e Qazim e mbyllën jetën vite më parë. Shtëpia e të atit të Feridesë, Alush Kuqashi, ka qenë saktësisht ku është sot Gjykata e Elbasanit, pranë Drejtorisë së Policisë. Pamje të oborrit të asaj shtëpie kur kam qenë dy vjeç i kam akoma. Deri në vitin 1945, Xhipi, vëllai i gjyshit Sabri Lolja, punonte si oficer i Policisë Financiare në Elbasan. Mik i tij ishte Gani Bungo, shtëpia e të cilit ishte në fund të rrugicës mbrapa Bibliotekës së sotme të Elbasanit. (Në shtëpinë e Ganiut banonte edhe Kol Radovani nga Shkodra kur qe Qark-Komandant në Elbasan.) Në vitin 1945, Gani Bungo me familje u zhvendos në Shkodër që t’i shmangej përndjekjes. Prandaj gjyshi Sabri Lolja i mori me qera kopshtin e tij të madh me portokaj dhe hurma. Për veçanti e habi, aty ishte një pemë hurme sa një lis i lartë; pamjen e saj e ruaj edhe tani. Portokajt nuk duhej t’i zinte bora sepse hidhtoheshin dhe prisheshin. Ndonëse vileshin para kohe dhe ishin të tharët, zgjidhja ishte gjetur duke i futur në vaska të mëdha të mbushura më tallash druri, mundësisht tallash pishe. Ashtu portokajt edhe piqeshin më shumë e me ngadalë edhe ruheshin si të freskët. Të merrje një portokall të atillë, bie fjala, në muajin Mars nuk kishte gjë më të bukur dhe më të shijshme. Kopshti jepte prodhim të madh dhe portokajt e hurmat vileshin në vjeshtë dhe silleshin me karrocë me dy rrota me kalë në shtëpi. Një ditë, isha tre vjeç dhe tani kam një pamje, i hypa nga mbrapa karrocës që kthehej për tek kopshti pa leje dhe pa dijeni të prindërve. Kur u rrita ma treguan dhe e mora vesh gabimin që kisha bërë dhe ç’kishte ndodhur në shtëpi edhe kur morën vesh që isha në kopshtin e portokajve.

Flasshqip: Impresionues detajet që përshkruani. Të tilla sigurisht duhet të keni akoma më shumë nga fëmijëria, rinia, shkollimi dhe jeta në Shqipëri para emigrimit në Kanada…

Saimir Lolja: Arsimimin deri në vitin e tetë e kreva tek shkolla “Jorgji Dilo”. Përballë saj ishte, sepse tani është bërë rrugë e madhe, e quajtura Fusha e Loparit (Cowboy Field, ang.). Përbri saj qe shtëpia e gjyshit Sabri Lolja, ku banuam deri në vitin 1974 nga kur pastaj im atë Ahmeti si djali më i madh u zhvendos në një hyrje pallati në Lagjen Vullnetari. Edhe tani kam pamje kur ne fëmijët luanim nëpër kopshtet e shtëpive apo të shkollës “Jorgji Dilo”. Shokët fqinjë të fëmijërisë që luanim më shumë ishin Agron Bardhi e Shpëtim Dervishi.  Lojë e përhapur ishte loja e topit me këmbë (football, ang.) si dhe lojrat me stërfycat që i bënim si pistona me degë shtogu ku futnim gjysmë-kokrrat e caracës për t’i gjuajtur, me kopsa apo arra me zarë, me karrocat me kushineta, më sapllakët të rrethuar nga balta që i vërvitnim duke i vënë flakën karbitit të shuar me ujë (një herë dëmtova gishtin e madh të dorës së djathtë; edhe tani e kam atë pamje), etj. Mbajtja e pëllumbave dhe lojërat me to ka qenë e mirënjohur dhe e biseduar me mburrje nga ata që i kishin. Shtëpiat që kishin hajate mbanin edhe kafazë me gardalina apo bilbila; kemi patur një ose dy të atillë. Kur isha 6 vjeç fillova të mbledh pulla postare, mbledhje e cila ishte një traditë shekullore në Elbasan. Legjendari ishte i mirënjohuri Lef Nosi. Im atë Ahmeti, kishte miqësi me doktor Stilian Nosin dhe shkoja ngandonjëherë në shtëpinë e tij në Kala. Atje ruheshin rradhitje të famshme e të mrekullueshme pullash postare. Si tani e mbaj mend kur Rud Nosi (i cili bashkë me vëllain Vaso janë këtu) më dha një seri pullash postare; akoma i kam në album. Pullat postare i kam mbledhur vazhdimisht. Mbajtja e shkëmbimi i pullave postare u përhap shumë tek djemtë në vitet 1970.

Flasshqip: Besojmë që, megjithë kufizimet e kohës, jeta në Elbasanin gjallonte e qyteti ishte një mjedis tërheqës për ty dhe moshatarët e tu…

Saimir Lolja: Sigurisht. Pamje e kujtime kam për Furrën e Pjekjes të lagjes. Quhej Furra e Mom Danës, sepse ishte ajo që piqte tavat, bakllavatë, lakrorët, revanitë, ballakumet apo gjelat. Përballë shkollës qenë disa dyqane shërbimesh e ushqimesh, për shembull, këpucar, kovaç, samarxhi. Ngase veglat i pëlqej dhe i përdor edhe tani, shkoja shpesh tek kovaçi për ta parë si punonte dhe kur më linte i përdorja çekiçët që godisnin çelikun e zjarrtë mbi kudhër. Në ato kohëra kishte uri të madhe për libra; disa edhe i merrnin pa leje librat dhe iu vinte turp t’i kthenin. Njerëzit lexonin e bisedonin për to. Sa herë ishim për vizita në shtëpitë e kushërinjve do rrëmoheshin ose raftet ose divanet e mbushura me libra për të gjetur ato që të shtonin kureshtjen. Veçanërisht librat e vjetër që ishin të ndaluar, të cilat “partia” i kishte njollosur me etiketën “libra të verdhë”, qenë librat që të shkaktonin etje shumë të madhe leximi. Teze Hatixheja ruante disa libra të atillë që kishin një fletë me gjatësi sa ajo ligjorja e sotme. Kur ishim në vitin e tetë, sapo dolëm nga shkolla dhe u nisëm më shokun Kujtim Kotorri për në shtëpi, gjetëm në rrugë një 25 Lekëshe letër. Edhe tani e kam atë pamje gëzimi dhe menjëherë shkuam tek libraria pranë Bibliotekës së Elbasanit dhe blemë libra. Një libër të titulluar “Edhe i vetëm trim në luftë”, përkthim (më saktë shqipërim) nga rusishtja, e kam lexuar shumë herë. Libra të tjerë që lexoheshin shumë qenë: Robinson Kruzo me autor Daniel Defoe, Udhëtim në Qendër të Tokës, 20’000 lega nën det, Rreth botës për 80 ditë, Bijtë e kapitenit Grant të autorit Zhyl Vern, etj.

Flasshqip: … dhe si vijoi shkollimi më pas… vitet e gjimnazit… që vështirë se ndokush mund t’i harrojë…

Saimir Lolja: Shkollimi i mesëm në vitet 1977-1981 u bë në degën e Teknologjisë Kimike dhe qemë brezi i parë i asaj dege. Grupi ynë përbëhej nga tre djem të tjerë Gani Petriti (është këtu), Edmond Biba (tani në Washington DC), Nikolin Franko dhe 28 vajza. Ia kemi kaluar shumë mirë dhe miqësinë e sinqertë e ruajmë edhe sot e kësaj dite. Mbrëmjet e vallzimit kanë qenë të vazhdueshme dhe mbetën të paharrueshme. Me Ganiun pata qenë në të njëjtën klasë që në vitin e parë tek shkolla “Jorgji Dilo” dhe do isha me të njëlloj edhe në universitet. Nga vajzat këtu është Afërdita Musai (Peni) dhe Laureta Shehu. Në vitin e tretë dhe të katërt shkuam edhe për dy javë stërvitje ushtarake në Gjinar dhe jemi ngjitur deri në majën me borë të malit të Bukanikut. Si zakonisht, në Gjinar shkonim e zbritnim me këmbë. Ky vit është 40 vjetori i mbarimit të shkollës së mesme dhe Afërdita Musai ishte takuar me shoqet në Elbasan. Me Ganiun e Edmondin shkonim herë pas here për t’u larë në lumin që shkumbon, domethënë Shkumbin, andej nga Krasta e Vogël. Me vëllain Danielin shkonim e laheshim edhe tek prita e përroit të Zaranikës. Gjatë shkollës së mesme dhe më pas në atë universitare kemi qenë shpesh për të kryer praktikën industriale një mujore në Kombinatin Metalurgjik. Në Dhjetor 1977, viti i parë i shkollës së mesme, na dërguan e mbollëm pishat që janë pranë Urës së Zaranikës nga ana e ullishtave. Pas dy vjetësh një herë na dërguan me autobuza në Bradashesh dhe iu ngjitëm malit të Krrabës në këmbë. Secili kishte ose lopatë ose kazmë. Dolëm në fshatin Petresh dhe hapëm tarraca e mbollëm pemë qershie. Pastaj, ndërsa vetë mbaja mbi sup një kazmë, zbritëm me këmbë malin e Krrabës dhe duke vazhduar ecjen arritëm Urën e Zaranikës. Nga aty, secili shkoi në shtëpinë e tij ballëlart për punën vullnetare dhuruese që kishte bërë. Deri më sot nuk kam lexuar apo dëgjuar që ndonjë banor nga atje sipër Krrabës të ketë falënderuar shkollarët dhe popullatën e Elbasanit për dhuratën që morën.

Flasshqip: Saimir, besojmë se keni qenë edhe pjesë e brezit të djemve që e provoi edhe atë që quhej “stazh” pas mbarimit të shkollës së mesme dhe vajtjes në shkollën e larte apo jo?

Saimir Lolja: Po. Pas mbarimit të shkollës qemë brezi i fundit i djemve që kryem një vit punë industriale para se të shkonim në universitet. Ashtu, veç vajzave që shkuan në universitet, të gjithë ne të tjerët u dërguam në Kombinatin Ushtarak në Mjekës. Pas një viti pune aty, bashkë me Ganiun dhe Edmondin filluam universitetin në degën e Kimisë Industriale. Jetonim në konviktet e Qytetit Studenti. Në Shtator 1983 sapo kishim ardhur atje për të filluar vitin e dytë. Morëm çarçafët, batanijet e jastëkun tek zyra shpërndarëse. Shkuam në dhomën e caktuar dhe filluam të shtronim dyshekët. Kur dy nga ne ndjenë e dalluan puçrrat e pickimit. U dha kushtrimi në dhomë: dyshekët kanë çimka. S’kishim ku të shkonim, sepse të nesërmen ishte dita e parë e universitetit dhe që në 8 të mëngjesit duhej të ishim në Fakultet. Mora një vendim me veten: natën, do shtrihem për të fjetur dhe nuk do lëviz sido të ishte sulmi i çimkave kundër neve studentëve arsimdashës. Sepse pata dëgjuar se edhe nga ariu nuk pëson gjë po nuk lëvize, jo më prej çimkave të vockla. Tetë orët e natës u dukën sikur ishin tetë muaj torturë. Kopetë e çimkave vraponin mbi kokë e këmbë, qafë, gushë e veshë dhe ngase nuk po gjenin trup të gjallë që t’u shuante urinë vazhdonin të vraponin mbi trupin me formë njeriu. Si përfundim, në mëngjes kisha shpëtuar pa u pickuar dhe ngase çimkat u adhnuan me mua që natën e parë ato nuk më sulmuan më tërë vitin shkollor.

