Ballkani Perëndimor është në krye në axhendën e presidencës gjermane të Këshillit të BE-së, por progresi konkret i shteteve drejt integrimit në BE – nga hapja e negociatave dhe kapitujve – varet nga angazhimi i tyre ndaj sundimit të ligjit dhe lirisë së medias, tha për BIRN Susanne Schutz, Drejtoreshë për Ballkanin Perëndimor.
Gjermania mori përsipër presidencën gjashtëmujore të Bashkimit Europian këtë korrik dhe Schutz thotë se dëshiron të shohë “një vrull të ri” në marrëdhëniet midis bllokut dhe Ballkanit Perëndimor.
Kjo pason vendimin e BE-së për të hapur bisedimet e pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, dhe paketën e solidaritetit prej 3,3 miliardë eurosh të rënë dakord për rajonin, për të zbutur pasojat e pandemisë së koronavirusit.
“Ne duam ta vazhdojmë këtë dinamikë pozitive. Kjo do të thotë, para së gjithash, se duhet të vazhdohen të hidhen themelet për bisedimet e pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut duke përfunduar strukturat e bisedimeve. Ne synojmë të mbajmë konferencën e parë ndërqeveritare me Maqedoninë e Veriut dhe, nëse plotësohen kushtet, gjithashtu edhe me Shqipërinë gjatë presidencës sonë të Këshillit”, shpjegoi Schutz.
Në intervistën e saj për BIRN, diplomatja me përvojë, e cila ka shërbyer në Izrael, Ukrainë, Rusi dhe Shqipëri para se të bëhej Drejtoreshë e Ballkanit Perëndimor në Berlin, tha se Gjermania shpreson të vazhdojë bisedimet e pranimit me Serbinë dhe Malin e Zi, të vërë më tej në zbatim prioritetet e BE-së për Bosnjën dhe Hercegovinën dhe të rifillojë dialogun e ngecur midis Kosovës dhe Serbisë.
“Falë përpjekjeve të ndërmjetësimit nga Përfaqësuesi Special i BE-së, Miroslav Lajcak dhe mbështetjes së Gjermanisë dhe Francës, dialogu i udhëhequr nga BE-ja midis Beogradit dhe Prishtinës rifilloi më në fund më 12 korrik, pas ndërprerjes së tij 20 muaj më parë”, kujton ajo.
“Ne shohim një nevojë urgjente për progres në dialog pasi situata e pazgjidhur po mban peng të dy vendet dhe duke penguar bashkëpunimin rajonal aq shumë të nevojshëm për të gjithë Ballkanin Perëndimor”, shtoi ajo.
“Një marrëveshje gjithëpërfshirëse që lejon realizimin e perspektivës së BE-së është në interes të Kosovës dhe Serbisë, si dhe të rajonit në tërësi. Kjo marrëveshje gjithashtu duhet të sjellë një stabilitet më të madh në rajon. Siç dihet, ne nuk besojmë se kufijtë e rinj ose shkëmbimet territoriale do të kontribuojnë në një zgjidhje të qëndrueshme”, shpjegoi Schutz, duke iu referuar kundërshtimit të Gjermanisë ndaj shkëmbimeve territoriale si një zgjidhje përfundimtare.
Berlini, i cili në rajon shihet shpesh si vendimmarrës kryesor kur bëhet fjalë për aspiratat e BE-së për të ashtuquajturin “Ballkan Perëndimor 6”, gjithashtu planifikon të përqendrohet në muajt në vazhdim te demografia dhe emigracioni.
Në kërkimin të një punësimi më të mirë, shtetasit nga Ballkani po shkojnë çdo vit gjithnjë e më shumë drejt Gjermanisë. Të dhënat e fundit nga zyra gjermane e statistikave tregojnë se vitin e kaluar 237,755 shtetas serbë, 232,075 nga Kosova dhe 203,265 nga Bosnja dhe Hercegovina jetonin në Gjermani. Shumë gjejnë punë në sektorin e shëndetësisë gjermane.
Por Schutz thotë se kjo lëvizje është gjithashtu problematike. “Edhe pse si rezultat i kësaj Gjermania dhe vendet e tjera po fitojnë profesionistë të trajnuar, në vendet e tyre mbeten boshllëqe të përhershme – jo vetëm në sektorin e shëndetit”, theksoi ajo.
“Arsyet e largimit nuk janë vetëm ekonomike: Ato kanë të bëjnë gjithashtu edhe me deficitet e vazhdueshme në fushën e sundimit të ligjit, emërimet jo-meritokratike dhe korrupsionin. Duke qenë se shumica e njerëzve nga rajoni emigrojnë drejt vendeve të BE-së, ne mendojmë se është e rëndësishme të kërkojmë koncepte që mund të zbutin efektet negative dhe të shfrytëzojmë aspekte që janë të dobishme si për Ballkanin Perëndimor ashtu edhe për BE-në.
“Për këtë qëllim, ne planifikojmë të zhvillojmë një konferencë me vendet e Ballkanit Perëndimor gjatë presidencës sonë të Këshillit”, njoftoi Schutz.
Progresi për Serbinë dhe Kosovën varet nga vetë ata
Si Kosova ashtu edhe Serbia i kanë sytë nga Berlini në muajt në vazhdim, ndërsa Berlini kryeson Bashkimin Europian. Por Schutz mbetet e vendosur se nuk do të ketë asnjë zbutje përsa i takon kushteve që kanë lidhje me sundimin e ligjit.
“Ne jemi të vetëdijshëm për zhgënjimin e madh në Kosovë të shkaktuar nga fakti se liberalizimi i vizave është ende në pritje”, tha ajo.
“Ne shohim nevojën për të arritur progres në këtë çështje të rëndësishme, e cila është shumë e rëndësishme për marrëdhëniet BE-Kosovë dhe gjithashtu për ekonominë e Kosovës. Megjithatë, që të mund të binden skeptikët e mbetur në BE, do të jetë shumë e rëndësishme që qeveria e Kosovës të bëjë pjesën e saj. Kjo nënkupton para së gjithash një angazhim të qartë për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar dhe forcimin e sundimit të ligjit”, shpjegoi ajo.
Fqinji i saj verior, Serbia nuk ka hapur ndonjë kapitull të ri, gjë të cilën shumë njerëz e shohin si një pasqyrim të progresit të dobët të Serbisë në reforma dhe të tendencave gjithnjë e më autoritare. Gjermania e mirëpret zgjedhjen strategjike të anëtarësimit të Serbisë në BE, por prapë pret reforma, tha Schutz.
“Në rrugën e saj drejt BE-së, Serbia tashmë ka bërë progres të rëndësishëm dhe hapi më shumë se gjysmën e të gjithë kapitujve të negociatave, përkatësisht 18 nga 35”, vuri në dukje ajo.
“Sidoqoftë, ne e konsiderojmë një rol tepër të rëndësishëm progresin në fushën kryesore të sundimit të ligjit – të trajtuar në Kapitujt 23 dhe 24 – si dhe normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën. Mesazhi diplomatik informal i Komisionit Europian i qershorit mbi gjendjen në lidhje me kapitujt 23 dhe 24 për Serbinë përshkruan qartë deficitet dhe fushat e identifikuara ku ende duhet të bëhet progres i rëndësishëm. Kemi nevojë për një angazhim më të fortë politik për sundimin e ligjit, sidomos pavarësinë e gjyqësori, si dhe për lirinë e medias”, tha ajo.
“Është e rëndësishme që Serbia të përshpejtojë luftën kundër korrupsionit, sidomos atij në nivelet e larta. Për të hapur kapituj të mëtejshëm, duhet të ketë progres në këto fusha”, shtoi Schutz.
Duke iu përgjigjur pretendimeve se zgjedhjet parlamentare të qershorit në Serbi nuk ishin të lira – pasi shumica e partive të opozitës i bojkotuan ato – Schutz tha se “BE-ja është e gatshme të sigurojë ndihmën e duhur” për çështjen e ankesave. Por ajo tha se ndërmjetësimi “ka kuptim vetëm nëse opozita dhe qeveria janë të gatshme të luajnë një rol aktiv në arritjen e një zgjidhjeje të pranueshme për të dy palët”.
Reformat gjyqësore në thelb të procesit të zgjerimit të Shqipërisë
Reformat në sistemin e drejtësisë si dhe reforma në ligjin zgjedhor janë identifikuar si përparësi për Shqipërinë nga Gjermania dhe BE-ja, tha ajo.
“Që prej ndryshimeve kushtetuese në vitin 2016, ne kemi parë që reforma në drejtësi, përfshirë vetingu i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve, është tepër sfiduese”, shtoi ajo.
“Është një proces i gjatë dhe i ndërlikuar, i cili ka çuar përkohësisht edhe në një mosfunksionim të pjesshëm të gjyqësorit. Megjithatë, ne jemi të bindur se nuk ka asnjë alternative për këtë proces thelbësor. Pasi të përfundojë, sundimi i ligjit në Shqipëri do të forcohet në të mirë të popullit shqiptar”, vazhdoi ajo.
Gjermania po vëzhgon gjithashtu reformat zgjedhore në vend, si edhe zhvillimet rreth legjislacionit të ri për median që qeveria e sheh si një mundësi për të rregulluar hapësirën në internet, por që kritikët e shohin gjithashtu si një përpjekje për të frenuar lirinë e medias.
“Liria e medias është një temë shumë e rëndësishme për qeverinë gjermane në përgjithësi dhe sigurisht edhe gjatë presidencës tonë të Këshillit Europian”, tha Schutz. “Një media e lirë dhe e pavarur është shtylla e çdo demokracie të gjallë. Kjo është arsyeja pse liria e shtypit dhe e medias është gjithashtu shumë e rëndësishme në procesin e pranimit.”
“Projektligji i ri për median në Shqipëri nuk pasqyron ende standardet dhe praktikat më të mira ndërkombëtare”, paralajmëroi ajo.
“Ne e shohim mendimin e fundit nga Komisioni i Venecias si një udhëzues adekuat për punën në vazhdim brenda parlamentit shqiptar për të përmirësuar projektligjin, sidomos në lidhje me përcaktimin e fushës së tij, proporcionalitetin e gjobave dhe pavarësinë e organeve të AMA-s (Autoriteti i Mediave Audiovizive i ngarkuar me monitorimin e ndryshimeve të planifikuara).
“Raporti i fundit i përkohshëm i Komisionit Europian me të drejtë e cilësoi projektligjin si si të mangët në fusha të caktuara dhe jo plotësisht në përputhje me standardet e BE-së dhe praktikat më të mira në lidhje me lirinë e shtypit dhe medias. Përmirësimi i ligjit në këto aspekte do të ishte një hap inkurajues në rrugën e Shqipërisë drejt BE-së”, tha ajo.
