Analisti i njohur Fatos Lubonja tha dje se mitizimi i historisë në momente të caktuara ka sjellë çoroditje dhe paqartësi te shqiptarët. Duke folur në rubrikën “Opinion” në “News 24”, Lubonja akuzoi politikën që ka manipuluar historinë për interesat e saj.
Duke folur për bunkerin në oborrin e Ministrisë së Brendshme, Lubonja shprehet se është bërë me superficialitet, ku janë përfshirë shumë pjesë të historisë në një vend aq të vogël, duke e cilësuar edhe atë pjesë të manipulimit të historisë.
Edhe këtë vit politika shqiptare e festoi e ndarë Ditën e Çlirimit të vendit. Si duhet shkruar historia që të mos kemi dyzime për këto data të rëndësishme?
Një nga mjetet kryesore që kanë përdorur forcat politike për t’u diferencuar nga njëra-tjetra, është historia. Nga pikëpamja e programeve politike që të dyja kanë qenë për “reforma standarde”, “privatizime”, “liberalizime”, të gjithë për Europën, të gjithë patriotë apo nacionalistë. Kur vjen puna për të ndarë elektoratin instrumenti kryesor ndarës, ka qenë dhe ka mbetur e kaluara, ku spikat Lufta Nacionalçlirimtare. Partia trashëgimtare e partisë ish komuniste, kuptohet që e ka përdorur atë se e ka pikën më të fortë për tu legjitimuar. Kurse Partia Demokratike ka përfaqësuar pjesën e të persekutuarve, ka marrë kauzën e antikomunizmit. Kjo ka sjellë ndarjen në ditën e Çlirimit dhe të Pavarësisë.
Dikur dita më e rëndësishme e Shqipërisë ka qenë 28 Nëntori. Pastaj Enver Hoxha, siç ndodh në Shqipëri, ku kush merr pushtetin thotë: ‘historia fillon me mua’, bëri ditën më të rëndësishme 29 Nëntorin. Edhe kjo që ndodh sot me Partisë Socialiste është pak reminishencë e festimeve të 29 Nëntorit. Ata duan ta vënë më shumë theksin tek 29-ta se sa tek 28-ta. Ndarja ka filluar kur PD-ja e zhvendosi ditën e Çlirimit nga 29-ta në 28-të. Unë kam qenë dhe mendoj akoma edhe sot, që kjo ka qenë një gjë e gabuar. Nuk është problemi se kur është dita e vërtetë e Çlirimit, se edhe dita e Pavarësisë nuk është 28 Nëntori 1912, por është në 1913. Pavarësia u dha pasi Fuqitë e Mëdha negociuan edhe me Perandorinë Osmane me sa di unë andej nga maji 1913-ës. Por 28 Nëntori (1912) kur u shpall suzeraniteti mbeti megjthatë dita më e rëndësishme. Ndërsa 29 Nëntori ka mbetur prej jugosllavëve, ka qenë një datë e rëndësishme edhe për ta, prandaj e kanë vënë edhe komunistët tanë që në atë kohë ishin bashkë me Jugosllavinë në aleancë. Mendoj se kjo datë mund të kishte ngelur si traditë, por duke marrë një rëndësi më të vogël se 28 Nëntori. Kështu siç ka ndodhur, meqenëse këto parti kanë pak për tu diferencuar, për sa i përket edhe korrupsionit e gjithë gjërat që bëjnë në të tashmen, vazhdojnë të bëjnë këtë ndarje, të manipulojnë të shkuarën.
Ju keni shkruar shpesh për krijimin e miteve historike. Ka qenë një numër i tërë i revistat ‘Përpjekja që i kushtohej kësaj çështje dhe aty flitej duke shkelur edhe disa tabu…A mund të thelloheni pak më shumë për publikun…
Thelbi i mitit është aftësia për të bashkuar njerëz. Shpeshherë mund të mos jetë i vërtetë historikisht, por ka aftësinë për të mbledhur sa më shumë njerëz rreth tij duke u dhënë njerëzve edhe identitet, pasi ata identifikohen me të. LANÇ është një nga mitet e rëndësishme themeluese të Shqipërisë së Enver Hoxhës. Gjithë ajo histori me fjalët “derdhëm gjak”, “heronjtë”, “28 mijë dëshmorët”, “sakrifica e e madhe” u mitizua. Nuk është lufta e vërtetë, por është një luftë e mitizuar. Edhe Fisher ka shkruajtur për dy ngjarje të rëndësishme historike që janë mitizuar, lufta e Vlorës dhe Nacionalçlirimtarja. Edhe Lufta e Vlorës është mitizuar që herët (nga Zogu): “shqiptarët që i hodhën italianët në det”, d.m.th ky ishte miti, për të krijuar edhe një lloj besimi, një lloj krenarie, për të motivuar. Ashtu ishte edhe LANÇ për pushtetin e komunistëve d.m.th, mos na e prekni pushtetin se “do të ngrihen nga varri të rënët” dhe do të bëjnë namin – siç thonin poetët asokohe. Ky është mitizimi.
Po ku qëndron e keqja e mitit? Miti nuk të lejon të njohësh realitetin dhe të njohësh realitetin është shumë e rëndësishme, s’mund të jetosh në një ëndërr, iluzion. P.sh. po marrim Luftën e Vlorës, historia është ndryshe, italianët u tërhoqën sepse patën edhe reaksion brenda vendit të tyre, prandaj ikën, se nuk kishim ne forcë për të “zbythur” italianët, për t’i hedhur në det. Por, duke mos njohur realitetin, pastaj erdhën italianët sikur po bënin shëtitje kur e pushtuan Shqipërinë në ’39.