Flasshqip: Sigurisht dikush që nuk e ka njohur atë kohë, ose ka qenë në moshë fare të vogël, mund t’i duket gati e pabesueshme kjo ndodhi, por kush ka kaluar nga “Qyteti Studenti” në ato vite, sigurisht nuk e dëgjon për herë të parë një histori të tillë…

Saimir Lolja: Kjo që sapo tregova ishte nata e pare e muajit që qe caktuar për ne të bënim punë prodhuese në Kombinatin Ushqimor të Tiranës. Na futën të pastronim prasët, t’i prisnim e t’i bënim gati për tharje. Shtatori atëherë ka qenë i freskët dhe në konvikt dhoma ishte e ftohtë natën, ndonëse kishte në dukje ngrohje qendrore me ujë të ngrohtë. Në ato kushte përdornim ndonjëherë një furnelë elektrike me diametër 10 cm me tel të hollë dhe e lidhnim tek llamba në qendër të dhomës. Ishte një gjë që nuk lejohej. Një natë na erdhën rojtarët “Lejfenë” e na gjetën mua, Rudolf Pepon (i cili tani është në Montréal) dhe Edmond Bibën. Më pastaj ata lajmëruan organizatën e partisë së Fakultetit të Shkencave të Natyrës se kishin pikasur tre “diversantë” që po ngroheshin dhe si papritur u ngrit një shtrëngatë kundër ne të treve. Mbledhje të shumta atje mes pirgjeve me pras, mbledhje orëgjata të anëtareve të partisë në Fakultet dhe fletë të mëdha Dacibao të vendosura në shumë vende të “Qytetit Studenti”. “Lejfenët” këmbëngulnin se ne “diversantët” duhej të përjashtoheshim nga universiteti. U desh ndërhyrja e dekanit të nderuar Shaban Baxhaku që shtrëngata të kthehej në sqotë dhe të mbaronte.

Flasshqip: Jemi të bindur që kjo historia e “Lejfenëve”, që i gjeje në çdo fakultet, do t’u ngacmojë shumë kujtime bashkatdhetarëve të të njejtit brez që jetojnë këtu… Po si përfunduan “peripecitë” e jetës universitare dhe si nisi karriera profesionale e shkencore?

Saimir Lolja: Diplomën universitare në Kimi Industriale e patëm në dorë më 14 Janar 1987. Qemë pak më pak se 100 vetë që mbaruam degën e Kimisë Industriale atë vit dhe ngase brumi ynë i gatuar ishte i mire, 10 vetë nga ne i mbajtën si pedagogë në Fakultetin e Shkencave të Natyrës. Mbas dy javësh filluam shkollën tremujore ushtarake e cila na gradoi oficerë rezervistë ushtrie në degën e kimisë. Disa shokëve ua ndërprenë shkollën ushtarake sepse i dërguan në uzinën e vajrave në Ballsh, e cila sapo do të vihej në punë. Në Shtator fillova punën në Fakultet dhe vazhdova me studime, dhënie provimesh dhe punë shkencore. Tanimë banoja në Godinën 18 të “Qytetit Studenti” (godina e pedagogëve) në një dhomë me Edmond Bibën. Mik të afërt kishim në dhomën përballë Kristaq Markollarin nga Korça, të cilin e kishin mbajtur pedagog në Fakultetin e Gjeologjisë. Në vitin 1995 botova artikullin e parë shkencor në revistën “Fuel”. Doktoratën e mbrojta në vitin 1995 dhe për shkak të kotësisë që kanë patur zyrat e atëhershme (ndoshta janë më mirë tani) diploma e Doktoratës u firmos në Prill 1996. Në vitin 1998 botova një libër akademik për projektimin dhe ekonominë e uzinave kimike. Në vitin 1998, botova një artikull tjetër shkencor në revistën Fuel Processing Technology. Titullin Profesor i Asociuar (Associated-Professor, ang.) e arrita në Dhjetor 1999.

Flasshqip: Sigurisht kjo pjesë ka qenë një sfidë më vete në rrugëtimin tuaj…

Saimir Lolja: Patjetër. Të jesh pedagog universiteti, aq më tepër këndej në Perëndim, do të thotë të punosh 16 orë në ditë gjithë javën e vitin. Sepse përndryshe nuk mbahet ai vend pune. Për shembull, kur rishkova në Departamentin e Inxhinierisë Kimike në Universitetin e Notinghamit në vitin 1995, pesë nga profesorët që i njihja aty i patën lajmëruar se në fund të viti shkollor do pushoheshin nga puna, sepse nuk kishin botuar numrin e duhur të artikujve shkencorë dhe po u jepnin edhe një vit rrogë që të kishin energji për të kërkuar punë tjetër, porse vetëm të iknin.

Flasshqip: Përmendët herën e dytë në Nothingam. Po hera e parë kur ka qenë?

Saimir Lolja: Në fillim të Shtatorit 1992 u martova me Ilirianën dhe mbas dy javësh shkova në Departamentin e Inxhinierisë Kimike të Universitetit të Notinghamit ku qëndrova një vit. Iliriana arriti në fund të Shtatorit. Banonim në Beeston, një lagje pranë Universitetit. Profesorët aty më treguan se një arsye për pranimin tim kishte qenë kureshtja e tyre për të parë një shqiptar. Sepse ata nuk e dinin ku binte në hartë Shqipëria. Shpesh edhe pse u shpjegoja se ndodhet mbi Greqi dhe përballë Italisë nevojitej të merrej harta dhe t’ua tregoja se “ja ku është dhe se aty ka qenë”. Për të krijuar lidhje, Departamenti nisi një profesor për vizitë në Katedrën e Teknologjisë Kimike në Fakultetin e Shkencave të Natyrës në Tiranë. Një ditë para se t’i hypte avionit, më tha: Saimir, eja ma trego edhe një herë se ku do shkoj dhe hapëm hartën e Europës. Atje na lindi djali i parë dhe nevojitej të shtohej pamja e tij në pasaportë. Prandaj shkova në Londër dhe mora një vulë tek ambasada shqiptare. Ngase mbarova punë herët, shkova tek stacioni i autobusëve për të gjetur një orar nisjeje më herët. Pasi fola, sportelisti aty më pyeti: Nga jeni sepse nga e folura dallohesh jo vendas? Nga Shqipëria, u përgjigja dhe shpalosa recetën e shpjegimit me hartë. Me tundje koke e mori vesh, me shprehje fytyre jo. Nga jeni ju? – ia ktheva. Nga Gjibraltari (Gjibrylthari e quaj unë), më tha. Uauu çfar rastësie, u përgjigja. Sepse kryetari i Departamentit të Inxhinierisë Kimike në Universitetin e Notinghamit ishte me origjinë nga Gjibraltari dhe quhej Azopardi. U gëzua shumë por edhe u vrenjt në çast sepse tha: “Nuk po e njoh, nuk po mundem ta njoh, si ka mundësi?! Sepse Gjibraltari është vend i vogël dhe të gjithë i njohin të gjithë”. Prandaj kur u ndamë më tha: “E megjithatë bëji të fala atij nga unë, Jerry”.  Anglia, Notinghami dhe lagjia Beeston ishin të rregullt dhe me pamje e lule si këtu; për shembull, bari ishte i korrur e korrej kudo. Kur shihej një rrugicë, gjysma e shtëpive ishin me tabela për shitje dhe nuk kishte pallate (unë i kam pagëzuar palarte) si këtu në Toronto. Me familjet tona në Shqipëri lidheshim me letra të shkrojtura që postoheshin. Emaili në Shqipëri nuk kishte hedhur farë akoma, pra nuk e përdorja. Interneti edhe në Universitet ishte sa një milingonë krahasuar me internetin e sotëm. Çmimet e mallrave ishin shumë të lira. (Edhe kur isha në vitin 1995 për dy javë, çmimet qenë përsëri të lira.). U kthyem në Shqipëri në fund të Gushtit 1993.

Flasshqip: … dhe si u duk Shqipëria pas atij viti të plotë që kaluat familjarisht në Angli?

Saimir Lolja: Ndonëse në Shqipëri kishin hyrë mallra të reja varfëria vazhdonte. Kur ecnim çdo gjë na dukej e mbuluar me një cipë balte ngjyrë gri dhe errësira ishte e zakonshme. Megjithatë, vazhdonte një lloj kënaqësie që mungon këndej e tani andej e këndej: njerëzit gëzoheshin shpesh sa herë që rirridhte si curril energjia elektrike që thahej shpesh edhe për periudha të gjata. Gëzimi shtohej edhe sa herë binte shi në Tiranë sepse “partia” kishte thënë se sa herë binte shi me gjyma në Tiranë mbusheshin me ujë hidrocentralet mbi lumin Drin. Në ato vite dallohej shumë dëmi që patën pësuar ushqimet, sendet, veshjet, ndërtesat, fabrikat, makineritë, qyteti dhe fshati nën regjimin sllavo-barbar (slavic communist, ang.) të qeverisjes. Tani që drita ka 30 vite që bie dallohet dëmi shumë herë më i madh që regjimi sllavo-barbar i shkaktoi dhe i mbolli mendjes. Një vit banuam tek shtëpia e prindërve të Ilirianës në Tiranë. Më kujtohet se në Dhjetor u dogj transformatori elektrik i lagjes. Terri dhe mërdhifja e thartë zgjati tre muaj. Bile në atë kohë na u sëmur edhe çuni në bajame, vesh e me temperaturë. Pas një viti Iliriana filloi punë si mësuese në shkollën e mesme “Harri Fultz” në Tiranë. Unë vazhdoja në Fakultet të Shkencave dhe plotësoja doktoratën. Me banim kaluam në një dhomë në Godinën 18 të pedagogëve të universitetit në “Qytetin Studenti”. Çunin e dërguam në Elbasan tek prindërit dhe shkonim çdo fund jave. Udha kalonte nga Qafa e Krrabës e cila e largonte Tiranën e Elbasanin dhe tërë Juglindjen shumë shumë. (Tani me rrugën e re të madhe shkohet për 15 minuta nga Tirana në Elbasan). Kanë qenë heronj shoferët që udhëtonin në ato rrugë të cilat ishin ndërtuar në vitet 1930. Si grup pedagogësh të Godinës 18 arritëm që shteti të fillonte për ne ndërtimin e dy pallateve ku secili do paguante më vonë hyrjen e tij. Vazhdonte, e ndoshta vazhdon, ndërtimi i pallateve sipas modelit të pështirë G4 të sovkozeve sovjetike të viteve 1950, vetëm se tani ishin më shumë kate. Prindërit dhe vëllai u bashkuan me ne në Tiranë në vitin 1996.

Flasshqip: Megjithë këto përipeci që shumë prej nesh që jetojnë sot në Kanada i kanë përjetuar, ju ishit në kushtet e një karriere të suksesshme akademike, ndaj dhe natyrshëm bëhet pyetja si ndodhi që vendosët të largoheshit nga atdheu, cilat ishin arsyet?

Saimir Lolja: Që t’i përgjigjem si duhet kësaj pyetje më duhet pak retrospektivë. Një llotari e pastër piramide qarkulloi në duart e njerëzve në vitin 1994 në Tiranë e u venit pa u kuptuar. Ishte një provë se sa lehtë binte njerëzia në atë lloj rrjete peshku. Mbas një viti qeveria filloi mbjelljen e firmave piramidale që dhuronin para deri në lajthitje. Në vitin 1996 gypat thithës të parave të popullit pasuriqyldashës arritën kapacitetin e dëshiruar. Çdo mbasdite vonë paraja e gëlltitur nga gypat futej në thasë ose kosha dhe e mbartur me makina Benz derdheshin në Bankën e Shtetit Shqiptar. Dhe ndodhi ajo që ndodhi. Situata ngjasonte me një vatër zjarri me drunj të njomë ku ishte paketuar shumë para letër. Një shkëndijë mjaftonte dhe mjaftoi në Dhjetor 1996, që zjarri të niste dhe kërcinjtë të digjeshim me kërcitje e zhurmë të plotë në Mars 1997. Javën e parë të Marsit, mes plumbave që fluturonin nga të gjitha anët si harabelat e trembur, u futëm në hyrjen tonë në pallatin e pedagogëve. Rreziku për jetën u bë shumë i madh edhe pse NATO zbarkoi me forca të mëdha. Përpjekjet për ta liruar Dardaninë (Kosovo Polje, serb., ose Fushën e Mëllenjave, shqip) nga forcat pushtuese serbe morën formë të qartë. Ashtu i zymtë vazhdoi edhe viti 1998 aq më shumë pas përpjekjes së dytë për t’i vënë flakën shtetit të mbetur shqiptar me qëllim që të pengohej plani për ta liruar Dardaninë nga pushtuesit serb. Si rrjedhim filloi një valë e kërkesave për t’u zhvendosur në Kanada e cila për çudi (jo habi) pat ngritur rrjetin e saj për ta mbështetur atë largim familjesh, veçanërisht të shkollarëve e profesionistëve shqiptarë. Për shembull, mbinë në treg çanta tepër të mëdha dhe aeroplani nuk kishte kufi peshe se sa tiganë, tepsi, pjata, gota, pirunj apo batanije mbarteshin. Në Mars 1999 filloi edhe bombardimi i Serbisë nga aeroplanët e NATO-s edhe përzënia e madhe e shqiptarëve nga Dardania për në Maqedoni e Shqipëri. Atë muaj shkëmbeva pyetje-përgjigje me një gazetare nga Toronto Star, e cila pas ca ditësh e botoi shkrimin në 30 Mars 1999. Gjendjen e Shqipërisë në atë kohë e jep në atë shkrim edhe pohimi im se rroga dyjavore si pedagog në Universitet ishte 50 dollarë kanadezë 10 nga të cilët i pata dhënë si ndihmë për shqiptarët e përzënë nga Dardania. Pra, dallgët e mëdha të nxehta të viteve 1997-1998-1999 na shtynë që të mbushnim letrat në vitin 1998, të cilat u bënë të gjelbra në pranverën e vitit 2000. Çuni mbaroi vitin e parë shkollor në Tiranë. Me zemër të thyer filluam shitjen e plaçkave dhe hyrjen shumë të mirë në pallatin e pedagogëve, sepse duheshin paratë për të paguar qiranë e mirëserardhjes këndej dhe mbuluar shpenzimet e jetesës.