“Procesi i pranimit ofron udhëzime: Kapitulli 23 për sistemin gjyqësor dhe të drejtat themelore, i cili përfshin lirinë e medias, është një shtyllë e rëndësishme e këtij procesi. Si një nga dy kapitujt më të rëndësishëm, ai do të përcaktojë ritmin me të cilin vendet e Ballkanit Perëndimor i afrohen më pranë BE-së”, përfundoi Schutz.
Berlini po vëzhgon me vëmendje Bosnjën
Reformat zgjedhore dhe sundimi i ligjit janë gjithashtu një detyrë për Bosnjën dhe Hercegovinën fqinje, e cila ende nuk ka statusin e vendit kandidat për në BE.
“Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet ligjit të ri për Këshillin e Lartë Gjyqësor dhe Prokurorial, pasi ky institucion luan një rol vendimtar për të gjithë sistemin gjyqësor në Bosnje dhe Hercegovinë”, tha ajo.
“Besimi i publikut te ky institucion duhet të rivendoset pa ndonjë vonesë të mëtejshme dhe të merren të gjitha masat e nevojshme. Ndërsa sundimi i ligjit është në thelb të procesit të pranimit në BE, Gjermania së bashku me Delegacionin e BE-së në Bosnje dhe Hercegovinë dhe shtete të tjera do të vazhdojnë të mbështesin vendin në rrugën e tij të reformës.
“Një aspekt tjetër shumë i rëndësishëm i 14 përparësive kryesore që Komisioni Europian përshkroi në Opinionin e tij për kërkesën e anëtarësimit të Bosnjës dhe Hercegovinës është mbajtja e zgjedhjeve. Ne e mirëpresim faktin se më në fund në Mostar mund të mbahen zgjedhjet lokale. Ne presim që forcat politike të bëjnë gjithçka që është e nevojshme që zgjedhjet të zhvillohen ashtu siç janë planifikuar dhe që më në fund është rënë dakord për buxhetin e shtetit. Kjo është tepër e rëndësishme për rrugën e Bosnjës dhe Hercegovinës drejt BE-së dhe realizimin e aspiratave të publikut për t’u bërë pjesë e Bashkimit.
“Përveç kësaj, politikanët duhet të fillojnë të zbatojnë vendimet e lëna në pritje nga Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut (p.sh. Sejdiç dhe Finci kundër Bosnjës dhe Hercegovinës) dhe të adresojnë rekomandimet e bëra nga ODIHR dhe Komisioni i Venecias për ta sjellë ligjin zgjedhor në përputhje me standardet europiane”, shtoi ajo. (ODIHR është Zyra e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut).
Sipas Schutz, një zonë tjetër që ka nevojë për përmirësim është politika e refugjatëve dhe azilit. Bosnja është përballur me një fluks të madh njerëzish, kryesisht nga Lindja e Mesme dhe Afrika, që kalojnë nëpër vend në rrugën e tyre drejt Bashkimit Europian. Shumë njerëz jetojnë në kushte të dobëta në kampe të mbipopulluara me qasje të kufizuar në ndihmë juridike.
“Është e nevojshme që të gjithë aktorët përkatës në Bosnjë dhe Hercegovinë të marrin përgjegjësinë për veprime vendimtare për të lehtësuar rrethanat e refugjatëve dhe emigrantëve, duke përmirësuar kështu situatën për të gjitha pjesët e shoqërisë”, tha ajo.
Bosnja duhet “të profesionalizojë sistemin e saj të azilit, në mënyrë që ata që kanë të drejtë mbrojtjeje të mund të paraqesin me lehtësi një kërkesë dhe të marrin statusin e nevojshëm. Në të njëjtën kohë, është e rëndësishme që Bosnja dhe Hercegovina dhe vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor të shtojnë përpjekjet për të lidhur marrëveshje ripranimi me vendet e origjinës”.
“Konkluzionet e fundit të Këshillit të BE-së mbi forcimin e bashkëpunimit me partnerët e Ballkanit Perëndimor në fushën e emigracionit dhe sigurisë janë një bazë e mirë për të zhvilluar më tej përpjekjet tona të përbashkëta dhe për të menaxhuar sfidën e përbashkët të flukseve të emigrantëve në mënyrë më efikase”, tha ajo.
Mbështetje për proceset e pajtimit
Pajtimi mbetet një detyrë e rëndësishme për rajonin dhe një gur themeli për zhvillim pozitiv dhe progresin në rrugën drejt BE-së, nënvizoi Schutz.
Qeveria gjermane do të vazhdojë të mbështesë përpjekjet e tilla, veçanërisht nismën KOMRA, komisionin rajonal i ngarkuar me përcaktimin e fakteve për të gjithë viktimat e krimeve të luftës dhe shkeljet e tjera të të drejtave të kryera në ish-Jugosllavi.
Ai gjithashtu do të kërkojë bashkëpunim nga autoritetet e Kosovës me Dhomat e Specializuara të Kosovës me seli në Hagë, të ngritura posaçërisht për të gjykuar anëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, UÇK, për pretendimet për abuzime dhe krime lufte të kryera në luftën për pavarësi nga Serbia.
“Investigimi i krimeve të luftës dhe krimeve kundër njerëzimit është një pjesë e përkushtimit të Kosovës ndaj sundimit të ligjit. Nuk mund të ketë paqe të qëndrueshme në një shoqëri pa drejtësi”, tha ajo me vendosmëri.
“Gjermania beson se lufta ndaj mosndëshkimit përmes gjykatave penale kombëtare dhe ndërkombëtare është pjesë e një politike të përgjegjshme ligjore dhe të jashtme. Së bashku me BE-në, Kosova ka ndërmarrë këtë hap të rëndësishëm me krijimin e Dhomave të Specializuara të Kosovës, të cilat funksionojnë sipas ligjit të Kosovës, punën e të cilave Gjermania e mbështet si pjesë e përpjekjes së përgjithshme për të adresuar krimet e kryera gjatë konflikteve në ish-Jugosllavi.”
Duke iu drejtuar ankesave të bëra shpesh në Kosovë, se Dhomat e Specializuara po nxjerrin në gjyq një komb të tërë, ajo shtoi: “Dhomat e Specializuara hetojnë vetëm krimet e pretenduara të individëve dhe nuk paragjykojnë një vend të tërë ose popullin e tij.”
Vendi i saj është gjithashtu mbështetës i organit të sundimit të ligjit të BE-së, EULEX, që Schutz thotë se mundëson në mënyrë kritike punën e Dhomave të Specializuara.
“Që prej vitit 2008, misioni ka mbështetur krijimin njësive policore, të doganave dhe të kontrollit kufitar. Kjo nënkupton përmirësim real për qytetarët kosovarë si një parakusht i domosdoshëm për stabilitet të qëndrueshëm. EULEX gjithashtu kontribuon në përpjekjet ndërkombëtare për të garantuar sigurinë si një ‘përgjigje e dytë’ me njësitë e saj të policisë”, tha ajo.
Mali i Zi inkurajohet të zgjidhë krizën me Kishën
Duke folur për Malin e Zi, vendi më i vogël, por më i përparuari në rajon për sa i përket procesit të pranimit në BE, por që aktualisht po kalon një krizë të brendshme në marrëdhëniet me komunitetin e tij më të madh fetar, Kishën Ortodokse Serbe, Schutz tha se Gjermania shpreson që të dy palët do të arrijnë konsensus mbi një ligj tepër polemik mbi fenë.
“Ne e mirëpresim faktin se qeveria malazeze dhe Kisha Ortodokse Serbe kanë filluar një dialog rreth Ligjit për Lirinë Fetare dhe shpresojmë që – pasi bisedimet u desh të vonoheshin për ca kohë për shkak të pandemisë COVID-19 – ata tani do të arrijnë një konsensus së shpejti mbi mënyrën se si duhet të vazhdohet”, tha ajo.
Ajo tha se i vinte keq që Kisha nuk ishte e gatshme të përmbushte propozimet e fundit të qeverisë malazeze.
“Ne inkurajojmë Kishën Ortodokse Serbe dhe qeverinë e Malit të Zi të kthehen në tryezën e bisedimeve për të gjetur një zgjidhje për çështjen e lartpërmendur, si dhe për një regjistrim të duhur të Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi. Të dy palët duhet të kontribuojnë në një zgjidhje të tillë. Përndryshe, rekursi për veprime juridike mund të jetë një mundësi e mundshme, me Gjykatën Europiane të të Drejtave të Njeriut që shërben si gjykata e fundit e apelit”, shtoi ajo.
Mosmarrëveshjet e mbetura në rajon, përfshirë midis Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë që pengojnë perspektivën e kësaj të fundit për në BE, duhet të zgjidhen në frymën e marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë, sipas Schutz.
“Drafti i kornizës negociuese i propozuar nga Komisioni Europian më 1 korrik thekson përkushtimin për marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë dhe bashkëpunim më të ngushtë rajonal, si dhe rëndësinë e arritjes së rezultateve të prekshme dhe zbatimit të marrëveshjeve bilaterale në mirëbesim, përfshirë Marrëveshjen e Prespës me Greqinë dhe Traktatin mbi Marrëdhëniet e Mira Fqinjësore me Bullgarinë.
“Sa i përket traktatit me Bullgarinë, unë mendoj se formula e dakorduar nga kryeministrat Zoran Zaev dhe Boyko Borisov, sipas së cilës historia duhet t’u lihet historianëve, mbetet e vlefshme. Të dy vendet duhet të zgjidhin pyetjet e hapura brenda kornizës së marrëveshjes bilaterale, p.sh. komisionin e historianëve”, tha ajo.
“Për më tepër, bashkë-kryesimi i Procesit të Berlinit këtë vit është një mundësi shumë e mirë për të kapërcyer dallimet bilaterale, për thellimin e mëtejshëm të bashkëpunimit brenda rajonit të Ballkanit Perëndimor dhe forcimin dhe zgjerimin e besimit dypalësh.”
Gjermania synon të finalizojë kornizat negociuese dhe të zhvillojë konferencën e parë ndërqeveritare me Maqedoninë e Veriut dhe nëse plotësohen kushtet, edhe me Shqipërinë gjatë presidencës së Këshillit.
“Ne do të punojmë fort me partnerët tanë në BE dhe me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë për arritjen e këtij qëllimi”, përfundoi Schutz. /Reporter.al/
Bashkia e Krujës, Shoqata “Trojet e Arbrit” – Prishtinë, Familja Merlika
Ftesë
Ftoheni të merrni pjesë në ceremoninë e vendosjës së bustit në sheshin e qytetit të Krujës të atdhetarit Mustafa Merlika – Kruja, nënshkrues për Krujën i Dokumentit të Shpalljes së Pavarësisë në Vlorë më, 28 nëndor 1912, shtetar, historian, gjuhëtar dhe publicist.