Po ashtu miti përdoret edhe për qëllime të mbrapshta, siç e përdorën komunistët atë të Luftës. Ti bëre luftën, po shumë mirë, je i nderuar, i respektuar, por nuk mund të marrësh të gjitha meritat dhe kontributet dhe gjithë të tjerët t’i pushkatosh se nuk kanë qenë me ty në luftë, siç bënë ata për qëllime pushteti, Pra, miti sa është pozitiv për të bashkuar njerëzit, aq i rrezikshëm bëhet kur e përdor pushteti për të shtypur, eliminuar të tjerët. Në këtë aspekt prandaj mitet duhen njohur.
Festa e flamurit këtë vit ishte shumë e zbehtë, e kam fjalën për popullin, si e shihni ju këtë?
Duket sikur më shumë festohen ditë të tjera. Kur flasim për mitet, duhet të jemi koshientë edhe për atë se sa mitet janë prezentë dhe sa ato motivojnë. Ka mite që kanë lindur në një kohë dhe kanë qenë frymëzues në një kohë të caktuar, por vjen një kohë e re, që kërkon motivime të reja. Po të shikosh në shek. 19, Europa i ka sheshet me kalorës, me luftëtarë në majë kalit. Por miti i luftëtarit, jo gjithmonë i frymëzon njerëzit. Në shek 20, sidomos pas LIIB nuk ngrihen më monumente me luftëtarë mbi kuaj sepse fillon të nderohet paqja. Edhe ne kemi Skënderbeun në mes të sheshit, por nuk mund të motivojë ai për çdo gjë. A ngelet si një pjesë e historisë, në distancë, por njerëzit fillojnë motivohen edhe me gjëra të reja. Në këtë kuptim festat e reja kanë edhe këtë aspekt.
Pastaj, nuk është se duke festuar shumë një festë kombëtare, tregon një dashuri të madhe për atdheun. Dashurinë për Atdheun e tregon kur do më shumë njëri-tjetrin, siç e ka thënë Nënë Tereza. Dhe ne nuk duam njëri-tjetrin. Ky është problemi ynë më i madh. Se vendi nuk janë gurët. Gurët janë, i bukur është vendi, po dashuria me njëri-tjetrin është shumë më e rëndësishme se këto. Klima që është krijuar në Shqipëri, është një klimë që, edhe në këtë aspekt nuk le vend për entuziazëm për të festuar së bashku. Të festosh do të thotë të jesh me njëri-tjetrin. Të pasurit tanë shkojnë jashtë shtetit, shkojnë për turizëm, ditën e festave kombëtare. Më thanë që ishin në Mal të Zi një grup i madh. Do të shikosh kush janë pasanikët në Shqipëri, shko shiko i ke jashtë shtetit të gjithë, se për atë kanë punuar, të shfrytëzojnë vendin si minierë për të nxjerrë para dhe për t’i shfrytëzuar ato për vete. Ky është problemi i madh që ne kemi edhe me festat. Festa kërkon entuziazëm, dashuri për vendin, për shoqërinë. Kur këto mungojnë s’ka festë.
Ka pasur një event që ka rikthyer sërish debatet për mënyrën si e shohim historinë, që është bunkeri te sheshi i Ministrisë së Brendshme. Ju çfarë mendimi keni për këtë? Ajo është një mënyrë për të treguar historinë e së kaluarës së vendit?
Unë e vizitova atë bunker. Konsideratat që do shpreh këtu janë më shumë konceptuale dhe estetike. Gjëja e parë që më erdhi në mendje, është që m’u duk se ishte një thes shumë i vogël për të futur brenda gjëra aq të mëdha. Të futësh historinë e gjithë policisë shqiptare që nga krijimi i saj, që nga koha e Zogut e këtej, të futësh brenda krahas kësaj edhe historinë e persekutimeve, të futësh brenda edhe instalacione artistësh, në atë hapësirë, m’u duk se nuk shkon. Mu duk sikur ishte më shumë një ekspozitë, sesa një muzeum po themi. Ai vend është shumë i varfër për muzeum. Unë mendoj se nëse dëshiron të kesh historinë e policisë shqiptare, mund të kesh p.sh. një kat në Ministrinë e Rendit nëse një ditë ajo mund të kthehet në diçka tjetër. Pse duhet të jetë nëntokë? Për mua ai vend do të ishte interesant i ruajtur ashtu siç ishte, me varfërinë që kishte, me objektet që kishte, aq sa kishte. Kjo për të kuptuar një kohë. Me sa di unë është ndërtuar nga viti ’85-’86. Kanë qenë zyra në rast bombardimi. Dhe jo të vendosësh fotografira ministrash, ish-ministrash, policësh, se as nuk i mban të gjitha ajo. Në kuptimin se, në qoftë se do vendosësh të gjitha uniformat, si kanë ndryshuar, të kohës sovjetike, kineze. Historia mund të ishte shumë më e pasur. Është një diçka e bërë kështu, me superficialitet. Meqenëse është në qendër aty, për të tërhequr çik vëmendjen. Por nuk ka seriozitetin e duhur.
Aq më pak mund të mbajë ajo persekutimin pastaj, që është tjetër gjë. Aty ishte një hartë që kishte burgjet, po as Spaçin nuk e pashë në ndonjë hartë aty. Plus që ne e kemi një muzeum të të përndjekurve, që mund të rregullohet, mund të bëhet më mirë, te Muzeu Kombëtar, i cili ka nevojë të rishikohet i gjithi. Që nga fillimet. Në fakt ai është për t’u rujtur për të parë se si bëhej një muzeum në kohën e Enver Hoxhës se si fabrikohet historia.
Komentet