Flasshqip: Si ishte përballja e parë me Kanadanë? Cilat ishin vështirësitë që hasët në fillim dhe si i përballuat?

Saimir Lolja: Ndonëse këndej prodhohen lumë filmat artistikë, jeta këndej nuk është film artistik. Fluturuam e zbritëm në Toronto më 6 Qershor 2000. Kur arritëm na mungoi një nga çantat e stërmëdha. Aeroporti na lajmëroi pas dy muajsh se ishte gjetur dhe ejani ta merrni. Gabimisht ishte shkarkuar në Montréal dhe ngase ishte shumë e rëndë e shmangnin ta prekin dhe ta dërgonin në Toronto. Të paktën u gëzuam se u gjet. Nga fundi i viteve 1980, qe shfaqur një film sovjetik në një ekran TV jugosllav. Thelbi i filmit qenë pallatet shumë të shtrirë e shumë të lartë (siç thashë më lart unë i quaj palarte), 20 kate a më shumë, në Moskë e Kiev të cilët ishin njëlloj fillim e mbarim, nga poshtë lart, të gjithë, si në Moskë ashtu në Kiev. Filmi pati në qendër një burrë që pasi piu vodka rëndshëm me shokët për Kërshëndella në një qytet, i dehur dhe mes acarit të Dhjetorit, hypi në aeroplanin gabim. Në vend që të shkonte në Kiev shkoi në Moskë, pa e ditur se ku. Shoferit të taksisë i dha numrin e rrugës dhe numrin e pallatit. Çdo gjë ishte e njëjtë dhe ai sapo këmba i preku tokën e ngrirë nxitoi të ngjitej lart e të trokiste në portën “e tij” në Moskë. Aty i doli një grua e panjohur të cilën e dalloi dhe e sqaroi me vonesë. Filmi përfundoi me atë buçkon që vazhdonte jetën i martuar, i rimartuar, në një shtëpi me po të njëjtat orendi në Moskë. Kur mbushëm letrat për Kanada në vitin 1998 dhe nisur nga përvoja në Angli, hamendja jonë qe se Kanadaja do ishte një përzierje Amerike (e njohur prej filmave dhe bëmave të rrëfyera prej njerëzve) dhe Anglisë ku kishte vetëm shtëpi dhe jo pallate banimi. Kur dolëm nga aeroporti i Torontos u shtangëm: pallatet (palartet) sovjetike ishin kudo. Fjalia e parë e shfryrë që ta dëgjonin veshët e kokës ishte: Peshk, gabim që e shite shtëpinë në Tiranë! Ishte e kotë të harxhohej më shumë frymë, sepse ajo duhej harxhuar për të notuar këndej. Tre netë fjetëm mbi parket me batanijet dhe velenxën që kishim marrë, derisa na erdhën krevatet dhe kolltukët që porositëm. Dy javët e para ishim si në muzg: gjysmë të zgjuar, gjysëm gjumë dhe rrjedhja e kohës kishte ngrirë. Më pas dhe në tërë 21 vitet e mëpastajshme, koha duket se rrjedh si ujëvarë, ku nuk ke mundësi të ndalosh, përveçse të notosh. Ditën tjetër pyeta fqinjin tonë Admir Salillari: Sa kohë keni këtu? Një vit e gjysmë, më tha. Shumëëëëë, thashë e mendova. Pak, sepse deri tani kanë rrëshqitur mbrapa shpejt 21 vite…

Flasshqip: Sërish shumë interesant që nuk ju shpëtojnë dhe detajet më të vogla edhe pas kaq vitesh… Po për pjesën profesionale si u zhvilluan ngjarjet me pas?

Saimir Lolja: Në Qershor dërgova dosjen në shoqatën e inxhinierëve të Ontarios. Ajo i pranoi përvojën dhe arritjet inxhinierike ndërsa mbetej kryerja e një viti pune përvojë kanadeze dhe dhënia e provimit të ligjeve dhe praktikës inxhinierike këtu. Ashtu, studiova dy librat përkatës për dy muaj dhe në Gusht 2000 e shkrojta provimin. Takova një profesor në Universitetin e Torontos që pata shkëmbyer më parë, i cili më mirëpriti por tha se fonde për kërkime shkencore në fushën e qymyreve, ku i kisha artikujt shkencorë, nuk jepeshin më. Pra mbetej të kryeja punë shkencore vullnetare, domethënë pa pagesë, punë e cila zgjati pesë vjet e gjysëm. Leja e të qenit Inxhinier Profesionist në Ontario më erdhi në Qershor 2002. Në Maj-Gusht 2001, dhashë mësim në Inxhinieri Kimike në Sheridan College, në Mississauga. Në Janar 2002 fillova të jap mësim si i jashtëm për lëndë të Inxhinierisë Kimike në Ryerson University, kurse në paralel vazhdoja punën shkencore vullnetare në Universitetin e Torontos. Deri në Dhjetor 2012, mbulova 13 lëndë mësimore në Ryerson University; ngarkesën e përballuar nuk po e përshkruaj. Ndërkohë botova me adresë të Universitetit të Tiranës artikuj shkencorë një në vitin 2000 e dy në vitin 2002 në revistën “Fuel” dhe një në revistën “Petroleum Science&Technology” në vitin 2003. Përfundimi i punës së parë shkencore në Universitetin e Torontos u botua në revistën “International Journal of Heat and Mass Transfer” në vitin 2005. Bashkë me dy kolegë të tjerë, përfundimi i punës së dytë shkencore në Universitetin e Torontos u botua në Gusht 2021 tek Academia.edu dhe brenda javës arriti të jetë në 1% e më të shikuar. Ngase në Ryerson University nuk po më jepnin pozitë të brendshme të qëndrueshme, në Shtator 2007-Maj 2008 shkova e studiova në Windsor University për të patur Diplomën në Mësuesi. Ajo më dha lejen që të jepja mësim për Kimi-Matematikë në shkollë të mesme. Iliriana që pat mbaruar degën Biologji në Universitetin e Tiranës shkonte e vinte përditë në Shtator 2003-Maj 2004 në Brock University në Hamilton për të arritur Diplomën në Mësuesi.

Flasshqip: Si do ta përshkruanit përmbledhtazi fushën e interesit të studimeve dhe botimeve tuaja?

Saimir Lolja: Çfarë është arritur tjetër po përmblidhet me pak fjali më poshtë, ndërsa mundi dhe koha për t’i kryer nuk mund të maten. Tjetër, një diplomë universiteti nuk të jep të vërtetën absolute dhe as të qënit vetmas për ta zbatuar atë specializim. Tjetër, të mësuarit është një shteg që gjatë jetës të çon në shumë shtigje të reja të mësuari e punuari të cilët janë ndryshe nga diploma e shtegut të parë. Ajo që nevojitet është vetëm dëshira me ecur nëpër ata shtigje. Përveç botimeve të artikujve të mi shkencorë, kam shërbyer edhe si shqyrtues i artikujve që dërgohen për botim në revistat shkencore të rrjetit Elsevier Science (International Journal of Heat and Mass Transfer, International Journal of Coal Geology, Applied Thermal Engineering, International Journal of Heat and Fluid Flow), të rrjetit Taylor&Francis (Chemical Engineering Communications) dhe të rrjetit Premier Publishers (International Journal of Geology and Mining). Në lidhje me çështjen kombëtare shqiptare, e thënë shumë përmbledhtas, botimet në shqip ose anglisht nëpër gazeta filluan më 30 Shtator 2003 kur botova një përkthim bashkë me shkrimtarin Naum Prifti se çfarë kishte shkrojtur i madhi Volter (1694-1778) për Gjergj Kastriotin. Janë të paktën 100 botime në gazeta në fushat histori, gjuhësi, holokaust, trashëgimi kulturore, politikë, zgjedhje, shkencë dhe psikologji. Shtohen këtu edhe redaktime librash e shkrimesh nga më të ndryshmet; pjesëmarrje në ekipe dokumentarësh, bashkëpunim me faqe interneti, gazeta e konferenca; biseda në TV Pasqyra Shqiptare këtu disa herë, në RTSH-1 dhe Alpo TV dhe bashkëpunimi me Lidhjen Shqiptare-Amerikane, etj. Vetëm në lidhje me shpëtimin e hebrenjve dhe ushtarëve italianë gjatë Luftës II Botërore, lista e punëve dhe kohës së harxhuar është e shumëllojshme dhe shumë e gjatë. Përmenden, për shembull, biseda në Radio CBC Canada në Nëntor 2010, organizimet dhe kumtimet në Holocaust Education Week 2005&2010, botime shkrimesh, redaktime librash, ndihma për konferenca në Kanada e Francë, ndihma për doktorata në Shqipëri, Kanada, SHBA e Itali, etj. Në pranverën e vitit 2018, botova librin “Receta Pa Komb” në shqip dhe në anglisht “The Nation-Free Recipe”. Brendia e tij është për secilin dhe kushdo që e ka lexuar e ka rilexuar menjëherë. Vetëm Alfred Çako i shtëpisë botuese Helga’s Secret pranoi ta botonte librin në shqip në Tiranë. Me adresë të Universitetit të Tiranës, në fund të vitit 2018 botova artikullin shkencor “The Proof of Fermat’s Conjecture in Correct Domain” në revistën “Ratio Mathematica”. Përpjekja për ta botuar mori dy vjet e gjysëm sepse 64 revista shkencore nuk pranonin ta botonin. E prisja atë gjë sepse artikulli përvijonte ndryshe themelet e Matematikës dhe vërtetonte një teoremë që për 382 vjet akoma pat ngelur e pavërtetuar. Me adresë të Universitetit të Tiranës, në vitin 2019, botova artikullin shkencor “The Preservation of Albanian Tongue (Shqip) since the Beginning” në revistën “Advances in Language and Literary Studies”. Artikulli në shqip “Përjetësia e gjuhës shqipe që nga fillimi” u botua në Librin e Kuvendit Gjuhësor të Akademisë Rrënjët Tona dhe gazetën Rrënjët. Një nga revistat e mëparshme nuk e pranoi sepse “këndvështrimi ishte jo i zakonshëm dhe nuk përputhej me rrymën akademike të njohur”. Ata që e kanë lexuar artikullin e kuptojnë mirë këtë lloj përgjigje dhe pse. Në lidhje me tani, në Universitetin e Tiranës jam marrë shumë me programim në kompjuter me gjuhën Basic dhe Fortran. Këtë verë fillova të studioj e praktikoj gjuhën e programimit Python dhe bashkë me një koleg në Universitetin e Torontos i jemi bashkuar një projekti shkencor industrial.

Flasshqip: Le t’i kthehemi asaj që na bashkon, atdheut. Saimir, çfarë kujtimesh ruani nga Shqipëria dhe si e përfytyroni Shqipërinë e sotme?