Ceremonia do të zhvillohet në sallën e Pallatit të kulturës “Ibrahim Berdaku”të qytetit Krujë, me ligjërimet e disa studiuesve nga Shqipëria e trojet e saj jashtë kufijve dhe nga mërgata shqiptare në botë, sipas programit të përcaktuar nga organizatorët e veprimtarisë.
Veprimtaria do të zhvillohet në orët 10.00 – 12.00 të datës 24 /11/ 2024.
Zbulimi i bustit do të kryhet në orën 12.30.
Nisja do të bëhet e organizuar nga salla e Pallatit të kulturës.
Pas përfundimit të asaj ceremonie jeni të ftuar të merrni pjesë në koktejlin e përgatitur nga Hotel – Restorant ”Panorama” në afërsi të bustit.
Ju mirëpresim Bashkia e Krujës, Shoqata “Trojet e Arbrit dhe Familja Merlika!
Nga ngjarjet e përjetuara të gjeneratave të kohës së shkuar, na janë të njohura disa nga aktivitetet e pazakonta, perfide e manipuluese kundër shqiptarëve përmes agjenturave të spiunazhit të shteteve ekspansioniste, që pos tjerash kanë dërguar edhe agjentë të specializuar për të shërbyer si imamë nëpër xhamitë e Kosovës dhe trojeve tjera shqiptare.
Në kohën e sundimit të Perandorisë Osmane, kishte ardhur nga Rusia në Prizren një person për të shërbyer si imam në xhaminë e Sinan Pashës. Sa ishte duke shërbyer aty, askush s’dinte se ai s’ishte i fesë islame dhe po ashtu s’kishin njohuri për të se kush ishte dhe nga kah kishte ardhur ai person.
Sipas tregimeve të pleqve, besimtarët e kishin kuptuar misionin e tij pasi e kishte përfunduar detyrën e “hoxhës” në vitin 1912 me pushtimin e Kosovës nga ushtria malazeze dhe serbe, që asokohe ishin ndihmuar nga ushtria kozake e Rusisë, ajo franceze etj.
Një nga personat e ngjashëm me atë “imam” edhe sot vepron në Shqipëri. Ai është kreu i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, Anastasios Janullatos, për të cilin flitej se është një agjent grek. Pra, për të dihet se kush është dhe nga kah ka ardhur në Shqipëri gjatë periudhës post-komuniste. Mirëpo, tani për tani ai është një personalitet i paprekshëm që e ka mbështetjen e pakursyer të Greqisë !
Pos “klerikut” grek të sipërpërmendur, ka edhe imamë të atillë që besimtarëve u ligjërojnë dogma kundër flamurit kuq e zi edhe tash, duke e quajtur leckë, ndërsa shqiponjën dy krenare, sorrë; Skënderbeun-Gjergj Kastriotin, tradhtar, ndërsa për shenjtoren shqiptare Nënë Terezën – Gonxhe Bojaxhiun, se do të digjet në ferr dhe se varrezat duhet bërë rrafsh me tokë, duke mos e lënë asnjë shenjë të ekzistimit.
Ka dyshime se disa nga këta predikues financohen nga Serbia dhe Rusia.
Këtë hyrje të këtij shkrimi e bëra me qëllim që përmes kujtesës së ngjarjeve që kanë ndodhur në të shkuarën, ta shohim të tashmen në mënyrë reale, e po ashtu të mos gabojmë në të ardhmen.
Është nevojshme që të përkujtohen ngjarjet nga e kaluara historike, në mënyrë që mos të na përsëriten më, sepse sikurse boshnjakët ashtu edhe shqiptarët e Kosovës kanë kaluar nëpër tragjedi të ngjashme.
Një fjalë e urtë thotë: Nëse e keqja ka arritur deri në komshi, atëherë prite në shtëpi !
Pra, ngjarjet e tilla na përkujtojnë proverbin latin se: “Historia është mësuese e jetës”.
Në një emision të “BH-T1”, me dt. 28.10.2024, drejtori i Forumit të Beogradit për Marrëdhënie Etnike, analisti i politikës Dushan Janjiq, përmes linjës së drejtpërdrejtë në “Skype” i elaboroi disa tema interesante, sipas pyetjeve të moderatorit, lidhur me përpjekjet për destabilizimin e Bosnjë-Hercegovinës, e në këtë kontekst, përmes paralelizmit të ngjarjeve foli edhe për Kosovën.
Në njërën prej pyetjeve të parashtruara nga moderatori, ishte se si ai e sheh përkeqësimin e gjendjes së sigurisë në Bosnjë-Hercegovinë, pas sulmit terrorist dhe para kësaj, të paralajmërimeve kërcënuese prej qindra bombave, apo thënë më sigurt të dhjetëra tyre, pastaj të shfaqjes misterioze të dronëve sipër kazermave ushtarake të BH, ai u përgjigj me fjalët që do t’i parafrazoj në vazhdim të këtij shkrimi:
Për përkeqësimin e gjendjes së sigurisë në Bosnjë-Hercegovinë, është folur edhe në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në vitin 2022, ku ishte temë e rendit të ditës. Është thënë se, pos politikës aktuale të Republikës Serbe dhe para se gjithash të politikës së Kryetarit, i të cilit entitetit është Millorad Dodik, ka ndikuar edhe kriza në Lindjen e Afërt, e cila i ka aktivizuar lojtarët pro-rus, por jo vetëm ata, për t’ia lehtësuar punët Rusisë në konfliktin me Ukrainën.
Kur kriza do të bartet në Iran, atëherë edhe ekstremizmi do të rritet. Do të rritet te serbët, kroatët, dhe tek ata që i lidh Bota Islame. Në Gaza, Rusia e ka futur në lojë Xhihadin Islamik, i cili është i lidhur drejtpërdrejt me Moskën. Por edhe Izraeli i ka lojtarët e vet. Deri më tani, Xhihadi Islamik është financuar nga Rusia, e që me urdhër të saj mund ta destabilizojë edhe Bosnjë-Hercegovinën.
Kur bëhet fjalë për krizën, kurrkush nuk e përmend se një gjendje e tillë ishte edhe në Kosovë, ku tërë kohën kanë qenë në gjendje mobilizimi përfaqësuesit e fraksioneve të ndryshme të Shtetit Islamik, gjatë sulmeve të paraushtarakëve serbë ndaj policisë së Kosovës në Banjska” (Banjë), në veriun e këtij vendi.
Sipas mendimit tim, ky informacion i z.Janjiq, jep të kuptohet se këto fraksione paraushtarake islamike janë në aleancë të ngushtë me Rusinë, që nënkuptohet edhe me Serbinë si satelit i saj. Më pastaj z.Janjiq sqaron: Se në çfarë mënyrash lojtarët e huaj ndikojnë në destabilizim.
Për të qenë gjendja edhe më e keqe, tregon rasti i njerëzve, të cilët tash e sa kohë po e kërcënojnë manastirin e Deçanit, e që vetë ata janë deklaruar si xhihadistë, do të thotë se ata janë pro-rus ?! Prandaj eskalimi i gjendjes në një konflikt të armatosur ekziston. Kjo gjë mund të bëhet si nga ana e Rusisë, ashtu edhe nga ana e Izraelit. Sa i përket dronëve, ata janë shfaqur edhe përmbi veriun e Kosovës, para se të ndodhte “Banjska” (Banja), e që pastaj është pohuar se kanë qenë të policisë së Kosovës.
Si duket, ketë version të informatës për “dronët mbi Veriun e Kosovës”, z.Janjiq e ka marrë nga burimet serbe, e jo edhe nga ato të organeve kompetente të Republikës së Kosovës, andaj në këtë paraqitje ai nuk përmend se me atë rast një sasi dronësh që i kanë poseduar terroristët serbë të Millan Radoiçiqit, i ka zënë dhe konfiskuar policia e Kosovës.
Më tutje z.Janjiq vazhdon: Meqë po flitet për kampet ruse në Republikën Serbe, atëherë shtrohet pyetja, pse një ekip prej politikanësh të Bosnjë-Hercegovinës së bashku me shërbimet e veta dhe prezencën e NATO-s nuk po shkojnë nëpër lokacionet e caktuara për ta vërtetuar atë pretendim.
Gjatë analizimit të vatrave të krizës, z.Janjiq e përmend edhe sulmin në “Banjska” (Banjë), ku sipas tij, policia e Kosovës me atë rast ka zënë dhe konfiskuar pajisje ushtarake në vlerë prej rreth 5 milionë dollarësh. Ai thotë se lufta është biznes dhe sqaron se prodhuesve dhe tregtarëve të armëve iu konvenojnë konfliktet e armatosura për arsye të përfitimeve financiare.
Pos shpjegimeve të lartpërmendura të z.Janjiq, s’duhet harruar se Serbia hegjemoniste i ka zhvilluar 3 luftëra të përgjakshme e shkatërrimtare në territorin e ish Jugosllavisë dhe ka kryer gjenocid ndaj boshnjakëve dhe shqiptarëve.
Përkundër gjenocideve të cekura, edhe sot shteti serb vazhdon me avazin e vjetër të urrejtjes, saqë nëpër shkolla fillore, të mesme dhe në salla e stadiume sportive mund të dëgjohet jehona e këngës: “Ubij, zakolji da šiptar (shiptar) ne postoji” që në shqip do të thotë: “Vrit, ther, që shqiptarët të mos ekzistojnë” !
Pra, pos përmbajtjes ultra-naziste të kësaj kënge për gjenocid ndaj shqiptarëve, fjalën “shiptar” e shqiptojnë me plot urrejtje në konotacionin pezhorativ, duke e krahasuar vrasjen dhe therjen e shqiptarëve me therjen e kafshëve.
Për këto tragjedi të vrasjeve dhe therjes së shqiptarëve në masë gjatë vitit 1912 nga ushtria serbe, dokumenton publicisti dhe shkrimtarit austriak me prejardhje hebreje Leo Freundlich në librin e tij “Akuza që ulërijnë” botuar në vitin 1913, që është dëshmia e parë për shfarosjen kolektive të një populli evropian para atij hebraik.
Me këtë rast, s’duhet harruar as tragjedinë e mëhershme të shqiptarëve në Sanxhakun e Nishit, gjatë viteve 1876, 1877 dhe 1878.
Në këtë kontekst mund të themi se edhe sot sikurse më herët, Kosova dhe Bosnja e Hercegovina janë në shënjestër të qëllimit të njëjtë dhe rrezikut për ekzistencën e shtetit të tyre.
Fuqia blerëse e pensionistëve po gërryhet më tej nga thellimi i diferencës ndërmjet pagave dhe pensioneve dhe nga rritja e çmimeve të shportës së pensionistëve me ritme më të shpejta se masa e pensionit. Mbi 500 mijë persona që përfituan pension pleqërie më 2023 kishin të ardhura mujore mesatare 18,341 lekë, sipas të dhënave zyrtare nga Instituti i Sigurimeve Shoqërore, vlerë kjo 26% më shumë se në vitin 2014, teksa inflacioni i pensionistëve është rreth 34% në këtë periudhë. Pensioni real ka pësuar ulje së paku me 8%. Si u thellua diferenca e pensioneve me rajonin më 2022 dhe përpjekjet për ndryshimin e skemës
Shqipëria e ka dyfishuar ekonominë e saj dhe të ardhurat buxhetore në dekadën e fundit, por nga krahu tjetër, mbi 500 mijë persona që përfitojnë pension pleqërie i kanë të ardhurat reale aktualisht më të ulëta se në vitin 2014.
Rreth 500 mijë persona që përfituan pension pleqërie më 2023 kishin të ardhura mujore mesatare 18,341 lekë, sipas të dhënave zyrtare nga Instituti i Sigurimeve Shoqërore, vlerë kjo 26% më shumë se në vitin 2014, teksa inflacioni i pensionistëve është rreth 34% në këtë periudhë (Inflacioni i pensionistëve përllogaritet nga INSTAT dhe është 1.7-2 pikë përqindje më shumë se IÇK).
Fason 3
Gjithashtu, në vitin 2023, dolën në pension 40,170 persona, përfitimi mesatar i të cilëve rezultoi 15,569 lekë në muaj, rreth 14% më shumë se i personave që dolën në pension në vitin 2014 (13,611 lekë në muaj).
Duke matur ecurinë e pensionit me inflacionin, vlera reale e pensioneve ka pësuar rënie nga 8 në 16% gjatë dhjetë viteve të fundit.
Fason 3
Anketa e buxhetit të familjeve tregon se nga shpenzimet totale mujore, 41.3% shkojnë për ushqime më 2023, kurse për moshat në pension, pesha e ushqimeve është rreth 59% e shpenzimeve mujore në vitin 2021.
Fuqia blerëse e pensionistëve po gërryhet më tej edhe nga thellimi i diferencës ndërmjet pagave dhe pensioneve. Rritja me ritme të shpejta ndërmjet pagës mesatare dhe pensionit mesatar thellon hendekun ndërmjet pensionistëve dhe pjesës tjetër të shoqërisë.
Diferenca mes pensionit mesatar dhe pagës mesatare, e njohur si shkalla e zëvendësimit, po përkeqësohet vit pas viti. Në vitin 2014, pensioni mesatar ishte sa 30% e pagës mesatare bruto, ndërsa në 2023, ky raport arriti në 22%.
Vitin e kaluar, një e katërta e popullsisë po merrte pension pleqërie, ndërsa rreth një e treta e popullsisë (704,999) marrin pensione të llojeve të tjera si invaliditeti, suplementare, ushtarake apo të tjera.
Në dy dekadat në vijim, pritet që numri i personave që do të përfitojnë pension mund të arrijë mbi 40% të popullsisë së përgjithshme, ndërsa popullsia në moshë pune pritet të reduktohet edhe më tej.
Nën presionin e zhvillimeve demografike, qeveria shqiptare është duke rishikuar skemën aktuale të pensioneve, me synimin për të ruajtur qëndrueshmërinë financiare në afat të gjatë dhe, nga ana tjetër, për të mbrojtur të ardhurat e pensionistëve.
Zv.ministrja e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Olta Manjani, e cila është pjesë e grupit të punës që po punon mbi ndryshimet, tha se rishikimi i skemës konsiston në zhvillimin e parimit të mjaftueshmërisë, duke siguruar përfitime më të larta kryesisht për pensione nga skema e detyrueshme, si dhe për kategoritë më vulnerabël, si personat që përfitojnë pensione invaliditeti dhe pensione familjare.
Selami Xhepa, ekspert i çështjeve ekonomike, mendon se për të rritur përfitimet, duke mos cenuar qëndrueshmërinë e skemës duhet të zhvillojmë skema të reja paralelisht.
P.sh. ai propozon që për skemën ekzistuese të rritet transferta për pensionet e ulëta, duke kompensuar të ardhurat dhe duke mos lënë askënd në varfëri dhe për brezat e ardhshëm të krijohet kolona e dytë, d.m.th. kursim i detyruar, por jo “Pay as you go” por “A fully funded scheme”, ku individi kursen paratë e tij dhe merr nga paratë e veta.
Zoti Xhepa tha se mund të përdoren edhe skema të tjera, ku individi të zgjedhë të përdorë një llogari kursimi për pension (të garantuar dhe pa taksa) dhe pastaj kolona e tretë, që është aktualisht në funksion (edhe pse jo aktive).
Sipas tij, skema aktuale duhet të shoqërohet me programe të mirëqenies sociale (banesë sociale për të vetmuarit), kompensime shpenzimesh dhe përfitime të mirash publike (transport publik, kinema).
Fason 3
Pensionet në rajon 2,2 herë më të larta se në Shqipëri, thellohet diferenca më 2024
Pensionet në vendet e Ballkanit Perëndimor u rritën shumë shpejt këtë vit, duke thelluar më tej diferencën me Shqipërinë në krahasim me vitin e kaluar.
Sipas të dhënave zyrtare, nivelin më të lartë të pensioneve e ofron Mali i Zi. Këtë vit, qeveria e re e Malit të Zi e rriti pensionin minimal në 450 euro, nga 300 euro që ishte më parë, duke sjellë një rritje për të gjitha pensionet e tjera.
Mali i Zi aplikoi rritje me rreth 150% të pensionit minimal këtë vit dhe ka premtuar se kjo do të vijojë me ritme më të larta edhe për dy vitet në vijim.
Në Maqedoninë e Veriut, pensioni mesatar në tetor 2024 arriti në 406 euro nga 211 euro që ishte në fillim të gjashtëmujorit të parë, me rritje gati 30%, sipas të dhënave zyrtare nga skema publike e pensioneve.
Në Bosnjë dhe Hercegovinë, po sipas të dhënave zyrtare, pensioni mesatar i pleqërisë arriti në 369 euro në Federatën e Bosnjës.
Rritje të fortë, pensioni ka shënuar edhe në Maqedoninë e Veriut, ku pensioni mesatar shënoi nivelin 406 euro në shtator të këtij viti, nga 311 euro ishte në janar të vitit të kaluar, me rritje gati 30% (shiko www.mtsp.gov.mk/sigurimi-pensional.nspx).
Në Serbi, pensioni mesatar ishte në tetor 2024 rreth 388 euro, me rritje 22% nga niveli 318 euro që ishte në 6-mujorin e parë 2023.
Në Shqipëri, pensioni mesatar aktualisht është 183 euro, nga 164 euro që ishte në fillim të vitit të kaluar, me rritje 11%.
Vendet e Rajonit aplikuan vitin që shkoi skema për rritjen e pensioneve që nuk cenojnë parimin kontributiv të skemës.
P.sh. Mali i Zi vendosi të rrisë pensionin minimal dhe nëpërmjet tij, përfitimet për të gjithë pensionistët, duke rritur në këtë mënyrë subvencionet e buxhetit për skemën.
Gjithashtu, Mali i Zi jep kompensim për shpenzimet e varrimit, i cili është i barabartë me tre pensione mesatare në Mal të Zi, të paguara në muajin pas vdekjes së pensionistit.
Vendet e tjera kanë vënë kritere për të rritur pensionet, me qëllim ruajtjen e balancës mbi 50% të pagës mesatare.
Niveli I Pensioneve Ne Rajon 1156
Opsionet e reja të reformës, afrohet rritja e moshës
Sipas ligjit aktual të sigurimeve shoqërore, mosha e daljes në pension rritet me 2-3 muaj në vit, për të arritur në 67 vjeç për të dyja gjinitë në vitin 2056. Ndryshimet që po diskutohen aktualisht synojnë që kriteri i moshës 67 vjeç të arrihet më shpejt se viti 2056, para vitit 2040. Ky ndryshim bën që çdo vit, kriteri i moshës të rritet me më shumë se 2-3 muaj.
Një reformë e madhe e sistemit të pensioneve u zbatua në vitin 2015. Reforma rriti gradualisht kohëzgjatjen e kontributit të kërkuar për një pension të plotë deri në 40 vjet, deri në vitin 2032. Mosha e daljes në pension do të rritet në 67 vjeç deri në vitin 2056, si për burrat ashtu edhe për gratë. U vendos një pension social jo kontributdhënës dhe u lidh ngushtë kontributi me pagat reale.
Kohëzgjatja e kontributit për të pasur të drejtën e pensionit të plotë është aktualisht rreth 39 vjet dhe kufiri për të përfituar një pension të pjesshëm është më i lartë se mesatarja e OECD (34 vjet për një pension të plotë dhe 13 vjet për një pension të pjesshëm).
Jetëgjatësia ka rritur shpenzimet për skemat e pensioneve. P.sh. në vitin 2000, jetëgjatësia mesatare ishte më e ulët, për burrat ishte rreth 73 vjet, ndërsa për gratë, rreth 77 vjet. Para dy dekadash, koha e gëzimit të pensionit për burrat ishte rreth 10 vite dhe për gratë 17 vite.
Të dhënat tregojnë se ndërmjet 2000 deri në 2023, ka pasur një zgjerim të periudhës së gëzimit të pensionit, për shkak të rritjes së jetëgjatësisë. Sipas të dhënave të fundit të INSTAT, jetëgjatësia mesatare në Shqipëri më 2022 ishte rreth 77 vjet për burrat dhe rreth 81 vjet për gratë.
Ndërsa koha e gëzimit të pensionit arriti në 19.4 vite për burrat dhe 27 vite për gratë. Zgjatja e viteve të gëzimit të pensionit shton presionin për më shumë shpenzime në skemën e pensioneve, e cila është edhe nën presionin e rritjes së numrit të pensionistëve.
Fason 3
Mosha për pension social do të rritet më tej
Në vitin 2014, kur u bënë ndryshimet e fundit në skemën publike, u vendos për herë të parë instrumenti i pensionit social, i cili u caktua në masën 7 mijë lekë. Përfitues ishin personat që nuk plotësonin kriteret (15 vite pune me sigurime) për pension minimal.
Kriteri i moshës për të përfituar pensionin social, si për burrat dhe për gratë, është 70 vjeç. Burimet zyrtare pohuan se është duke u diskutuar opsioni i rritjes së moshës për pensionin social përtej 70 viteve, në mënyrë që njerëzit të nxiten të paguajnë sigurime në vend që të mendojnë se një pension e kanë të sigurt, sado që të jetë ai.
Pensioni minimal indeksohet njësoj si pensionet e tjera me inflacionin e pensionistëve. Vlera e tij është afruar në 10 mijë lekë në muaj, nga 7 mijë lekë që ishte më 2014.