Saimir Lolja: Kujtimet nga Shqipëria ruhen e mbahen gjallë pa ndërprerje në shtëpi. Këtu ka shumë nga Elbasani të rinj e të vjetër dhe na duket se jemi po atje. Rudolf Boçi, që ishim bashkë në tetë vitet e para të shkollës, hyri në Gjimnaz e më pas në degën e Mjekësisë në universitet. Ai është këtu dhe takohemi shpesh bashkë, me Gani Petritin e miq të tjerë. Nga kimistët e universitetit ka shumë këndej, qoftë bashkëstudentë ose ish-studentë të mi në Tiranë. Prandaj takohemi ose kemi organizuar këtu edhe përvjetorë të diplomimeve në Kimi Industriale. Në Ryerson University më qëlloi një herë që të kisha sërish studente një vajzë që e pata patur studente në Tiranë. Në Shqipëri kemi qenë mesatarisht një herë në tre vjet. Lidhjen dhe bashkëpunimin me kolegët në Fakultetin e Shkencave të Natyrës në Tiranë e mbaj të pandërprerë. Kemi mbi 12 vjet që nuk shohim më TV. Ekranin e madh e lidhim me kompjuterin dhe vendosim ato gjëra që zgjedhim kur del koha e lirë. Lajmet e këtushme mjaftojnë aq sa pikojnë rreth e përqark si pika shiu. Në internet ndjek ca gazeta dhe faqet shqiptare. Në lidhje me Shqipërinë, deri në vitin 1990 ajo qe si një iriq i mbledhur gërrmuq dhe më pas u shpua e u hap akoma më shumë. Prandaj gjithnjë e më shumë nevojitet parapërgatitje për sfidat e reja. Kjo është përgjegjësia e shtetit. Fjalët Republic (nga latinishtja perëndimore) dhe Demokratia (nga katharevusa lindore) janë saktësisht e njëjta gjë për mënyrën e qeverimit që në dukje buron nga populli andej ose të bashkësive kulturore këndej. Praktikisht këndej dhe andej frute të tilla nuk janë të mbara. Ajka kombëtare e cila ka fuqi duhet të marrë përgjegjësitë. T’i bësh mirë vendit tënd, ta përparosh e zmadhosh, është e nevojshme ta duash e të jesh kombëtar, porse nuk mjafton. Së pari Shqipëria zyrtare ka nevojë për bonifikim. Shqipëria është vend që ka prodhuar qytetarë më së shumti për të tjerët dhe për vete ka mbetur pa qytetari që t’i japë drejtim, që për çdo njeri apo gjë të ketë një vend dhe çdo njeri apo gjë të jetë në vendin e vet. Shqipëria mbetet e paqetë sepse vazhdon të trazohet nga jashtë; ky është ligj themelor në fizikë.

Flasshqip: Si e vlerësoni bashkësinë shqiptare në Toronto dhe Kanada? A mendoni se shqiptarët këtu janë më të lirë në mendime se në atdhe?

Saimir Lolja: Me Shoqatën e Bashkësisë Shqiptare-Kanadeze (SHBSHK), e cila është një shoqatë kulturore në dhe të huaj, jam marrë shumë dhe isha kryetar i saj në Prill 2005-Mars 2006. Ajo periudhë qe një përvojë e madhe që vlen shumë për krahasime. Me shumë mund u mor kthesë në cilësinë e saj. Në kryesi ndihmë më dha Xhevahir Islamaj. Përfshirjen në SHBShK e rivazhdova qëkur Ruki Kondaj udhëhoqi ribërjen e Statutit dhe njohjen me ligj të muajit Nëntor si muaji i trashëgimisë shqiptare në Ontario. Këndej shqiptarët kanë parë e dëgjuar më shumë dhe janë pak më të lirë në mendime. Niveli i lirisë mendore këndej shihet kur bisedohet në një grup me shqiptarë dhe sa respektohet mendimi ndryshe. Fundja, një mendim ndryshe është dhe s’mund të kuptohet si “i keq” kur nuk bie brenda shportës së mendimeve, leximeve apo dëgjimeve që dihen apo dëshirohen. Sepse shqyrtimin e imët të mendimit në shoqëri e kam bërë në shkrimin e botuar dhe ribotuar vite më parë “Shpirti i turmës dhe askushmërisë”. Cilësia e shoqërisë shqiptare në trojet shqiptare në Europën Juglindore mesatarisht është e ulët, sepse trashëgohet një prapambetje 1500 vjeçare e sundimit nga Lindja. Dëm i pamatshëm ndodhi në Shqipërinë zyrtare të cilës i shkaktuan dy lërime barbare (communist revolution, ang.) në vitet 1945 dhe 1991 prej të cilëve njerëzit luajtën edhe mendërisht edhe fizikisht nga vendi, toka, puna, shtëpia, prona, pasuria e profesioni. Si shoqatat kulturore këndej ashtu edhe tufëzat politike andej, nuk mund të japin fryt të mbarë për ndërtimin e organizatës këndej apo shtetit andej. Sepse organizimi i bashkësisë këndej dhe shtetit andej në vetvete është organizim nga lart poshtë dhe jo e kundërta. Edhe kur është i rregullt, votimi i të barabartëve prej të barabartëve këndej dhe andej nuk mbart vlerë. Volteri ka skalitur një shprehje: Me fuqinë vjen përgjegjësia. Nëse në botën shqiptare gjërat ngecin apo janë rrumpallë, ato janë ashtu sepse ndodh e kundërta e shprehjes së Volterit, domethënë nga përgjegjësia vidhet, sepse përndryshe nuk shkohet tek, fuqia. Po ndryshuan polet elektrikë, rryma rrjedh në të kundërt.

Flasshqip: Pas 21 vjetësh këtu, si do ta përshkruanit shoqërinë kanadeze?

Saimir Lolja: Po e përmbledh me një fjali: Fërgohu e kuptohu me bashkësinë tënde. Thelbi i të qenurit këndej për të gjithë është marrëdhënia ekonomike: paguaj qira, borxhe, taksa, paguhu ose paguaj për punën që kryhet, paguaj biletat apo gjobat, dhe në çastin që dera mbyllet je i harruar ose i harron. Një mik më thoshte se po të dihej më parë për gjenocidin që vazhdon ndaj vendasve dhe sa e rrezikuar është familja këtu nuk do kisha emigruar këndej.

Flasshqip: Po politikën kanadeze a e ndiqni? Zgjedhjet për Kuvendin federal u mbajtën muajin e shkuar, madje…

Saimir Lolja: Këto dy vitet e fundit mësova se kush është kryeministër këtu në Ontario dhe Kanada. S’ia vlen dhe as i bie radha t’i mësosh emrat e jo më për gjëra të tjera. Në këta 21 vjet këtu, pavarësisht se janë bërë zgjedhje politike federale apo provinciale dhe përgjegjësinë e shtetit e ka marrë një nga degët politike, këtu nuk ka ndryshuar gjë. Përveçse qiratë dhe çmimet janë rritur. Ky vit e gjysmë mbyllur nxorri shumë në pah se ato që quhen parti politike janë thjesht zyra të marrëdhënieve me popullin (public relations firms, ang.) dhe ata politikanë paguhen për t’u sharë. Toka, uji, përfshirë edhe peshqit, paraja dhe shteti pronësohen nga Kurora. Të tjerët janë thjesht lojtarë dhe aktorë. Që domethënë se problemi themelor këtu është zgjimi i vendasve dhe zbulimi i gjenocidit që është ushtruar ndaj tyre. Prandaj gjatë debatit politik parazgjedhor këtu më 9 Shtator 2021 kur një gazetare u pohoi se tani shteti ka grabitur fëmijë vendas më shumë se ç’ishin më përpara në shkollat me fjetje (residential schools, ang.), të pestë kryeaktorët politikë e mbajtën veten të mos ta preknin atë pohim.

Flasshqip: Saimir, vihet re se fëmijët e shqiptarëve që lindin në emigracion humbin pak nga pak gjuhën dhe traditat? Ç’mendoni për këtë?

Saimir Lolja: Gjuha dhe vetëdija kombëtare shqiptare nuk humbin, nëse prindërit mbartin përgjegjësinë që iu përket duke bërë gjënë më të thjeshtë: të paktën të flasin vetëm shqip në shtëpi. E folura shqip në shtëpi nuk pengon njeri të mësojë e shkruajë anglisht, frëngjisht, e gjuhë të tjera. Nga ana e saj shqipja kërkon t’u mësosh shqip të tjerëve. Shoqatat kulturore këndej bëjnë një punë të madhe duke mbajtur takime e festime kombëtare. Në lidhje me këtë, një mirënjohje e madhe i përket TV Pasqyrës Shqiptare e drejtuar nga Ilir Lena këtu në Kanada, faqes shqiptare në internet Albemigrant.com dhe portalit Flasshqip.ca.

Flasshqip: Sipas jush, a duhet të treten shqiptarët në kulturën e vendit që i mirëpret?

Saimir Lolja: Absolutisht jo. Të qenurit qytetar i rregullt në shtetin ku punon e jeton i zhvendosur, nuk pengon të mbetesh shqiptar. Njeriu e ka në dorë që të mos i vijë turp këndej për vetveten dhe origjinën. Njeriu nuk është vegël përdorimi në shitje, prandaj nuk është zgjuarësi me thënë nuk i duhet shqipja familjes e fëmijëve këndej.  Prindërit shqiptarë këndej përballen me një propagandë të gjithfarëllojshme e cila sulmon ta thërrmojë familjen dhe njëkohësisht t’i largojë fëmijët nga familja, t’i bëjë armiq me prindërit, t’i bëjë të harrojnë traditën, origjinën e gjuhën. Me një fjalë t’i bëjë jetimë dhe akoma më keq si klone, të cilët nuk dallojnë më gjininë, familjen, prindërit, vëllezërit e motrat, kushërinjtë, gjuhën, racën, kombin, ngjyrat, shijet, kulturën, moralin, historinë, gjeografinë, nga vijnë e ku po shkojnë.

Flasshqip: Dhe cila mund të ishte forma më e mirë e ruajtjes së kulturës shqiptare në emigrim?

Saimir Lolja: Çfarëdolloj organizimi dhe veprimtarie që çon ujë në këtë drejtim është gjë e mirë. Megjithatë është pak, vetëm të kërcehet dorë-për-dore kur mblidhen njerëzit. Puna vullnetare e shoqatave kulturore këndej ka kufi në cilësi dhe sasi sepse si ndërmarrje dhe qëllime kultura shqiptare është shumë e madhe. Për zgjidhje si shembull merren Spanja dhe Italia. Këta shtete kanë ngritur Shtëpitë Kulturore të tyret me personel të punësuar. Me këtë mënyrë do zgjidhej edhe çështja e Shtëpisë së Shqiptarit, sepse për këtë nuk mjafton vetëm të grumbullohet para për ta ndërtuar. Qeveria e Tiranës ka notën zero në këtë drejtim kurse ajo Prishtinës është pak më mirë.

Flasshqip: Saimir, a keni dëshirë ta ndani diçka tjetër me lexuesit e portalit Flasshqip?

Saimir Lolja: Jeta është marrëdhënie njerëzish dhe jo thashethem, as kjo bisedë me faqen Flasshqip.ca. Që domethënë se çdokush nuk ka për t’i shpëtuar në dhe të huaj pyetjes që kumbon: Me qenë trung me peshë e me rrënjë apo gjethe pa peshë që të merr era, e cila të hedh të zverdhur s’dihet se ku? Prandaj është më mirë të lexoni sa më shumë libra që përparojnë mendjen; të tjerat vijnë më pas.

Flasshqip: Ju falenderojmë për bisedën e këndshme dhe më detaje shumë interesante, njëherazi ju urojmë shëndet e krijimtari të suksesshme në vazhdim!

©Flasshqip.ca

(Nga e majta: Mit’hat Stringa me violinë, Marie Dhamo, gjyshi Sabri Lolja me mustaqe, Isuf Myzyri; nga e djathta që i shihet shpina është Vilson Todri me violinë, Xhemal Braçja baxhanaku i gjyshit Sabri Lolja)

(Viti 1937, në qendër pranë Isuf Myzyrit me violinë, veshur me jakuce me bykme të zeza, është Mehmet Gurra me Utën, daja e sime ame, dhe fëmija në këmbët e tij është i biri Halil Gurra, mësuesi kujdestar në shkollën 8-vjeçare)

(Gazeta Toronto Star, 30 Mars 1999)

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: , , ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

‘Diaspora zgjedh atdheun’, PD takim me shqiptarët në Londër, zbulohet data: Merr pjesë dhe Berisha

Në një kohë ku kryeministri Edi Rama po zhvillon takime me shqiptarët e diasporës, edhe Partia Demokratike ka vendosur të takoje demokratët në diasporë.

Takimi është planifikuar për diasporën në Britaninë e Madhe. Përmes një ftesë ku shkruhet vendodhja ku do mbahet tubimi, data 17 nëntor ora 13:00, PD i bën thirrje demokratëve të bashkohen pasi ka ardhur koha “për t’i dalë zot Atdheut”.

Kujtojmë se vetëm para dy ditësh, Sali Berisha rikthehu në PD, Jozefina Topallin duke e emëruar zyrtarisht drejtuesen politike të Diasporës.