Zv.ministrja Manjani tha se, problematikë e shtuar janë edhe periudhat e mbulimit me kontribute, nëse të gjithë individët që punojnë nuk kontribuojnë me vite të mjaftueshme për të përmbushur kushtin minimal të vjetërsisë prej 15 vitesh do të ushtrohet një presion i shtuar, duke rritur numrin e personave që do të gëzojnë një pension social.
Niveli i ulët i mbulimit me periudha kontributesh ndikon drejtpërdrejt në nivele të ulëta të masave të pensioneve që përfitohen, fakt që gjykohet edhe nga niveli i pensionit mesatar, duke vlerësuar vetëm kategorinë e pensionistëve të rinj, të cilët nuk kanë periudha kontributive, kryesisht periudha pas vitit 1994.
Ajo tha se, rreth 80% e pensioneve të reja që lidhen janë pensione të pjesshme, pra që nuk kanë plotësuar vitet e plota të përfitimit të pensionit (38 vite). Nga ana tjetër, ne kemi një numër të lartë pensionistësh në raport me popullsinë krahasuar me vendet e tjera, edhe për faktin se në vitet e para të tranzicionit dolën në pension 5-10 vjet më herët mijëra qytetarë që mbetën pa punë, si rezultat i kolapsit të sistemit të kaluar.
Vjetërsia për të përfituar pension minimal mund të ulet
Një element që po diskutohet për t’u ndryshuar është kriteri i viteve të punës për pension minimal dhe pension maksimal. Aktualisht duhen 15 vite pune për sigurime për të përfituar pension minimal dhe këtë vit duhen më shumë se 38 vite punë me sigurime të paguara për pension të plotë.
Më 2023, periudha mesatare kontributive për pensionet e reja të vitit ishte 26.8 vite, ndërsa kur nisi reforma në vitin 2014, ishte 33.3 vite.
Sipas ligjit aktual të sigurimeve, kohëzgjatja e kontributit për të pasur të drejtën e një pensioni të plotë në vitin 2032 do të jetë 40 vjet.
Për të përfituar pension të plotë, të dhënat e analizuara nga Fondi Monetar Ndërkombëtar tregojnë se kriteret për vitet e pagesës së kontributeve janë më të larta se në vendet e zhvilluara. P.sh. në vendet e OECD-së duhen vetëm 34 vite sigurime për një pension të plotë dhe 13 vjet për një pension të pjesshëm.
Në vende si Shqipëria, ku një pjesë e madhe e punonjësve janë informalë, një periudhë e gjatë kontributesh dekurajon punonjësit që të kontribuojnë, veçanërisht në rastin e grave, ose emigrantëve që janë jashtë tregut vendas të punës.
Personat që dolën në pension në vitin 2012 kishin paguar mesatarisht 34 vite sigurime dhe në vitin 2023 vetëm 26.2 vite. Mosplotësimi i kriterit të viteve të punës me sigurime ul në mënyrë të jashtëzakonshme përfitimet nga pensioni.
Në njërën anë, pensionistët e rinj kanë gjithnjë e më pak vite me kontribute dhe nga ana tjetër, vit pas viti bashkë me moshën e daljes në pension, rritet edhe periudha e viteve me kontribute.
Me ritmet aktuale, pensionistët shqiptarë nuk do të plotësojnë as gjysmën e viteve me kontribute, duke bërë që pagesat e tyre në të ardhmen të jenë shumë të ulëta, gati sa pensioni minimal.
Por, duke qenë se tani, kriteri i viteve me kontribute po plotësohet gjithnjë e më pak, pensionet e reja të pleqërisë rezultojnë të ngjashme me pensionet sociale, duke dekurajuar pagesën e kontributeve nga punonjësit aktualë, vëren Fondi Monetar Ndërkombëtar. Numri i pensionistëve, që nuk përmbushin vitet e punës dhe nuk arrijnë të përfitojnë një pension të plotë pleqërie, po rritet me shpejtësi.
Rritja me shpejtësi e përfituesve me pension të pjesshëm tregon se mosha e tretë rrezikon varfërinë ekstreme, teksa inflacioni ka qenë i lartë dy vitet e fundit.
Fason 3
Rritja e lindjeve dhe kontribuuesve, jetike për skemën
Zhvillimet demografike, me emigracion të lartë, rënien e numrit të lindjeve dhe plakjen e popullsisë e kanë përkeqësuar ndjeshëm numrin e kontribuuesve në skemën e pensioneve në raport me përfituesit.
P.sh. në fillim të viteve 1990, për çdo pensionist kishte rreth 4.5 kontribuues, një raport që ofronte mbështetje të konsiderueshme për sistemin e pensioneve.
Ky raport është përkeqësuar ndjeshëm gjatë tranzicionit, duke bërë që në vitin 2023, për çdo pensionist ishin vetëm rreth 1.17 kontribuues, si një reflektim i vazhdueshëm i sfidave demografike dhe ekonomike me të cilat përballet vendi, si rënia e lindshmërisë dhe plakja e popullsisë.
Në dekadën e ardhshme, ky raport pritet të përkeqësohet më tej, pasi brezi i bumit të lindjeve gjatë viteve 1960 dhe 1970, po dalin në pension, duke e rritur më tej barrën për kontribuuesit aktualë dhe për buxhetin e shtetit.
Në vitin 2032, pritet që raporti i kontribuuesve për përfituesit në Shqipëri të arrijë një nivel me rreth 1 kontribuues për çdo 2.3 përfitues. Si rezultat i këtyre trendeve demografike, sistemi i pensioneve do të ketë nevojë për reforma të thella për të ruajtur qëndrueshmërinë e tij financiarisht
Zv.ministrja Olta Manjani tha se stabiliteti financiar i skemës së pensioneve kërkon rritjen e shkallës së fertilitetit, rritjen e numrit të kontribuuesve, duke forcuar edhe kontrollin e ushtruar ndaj subjekteve punëdhënës për uljen e informalitetit dhe rritjen e pagës së deklaruar për pagimin e kontributeve.
Pas një veprimi gjithëpërfshirës në fusha të ndryshme, kostot shtesë të financimit të reformës nga qeveria do të jenë më të ulëta në periudhën afatgjatë, tha ajo.
Fason 3
Informaliteti, një hapësirë për t’u shfrytëzuar
Sipas INSTAT, Shqipëria ka një nivel informaliteti në tregun e punës rreth 28%. Në Anketën e Forcave të Punës raportohen rreth 1,2 milionë të punësuar, por vetëm 60% tyre paguajnë sigurime. Gjithashtu ata që paguajnë sigurime, nuk paguajnë për pagat reale, por zakonisht për minimalen, sidomos ata që punojnë në sektorin privat.
Qeveria synon të formalizojë tregun e punës, si një mjet kryesor për rritjen e të ardhurave për skemën e pensioneve. Rritja e pagës minimale dhe pagave në përgjithësi ndikuan pozitivisht arkëtimet nga kontributet, duke bërë që buxheti i shtetit të shpenzojë më pak për subvencionin e skemës së pensioneve.
Sipas të dhënave nga Ministria e Financave, që nga viti 2014 deri më 2024, të ardhurat buxhetore u rritën me 98%, ndërsa deficiti i skemës së pensioneve në të njëjtën periudhë u ul me 10%.
Kjo do të thotë se pesha e shpenzimeve për pensionet që përballohen nga buxheti i shtetit, është shumë më e ulët se 10 vite më parë.
P.sh., në vitin 2014, buxheti grumbullonte gjithsej 266,7 miliardë lekë të ardhura dhe 12.2% të tyre i çonte për financimin e deficitit të skemës së pensioneve, ndërsa në 9-mujorin 2024, qeveria çoi për financimin e deficitit të skemës vetëm 5.5% të të ardhurave. /Monitor/
Deputeti demokrat, Asllan Dogjani ngre shetësimin, pas zbulimit të dy laboratorëve të kokainës në Tiranë dhe Fushë-Krujë, gjë që sipas tij tregon se grupet kriminale pa mbështetjen e policisë nuk mundet të ngrenë laboratorë narkotikësh.
Në një intervistë për Syri Tv, Dogjani tha se grupet kriminale nuk gjejnë mbështetjen e vetëm policisë, por edhe të politikës për të ndërtuar laboratore droge, shpërndarja e së cilës bëhet jo vetëm në Tiranë por dhe në të gjithë Shqipërinë.
Sipas Dogjanit, shqetësues është gjithashtu fakti që lënda narkotike po përdoret gjerësisht edhe te moshat e vogla.
Ligjvënësi demokrat, tha se autoritetet ligjzbatuese shqiptare, në veçanti policia, asnjëherë nuk ka ndërmarrë operacione antidrogë, por ato kanë ndodhur dvetëm falë sinjalizimeve nga autoritetet ndërkombëtare, kryesisht ato të vendeve evropiane.
Ata që vijnë, nuk vijnë të ndërtojnë laborator nëse s’kanë mbështetjen e policisë së shtetit. Të ndërtosh diçka të tillë ka shpenzime e duhet para e madhe, dhe s’rrezikon pa pasur mbështetje polici-politikë dhe e konsiderojnë Shqipërinë si Italia në vitet ’70, apo si grupi Sinaloa sot në Meksikë, ku grupet kriminale janë të përzierë e bashkëpunojnë me shtetin.
Mbështjea që u jep policia, u jep mundësinë atyre të ndërtojnë laborator kokaine, që më pas shpërndahet në Tiranë, e pjesa tjetër trafikohet. Shumica po shpërndahet në Tiranë dhe në të gjithë Shqipërinë. Kanë nisur të përdorin lëndë narkotike dhe moshat e vogla.
E para ajo që më bën përshtypje është se s’kemi operacione të suksesshme pa ndërkombëtarët. Janë informacioen të marra nmga jashtë. Xibraka, psh. drejtohej nga ndërkombëtarët, pa i treguar Policisë së Shtetit. Dhe kjo është shqetësuese.
E dyta, ndërrimi i drejtorëve të policisë, ata që kanë ikur kanë shkëputur lidhjet me grupet dhe kanë dhënë informacione nga jashtë. Operacionet mund të jenë edhe dekonspiruar. Në Shqipëri e Tiranë kemi një laborator që është i lidhur me grupe kriminale, Tiranë, Durrës Fushë-Krujë. Mund të ketë edhe laboratorë të tjerë, me Shkodrën, Vlora, s’i guxojnë këto grupe kriminale e vijnë ta ndërtojnë laboratorin në qendër të Shqipërisë, në Tiranë. Pse nuk janë zbuluar pa ndërkombëtarët. Grupet kriminale përdoren nga politika në fushatat elektorale. Janë bërë biznesmenë dhe pastrojnë paratë. Është problem i madh, Shqipëria po boshatiset dhe kjo është një arsye. sn
Me vetëm dy muaj të mbetur deri sa Donald Trump të kthehet në Shtëpinë e Bardhë, presidenti i zgjedhur dhe i dënuar për vepra penale po përdor strategjinë e “luftës ligjore” përmes një vale padish kundër mediave dhe botuesve kritikë ndaj tij.