Nga ana tjetër, Rama në takimin e zhvilluar me shqiptarët në New York njoftoi se pas Selanikut, ndalesa e radhës është në Britani të Madhe më 24 nëntor.

“Ftesë e Partisë Demokratike për Disporën në Britani të Madhe.

Më 17 Nëntor 2024, Ora 1 PM

Adresa: Siddeley Road, Ëalthamstoë, Londër, E17 4EY

Shqipëria është në udhëkryq politik, largimi masiv i popullatës e ka kthyer diasporën në faktor vendimtar të ndryshimit. Koha për ti dalë zot Atdheut .

Me pjesëmarrjen e Kryetarit të Partisë Demokratike (nëpërmjet Ëeb), Dr. Sali Berisha dhe prezencës fizike të znj. Floriana Garo (kryesia e PD), z. Besart Xhaferri ( kryetar i FRPD), z. Alfred Lela (Drejtor Komunikimi në PD).” sn

Vota e diasporës, Belind Këlliçi: Javën e ardhshme PD cakton drejtuesin politik

Belind Këlliçi, në studion e News24, ka komentuar vizitën e kryeministrit Edi Rama në New York dhe zhvillimet në lidhje me votën e diasporës.

Ai u shpreh se caktimi i drejtuesit politik për diasporën dhe ekipin e tij është e vonuar, por pritet një punë e mirë e tyre për mbarëvajtjen e procesit.

“Vizita e Ramës në New York është pritur me protesta.
Falenderoj shqiptarët që hynë në sallë dhe ia thanë në sy problemet. Është Rama pse një pjesë e madhe e shqiptarëve janë largua nga vendi. Kmei një bashkëfajësi, sepse edhe PD nuk ka patur vëmendjen e duhur në lidhje me diasporën.

Votën e diasporës kemi kërkuar gjithmonë në dialogun për Reformën në Drejtësi.

Javën e ardhshme ose maksimumi në 10 ditëshin e parë të nëntorit, do të caktohet drejtuesi politik për diasporës dhe ekipin që do të punojë me të. Jemi të vonuar për caktimin e një ekipi që do të punojë për mbarëvajtjen e procesit”, tha Këlliçi.bw

KQZ miraton rregullat për regjistrimin e zgjedhësve jashtë Shqipërisë

VOA/Ilirian Agolli

Në Tiranë, Komisioni Rregullator i KQZ-së miratoi rregullat mbi regjistrimin e zgjedhësve nga jashtë Shqipërisë dhe mbi përgatitjen e listës së zgjedhësve jashtë vendit. Kjo është hera e parë që mundësohet pjesëmarrja në zgjedhje e shtetasve shqiptarë, që jetojnë ose gjenden jashtë vendit ditën e votimeve. Jozyrtarisht vlerësohet se afro 1/3 e votuesve në listat zgjedhore janë në emigrim, ose jetojnë e studiojnë jashtë Shqipërisë.

Në vendimin e Rregullatorit të KQZ-së thuhet se çdo shtetas shqiptar me të drejtë vote që ndodhet jashtë vendit në datën e zgjedhjeve dhe që dëshiron të ushtrojë të drejtën e votës në zgjedhjet për Kuvendin nga atje ku ndodhet, duhet të regjistrohet në listën e zgjedhësve jashtë vendit.

Këtë regjistrim në listën e zgjedhësve jashtë vendit ai duhet ta kryejë me vullnetin e vet, duke plotësuar kushte ligjore si një votues nga jashtë territorit të Shqipërisë. Sapo ai regjistrohet në listën e zgjedhësve jashtë vendit, thuhet në vendim, atëherë ai çregjistrohet nga lista e zgjedhësve që votojnë brenda vendit.

Regjistrimi i zgjedhësve që votojnë nga jashtë vendit kryhet nga KQZ-ja. Zgjedhësi duhet të paraqesë një kërkesë individuale për tu përfshirë në listën e zgjedhësve nga jashtë pranë KQZ-së nga katër muaj para datës së zgjedhjeve deri dy muaj para kësaj date.

Për të bërë këtë kërkesë zgjedhësi duhet të hapë një llogari falas në Platformën Elektronike të Regjistrimit, e cila krijohet nga KQZ-ja, dhe që shkarkohet në celular dhe në kompjuter.

Në këtë platformë zgjedhësi duhet të ngarkojë, numrin personal të identifikimit, ditëlindjen dhe vendlindjen, fotografi, email dhe telefon. Ndërsa për t’u regjistruar në listën e zgjedhësve nga jashtë ai duhet të ngarkojë në të një pasaportë të Shqipërisë si dhe një dokument që vërteton qëndrimin e tij jashtë vendit, si dhe adresën dhe numrin e banesës, me shtetin, kodin postar, qytetin, rrugën.

KQZ miraton ose jo kërkesën brenda pesë ditësh dhe pas saktësimeve, personi shtohet në listën e zgjedhësve nga jashtë. Kjo listë publikohet dy muaj para datës zgjedhjeve dhe ajo pritet të përdoret me përditësime në çdo palë zgjedhje të ardhshme për Kuvendin.

Lista e zgjedhësve nga jashtë vendit përmban: emërtimin e zonës zgjedhore, llojin dhe datën e zgjedhjeve.

Kjo është hera e parë që shteti shqiptar u krijon mundësinë e votimit atyre shtetasve që jetojnë ose gjenden jashtë vendit datën e zgjedhjeve. KQZ ka premtuar transparencë dhe thjeshtësi të procesit, efektivitet, githëpërfshirje dhe mundësi të barabarta, si dhe fshehtësinë e votës, siguri dhe mbrojtjen e votës së shtetasve shqiptarë jashtë vendit.

Garantimi i kësaj të drejte kushtetuese në praktikë, sipas ekspertëve, u bë mëse i nevojshëm edhe prej faktit se një numër i konsiderueshëm qytetarësh, që gjenden në listat zgjedhore, janë në emigrim, jetojnë e studiojnë jashtë vendit, ndërsa në përmbyllje të proceseve zgjedhore ata formalisht rezultojnë sikur kanë refuzuar ose bojkotuar votimin.

Jozyrtarisht vlerësohet nga vëzhguesit se kjo pjesë e qytetarëve që nuk marrin pjesë në zgjedhje për shkak të emigrimit dhe jetës jashtë vendit, shkon deri në 1/3 e listës së përgjithshme të zgjedhësve.

Celibashi: Vota e Diasporës mund të dështojë

Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve, Ilirjan Celibashi, ka informuar partitë politike parlamentare se votimi i qytetarëve shqiptarë nga jashtë vendit mund të dështojë.

Nëpërmjet një letre dërguar 7 partive që kanë përfaqësues në Kuvend, KQZ informon se ka zhvilluar një takim me të gjithë operatorët e shërbimit postar ndërkufitar, ku është konkluduar se afatet zgjedhore të tanishme mund të pamundësojnë votimin e diasporës.

Celibashi informoi partitë se kompanitë e shërbimit postar kërkojnë 30 deri në 45 ditë për dërgimin dhe mbërritjen e fletës së votimit, ndërkohë që KQZ ka afat vetëm 10 deri në 12 ditë.

“Të gjithë ofruesit e shërbimit postar ndërkufitar sqaruan se koha që u duhet për dërgimin e fletëve të votimit nga Shqipëria në adresat përkatëse të votuesve jashtë vendit është 54 ditë. Koha më e shkurtër, që gjithsesi do ta vendoste procesin në vështirësi ose pasiguri, është 30 ditë. Siç e dini, afatet për regjistrimin e subjekteve zgjedhore dhe kandidatëve, së bashku me kohën për prodhimin e fletëve të votimit, janë rreth 10-12 ditë para datës së zgjedhjeve,” sqaron komisioneri.

Sipas tij, duke iu referuar përvojës në vende të tjera të Europës që aplikojnë votën e diasporës, afatet ende lënë vend për dyshime nëse procesi mund të dështojë.

“Praktikat e vendeve të tjera, ku disa prej këtyre operatorëve janë përfshirë në votimin nga jashtë, konfirmojnë se periudha e dërgimit dhe kthimit të fletëve të votimit nga jashtë zgjat jo më pak se 45 ditë,” thuhet në shkresën që KQZ u ka dërguar partive.

Mësohet se KQZ ka kryer edhe testime për votimin nga jashtë, por rezultati ka qenë zhgënjyes pasi procesi i dërgimit dhe mbërritjes së zarfit nuk është realizuar brenda 10 ditësh.

Pas informimit nga KQZ, partitë politike duhet të mendojnë për zgjidhjen e këtij ngërçi. Një zgjidhje mund të jetë ndryshimi i Kodit Zgjedhor, duke lejuar që emigrantët të votojnë më herët, ose t’u jepet mundësia që votat e tyre të mbërrijnë dhe të numërohen pas zgjedhjeve.

Nga ana tjetër, edhe Komisioni Rregullator nuk gjeti dakordësi për rregullat se si do të votojnë emigrantët. Mbledhja e zhvilluar këtë të premte u mbyll pa produkt dhe u shty për një ditë tjetër, pasi anëtarët nuk arritën të bien dakord për dokumentet me të cilat do të regjistrohen emigrantët që jetojnë jashtë Shqipërisë./reporter

Këlliçi: Kam informuar kongresmenët! Qeveria po shantazhon diasporën!

Drejtuesi politik për Tiranën, Belind Këlliçi  pas kthimit nga Miçigani është shprehur se ka një tentativë të qeverisë shqiptare për të shantazhuar diasporën përmes vendeve stë punës së të afërmve të tyre në Shqipëri, për t’u marrë votën në zgjedhjet e ardhshme parlamentare.

Teksa thotë se ka informuar kongresmenët republikanë mbi atë se çfarë po ndodh në Shqipëri, Këlliçi përmes një lidhje skype me edicionin e orës 19, tha se i ka informuar amerikanët për kapjen e sistemit të drejtësisë dhe përdorimin e saj si ‘armë’ ndaj kundërshtarit politik.

Këlliçi theksoi se 90% e shqiptarëve që ka takuar në SHBA, ka të paktën një familjar në Shqipëri që i dërgon para, pasi e kanë të pamundur të përballojnë jetesën për shkak të talljeve që qeveria u bën pensionistëve dhe jo vetëm.

Sipas Këlliçit, sa do që Rama të përpiqet përmes propagandës dhe medies së blerë nga paratë e incienratorëve dhe aferave të tjera korruiptive, janë mediet ndërkombëtare ato që shkruajnë për realitetin shqiptar dhe mbi mënyurëns se si vendi ynë ëshët kthyer në njollë të zezë në trafikun ndërkombëtar të lëndëve snarkotike, ku të përfshirë janë edhe ministrant e Brendshëm të qeverisë.

Demokrati Këlliçi dha detaje edhe nga aksioni opozitar që pritetet të ndërmerret nga PD dhe strukturat e saj drejtuese, për burgosjen e liderit të opozitës, Sali Berisha dhe burgosjes së ligjvënësit demokrat Ervin Salianji.

7 Tetori, tha Këlliçi është sipari i aksionit të mosbindjes civile të opozitës.

Pjesa më e madhe, 90 % të atyre që kam komunikuar kanë familjarë në Shqipëri. Janë këta individë që mbajnë familjetr e tyre, dërgojnë para çdo muaj për shkak të pensioneve qesharake të qeverisë dhe talljeve që Rama u bën pensionistëve. Ata janë të detyruar të mbajnë familjarët e tyre në Shqipëri.

Atyre u intereson se çfarë bëhet me korrupsionin në Shqipëri. Kam takuar me qindra në Miçigan, që kanë dëgjuar për aferat e 5D të Veliajt dhe thonë se çfarë bvën SPAK që nuk heton.

Qytetarët janë më të lirë në amerikë e vendet e tjra për të thënë të vërtetën. PD duke i bërë gati denoncimet, afërat korruptive ia ka çuar të gatshme prokurorëve të SPAK,dhe i ka ndihmuar për të hetuar aferat korruptive.

Takimi me Trump s’është takim vetëm i Belind Këlliçit, s’ëhstë personal. E kam takuar si përfaqësues zyrtar të PD, partisë simotër Republikane. Kongresmenët kanë informacion për Shqipërinë dhe kapjen e sistemit të drejtësisë, si dhe përdorimin e saj si armë kundër kundërshtarit politik. Një fotokopje e kësaj në miniaturë, ndodh në Shqipëri dhe e kanë fare të qartë për ta kuptyuar se njëjtë ndodh edhe në Shqipëri. Preferoj që komunikim ta mbaj konfidencial. Sa do që Rmaa të bombardojë median e paguar në Shqipëri, janë mediat më të mëdha botërore e amerikane, që kanë shkruar për krimin e narkoshtetit në Evropë, Shqipërinë.