Paditë ndodhin mes frikës në rritje për atë që një mandat i dytë i Trumpit mund të nënkuptojë për lirinë e shtypit, pasi 78-vjeçari intensifikon armiqësinë e kahershme kundër medias – të cilët javën e kaluar i quajti “kamp armik” në fjalimin e fitores.
Të enjten, Columbia Journalism Review zbuloi se vetëm disa ditë para zgjedhjeve presidenciale, avokati i Trump, Edward Andrew Paltzik, kishte dërguar një letër në New York Times dhe Penguin Random House, duke kërkuar 10 miliardë dollarë dëmshpërblim për artikuj kritikë ndaj republikanit.
Kjo letër i shtohet një serie padish të cilësuara si të paqëndrueshme ligjërisht ndaj mediave të tjera, të cilat Trump i ka akuzuar për sulme politike kundër tij, shkruan theguardian.
Letra, e cila u rishikua nga CJR, akuzonte autorët e artikujve Peter Baker, Michael S. Schmidt, Susanne Craig dhe Russ Buettner për “deklarata të rreme dhe shpifëse” ndaj Trumpit, duke shtuar se New York Times është një “zëdhënës i zjarrtë i Partisë Demokratike” që zhvillon “shpifje në shkallë industriale kundër kundërshtarëve politikë”.
Sipas CJR, letra përmendte dy artikuj specifikë nga Buettner dhe Craig që lidhen me librin e tyre të fundit, Lucky Loser: How Donald Trump Squandered His Father’s Fortune and Created the Illusion of Success. Gjithashtu, ajo përmendi një artikull të 20 tetorit nga Baker me titull “Për Trump, Një Jetë Skandalesh Drejtohet Drejt Një Momenti Gjykimi” dhe një artikull të 22 tetorit nga Schmidt me titull “Ndërsa Zgjedhjet Afrohen, Kelly Paralajmëron se Trump Do të Sundonte si Diktator”, raportoi CJR.
Duke iu drejtuar New York Times, letra e akuzonte median se kishte qëllime të qarta për të shpifur dhe dëmtuar “markën e famshme Trump” që konsumatorët e kanë lidhur prej kohësh me “ekspertizë, luks dhe sukses në argëtim, mikpritje dhe pasuri të paluajtshme, ndër shumë industri të tjera”, si dhe për ta shpifur atë në mënyrë të qëllimshme dhe dashakeqe si kandidat për postin më të lartë në Shtetet e Bashkuara.
Sipas CJR, më 5 nëntor, avokatët e bashkëdrejtuesit të fushatës së Trumpit, Chris LaCivita, dërguan një letër te Daily Beast, duke kërkuar që media të korrigjonte artikujt e saj që pretendonin se LaCivita kishte mbledhur 22 milionë dollarë për të ndihmuar rizgjedhjen e Trumpit.
Si përgjigje ndaj letrës, Daily Beast shtoi një shënim të redaktorit në artikujt e saj, ku thuhej
“bazuar në një rishikim të mëtejshëm të regjistrave të FEC, shuma e saktë është 19.2 milionë dollarë. The Beast e pranon gabimin. Artikulli gjithashtu është përditësuar për të sqaruar se pagesat shkuan në LLC-në e LaCivita-s dhe jo personalisht tek ai”.
Megjithatë, ky shënim nuk ishte i mjaftueshëm për fushatën e Trumpit. Një letër e mëvonshme ligjore drejtuar medias theksonte se shënimi “nuk e zgjidh mesazhin e përgjithshëm të artikullit – i cili paraqet LaCivita sikur ka mashtruar duke futur në xhep paratë e fushatës për përfitime personale dhe se ai ishte dhe është pranë të ‘shkarkimit’ për këtë arsye”.
“Kjo narrativë është tërësisht e pavërtetë dhe rezultat i një raportimi dashakeq dhe të papërgjegjshëm nga Daily Beast”, shtohej në letër.
Përveç New York Times, Penguin Random House dhe Daily Beast, Trump dhe avokatët e fushatës së tij kanë paditur edhe CBS News, duke pretenduar në një padi muajin e kaluar se intervista e 7 tetorit me Kamala Harrisit në 60 Minutes ishte redaktuar dhe për këtë arsye përbënte “ndërhyrje në zgjedhje”.
Padia prej 19 faqesh kërkonte 10 miliardë dollarë dëmshpërblim dhe akuzonte CBS për “përpjekje të skajshme për të ndihmuar zgjedhjen e Kamala Harris”. Gjithashtu, padia akuzonte median për “akte partizane dhe të paligjshme të ndërhyrjes ndaj votuesve përmes raportimeve dashakeqe, mashtruese dhe të shtrembëruara”.
Në përgjigje, CBS e quajti padinë “tërësisht të pabazuar”, mohoi se intervista ishte redaktuar dhe premtoi se do ta “mbrojë me vendosmëri” rastin në gjykatë.
Pothuajse në të njëjtën kohë, Trump paraqiti një ankesë në Komisionin Federal të Zgjedhjeve kundër Washington Post, duke e akuzuar atë për kontribute të paligjshme në natyrë për fushatën e Harrisit. Washington Post, që këtë vit refuzoi të mbështeste një kandidat politik nën udhëzimet e pronarit të saj miliarder, Jeff Bezos – i cili më pas e quajti rizgjedhjen e Trumpit “një rikthim të jashtëzakonshëm politik” – akuzat i cilësoi si “të papërshtatshme” dhe “të pabazuara”. sn
Paula Froelich është një nga gazetaret më të njohura në SHBA.
Emri i saj është shfaqur në disa prej medieve më të mira dhe shpesh ka qenë në listën e librave më të shitur të ‘New York Times’.
Aktualisht punon për rrjetin amerikan NewsNation.
Në një shkrim aktual, ajo thotë se reforma në drejtësi në Shqipëri ka qenë një dështim i plotë.
“Paga mesatare vjetore në vend vlerësohet të jetë pak më shumë se 8.000 dollarë në vit, dhe kryeministri Rama – ndonëse një i përkëdhelur i Perëndimit – është akuzuar për transformimin e Shqipërisë në një “narko-shtet autokratik”. Ndërsa Sekretari i Shtetit, Antony Blinken, e ka lavdëruar publikisht Ramën për “reformën në drejtësi”, edhe pse në vend nuk ka gjyqe me juri, një raport i Departamentit të Shtetit për shtetin anëtar të NATO-s thotë “korrupsioni ekziston në të gjitha degët dhe nivelet e qeverisjes”.
Akoma më keq, burime në Shqipëri më thanë se shpesh, në udhëtimet e tij të shumta në Tiranë, Soros preferon të qëndrojë në shtëpinë personale të ish-diktatorit tiranik Enver Hoxha dhe jo në një hotel.
“Është çmenduri,” më tha një burim. “Për shqiptarët, kjo është si të shkosh në Gjermani dhe të qëndrosh në folenë e Shqiponjës së Hitlerit”,” shkruan gazetarja. sn
Në një artikull të fundit të medias amerikane, NewsNation, Alex Soros dhe Edi Rama janë vënë nën kritika të ashpra për lidhjet e tyre me korrupsionin dhe pasigurinë e Shqipërisë.
Artikulli thekson investimet e Soros në Shqipëri, duke e përshkruar vendin si një qendër të trafikut dhe pastrimit të parave, ndërsa shprehet dyshimi në lidhje me suksesin e reformave gjyqësore, që janë mbështetur nga Fondacioni i Sorosit.
Rama gjithashtu është përmendur si një faktor që ka përfituar nga këto investime, ndërkohë që korrupsioni mbetet një problem i madh.
Pjesë nga artikulli:
Sorosi, i cili ka prejardhje hungareze, raportohet se udhëton aq shpesh në kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranë, saqë e ka quajtur “shtëpia ime e dytë,” megjithëse vendi është një qendër për trafikun e drogës, trafikun e qenieve njerëzore dhe pastrimin e parave.
Për të qenë të drejtë, Fondacioni Shoqëria e Hapur i Sorosit pretendon se po punon me kryeministrin e Shqipërisë, Edi Rama, për “reformën në drejtësi” — edhe pse vendasit janë skeptikë për këtë. Mes viteve 1992 dhe 2020, Fondacioni Shoqëria e Hapur investoi mbi 131 milionë dollarë në Shqipëri, duke mbështetur ngritjen në pushtet të Ramës dhe më pas qeverinë e tij. (Rama ka qenë pothuajse i pakontestueshëm në pushtet që nga viti 2013.)
Shoqëria e Hapur pretendon se mbështet 120 vende në mbarë botën, duke lënë shumë njerëz të pyesin pse harxhon kaq shumë para dhe kohë në Shqipëri, kur sipas disa raporteve, korrupsioni ka rënë vetëm pak gjatë regjimit të Ramës.
Sipas indeksit të korrupsionit të Transparency International, Shqipëria renditet si “shumë e korruptuar”, me të paktën 25% të zyrtarëve publikë që kanë marrë ryshfet gjatë vitit të fundit. Sipas indeksit të krimit të organizuar, “Shqipëria është një vend burim, tranzit dhe destinacion për trafikimin e qenieve njerëzore. Aktorët kriminalë shqiptarë dyshohen se janë përgjegjës për një numër të madh të viktimave të trafikimit në Europën Perëndimore, veçanërisht në Mbretërinë e Bashkuar, ku shumica e grave dhe fëmijëve vijnë nga Shqipëria. Shfrytëzimi seksual i viktimave shqiptare në vendet e Europës Perëndimore mbetet forma më e përhapur e këtij krimi.”
Vendi gjithashtu shërben si “një vend tranzit për heroinën e trafikuar nga Turqia, Irani, Afganistani dhe Pakistani nëpërmjet rrugës Ballkanike drejt Europës. … Shumica e heroinës trafikohet në Shqipëri me tokë nëpërmjet Maqedonisë së Veriut, por laboratorët për përpunimin e heroinës janë zbuluar brenda vendit nga policia shqiptare. … Shqipëria është një vend tranzit për kokainën e trafikuar nga Amerika Latine në Europë.”
Paga mesatare vjetore në Shqipëri vlerësohet të jetë rreth 8000 dollarë, ndërsa kryeministri Edi Rama, megjithëse i favorizuar nga Perëndimi, është akuzuar për transformimin e vendit në një “narkoshtet autokratik.” Ndërsa Sekretari i Shtetit, Antony Blinken, e ka lavdëruar publikisht Ramën për “reformën në drejtësi,” një raport i Departamentit të Shtetit për Shqipërinë, një anëtare e NATO-s, pohon: “Korrupsioni ekzistonte në të gjitha degët dhe nivelet e qeverisë.”
Burime nga Shqipëria kanë treguar se Alex Sorosi, gjatë udhëtimeve të tij të shumta në Tiranë, shpesh preferon të qëndrojë në shtëpinë personale të ish-diktatorit Enver Hoxha, në vend që të zgjedhë një hotel.
“Kjo është e pabesueshme,” tha një burim. “Për shqiptarët, kjo është sikur të shkosh në Gjermani dhe të qëndrosh në strehën e Hitlerit.”
Hoxha, një stalinist i njohur, sundoi me dorë të hekurt për 41 vjet deri në vdekjen e tij në vitin 1985. Gjatë sundimit të tij, e gjithë prona private, përfshirë kafshët shtëpiake dhe tokën, u shtetëzua, dhe ai shkoi deri në heqjen e motorëve nga makinat dhe varkat për të parandaluar largimin e njerëzve nga vendi.
Shqipëria, e quajtur shpesh “Koreja e Veriut e Europës,” përjetoi burgosje masive në kampe pune të vështira dhe tortura gjatë sundimit të Hoxhës, ndërsa mijëra të tjerë vdiqën nga uria. Ekonomia u përkeqësua aq shumë sa deri në fillim të viteve 2000, Shqipëria ishte vendi i dytë më i varfër në botë, pas Somalisë.
“Pse (Alex Sorosi) pëlqen të qëndrojë (në shtëpinë e Hoxhës) — kush e di. Por nuk është e drejtë,” tha një tjetër shqiptar. Shtëpia e madhe, e vendosur në mes të Tiranës, është si një kapsulë kohe, e lënë në të njëjtën gjendje që ishte kur Hoxha vdiq, dhe ende ruhet fort — pavarësisht “planeve” për ta kthyer në një muze.
Michael Vachon, një përfaqësues i Sorosit, tha përmes një emaili se Rama ka qenë një lider në përpjekjet për të ndërtuar bashkëpunimin rajonal, duke përmirësuar lirinë e lëvizjes dhe mallrave midis vendeve të Ballkanit Perëndimor. Rama ishte një nga themeluesit e “Ballkanit të Hapur” dhe nismave të tjera si Plani i Rritjes, që synonte rritjen e bashkëpunimit ekonomik në rajon – një objektiv i mbështetur nga Fondacionet e Shoqërisë së Hapur.
“Fondacioni në Tiranë, i cili ka një trashëgimi krenare prej tre dekadash me kontribute në arsim, demokraci dhe liri të medias, është… Në luftën kundër korrupsionit, Shqipëria ka realizuar reformën më të ashpër në drejtësi në bashkëpunim me departamentet e drejtësisë së SHBA dhe Europës.”
Le të shpresojmë që “reforma në drejtësi” në Shqipëri të mos jetë si ajo që Sorosi mbështeti në Shtetet e Bashkuara, kur prokurorët ultra-liberalë u treguan të butë me kriminelët — dhe krimi u rrit. Në këtë cikël zgjedhor, shumë prej tyre u larguan nga detyra nga amerikanët të lodhur nga përkeqësimi i cilësisë së jetës së tyre.
Vachon tha se nuk “mendonte” se Sorosi kishte qëndruar në shtëpinë e Hoxhës, por nuk mund ta konfirmonte. sn
Në emisionin Vetting në News24 janë trajtuar aktivitetet e guroreve, që duket se janë biznese fitimprurëse për ata që i zotërojnë, por në anën tjetër shkatërrojnë pronat dhe jetët e qytetarëve të zonave ku ushtrohen këto aktivitete.
Dimali është zona më e prekur, pasi atje ushtrojnë aktivitetin e vazhdueshëm 22 gurore. Kamerat e emisionit Vetting faktojnë se si retë e mëdha të tymit mbulojnë të gjithë hapësirën e Bashkisë Dimal, ndërsa ndotja është në nivele alarmante.
Dhe sipas ekpertëve të mjedisit, guroret jo thjesht kanë impakt te bimësia, por po dëmtojnë seriozisht jetën e qytetarëve.
Dimali, dikur i njohur si Ura-Vajgurore, është një nga zonat më të prekura nga shfrytëzimi pa kriter i burimeve natyrore. Ky qytet ka 22 gurore në territorin e tij, duke mbajtur rekord me numrin më të lartë në Shqipëri. Kur e viziton këtë qytet, ajo që të bie në sy është jo vetëm shtrirja e guroreve përreth, por një shkatërrim total i kodrinave, ku nuk ka më thjesht shenja të shfrytëzimit, por shihet qartë dëmtimi i parikuperueshëm që i është bërë natyrës.
Në këtë zonë, aktiviteti i guroreve është zhvilluar për vite me radhë, pa u ndalur, dhe gjatë filmimeve nga ekipi i “Vetting”, një re e madhe tymi mbulonte të gjithë territorin e Dimalit, duke mbuluar edhe fshatrat e Pashallisë, Guri i Bardhë dhe Konezbaltë. Kjo ndotje ka marrë përmasa alarmante, duke krijuar një situatë dramatike për banorët e zonës. Shtëpitë që ndodhen ngjitur me guroret janë të mbuluara nga pluhuri, si pasojë e drejtpërdrejtë e aktivitetit industrial. Ky peisazh i shkatërruar është dëshmi e papërgjegjshmërisë së institucioneve ndër vite.
Pluhuri, jo vetëm që ndikon në cilësinë e ajrit, por gjithashtu ndalon plotësisht aktivitetet bujqësore në tokat e zones mbuluar me një shtresë të dendur që ju ndalon bimëve proceset organike natyrore.
Sipas ekspertit të mjedisit Abdulla Diku përveç shëndetit të njeriut, guroret kanë impakt dhe te bimësia.
Abdullah
“Besoj kushdo e ka vënë re që në afërsi të tyre, të karrierave të gurit, pothuajse gjethet e bimësisë janë kthyer jo të gjelbra por kanë marrë ngjyrën e pluhurit të bardhë”, u shpreh për “Vetting” Abdulla Diku.
Një nga banoret e prekura nga kjo situatë tregon për “Vetting” situatën dramatike, që e përndjek për shkak të guroreve.
“Unë jam e tmerruar, e kam vënë urdhëro shikoje, e kam vënë shtëpinë në shitje se nuk duroj dot më, jam e sëmurë, jam me mushkëri të copëtuara, jam me, më është mbushur veshka, po ta shohësh, kam fletën e analizave, më është mbushur veshka plot me kiste e kam veshkën? Pse? Nga ky tym!”, tha për “Vetting”, Shkenca Hyka.
Shkenca
Ajo është banore e lagjes Pashalli në Dimal. Shtëpia e saj mbulohet e para nga tymi dhe ndjen më fort tronditjet nga eksplozivi dhe zhurma që vjen nga guroret.
E prekur nga drama sociale që i kanë shkaktuar guroret, Shkenca rrëfen për “Vetting” se ka ardhur herët në këtë qytet për të krijuar kushte më të mira, por hapja e guroreve i ka sjellë pasoja të rënda shëndetësore dhe ekonomike për të dhe familjen e saj.
Edhe pse shpreson të riparojë shkatërrimet e shtëpisë nga shpërthimet me eksploziv, Shkenca kërkon nga bizneset e guroreve që të respektojnë ligjin, pasi përpunimi i gureve duhet të bëhet nëpërmjet ujit për të shmangur ndotjen.
“Po bëhemi problematikë, unë javën e parë, dy herë në polici, as që u ndjenë fare, puna vazhdoi normalisht, që nuk dilja dot”, shprehet e zhgënjyer Shkenca,e cila priste ndihmë nga Policia e Shtetit.
Duke folur për problemet me ndotjen nga guroret, Shkenca kujtohet që kishte nxjerrë për t’u tharë rrobat e lara të nipit të vogël dhe me nxitim tenton t’i heqi pasi pluhuri ka pushtuar komplet zonën.
Në oborrin e kësaj shtëpie ka disa hardhi që kanë prodhuar rrush, por sipas banores nuk mund të konsumohen.
Sipas biologut dhe drejtuesit të “EcoAlbania” Olsi Nika, tymi i guroreve ka pasoja serioze mbi florën dhe faunën, ashtu edhe për njeriun.
“E gjitha ajo grimca e ngelur pezull hyn në mushkëritë tona dhe patjetër ndikojnë te bimët duke i veshur, duke pamundësuar ose duke mininimizuar ritmin e frymëkëmbimit, të fotosintezës, të frymëmarrjes së bimëve. Ka një ndikim të jashtëzakonshëm”, tha për “Vetting” drejtuesi i “EcoAlbania”.
Në momentin që largohemi nga Shkenca për të intervistuar një banor aty pranë që është duke punuar tokën, guroret ndërpresin veprimtarinë, pasi janë sinjalizuar nga kamionat për prezencën e gazetarëve tanë në terren.
Një nga banorët që ka tokën aty afër, Sotir Pilua tregon se ka probleme me tokën bujqësore pasi ujërat e gurores kullojnë te kanali ngjitur me tokën e tij.
“Edhe bimësia, ja e mbjell, do ta mbjell grurë, nuk bën përpjetë, do ta mbjellë hasëll për dhëntë, kam nja dy tre dhënë, i bie këtu nuk kullosin. Vetëm tym do hanë ato, ca do hanë ato, tymin e gurores ?!”, shprehet për “Vetting” Sotir Pilua.
Sotiri
Për “Vetting”, Pilo tregon se edhe ai nuk ka probleme vetëm me ndotjen nga guroret, por edhe me shtëpinë ku banon.
“Te shtëpia kam problem tymin. Na tymosin, na kanë bërë kështu blozë! Se kur kthen era që këtej, kur kthen për andej, këtej paradite na vjen këtej tymi (bën me shenjë për te toka bujqësore), mbasdite më vete në shtëpi”, tha Pilua, i cili nuk është optimist për reagimin e institucioneve shtetërore.
Problemi me ujin e kanalit që përmbytet nga ujërat e guroreve mund të ketë pasoja më të rënda për tokën pasi sipas ekspertëve këto ujëra tashmë kanë metale të rënda.
“Nëse shkëmbi përmban minerale, ka edhe metale të rëndë, që shkojnë në ujëra, përfundojnë në det, një pjesë e tyre janë edhe të dëmshme për shëndetin sepse përfundojnë në produktet bujqësore blegtorale dhe shumë nga metalet e rëndë janë kancerogjene”, tha për “Vetting” biologu Aleko Miho.
Aleko
Sipas të dhënave zyrtare nga Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore, e vetmja kompani në zonën e Dimalit, që ka bërë rehabilitimin e zonës është “AGBES CONSTRUCTION”.