Këta i lexojnë jo vetëm politikanët jashtë vendit por edhe agjencitë ligjzbatuese. E dinë që në Shqipëri ka një kryeministër që udhëton me charter privat, e dinë korrupsionin dhe që Shqipëria është kthyer transit për drogëra të forta. E dinë që ministrant e brendshëm merren me trafk droge, sic është Fatrmir Xhafaj me të vëllain.

E thonë të gjithë në diasporë, ka një tentaivë të qeverisë shqiptare për të intimiduar familjarët e diasporës me vendet e punës nëse nuk japin votën. Janë një target grup që s’i shnatazhon dot, kanë futur në lojë për të luajtur me bukën e gojës të atryre që janë të punësuar në Shqipëri.

Duhen bërë publike aferat dhe u duhet treguar se çfarë po ndodh në Shqipëri. Ne kemi një detyrë shumë të madhe në ndërgjegjësim.

Protesta e radhës do të jetë jashtë vendit, në një nga institucionet më të rendësishme në BE. Ku do shkojë Grupi Parlamentar i PD për të ndërgjegjësuar se ku ndodhet demokracia në raport me ligjshmërinë në Shqipëri. Burgosjen e Berishës dhe Salianiit, burgosjen e Belerit, dhe për goditjen e  çdo opozitari që denoncon korrupsionin në Shqipëri. Dhe më pas aksionmin në rrugë e sheshe,  për të vijuar me mosbindje civile. 7 tetori, sipari i nmosbindjes civile.

Vota e Diasporës- Zbardhet projektvendimi, si do të behet regjistrimi i votuesve që jetojnë jashtë! Përgatitja e listës së zgjedhësve

Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve ka publikuar projektvendimin për votën e diasporës. Në këtë projektvendim publikohet me detaje si do të bëhet regjistrimi dhe si do të përgatitet lista e votuesve.

 

KLIKO KETU PER TE LEXUAR PROJEKTVENDIMIN

Në projekt vendim thuhet se zgjedhësi që dëshiron të votojë nga jashtë duhet të paraqesë kërkesë në mënyrë individuale për regjistrim në listën e zgjedhësve që votojnë nga jashtë vendit në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve. Afati për paraqitjen e kërkesës fillon 120 ditë para datës së zgjedhjeve dhe përfundon 68 ditë para kësaj date.

“Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve njofton publikisht për hapjen e procesit të hartimit të listës së zgjedhësve që votojnë nga jashtë vendit jo më vonë se 10 ditë përpara fillimit të këtij procesi. Kërkesa kryhet përmes Platformës Elektronike të Regjistrimit, nga këtu e vijim në këtë vendim referuar si “PER” e cila krijohet, mirëmbahet dhe përditësohet nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve. PER është e aksesueshme pa pagesë për zgjedhësin. Zgjedhësit do t’i jepet mundësia ta shkarkojë këtë platformë si në versionin desktop, ashtu edhe në atë mobile pa qenë i kushtëzuar nga lloji i pajisjes elektronike që do të përdorë“, thuhet ne projektvendim.

Sa i takon listës së zgjedhësve që votojnë jashtë vendit, projektvendimi thote se është një listë e vetme në nivel zone zgjedhore dhe përmban listën e shtetasve shqiptarë që kanë shprehur vullnetin të votojnë nga jashtë vendit sipas rregullave të përcaktuara në këtë vendim dhe që janë të regjistruar në Regjistrin Kombëtar të Gjendjes Civile në territorin e zonës zgjedhore përkatëse.

“Lista e zgjedhësve që votojnë jashtë vendit hartohet dhe përdoret rishtazi për çdo palë zgjedhje për Kuvendin. Në çdo rast, KQZ-ja dhe Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes Civile ruajnë bazën e të dhënave të zgjedhësve që votojnë nga jashtë vendit për çdo palë zgjedhje”

Mitizimi i diasporës dhe debati i munguar për votën nga jashtë shtetit- Nga ADRI NURELLARI

Shqipëria është vendi me përqindjen më të lartë të emigracionit në botë, por mënyra se si po trajtohet vota e tyre është tejet problematike.

Vota nga jashtë, përmes postës, paraqet rreziqe të konsiderueshme për deformimin e demokracisë sonë dhe diskriminon qytetarët që jetojnë në Shqipëri. Të dhënat e publikuara nga censusi i fundit i popullsisë në Shqipëri, kur analizohen në lidhje me regjistrin civil, nxjerrin në pah,  se së paku 48% e popullsisë ose 2.2 milionë shtetas shqiptarë jetojnë aktualisht jashtë Shqipërisë ( pa llogaritur ata që kanë hequr dorë nga shtetësia apo fëmijët e emigrantëve që nuk janë regjistruar fare në Shqipëri por kanë të drejtë shtetësie). Kjo e bën Shqipërinë të parin vend në botë për sa i përket përqindjes së popullsisë së emigruar, duke lënë prapa Guajanën, Bosnje Hercegovinën, Sirinë dhe Afganistanin. Mirëpo ajo që çudit është fakti që edhe pse kemi përqindjen më të lartë të diasporës, ministrinë e posaçme që kishim e shkrimë ndërkohë që më shumë se 80 shtete kanë ministri apo agjenci për diasporën, pavarësisht se kanë përqindje më të ulët të popullsisë jashtë sesa ne. Diaspora tek ne po trajtohet vetëm në kuadër të populizmit dhe retorikës boshe, me përllogaritje elektorale dhe asnjëherë nuk është trajtuar siç duhet me një debat të mirëfilltë racional. I tillë qe edhe rasti i reformës së fundit zgjedhore që përfshiu mundësimin e votës me postë për emigrantët. Kjo reformë në pamje të parë mund të duket si një arritje për diasporën por në të vërtetë paraqet goxha rreziqe e mund të jetë madje edhe kundërvepruese.

Sikurse kam shpjeguar në një shkrim të mëparshëm, vota me postë e emigrantëve, në vetëvete, mund të rrisë mundësinë për manipulime elektorale dhe të instrumentalizojë emigrantët si vegël për të deformuar demokracinë shqiptare. Votimi me postë nga jashtë është proces i vështirë për t’u kontrolluar dhe mbikëqyrur nga autoritetet përgjegjëse në Shqipëri të cilat nuk kanë juriduksion në shtetet ku jetojnë emigrantët. Pra sigurimi i kushteve të barabarta për të gjithë kandidatët  si dhe zbatimi i standardeve të njëjta të sigurisë, transparencës dhe mbikëqyrjes ligjore, është pothuajse i pamundur për një popullsi të shpërndarë në shumë vende të ndryshme, ku autoritetet dhe legjislacioni i Shqipërisë nuk ka vlerë. Përtej potencialit për manipulimeve ky shkrim synon të debatojë aspektet etike e morale të votës nga jashtë, gjë për të cilën nuk ka pasur debat fare në Shqipëri. Madje kjo temë nevralgjike nuk po  trajtohet për shkak të  romantizimit të skajshëm të diasporës dhe mungesës së kurajos për të thënë të vërteta të hidhura e jo-popullore.

Për shkak të një vizioni të ngjyrosur nga nostalgjia për diasporën, është harruar të thuhet se me këtë reformë të sapomiratuar ka cënime të parimeve  kushtetuese. Lejimi i votës me postë për emigrantët,  mund të konsiderohet një shkelje e parimit themelor të barazisë para ligjit që diskriminon shtetasit shqiptarë që ende jetojnë në vendlindje e privilegjon diapsorën. Përse duhet që emigrantëve që mund të kenë shumë vite pa ardhur në Shqipëri, t’iu lejohet ta mbushin me nge fletën e votimit në rehatinë e shtëpisë së tyre duke pirë kafe me familjarë, e mandej pa ngut ta dërgojnë me postë, ndërkohë që qytetarët e Shqipërisë duhet të udhëtojnë drejt qendrave të votimit në një ditë të caktuar, të mbajnë radhën, të shkojnë individualisht në kuti të fshehta votimi (ku as nuk mund të asistojnë në proces të afërmit me probleme shëndetësore). Lejimi i votës me postë për diasporën mund të krijojë ndarje dhe privilegje të padrejta midis qytetarëve që jetojnë në Shqipëri dhe atyre që janë jashtë vendit duke krijuar një një klase elektorale të privilegjuar.

Në vend të një analize të ftohtë dhe të sinqertë të çështjes së diasporës, diskutimet janë mbushur me një ngarkesë të madhe emocionale që ka deformuar realitetin. Reforma nuk ka siguruar të drejtën e votës së diasporës, sikurse po pretendohet, sepse kjo e drejtë nuk iu është hequr kurrë emigrantëve.  Pra bëhet fjalë për një lehtësim shtesë për të gëzuar më rehat një të drejtë që ata e kanë pasur gjithmonë. Thjesht duhet të vinin fizikisht në Shqipëri për të votuar. Këtu duhet theksuar se pavarësisht retorikës naive për diasporën që dëgjohet sot për votën me postë, e vërteta gjakftohtë dhe racionale është ndryshe. Faktikisht duhet pasur kurajoja intelektuale për të thënë se gëzimi i të drejtave që të jep shtetësia lidhet ngushtë me territorin e këtij shteti. Shërbimet dhe garantimet e të drejtave të qytetarit, si rendi, shëndetësia, arsimi, siguria sociale etj., lidhen ngushtë me territorin e një shteti, pasi infrastruktura,  juridiksioni dhe burimet e nevojshme për të ofruar këto shërbime janë të kufizuara brenda kufijve të shtetit, duke pamundësuar zbatimin dhe garantimin e plotë të  tyre jashtë vendit. Për ta ilustruar, shërbimi i rendit publik apo i kujdesit të urgjencës ndaj shtetasve të vetë është një nga detyrat e përgjegjësitë kryesore të një shteti, por është absurde që një emigrant shqiptar që jeton në Kretë apo Siçili të pretendojë t’i shkojnë në ndihmë patrullat e shqiponjës apo ambulancat shqiptare nëse ka ndonjë aksident.

Për të krijuar një distancë higjenike nga e folura emotive e  politikisht korrekte është mirë të analizojmë praktikat ndërkombëtare për sa i përket votës së diasporës. Sipas një studimi gjithëpërfshirës global të institutit prestigjioz IDEA, votimi nga diaspora lejohet në 115 (53.4%) vende  dhe territore në botë (të cilat organizojnë zgjedhje shumëpartiake dhe garantojnë votën universale) ndërsa 100 të tjerë (47.6%) nuk e lejojnë fare dërgimin e votës nga jashtë. Mirëpo duhet shtuar se nga kjo shifra 115,  një e treta e kufizon pjesërisht të drejtën për votim nga jashtë.  Shpesh ky kufizim ka të bëj me lidhjen e emigrantëve me vendin e origjinës, kohëzgjatja e qëndrimit të tyre jashtë shtetit dhe synimin e tyre për t’u kthyer. Kështu për shembull Australia nuk të lejon të votosh nëse ke qenë rezident jashtë shtetit më shumë se 6 vjet, Kanadaja  5 vjet,  Zelanda e Re 3 vjet ndërsa Mbretëria e Bashkuar ta heq të drejtën e votës po pate më shumë  se 15 vjet rezidencë jashtë vendit,

Po ashtu ka vende të cilat i mundësojnë diasporës  të zgjedhin përfaqësuesit e tyre në legjislaturën kombëtare duke lënë një grup mandatesh në legjislativ, të rezervuara enkas  si distrikt elektoral më vete ekskluzivisht për diasporën. Kjo praktikë ka për qëllim forcimin e lidhjes së votuesve të jashtëm me komunitetin politik kombëtar, duke mundësuar promovimin e axhendës së tyre legjislative dhe ndërhyrjen direkte nga një këndvështrim i diasporës  në debatet dhe proceset e marrjes së vendimeve politike. Kështu për shembull Kroacia e konsideron diasporën zonë zgjedhore më vete që ka të garantuar 3 deputetë (1.9% i 151 deputetëve) , Italia 8 ( 2 % i 400 deputetëve), Franca 11 ( 1.9% i 577 deputetëve) Portugalia 4 (1.7% të parlamentit) e kështu me radhë.