Nga informacionet e siguruara, kjo kompani me leje minerare të marrë që në vitin 2003 ka rehabilituar rrugën hyrëse për në shkallën e parë të lejes minerare. Sipas Ministrisë së Mjedisit, në 15 maj 2018 po në këtë zonë janë marrë masa me pezullim aktiviteti deri në korrigjimin e shkeljeve të evidentuara ndaj kompanive “Shpiragu B” sh.p.k, “AKS” shpk, “2 Po 6” shpk, “Klisal” shpk, “Mustafai” shpk, “Vëllezërit Llupo” shpk, “Agbes Construksion” shpk, “Zhopi” shpk, “Admir” shpk, “Guri i Bardhë” shpk, “Beta” shpk, ndërkohë që është gjobitur kompania “Salillari” shpk.
Emisioni Vetting në News24 ka sjellë në vëmendje një problem të hershëm, që vit pas viti agravohet, jo thjesht duke shkatërruar mjedisin, por duke prodhuar dhunë, shqetësime, dëmtime e shkatërrime banesash e deri në rrezikun e jetës për qytetarët për shkak të ndotjes. Bëhet fjalë për guroret, ndoshta ndër bizneset më fitimprurëse.
Vitin e kaluar banorët e fshatit Borizanë në Krujë protestuan kundra guroreve që me anë të përdorimit të eksplozivit denonconin përdorimin e tij pa kriter dhe në distancë të afërt me shtëpinë
Banorët ankoheshin për shkatërrimin e shtëpive, për faktin që kishin bërë denoncime në polici dhe prokurori, por kompania vazhdonte aktivitetin e pashqetësuar.
Më 7 korrik 2023, deputetja e Partisë Demokratike Merita Bakiu do të ngrinte shqetësimin e banorëve të Borizanit dhe mungesën e masave nga Prokuroria dhe Policia, por përsëri asnjë masë nuk do të merrej për problemin e banorëve.
Madje gjërat do të merrnin një kthesë akoma më dramatike, për banorët që ishin në krye të protestës për të mbrojtur shtëpitë e veta nga shkatërrimi.
Disa ditë më pas, në korrik 2023, disa nga banorët që protestuan, do të sulmoheshin dhe do të dhunoheshin në brendësi të një lokali në Thumanë nga vëllezërit e ish deputetit të Partisë Socialiste, Rrahman Rraja. Bëhet fjalë për vëllezërit e fisit Maja, që në atë kohë kishin kërkuar ndërhyrjen e shtetit për të ndalur punën në një gurore, shpërthimet e pakontrolluara që aplikoheshin aty, po i shembnin banesat.
Pamjet se si u masakruan vëllezërit Maja nga pjesëtarë të fisit Rraja dolën në rrjetet sociale dhe u shpërndanë në media duke tronditur opinionin publik duke sjellë largimin e deputetit Rrahman Rraja nga Parlamenti me dorëzimin e mandatit, si edhe shkarkimin nga detyra të ish ministrit të Brendshëm Bledi Çuçi.
Në atë kohë, Policia e Shtetit doli me një deklaratë për shtyp, ku shpjegoi se ishte bllokuar gurorja “Delia Group”, e cila ishte në pronësi të Viktor Deliut dhe së bashku me institucionet e tjera kryen kontrolle për të matur dëmtimet në disa shtëpi, duke ia referuar rastin Prokurorisë së Tiranës.
Por edhe sot e kësaj dite, aktiviteti i guroreve në fshatin Borizanë të Krujës vazhdon dhe kjo verifikohet nga pamjet ekskluzive që sjell “Vetting” nga terreni. Banorët ankohen se guroret kanë ndikuar negativisht në jetën e tyre, duke sjellë pasoja ekonomike dhe sociale.
Bashkia e Krujës, Shoqata “Trojet e Arbrit” – Prishtinë, Familja Merlika
Ftesë
Ftoheni të merrni pjesë në ceremoninë e vendosjës së bustit në sheshin e qytetit të Krujës të atdhetarit Mustafa Merlika – Kruja, nënshkrues për Krujën i Dokumentit të Shpalljes së Pavarësisë në Vlorë më, 28 nëndor 1912, shtetar, historian, gjuhëtar dhe publicist.
Ceremonia do të zhvillohet në sallën e Pallatit të kulturës “Ibrahim Berdaku”të qytetit Krujë, me ligjërimet e disa studiuesve nga Shqipëria e trojet e saj jashtë kufijve dhe nga mërgata shqiptare në botë, sipas programit të përcaktuar nga organizatorët e veprimtarisë.
Veprimtaria do të zhvillohet në orët 10.00 – 12.00 të datës 24 /11/ 2024.
Zbulimi i bustit do të kryhet në orën 12.30.
Nisja do të bëhet e organizuar nga salla e Pallatit të kulturës.
Pas përfundimit të asaj ceremonie jeni të ftuar të merrni pjesë në koktejlin e përgatitur nga Hotel – Restorant ”Panorama” në afërsi të bustit.
Ju mirëpresim Bashkia e Krujës, Shoqata “Trojet e Arbrit dhe Familja Merlika!
Ukraina mund të prodhojë një bombë bërthamore brenda pak muajsh nëse presidenti i sapozgjedhur i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, refuzon të japë ndihmë ushtarake në Kiev, shkruan britanikja “Times”.
“The Times” i është referuar “një dokumenti të përgatitur për Ministrinë e Mbrojtjes së Ukrainës ”, sipas të cilit vendi do të ishte në gjendje të ndërtonte me shpejtësi një pajisje bazë plutoniumi duke përdorur teknologji të ngjashme me bombën e hedhur në Nagasaki në vitin 1945.
“Krijimi i një bombe të thjeshtë atomike, siç bënë Shtetet e Bashkuara me Projektin Manhattan, nuk do të ishte një detyrë e vështirë 80 vjet më vonë”, thuhet në dokument.
The Times shtoi se pa kohë për të ndërtuar dhe operuar objektet e mëdha të nevojshme për pasurimin e uraniumit, Ukraina gjatë kohës së luftës do të duhej të mbështetej në përdorimin e plutoniumit të nxjerrë nga shufrat e karburantit të shpenzuar të hequra nga reaktorët bërthamorë ukrainas.
Ukraina ende kontrollon nëntë reaktorë operacionalë dhe ka përvojë të konsiderueshme bërthamore, pavarësisht se hoqi dorë nga arsenali i tretë më i madh bërthamor në botë në vitin 1996.
“Pesha e plutoniumit të reaktorit të disponueshëm në Ukrainë mund të vlerësohet në shtatë tonë… Për të krijuar një arsenal të konsiderueshëm armësh bërthamore, nevojitet shumë më pak material… Sasia e materialit është e mjaftueshme për qindra koka luftarake të fuqisë taktike të disa kilotone”, thuhet në dokument.
Një bombë e tillë do të ketë përafërsisht një të dhjetën e fuqisë së bombës “Fat Man” që SHBA shpërtheu mbi Nagasaki, përfundojnë autorët e dokumentit.
“Kjo do të mjaftonte për të shkatërruar një bazë ajrore të tërë ruse ose objekte të përqendruara ushtarake, industriale ose logjistike. Fuqia e saktë e një ngarkese bërthamore do të jetë e paparashikueshme, pasi do të përdorë izotopë të ndryshëm të plutoniumit,” tha autori i raportit, Alexey Yizhak, kreu i Institutit Kombëtar për Studime Strategjike të Ukrainës, një qendër kërkimore shtetërore që vepron si një organ këshillues për administratën presidenciale dhe Këshillin për Sigurinë Kombëtare dhe Mbrojtjen e Ukrainës.
Ekspertët perëndimorë besojnë se Ukrainës do t’i duhen të paktën pesë vjet që të zhvillojë armë bërthamore dhe një mjet transporti të përshtatshëm, ndërsa Valentin Badrak, drejtor i Qendrës së Ushtrisë, këmbëngul se Ukraina do të zhvillojë raketat e veta balistike në më pak se një vit.
“Ukraina do të tregojë brenda gjashtë muajve se ka aftësinë për të krijuar raketa balistike me rreze të gjatë: ne do të kemi raketa me rreze fluturimi prej 1000 km”, pohoi Badrak.
Analistët, të cituar nga Times, thonë se nëse SHBA largohet nga Ukraina, Britania e Madhe mund të përmbushë detyrimet e saj të sigurisë sipas Memorandumit të Budapestit duke ndihmuar Ukrainën të zhvillojë një parandalues bërthamor, duke qenë se Kievi nuk ka mjete konvencionale për të parandaluar Rusinë të pushtojë Ukrainën. Jižak deklaroi se ekziston rreziku që disa nga qytetet më të mëdha të Ukrainës, si Dnipro dhe Kharkiv, mund të bien përpara se të zhvillohen armët.
“Unë u befasova nga respekti që Shtetet e Bashkuara kanë për kërcënimin bërthamor rus. Ndoshta na kushtoi lufta. Ata i trajtojnë armët bërthamore si një lloj Zoti. Ndoshta është koha t’i lutemi edhe ne atij Zoti,” shtoi ai.
Më herët, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky deklaroi se Ukraina nuk ka thënë kurrë se dëshiron të krijojë armë bërthamore, shton “The Times”.
Ai kujtoi memorandumin e Budapestit në bazë të të cilit Ukraina hoqi dorë nga armët bërthamore, por në këmbim, siç tha ai, “nuk mori garancitë e premtuara të sigurisë”.bw
Edi Rama dhe Giorgia Meloni kanë tërhequr vëmendjen në Baku të Azerbajxhanit teksa kanë marrë pjesë në punimet e Konferencës së Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike.
Kreu i qeverisë shqiptare është takuar dhe me disa homologë të tij, ku mes tyre dhe me Georgia Melonin, kryeministren italiane, takim i cili ka qenë krejt ndryshe.
Rama kur ka parë Melonin t’i afrohej, është ulur në gjunjë me humor në shenjë përulje dhe më pas mes batutave dhe të qeshurave janë përqafuar të dy. Pamjet janë bërë virale në mediat azere.
Kryeministri ditën e sotme nga Samiti i Klimës kritikoi vendet e mëdha e të fuqishme, që nuk paraqiten në takim dhe nuk bëjnë sa duhet për ndryshimet klimatike.
Samiti i Klimës në Baku është një ngjarje ndërkombëtare e rëndësishme e cila mbledh së bashku liderë botërorë, ekspertë të klimës, përfaqësues të qeverive, organizata ndërkombëtare, dhe aktivistë mjedisorë për të diskutuar sfidat dhe zgjidhjet në lidhje me ndryshimet klimatike.
Ky Samit shërben si një platformë për dialog dhe bashkëpunim në fushën e mbrojtjes së mjedisit dhe zhvillimit të qëndrueshëm.bw
Komentet