Po ashtu ka vende vendet dhe territoret që e kufizojnë të drejtën për votim në varësi të aktivitetit për të cilin shtetasit e tyre janë jashtë. Kështu për shembull India, Izraeli dhe Irlanda lejojnë të votojnë prej jashtë shtetit, vetëm shtetasit që kryejnë misione zyrtare jashtë vendit me natyrë diplomatike ose ushtarake, ndërsa përveç funksionarëve shtetërore, vende si Fixhi apo Malajzia i shtojnë listës edhe studentëve, punonjësve të organizatave ndërkombëtare ku vendi i tyre bën pjesë si dhe punonjësve të kompanive të kompanive që janë regjistruar tek ta. Pra dy elemente qe mungojnë në debatin shqiptar janë sa koh është shkëputur prej vendit, dhe nëse emigranti është larguar me qëndrim të përkohshëm jashtë apo ka ikur njëherë e mirë e ska ndër mend të kthehet.

Njëkohësisht, kur flitet për votën nga jashtë, vlen të përmendet se në botë ka katër metoda të ndryshme votimi që përdoren për votimin jashtë vendit, të cilat janë: votimi personal në misionet diplomatike ose në vende të tjera të caktuara; votimi me prokurë;  votimi elektronik dhe votimi me postë sikurse u miratua në Shqipëri. Shumica ose më saktë, 55 shtete i organizojnë votimet në misionet e tyre diplomatike nëpër botë. Në fund të fundit, ambasada është pika kryesore e kontaktit dhe ofrimit të shërbimeve të shtetit përkundrejt emigrantëve jashtë territorit sovran dhe ky opsion garanton mbulimin me juridiksion  nga shteti amë dhe jep disa garanci për rregullsi të procesit të votimit. Nga gjithë këto vende që lejojnë shtetasit e tyre të votojnë nga jashtë, vetëm 27 përdorin votën me postë sepse konsiderohet procesi më i pasigurtë dhe më i rrezikuar nga manipulimet. Pra nuk është aspak rastësi që është zgjedhur pikërisht kjo metodë votimi në një vend ku ende lulëzon masivisht manipulimi.

Për shkak të mitizimit të diasporës  dhe mungesës së guximit intelektual për të përballuar realitetin e hidhur dhe të pakëndshëm, nuk janë vënë asnjëherë në dukje disa argumente që kanë bindur dhjetëra shtete që të kufizojnë ose mos-lejojnë votën nga jashtë të diasporës. Fillimisht duhet thënë se emigrantët, për shkak të largësisë fizike, shpesh nuk janë të informuar me çështjet e rëndësishme dhe urgjente të komuniteteve lokale dhe sfidat ekonomike, sociale, politike, juridike të brendshme.  Pra vihet në dyshim nëse kanë një lidhje të mjaftueshme me realitetin politik, social dhe ekonomik të vendit të tyre të origjinës për të marrë vendime të informuara në procesin e votimit.  Emigrantët mund të jenë të shkëputur nga përditësimet për kandidatët dhe çështjet lokale që janë me rëndësi për votuesit brenda vendit dhe interesat kombëtare, Po ashtu  emigrantët mund të kenë akses të kufizuar në informacionin e plotë dhe të saktë jo vetëm për prioritetet e vendit por edhe për ofertën politike, pra për partitë, kandidatët, politikat dhe zhvillimet lokale, duke çuar kështu në vendime të pa-informuara për votim. Pavarësisht internetit dhe televizionit, shumë emigrantë që janë integruar mirë në vendin pritës prej një kohe të gjatë,  kanë humbur kontaktin e drejtpërdrejtë me realitetin e përditshëm të jetës në Shqipëri dhe nuk sa duhet ata që garojnë për të marrë votën e tyre.

Po ashtu, për hir të së vërtetës duhet thënë se shumë emigrantë vizitojnë Shqipërinë vetëm për periudha të shkurtra ( kryesisht gjatë pushimeve vjetore) dhe vota e tyre mund të ndikohet nga një perceptim i përkohshëm sipërfaqësor i situatës, pa marrë parasysh zhvillimet afatgjata të vendit.  Kjo nënkupton që mund të mos jenë të informuar për zhvillimet e fundit në infrastrukturë, rend, ligj, siguri, ekonomi, apo politika sociale, dhe si rrjedhojë vota e tyre mund të mos pasqyrojë me saktësi interesat e vendit. Thënë ndryshe, ata  mund të mos jenë të përditësuar për zhvillimet e fundit në vend dhe si rrjedhojë, vota e tyre mund të mos reflektojë interesat apo nevojat e popullsisë lokale si dhe interesat e Shqipërisë. Mirëpo mund të jenë përditësuar vetëm me aeroportin, rrugët që të çojnë drejt bregdetit, hotelet dhe restorantet e reja, pra elmente turizmi me të cilat ekspozohen gjatë atyre pak ditë pushimesh që kalojnë në Shqipëri.

Këtu shtrohet një problem tjetër që ka të bëjë me prioritete të ndryshuara për shkak të emigrimit. Jeta në një vend të huaj dhe ekspozimi ndaj një kulture dhe sistemi politik të ndryshëm mund të ndikojë në prioritetet dhe perceptimet e emigrantëve. Kjo do të thotë se vota e tyre mund të jetë e ndikuar nga realitete të jashtme që nuk përputhen me nevojat e brendshme të Shqipërisë.. Prandaj shtrohet pyetja, a do të përfaqësojnë emigrantët me të vërtetë interesat e vendit të tyre të origjinës, apo do të jenë më të fokusuar në interesat e vendit ku jetojnë aktualisht? Emigrantët mund të jenë të përqendruar në çështjet ekonomike të vendit ku jetojnë dhe të mos jenë aq të interesuar në zhvillimet ekonomike të Shqipërisë.. Ata mund të jenë më të interesuar për çështje që lidhen me diasporën, pensionet apo marrëdhëniet bilaterale mes Shqipërisë dhe vendit ku jetojnë se sa të kenë ndonjë interes për debatet mbi politikat e brendshme, investimet në infrastrukturë apo shërbimet publike për qytetarët që jetojnë këtu.

Për më tepër duhet thënë që emigrantët që kanë fituar nënshtetësi tjetër dhe kanë lidhur jetën me vende të tjera prej dekadash,  mund të kenë lidhje më të dobëta emocionale , morale dhe patriotike me Shqipërinë.  Një pjesë e tyre ka vendosur të integrohet plotësisht ne vendin pritës e madje nuk iu mësojnë as shqip fëmijëve  të cilët mund të kenë bërë tashmë shërbimin ushtarak e të jenë betuar  për besnikëri para një flamuri të huaj. Fundja çdo vit rreth një mijë shqiptarë heqin dorë nga shtetësia e Shqipërisë ndërsa në Kosovë numri i heqjes dorë prej shtetësisë ka arritur në mbi 57 mijë. Emigrantët shqiptarë mund të jetojnë  në vende me retorika, debate mediatike apo interesa gjeopolitike specifike në rajonin tonë që nuk janë detyrimisht në harmoni me orientimet, karakteristikat apo interesat e kombit tonë. Kështu për shembull në vende si Italia apo Greqia ku jeton shumica e emigrantëve tanë,  ekziston një traditë e konsoliduar anti-amerikane brenda të majtës historike dhe të djathtës ekstreme, ndërsa euro-barometri tregon tendenca dominuese pro-ruse në opinionin publik. Nga ana tjetër, orientimi drejt aleancës me SHBA-të është e shenjtë dhe jetike për mbijetesën tonë si popull i rrethuar historikisht nga ujqër me pretendime territoriale ndaj nesh.

Gjithashtu, votimi nga jashtë mund të krijojë një fushë të ndjeshme për ndërhyrje të jashtme nga aktorë të ndryshëm shtetërorë e jo-shtetërorë që mund të instrumentalizojnë votat e emigrantëve  për të arritur interesa specifike që mund të shkojnë ndesh me interesat tona kombëtare. Mjafton të kujtojmë vitet 90-ta dhe retorikën e Greqisë zyrtare asokohe për të ndërsyer emigrantët tanë kundër qeverisë në pushtet në Shqipëri, për të kuptuar se vota nga jashtë mund të mundësojë ndërhyrje të  huaj në zgjedhjet e brendshme. Pra procesi mund të bëhet subjekt i presioneve diplomatike ose të tensioneve ndërkombëtare dhe raste të tilla janë të freskëta, si për shembull votimet në Gjeorgji apo Armeni, vende këto që kanë emigracion masiv në Rusi.

Kur flitet për lidhjen me vendin e origjinës,  lind natyrshëm edhe një shqetësim tjetër, që ka të bëjë me mungesën e përgjegjësisë për pasojat që sjell vota e hedhur. Një nga parimet themelore të demokracisë është parimi i përfaqësimit. Një votë përfaqëson interesat dhe qëndrimet e një grupi njerëzish që jetojnë brenda një territori të caktuar, dhe që preken direkt nga vendimet politike dhe ekonomike të qeverisë së zgjedhur. Pjesa më e madhe e emigrantëve nuk kanë përfshirje direkte në jetën publike të Shqipërisë.,  nuk paguajnë taksa, nuk marrin shërbime të drejtpërdrejta nga shteti shqiptar, dhe nuk ndajnë përditshmërinë e sfidave me banorët lokalë. Pra emigrantët që votojnë nuk përballen drejtpërdrejt me efektet e politikave të qeverisjes për të cilën ata votojnë.  Thënë ndryshe emigrantët nuk janë në Shqipëri për të ndjerë pasojat ekonomike, shoqërore apo politike të vendimeve që merr qeveria e zgjedhur. Nga ana tjetër politikat afatgjata mund të ndikohet nga votues që nuk kanë një angazhim të përhershëm me ekonominë dhe realitetet e Shqipërisë.

Kjo krijon një disbalancë të rëndësishme midis qytetarëve që jetojnë brenda vendit dhe atyre jashtë tij, duke minuar parimin e përfaqësimit të vërtetë. Për pasojë, ekziston një rrezik që vota e emigrantëve të ketë një efekt kundërveprues e ta thellojë hendekun e përçarjes ndërmjet banorëve në Shqipëri dhe diasporës sidomos në kushtet kur vota e emigrantëve të përmbysë rezultatin e votës vendase.  Kjo është një gjë veçanërisht e rrezikshme në vende si ky  yni ku përqindja e emigrantëve që janë në lista është pothuaj e barabartë më atë të banorëve në Shqipëri.  Mund të ndodh që votuesit që nuk banojnë në Shqipëri për periudha të gjata , ta  ndryshojnë rezultatin e zgjedhjeve, duke krijuar një disbalancë mes interesave të tyre dhe të popullsisë vendase. Kjo mund të çojë në zgjedhjen e qeverive që nuk reflektojnë nevojat e popullatës rezidente duke krijuar një hendek të madh  midis shqiptarëve që jetojnë jashtë prej një kohe të gjatë dhe atyre që jetojnë në Shqipëri. Kjo mund të çojë në një ndjenjë të ndarjes së interesave dhe prioriteteve mes këtyre dy grupeve, duke krijuar tensione dhe pabarazi përfaqësimi që vë në pikëpyetje legjitimitetin e sistemit tonë demokratik.

Këtu vjen rreziku  i politizimit dhe radikalizimit të diasporës në kurriz të interesave të vendit dhe të qytetarëve që kanë vendosur mos ta braktisin Shqipërinë.  Nëse vota e diasporës lejohet në një shkallë të gjerë, ajo mund të sjellë edhe një fragmentarizim të skenës politike shqiptare. Me pak fjalë ekziston rreziku, që diaspora të bëhet një target për partitë politike, të cilat mund të tentojnë të manipulojnë votën e tyre përmes retorikës dhe premtimeve të veçanta që lidhen vetëm dhe vetëm me interesat e ngushtë të emigrantëve.  Partitë politike mund të fillojnë të krijojnë politika të dedikuara vetëm për diasporën, për të siguruar votat e tyre, ndërsa lënë mënjanë çështjet më të rëndësishme për qytetarët rezidentë. Për  një lider politik të papërgjegjshëm është shumë më e lehtë që të ndezë një retorikë boshe populiste nacionaliste që prek lehtë emocionet e mërgatës; që të investojë në shërbime konsullore më cilësore e efikase në përfaqësitë tona diplomatike në shtetet ku kemi shumë diasporë, apo investojë për nisma të diplomacisë publike, reklama në media e PR në këto shtete pritëse sesa ta bëj Shqipërinë një vend dinjitoz.

Pra për këtë soj qeveritarësh është më e lehtë të investohet që emigrantët të ndihen më mirë e të vlerësuar në vendet ku kanë emigruar sesa të investojnë për ta bërë Shqipërinë një vend dinjitoz të ngjashëm me pjësën tjetër të kontinentint në mënyrë që emigracioni të frenohet ( e mundësish të rikthehet sikurse ka ndodhur pasi u zhvillua Irlanda e Polonia) e ku rinia të zgjedhë të mos largohet por ta shohë si atdheun ku do të ndërtojë të ardhmen e vetë.  Kjo situatë potenciale, mund të çojë në një polarizim të ri të  politikës shqiptar, und të krijojë  një disbalancë në ofertat elektorale për popullsinë brenda vendit dhe të zbehë përqendrimin në prioritetet kombëtare dhe reformat e nevojshme për zhvillimin e vendit.

Ka edhe pikëpyetje të tjera që mund të ngrihen për diskutimin për votimin nga diaspora, por për ta përmbyllur këtë artikull,  duhet të theksojmë se, ndërsa diaspora shqiptare luan një rol të rëndësishëm në historinë dhe zhvillimin e vendit, mundësimi i votës së tyre nga jashtë me postë e pa kufizime paraqet sfida të mëdha për integritetin e votës dhe mbart implikime të thella në politikën shqiptare. Ndërsa mund të argumentohet se është një mënyrë për të inkurajuar pjesëmarrjen e qytetarëve shqiptarë që jetojnë jashtë vendit në procesin demokratik, është gjithashtu e rëndësishme të konsiderohen rreziqet e mundshme që vijnë prej tyre. Personalisht, duke patur parasysh përmasat e diasporës shqiptare,  unë do kisha preferuar një version hibrid të votimit nga jashtë të emigrantëve nëpërmjet ambasadave tona, që kombinon dy praktika ndërkombëtare e që bën një diferencim mes qytetarëve që janë me qëndrim të përkohshëm jashtë vendit dhe diasporës së konsoliduar që nuk ka ndonjë plan të kthehet. Në rastin e parë do përdorja modelin e sipërpërmendur të Kanadase apo Australisë, të kufizimit të votës me vitet e rezidencës jashtë atdheut për shtetasit që zotohen se do të kthehen dhe nuk kanë qendruar si rezidentë permanent më shumë se 6-7 vjet jashtë vendit. Vota e këtyre qytetarëve me qëndrim të përkohshëm jashtë Shqipërisë do të duhej të konsiderohej e barabartë me secilin votues rezident tek ne. Së dyti do të adoptoja modelin e Kroacisë apo Portugalisë e do të shtoja një zonë zgjedhore të 13-të në Shqipëri të dedikuar për diasporën me 3 deputetë , për të cilën do të ftoja të votoja të gjithë pjestarët e diasporës, pavarësisht kohëzgjatjen e qëndrimit të tyre jashtë Shqipërisë.

Ky është opinioni im personal, mirëpo ajo që ka më së shumti rëndësi është nevoja për të zhvilluar një debat publik të hapur, racional dhe të ndershëm për ta adresuar siç duhet këtë çështje nevralgjik. Ky debat duhet të përfshijë të gjitha palët e interesuara, duke përfshirë edhe ekspertë në fushën e së drejtës kushtetuese, shkencave politike dhe sociologjisë. Përveç kësaj, është e rëndësishme të krijohen mekanizma të qarta dhe transparente për votimin nga diaspora, duke siguruar identifikimin e saktë të votuesve, parandalimin e mashtrimeve dhe mbrojtjen e integritetit të procesit zgjedhor. Unë besoj së vetëm nëpërmjet një qasje gjithëpërfshirëse dhe të të bazuar mbi kompetencë dhe atdhedashur e jo në përllogaritje banale elektorale, Shqipëria mund të gjejë një zgjidhje që të mbrojë e avancojë demokracinë e saj dhe të forcojë lidhjet me diasporën.

Votimi i emigrantëve në Kosovë: Deri tani janë regjistruar 600 mijë persona

Prishtinë –  Deri më 31 gusht mërgimtarët do të kenë mundësi të regjistrohen si qytetarë jorezidentë në procesin e regjistrimit në Kosovë. Këtë regjistrim, ata mund ta bëjnë përmes platformës e-diaspora.

Drejtori i Agjencisë së Statistikave të Kosovës, Avni Kastrati, ka thënë për RTK-në se të dhënat preliminare tregojnë se janë regjistruar rreth 600 mijë persona që jetojnë në diasporë.

Duke e vlerësuar si proces të rëndësishëm Kastrati i ka bërë thirrej mërgimtarëve  që të regjistrohen, sepse është në interes të tyre dhe Kosovës për të ditur saktë numrin e atyre që jetojnë jashtë vendit.

Kastati ka thënë për RTK se ka disa kërkesa që të shtyhet afati edhe më tutje për regjistrimin e mërgimtarëve me arsyetimin se nuk kanë pasur qasje ne informacion dhe nuk janë të informuar sa duhet.

“Në aspektin teknik kjo nuk sjell problem, sepse dalim me të dhënat që janë. Por për ketë vendoset nga niveli me i lartë, nga qeveria”, ka theksuar Kastrati.

Tri të mirat që mërgata mund t’i bëjë sot Shqipërisë me votën e saj – Nga Bledi Marku

Për herë të parë në historinë e Shqipërisë, parlamenti i dha të drejtën e votës shqiptarëve që jetojnë e punojnë në vende të ndryshme të BE-së dhe jo vetëm, duke i bërë ata kontribuesit kryesorë në zgjedhjen e deputetëve dhe madje edhe qeverinë e ardhshme

Nga viti 2013 deri në 2024 janë larguar rreth 1 milion qytetar dhe shqiptarët mbajnë rekord në Europë me kërkesat për azil njësoj si ato vende që sot janë në luftë.

Por ndryshe nga Siria, Palestina, Ukraina etj, në Shqipëri nuk ka luftë, por të rinjtë tanë ikën për arsye financiare, ku aktualisht janë 77 mijë të rinj nga mosha 20-25 vjeç të papunë, çka e rrit propabilitetin për thellimin e plagës emigruese.

Në vitin 2025, ata që u larguan nga vendi kanë mundësinë që t’i japin një shuplakë të fortë “xhelatit” duke e ndëshkuar, e kësisoj shporrjen nga qeveria dhe hapjen rrugë për hetimin e tij për të gjitha abuzimet e zhdukjen e fondeve publike.

Në vitin 2023, remitancat (paratë që emigrantët u kanë dërguar familjarëve të tyre) u rritën në mënyrë të frikshme. Duke bërë që një djalë apo vajzë që jeton jashtë Shqipërisë të mendojë për mbajtjen e familjes në shtetin që e priti, por edhe ndihmën për nënën e babanë që ka në Shqipëri.

Një pensionist me 180 euro nuk ia del dot që të mbyllë të gjitha shpenzimet mujore, ndaj pret 200 apo 300 euro nga djemtë e vajzat në emigrim.

Mbrëmjen e shenjtë të Kurban Bajramit, kryetari i PD-së Sali Berisha u zotua se qeveria e PD-së do të bëjë dyfishimin e pensioneve dhe vendosjen e minimumit jetik prej 220 eurosh.

Tashmë të bëjmë një llogari të thjeshtë. Nëse dy pensionistë që marrin 180 euro secili, pensioni i përbashkët u shkon 360 euro, këto para nuk mjaftojnë për ilaçe, pagesën e faturave ujë-drita e ushqim.

Por nëse dyfishohet kjo shifër siç do të bëhet realitet me qeverinë e PD-së, vetëm një pensionist do të marrë 360 euro dhe të dy bashke do të marrin 720 euro. Me këtë shifer askush nuk mund të thotë se për dy pensionistë 720 euro nuk mjaftojnë për ushqim dhe pagesën e faturave mujore si edhe blerjen e ilaçeve.

Ndaj, sot, mërgata jonë me një votë mund të bëjë 3 të mira:

1- Largimin e Edi Ramës.

2 – Rritjen e pensioneve për nënën e babanë.

3 – Paratë që postonte në Shqipëri t’i përdorë për fëmijët e tyre.

Ata që u larguan nga vendi si pasojë e keqqeverisjes së Edi Ramës, kanë në dorë armën më të fortë që u është dhënë ndonjëherë, kanë në dorë votën dhe vota sot e “vret” xhelatin e u jep siguri familjarëve që kanë lënë në Shqipëri.

I hapet rruga votës së diasporës- Parlamenti voton ndryshimet zgjedhore PS-PD

Parlamenti i Shqipërisë ka votuar me 106 vota ‘pro’ dhe 2 ‘kundër’, ndryshimet zgjedhore, duke i hapur kështu rrugën votës së diasporës.

Ndryshimet zgjedhore morën votat e nevojshme pasi Partia Socialite dhe Partia Demokratike arritën marrëveshjen për votën e diasporës dhe formulën e listës së kandidatëve për deputetë, ku 1/3 e tyre janë automatikisht fitues, ndërsa pjesa tjetër do të dalë nga vota parapëlqyese.

Përveç formulës së re për mënyrën sesi do të konfigurohet parlamenti i 2025-ës, ndryshimet në kodin zgjedhor përfshijnë edhe votën e diasporës, për të cilën politika ishte e gjitha dakord.

PS-PD arritën të formulojnë një draft të përbashkët edhe për formulën që përcakton hyrjen e deputetëve në parlament.

Formula parashikon një hapje të pjesshme të listës së kandidatëve për deputetët.

Sa i takon votës së diasporës, do të votojnë të gjithë ata shqiptarë që janë jashtë vendit dhe që do duan të ushtojnë të drejtën e votes, që po u mundësohet për herë të parë.

Sa nga 1.7 milionë zgjedhësit jashtë Shqipërisë duan të votojnë? Nga Eduard Zaloshnja

Është e pamundur të dihet me saktësi se sa nga zgjedhësit që banojnë jashtë vendit duan të votojnë për parlamentin tonë të ardhshëm. Por dihet se mundësia për të votuar atje ku banojnë po u krijohet pas ndryshimit të kodit zgjedhor (nën presionin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese rreth votës së emigrantëve).
Vjet në listën e zgjedhësve ishin 3.65 milionë shtetas shqiptarë në moshë për votim, nga të cilët 1.95 milionë banonin këtu dhe 1.7 milionë banonin jashtë vendit. Nga këta 1.7 milionë zgjedhës jashtë vendit, rreth 300 mijë nuk kanë lindur këtu dhe si zor të jenë të interesuar për të votuar me postë nga jashtë për parlamentin e këtushëm.

Pikëpyetja është për 1.4 milionë zgjedhësit që kanë lindur këtu dhe që banojnë jashtë Shqipërisë. Zgjedhësit që duan të votojnë janë në përgjithësi të interesuar të ndjekin zhvillimet në vend. Dhe interneti e ka krijuar këtë mundësi edhe për zgjedhësit që banojnë jashtë Shqipërisë – ata mund të lexojnë/shikojnë si ne këtu çdo lajm përmes portaleve dhe faqeve të internetit të TV-ve kryesore shqiptare.

Nga një analizë që ndihmësi im IT u bëri të gjitha portaleve dhe faqeve të internetit të këtushme, rezultoi se pothuaj 70% e klikimeve në to kishin ardhur nga adresa IP brenda vendit. Dhe duke shfrytëzuar këtë të dhënë dhe faktin se vjet morën pjesë në zgjedhje vetëm 1.4 milionë zgjedhës të këtushëm, mund të ekstrapolohet me afërsi se rreth 600 mijë zgjedhës jashtë vendit mund të jenë të interesuar për të votuar vitin e ardhshëm.

Se sa nga ata 600 mijë do të votojnë realisht do të varet nga intensiteti i dëshirës së tyre dhe nga lehtësia/vështirësia e procesit të votimit me postë. Një proces që do të provohet për herë të parë nga shteti shqiptar… bw

Lea Ypi zgjidhet anëtarja e parë shqiptare në Akademinë Britanike

Lea Ypi është bërë anëtarja e parë shqiptare në Akademinë Britanike.

Përmes një postimi në Instagram, Ypi është shprehur se është shumë e lumtur dhe e nderuar që është zgjedhur anëtare e Akademisë.

“E lumtur dhe e nderuar që jam zgjedhur anëtare e Akademisë Britanike, shkruan Ypi.

Këtë vit Akademia Britanike ka mirëpritur 86 anëtarë të rinj ku ndër ta, dallohet edhe shkrimtarja shqiptare Lea Ypi.

Presidentja e Akademisë Britanike Julia Black ka vlerësuar lart autoren shqiptare, duke i uruar mirëseardhjen në hapësirën më të lartë të kulturës britanike. bw

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend