Ka dy mënyra për të interpretuar faktin se sekuestrimet vjetore të ngarkesave me kokainë në Europë kanë shënuar rekord të njëpasnjëshëm përgjatë tre viteve të fundit: Ngarkesat rekord munden që, në njërën anë, të merren si provë që mbikëqyrja më e mirë dhe bashkëpunimi më i fortë ndërkombëtar po ndihmojnë agjencitë ligjzbatuese të luftojnë shkelësit e ligjit. Në anën tjetër, sasitë gjithnjë e më të mëdha të kokainës që po kapen në Europë mund të merren si provë se sasi akoma më të mëdha po hyjnë në treg pa u vënë re.
Tregtia e drogës në Europë nuk ka qenë kurrë më e madhe dhe më fitimprurëse se sa sot. Agjencia Europiane e monitorimit të drogës, EMCDDA, vlerëson se në vitin 2017, tregtia e drogës në tregun me pakicë qarkullonte 9 miliardë euro, një rritje me 60% në krahasim me vlerësimin e vitit 2013, kur besohej se qarkullonte diçka më pak se sa 6 miliardë.
Dhe ndërsa tregu i drogës është zgjeruar, të dhënat e agjencisë tregojnë se tregu i kokainës është ai që po zgjerohet me ritëm edhe më të shpejtë se sa llojet e tjera të drogës. Në sektorin në lulëzim të substancave narkotike, kokaina është performuesi më i mirë.
Dhe nëse sekuestrimet në Europë janë në nivelin më të lartë në të gjitha kohërat, kjo do të thotë gjithashtu se europianët po konsumojnë më shumë drogë se kurrë më parë.
Ndërsa oferta në tregun e kokainës është rritur, çmimet me pakicë kanë rënë, ndërsa cilësia – e matur me normën e pastërtisë – është rritur. Dikur një mall luksi i destinuar vetëm për të pasurit, kokaina super e fortë ka hyrë në listën e shpërndarësit të zakonshëm, një telefonatë larg nga festa apo pista e vallëzimit.
Rritja shpërthyese e kokainës në Europë demonstron fuqinë e forcave të tregut – ligjit të kërkesës dhe ofertës – përkundrejt ligjeve ndërkombëtare që përpiqen t’i shtypin këto forca. Por ajo përfaqëson gjithashtu edhe një triumf në menaxhimin e sistemit ndërkombëtar të furnizimit: grupimet e ndryshme kriminale, shpesh në bashkëpunim, kanë rritur pjesën e tyre të tregut duke lidhur prodhuesit e kokainës me konsumatorët e saj – duke përputhur kërkesën me ofertën.
Kjo që kemi këtu është një histori që nuk ndodh shpesh në rrjetin e furnizimit: një mosmarrëveshje në lidhje me një ngarkesë në Mbretërinë e Bashkuar solli rrëmbimin e një personi në Shqipëri. Organizatat kriminale shqiptare janë bërë lojtarë të mëdhenj në tregun e Mbretërisë së Bashkuar, duke luajtur “një rol madhor në tregtinë me shumicë të kokainës”, sipas Agjencisë Kombëtare të Krimit në Britani, NCA.
Një zëdhënës i agjencisë tha se shqiptarët janë pjesë e një tendence më të gjerë, në të cilën bandat nga Ballkani kanë filluar të përfshihen në trafikun e kokainës për shkak të “fitimeve më të larta” dhe veçanërisht në Mbretërinë e Bashkuar për shkak të “tregut shumë të pasur” të kësaj droge.
Kjo histori zbulon se si tregtia europiane e kokainës, dikur e dominuar nga mafiat e Italisë dhe Spanjës, po transformohet nga aktorët e rinj. Ajo tregon se si kostoja e këtij transformimi – në formën e korrupsionit kronik dhe dhunës sporadike – po zhvendoset drejt vendeve më të varfra, të tilla si Shqipëria.
The Multi Billion Euro Global Cocaine Trade Has Had A Corrosive Impact On Albania’s Public Institutions And Society Illustration Sanja Pantic Birn 600×327
Ahmet Prençi, ish-drejtor i Përgjithshëm i Policisë, tha se kriminelët në konflikt me njëri-tjetrin dhe me baza jashtë vendit, po zgjedhin të lajnë hesapet mes tyre “në shtëpi” – për shkak se ata e dinë se çdo hetim mbi ta nuk do të ishte po aq i thelluar sa në Perëndim. Për më shumë, tha ai, në Shqipëri “ekziston gjithashtu mundësia për të korruptuar policinë dhe institucionet e drejtësisë.”
Në Mbretërinë e Bashkuar, imazhi i gangsterit shqiptar është skicuar nga raportimet e medias për një grup të vetëm, të quajtur Hellbanianz. Me bazë në një nga lagjet më të varfra të Londrës, Barking and Dagenham, e nën udhëheqjen e të rinjve nga diaspora shqiptare, banda fitoi famë të keqe nga media tablloide në vitin 2018, pasi u shfaq në median sociale duke festuar me drogë, para dhe armë. Banda të tilla rruge janë vetëm një nga shumë hallkat e një rrjeti të larmishëm botëror, ndërsa pamjet e tyre të përshtatshme për Instagram bien ndesh me natyrën e përgjithshme të zinxhirit të furnizimit, ku kujdes i madh i kushtohet fshehjes së mallit dhe fitimeve, ndërsa dhuna është zakonisht përjashtim dhe jo rregull.
“Mund të them që ne e shohim si një punë, si çdo punë tjetër,” thotë Arbeni, një 45-vjeçar që merret me trafik droge, i cili kërkoi të mos identifikohet me emrin e tij të vërtetë, për Rrjetin Ballkanik për Gazetari Investigative, BIRN. “Nëse punon pa hile dhe me njerëz të besuar, nuk ke pse trembesh”.
Ndërsa kërkesa për kokainë është e gjithëpërhapur në Europë dhe oferta plotësohet nga prodhimi në lulëzim në Amerikën Latine, ka pasur pak ose aspak dhunë brenda zinxhirit të furnizimit; në vend të kësaj, tregu është zgjeruar me qetësi, duke krijuar hapësirë për sipërmarrësit e rinj.
“Kokaina është kaq fitimprurëse sa çdokush mund të marrë një pjesë të tregut,” thotë Dr. Anna Sergi, një pedagoge e lartë në kriminologji në Universitetin e Essex dhe eksperte për krimin e organizuar. “Është malli i vetëm në botë që fiton vlerë prej së paku 30 herë nga pika e prodhimit për te konsumatori final.” Sipas saj, tregu është i pamundur të kontrollohet për shkak se ai shfrytëzon rrjetet ndërkombëtare të transportit detar me konteinerë, të cilat janë konceptuar për të qarkulluar lirshëm – “treguesi më i suksesshëm” i një ekonomie të globalizuar ku çdokush mund të bëjë tregti me çdokënd.
Ariani, një 47-vjeçar shqiptar me eksperiencë në trafik, i cili gjithashtu foli me kushtin që emri i tij i vërtetë të mos tregohet, tha se ai ishte më i shqetësuar nga bandat rivale që sulmojnë paratë apo kontrabandën nga sa është i shqetësuar nga ligjzbatuesit. “Kur ngarkesa është rrugës, unë tensionohem”, tha ai. “Por nuk e mbyll veten në shtëpi. Shkoj në palestër. Nuk ju gënjej, kam shkuar edhe në kishë.”
Shqipëria nuk është as prodhues kokaine dhe as treg i madh konsumator, ndërsa lidhja e saj me këtë tregti mbështetet te një minorancë e vogël brenda një diaspore të madhe – minorancë që është angazhuar në zinxhirin e furnizimit. Megjithatë, Shqipëria ka një reputacion në rritje si narko-shtet dhe është paralajmëruar se duhet të pastrojë veten nëse dëshiron të realizojë ëndrrën e bashkimit në BE.
Sipas Julia Buxton, një profesoreshë e kriminologjisë në Universitetin e Manchesterit dhe eksperte në tregtinë e narkotikëve, Shqipëria është një viktimë tjetër e një sistemi “misterioz” të kontrollit të drogës, që është përpjekur të “zgjidhë problemin e kërkesës” në vendet e pasura, duke zgjidhur problemin e ofertës nga vendet e varfra.
“Ajo që po shohim në Shqipëri është ajo që po e shohim edhe në Amerikën Qendrore apo ajo që kemi parë në Afrikën Perëndimore,” tha ajo. Në terma të politikave, argumentoi Buxton, ligjet ndërkombëtare kundër drogës kanë theksuar problemin e operacioneve të sigurisë dhe sekuestrimeve, por pa e trajtuar problemin ekonomik – joshjen nga fitimet e mëdha përkundrejt varfërisë – gjë që i shtyn njerëzit nga e gjithë bota të bashkohen në tregtinë e drogës. “Ti nuk i mbyll kurrë rrugët e trafikut,” tha Buxton. “Ti thjesht sa i shpërndan ato.”
“Një jetë e qetë”
Marija Prenga nuk e ka parë të shoqin, që kur ai doli nga shtëpia një mëngjes të premteje 18 muaj më parë, pasi i tha se do të kthehej shpejt. Jan Prenga do të kthehej pasi të bënte një xhiro të shkurtër në qytezë – por kur Marija dëgjoi të trokiturën atë mesditë, te dera gjeti policinë. “Më thanë që Janin e kanë marrë,” rikujton ajo duke fshirë lotët në dhomën e ndenjës së shtëpisë ku jeton bashkë me tre fëmijët e saj.
Marija e njohu Janin kur ishte adoleshente. Më i madhi i pesë vëllezërve nga rajoni malor i Pukës në Shqipërinë e veriut, ai iu afrua familjes së saj kur ishte tetëmbëdhjetë vjeç, duke i kërkuar dorën për martesë. Tre vjet më vonë, pasi Jani përfundoi shërbimin ushtarak, çifti i ri lidhi kurorë. Ishin vitet 1990 dhe Shqipëria ishte në kaos. Një gjysmë shekulli diktature komuniste shtypëse dhe paranojake e kishte lënë vendin të varfër dhe të izoluar. Bashkë me tranzicionin erdhën dallgë trazirash ekonomike dhe kryengritje, duke shtyrë qindramijëra shqiptarë të kërkonin fatin jashtë vendit, kryesisht në Greqi dhe Itali.
Marija dhe Jani iu bashkuan eksodit, duke u vendosur në Patras, qytetin port të Greqisë. Jani hyri në biznesin e mobilerisë duke përdorur aftësitë e tij si zdrukthëtar. Pas njëzet vitesh në Greqi dhe lindjes së dy vajzave dhe të një djali, familja vendosi të kthehet në Shqipëri. Ata u vendosën në Kamzë, një qytezë periferike pranë kryeqytetit të Shqipërisë, Tiranë. Një ish-lagje me barake, Kamza ka përjetuar një bum ndërtimor, i cili është financuar nga remitancat nga diaspora. Në një shenjë të qartë të përbërjes së saj ndërkombëtare, qyteza së fundmi riemëroi rrugët kryesore sipas emrave të qyteteve dhe udhëheqësve botërorë. Është ndoshta i vetmi vend në botë, ku mund të marrësh kthesën nga Rruga Tony Blair për te rruga George W. Bush.
Në dyshemenë e një ndërtese jo të përfunduar, tipike kjo për Kamzën, Jani krijoi një dyqan mobiljesh. Familja jetoi në një apartament në katin sipër. Megjithëse jo saktësisht të pasur – Jani kishte një Mercedez të vjetër – familja kishte një jetë të mirë; Marija ndihmonte në menaxhimin e biznesit. Jani, tha ajo, e trajtonte atë si një partnere të barabartë.
Drugs 1 600×327
Në mëngjesin e 17 janarit 2020, burri dhe gruaja shkuan për një kafe në një lokal aty pranë. Pak orë më vonë, Jani do të dilte për të shkuar në bankë dhe në një zyrë bashkie, ndërsa më vonë në derë erdhi trokitja që e informoi Marijan se burri që ajo kishte njohur prej 30 vjetësh – në martesë, prindërim, migrim dhe kthim – ishte rrëmbyer.
Dëshmitarët okularë zbuluan se Janit i kishin zënë pritë në qytezë katër burra të maskuar. Pati një përleshje dhe ai u rrëzua përtokë dhe u paketua në një fuoristradë Range Rover ngjyrë e bardhë, duke e lënë trotuarin të përgjakur.
Siç ndodh shpesh edhe në vende të tjera të Ballkanit, tensionet brenda botës shqiptare të krimit shpesh rrjedhin në rrugë – por burrat e përfshirë janë përgjithësisht kriminelë të regjur. Dhe megjithëse rrëmbimi i Jan Prengës kishte shenjat e një operacioni kriminal të stërvitur, ai vështirë se ishte një shënjestër tipike e krimit. Lidhja e tij e vetme e dukshme me botën e krimit ndërkombëtar të organizuar dukej se ishte emri që i ishte vënë rrugës ku ai u rrëmbye: ishte Rruga Londra. Në raportimet e lajmeve të ciklit njëzet e katër-orësh, pati alarm dhe habi për faktin që një biznesmen i zakonshëm u rrëmbye. “Jeta jonë ishte e qetë, pa asnjë problem,” tha Marija Prenga. “Ai nuk ishte përfshirë asnjëherë, qoftë edhe në problemin më të vogël,” shtoi ajo.
“Heqje qafe e konkurrencës”
Shkaku i rrëmbimit lidhet me problemet në një zinxhir furnizimi të sasive të stërmëdha të kokainës në tregun Europian. Kompania Bello, një organizatë kriminale, besohet se ka sjellë kokainë me vlerë qindramilionë euro në tregun europian gjatë dekadës së fundit. Malli është transportuar përmes asaj që është bërë metoda më popullore e trafikut të drogës në Europë: fshehur nëpër konteinerët e transportit të frutave ekzotike nga Amerika Latine. Pasi konteinerët janë shkarkuar në disa nga portet më të mëdha të Europës perëndimore, malli kontrabantë tërhiqet në fshehtësi dhe magazinohet nëpër automjete për transport për te një rrjet shpërndarësish.
Njëzet figura drejtuese të organizatës kriminale u arrestuan shtatorin e kaluar pas një hetimi ndërkombëtar që zgjati pesë vjet, i cili u përshkrua nga agjencia europiane policore, Europol, si hetimi më i madh i kryer ndonjëherë në organizatat kriminale shqiptare. Arrestimet u kryen nga forcat e sigurisë që vepruan të koordinuara në dhjetë territore, përfshirë Italinë, Shqipërinë, Mbretërinë e Bashkuar, Holandën, Gjermaninë dhe Dubain. Gjithsesi, autoritetet nuk kishin nevojë për të kërkuar për të dyshuarin si kreu i organizatës, 42-vjeçarin shqiptar kriminel karriere, Dritan Rexhepi.
I dënuar për dy vrasje, për grabitje me armë dhe trafik droge, Rexhepi ka qenë në një qeli burgu në Ekuador që nga viti 2014. Nga vendqëndrimi i tij në burg, thonë prokurorët, ai ka qenë duke ndërmjetësuar pazare mes karteleve të Amerikës Latine dhe bashkëpunëtorëve të tij në Kompaninë Bello, duke përdorur celularë të enkriptuar për komunikim.
Një ish student drejtësie, Rexhepi nisi karrierën e tij kriminale në Shqipërinë e trazuar të viteve 1990, thuhet duke punuar si vrasës me pagesë. Ai u diplomua në skenën evropiane, duke kapur dënime, gjuhë të huaja dhe reputacion si artist për arratisje nga burgu në Tiranë, Milano dhe Antwerp.
Rexhepi e nisi karrierën e tij kriminale në Shqipëri në vitet 1990, besohet duke punuar si vrasës me pagesë. Ai u diplomua në skenën europiane duke akumuluar dënime, duke shmangur urdhër-arreste ndërkombëtare, duke mësuar gjuhë të huaja dhe duke ndërtuar reputacion si artist i arratisjeve, duke shpëtuar nga burgjet në Tiranë, Milano dhe Antwerp. Fakti që një gangster ambicioz shqiptar përfundoi në Ekuador – ai u arrestua atje me një ngarkesë prej 275 kilesh kokainë – është tregues i një tendence më të gjerë që ka ndryshuar tregun e drogës në Europë.
Grupet kriminale nga Ballkani kanë një prani në rritje dhe të dukshme “më sipër” në zinxhirin e furnizimit me kokainë: me fjalë të tjera, përfaqësuesit e tyre janë duke blerë drejtpërsëdrejti nga kartelet e Amerikës Latine, të cilat kontrollojnë prodhimin. Fitimet shtesë i janë kaluar shpërndarësve në Europë, duke kontribuuar në uljen e çmimeve me pakicë për kokainën në tregjet më të mëdha, të tilla si Mbretëria e Bashkuar dhe Holanda, si dhe në pastërti më të madhe të mallit që u ofrohet konsumatorëve.
Drugs 3 600×327
Avantazhet që sjell ngjitja në zinxhirin e furnizimit nuk janë një sekret biznesi – grupime nga Serbia dhe Mali i Zi apo vende të tjera dihet gjithashtu se janë duke blerë drejtpërsëdrejti nga kartelet. Kjo taktikë u praktikua fillimisht nga ’Ndrangheta, mafia nga rajoni jugor i Italisë, Kalabria, e cila, krahas grupeve të tjera kriminale nga Spanja ka dominuar historikisht tregun europian të kokainës. Duke ndjekur gjurmët e ’Ndranghetas, shqiptarët besohet se kanë kapitalizuar mbi një lidhje që nisi në vitet 1990, kur shqiptarët u rekrutuan si ushtarë nga kalabrezët, ndërsa deti mes tyre ishte një rrugë e rëndësishme trafikimi.
Ekspertët theksojnë natyrën shumë bashkëpunuese në zinxhirin e furnizimit me kokainë. Njësoj si lojtarë të tjerë të mëdhenj nga Serbia dhe Mali i Zi, trafikantët nga Shqipëria kanë farkëtuar sakaq partneritete kurdo që ka pasur mundësi për biznes. “Miti se njerëzit nga Ballkani luftojnë njëri-tjetrin në bazë të etnisë nuk shfaqet në realitet aq shumë te operacionet e këtyre organizatave kriminale,” tha për BIRN Walter Kemp i Iniciativës Botërore Kundër Krimit të Organizuar Transnacional, GITOC, një organizatë e pavarur e shoqërisë civile me bazë në Gjenevë.
Tregjet më efikase të drogës, thonë ekspertët, kanë tendencën të jenë më pak të dhunshme. Malli udhëton pa telashe nga prodhuesi te konsumatori për shkak se të gjitha hallkat e zinxhirit – nga zyrtarët e doganave te punëtorët e porteve, policët dhe politikanët, – janë siguruar. Gjithsesi, kërcënimi për dhunë luan një rol thelbësor në tregjet ilegale, duke parandaluar vjedhësit potencialë dhe rivalët në kushtet kur mungojnë institucionet ndërmjetëse si në industritë e zakonshme. Pikërisht në këtë kontekst, historia e Ballkanit me konflikte të armatosura bëhet aset për gangsterët nga rajoni, duke i pajisura ata me një reputacion për dhunë brutale, gjë që paradoksalisht mund të ndihmojë për ta mbajtur dhunën nën kontroll.
“Që të jesh i besueshëm ti ke nevojë për kërcënimin për dhunë,” tha Kemp. “Grupet nga Ballkani Perëndimor kanë reputacion për dhunë, por në fakt nuk është se të qëllon të dëgjosh shumë raste dhune, gjë që sugjeron se ata janë goxha efikasë dhe shkojnë mirë në marrëdhënien me partnerët e tyre vendës.” Atje ku grupe të tilla si shqiptarët “kanë qenë në gjendje të mposhtin konkurrencën,” shtoi ai, kjo ka ndodhur “më së shumti për shkak të modelit të biznesit se sa përmes dhunës.” Ata thjesht kanë ofruar mall të mirë më lirë.
Modeli i biznesit i përdorur nga Kompania Bello duket se është mbështetur në një rrjet furnizimi shumë mirë të integruar. Sipas Europolit, organizata veproi përmes hallkave të shumta nëpër të gjithë zinxhirin, “nga organizimi i transportimit të sasive të stërmëdha drejtpërsëdrejti nga Amerika Latine te shpërndarja nëpër Europë” – një model i ndryshëm ky nga ai tradicional ku importuesit, shpërndarësit në rrugë dhe tregtarët me shumicë vepronin veçmas. Puna në një organizatë duket se ka ndihmuar, duke sjellë aftësi që plotësojnë njëra-tjetrën. Sipas prokurorëve italianë që udhëhoqën hetimin, Kompania Bello funksionoi si një “federatë transnacionale krimi”, e përbërë nga 14 banda shqipfolësish.
‘Çrregullim i sistemit’
Në janar 2020, një konteiner transporti ku gjendej një sasi kokaine u shkarkua në kalatën e portit të Portsmouth në Angli. Sipas dokumenteve gjyqësore që mbështeten në përgjime dhe të dhëna nga mbikëqyrjet në terren, konteineri u mor nga një grup shqiptarësh që ishin nënkontraktuar për të tërhequr ngarkesën e trafikuar nga moli. Këtij grupi iu pagua një komision në varësi të përmasave të ngarkesës – një marrëveshje tipike kjo në zinxhirin e furnizimit.
Gjithsesi, grupi dyshoi se ishte paguar më pak nga sa meritonte nga klienti i tyre, përshkruar në dokumentet gjyqësore si shtetas britanik. Anëtarët e grupit vendosën të mbajnë kokainën e konteinerit të Portsmouthit, – gjithsej 260 kilogramë – në shkëmbim të parave që ata besonin se i meritonin. Vëllai më i vogël i Jan Prengës, Astriti, ishte një figurë qendrore brenda këtij grupi. Pasi iku nga Shqipëria si djalë i ri, ai u përfshi në krim të organizuar, bashkë me një vëlla tjetër, Ndrekë Prengën, i cili gjendej në një burg britanik nën akuzën e furnizimit të kokainës.
Dy javë pasi ngarkesa e Portsmouthit u ndalua, Ndrek Prenga mori një telefonatë në burg nga një i burgosur në anën tjetër të planetit – Dritan Rexhepi. Të dy burrat e njihnin njëri-tjetrin, pasi kishin qenë në burg bashkë në Itali. Sipas dokumenteve gjyqësore, Rexhepi i kërkoi Ndrekës t’i dërgojë një mesazh të vëllait, Astritit: ngarkesa duhet të dorëzohet. “Mos bëni gabim të luani gjërat, pasi janë gjërat tona.”
Drugs 4 600×327
Pak pasi këta të dy folën, Jan Prenga u rrëmbye në Kamëz. Në një bisedë telefonike pas rrëmbimit, Rexhepi i tha Ndrek Prengës se Jani do të kthehej në shkëmbim të kokainës së humbur.
Ekspertët thonë se është e mundshme që grupi i Astritit të mos ishte i vetëdijshëm se kush ishte pronari final i kokainës së konteinerit të Portsmouthit. Një ngarkesë e vetme mund të ketë mall kontrabandë të porositur nga disa organizata njëherësh, të cilat mund të kenë grumbulluar porositë në mënyrë që të kursejnë në kostot e transportit. Sipas DR. Anna Sergi nga Universiteti i Essex, organizatat efikase të tilla si Kompania Bello nuk është që thjesht lëvizin ngarkesat e veta. Ata ofrojnë edhe shërbimin e transportit për grupime që nuk janë në gjendje të organizojnë rrugët e veta, duke i dhënë atyre “fitime shumë më të larta, pasi paguhen veçmas për transportin”.
Një zinxhir tipik i furnizimit përbëhet nga segmente të ndara në mënyrë të hollësishme, të cilat kryejnë funksione të përcaktuara mirë. Nga punëtorët e porteve që ngarkojnë konteinerët ku është fshehur malli te shkarkuesit që i nxjerrin ato. Në këto kushte, nuk është as e nevojshme dhe as e këshillueshme që individët në secilën prej hallkave të kenë informacion mbi segmentet e tjera. Edhe brenda zinxhirit të furnizimit të dominuar nga një organizatë e vetme, e tillë si Kompania Bello, udhëheqësit mbajnë zakonisht distancë nga operacionet ditore, ndërsa nënkontraktorët nuk informohen mbi atë se kujt po i shërbejnë, thonë ekspertët.
“Dikush mund të identifikohet si “kapoja” në një grup kriminal, por mund të mos jetë kurrë në të njëjtën dhomë ku ka prani të drogës apo të parave të drogës,” tha për BIRN John Livanis, një atashe në Athinë për Agjencinë amerikane kundër Drogës, DEA. “Të tjerë mund të jenë përgjegjës për transportimin, por mund të mos flasin kurrë me udhëheqësin.”
Përdorimi i anëtarëve të familjes si pengje është një praktikë e zakonshme në tregtinë e drogës, sipas trafikantëve dhe zyrtarëve të zbatimit të ligjit. Arbeni, trafikanti shqiptar, i tha BIRN se bandat në disa raste ofrojnë pengje paraprakisht – si kolateral për të garantuar ngarkesat.
“Po, dërgohet gjithmonë një i afërt, familjar, nip… nëse gjërat shkojnë keq, jeta e tij rrezikohet,” tha ai. Duke folur në përgjithësi, Arbeni shtoi se rregulli është që “nëse malli bllokohet nga shteti atëherë nuk ke asnjë detyrim. Por, nëse malli zhduket, vidhet, apo ndodh diçka, atëherë je i detyruar të paguash,” shtoi ai.
John Livanis i DEA konfirmoi se përdorimi i pengjeve është praktikë e gjithëpërhapur dhe nuk është e kufizuar vetëm te shqiptarët. Për shkak se bizneset ilegale të drogës “nuk finalizohen me kontrata të firmosura – ato bëhen me shtrëngim duarsh,” ndërsa një kolateral ndihmon për të garantuar që biznesi të ecë mbarë, tha ai.
Prokurorët shqiptarë besojnë se rrëmbimi i Jan Prengës u urdhërua nga Dritan Rexhepi dhe iu nënkontraktua një grupi vendës, në mënyrë që të sigurohej kthimi i kokainës së vjedhur në Mbretërinë e Bashkuar. Rrëmbimi reflekton tendencën mes grupeve kriminale shqiptare që veprojnë në arenën ndërkombëtare dhe përdorin “atdheun” si skenë për larje hesapesh. Rreziku i arrestimit dhe dënimit mbetet shumë më i ulët në Shqipëri, në krahasim me ekonomitë e pasura Europiane që janë tregjet kryesore të drogës.
Paratë nga krimi i organizuar kanë goditur shtetin shqiptar prej dekadash, duke e gërryer nga brenda. Vendi gjendet në rrugën përgjatë të ashtuquajturës “Shtegu i Ballkanit” i përdorur nga bandat për trafikun ilegal të migrantëve dhe heroinës. Shqipëria është gjithashtu një qendër rajonale për prodhimin e kanabisit në mjedise të hapura, pavarësisht operacioneve ndaluese të kohëve të fundit. Ish-ministri i Brendshëm që udhëhoqi operacionet ndaluese, Saimir Tahiri, u akuzua edhe vetë për trafik droge në vitin 2017, pasi përgjimet e policisë italiane duket se e implikuan atë në një skemë të stërmadhe trafiku marijuane. Tahiri i ka mohuar akuzat dhe është aktualisht në pritje të rigjykimit, pasi vendimi në gjyqin e parë e gjeti të pafajshëm për akuzat më të rënda, por u anulua nga Gjykata e Apelit.
Fitimet nga kokaina duket se kanë një ndikim në konsumin për dukje në kryeqytetin shqiptar Tiranë dhe në bregun e detit, ku projekte luksoze ndërtimi dhe automjete luksoze – të cilat vlejnë shumë më tepër se sa shtëpitë e zakonshme – janë një pamje gjithnjë e më e zakonshme. Kryeprokurori i Shqipërisë, Olsian Çela, i tha BIRN se kërcënimi nga trafiku i drogës është “i konsiderueshëm” dhe shtrihet shumë përtej rrezikut të dukshëm ndaj shtetit të së drejtës dhe sigurisë publike. “Përbën një rrezik të konsiderueshëm jo vetëm në drejtim të rendit dhe sigurisë publike, por nxit edhe fenomene të tjera si korrupsionin në nivele të ndryshme ashtu si dhe nis e deformon rëndë sistemin ekonomik, ndërkohë që duke qenë fitimprurës josh edhe individë nga grupe të ndryshme shoqërore të përfshihen në të,” tha ai.
Ndërsa tregtia e kokainës zakonisht josh të rinj me prejardhje të varfër, rekrutët e saj përfshijnë edhe anëtarë të shtresës së mesme apo të pasur. Më i njohuri nga këto është nipi i ish-diktatorit komunist Enver Hoxha, i cili u arrestua në vitin 2015, krahas dy kolumbianëve, pas zbulimit të një laboratori kokaine në Shqipërinë qendrore.
Sfida kryesore për vende si Shqipëria, sipas Dr. Julia Buxton në Universitetin e Manchesterit, është krijimi i vendeve të punës. “Thjesht nuk ka kapacitet brenda ekonomisë kombëtare për të gjeneruar vende pune” që ofrojnë ndonjë lloj të ardhure të krahasueshme me tregtinë e kokainës dhe kanabisit. Në fund, tha ajo, fitimet nga droga janë kaq të larta, sa vetë kriminalizimi dështon si model – “ajo thjesht sa nxit angazhimin e mëtejshëm në këtë tregti.”
Pyetur se çfarë i nxit të rinjtë shqiptarë të hyjnë në këtë biznes, Ariani, trafikanti 45 vjeçar u përgjigj me një fjalë të vetme: “paratë”.
Drugs 5 600×327
Pa kufomë
Pas rrëmbimit të Jan Prengës, grupi i lidhur me vëllanë e tij, Astritin, ndoqi udhëzimet për sigurimin e lirimit të tij. Sipas dosjes së prokurorisë së Tiranës, ata kthyen afërsisht gjysmën e kokainës nga ngarkesa e Portsmouthit te një ndërmjetës në Londër, caktuar nga Dritan Rexhepi, krahas qindramijërave paundëve për të mbuluar vlerën e pjesës tjetër të ngarkesës. Por rrëmbyesit e tij në Shqipëri dështuan të shfaqen në takimin për kthimin e Jan Prengës në familjen e tij.
Në qelinë e tij në Britani, Ndrek Prenga mori një telefonatë të dytë nga Rexhepi. Për shkak se rrëmbyesit nuk e kishin mbajtur fjalën, shpjegoi Rexhepi, ai ishte i detyruar t’i jepte emrat e tyre familjes Prenga, duke i lejuar ata të merreshin vetë me ta.
Duke pasur në dorë emrat e rrëmbyesve, familja e Jan Prengës përdori Kanunin, një kod mesjetar shqiptar që vijon të përdoret për zgjidhjen e situatave me hakmarrje në malet e Shqipërisë së veriut. Familja Prenga punësoi një ndërmjetës gjaqesh për të kontaktuar rrëmbyesit dhe për të negociuar lirimin e tij, por përpjekjet dolën pa sukses. Ndërsa lajmet në median e huaj kanë qejf të lidhin Kanunin që duket si ekzotik me krimin e organizuar shqiptar, ekspertët janë skeptikë mbi ndikimin real të tij. “Reputacionin e kanë,” tha Walter Kemp, analisti i GITO-së, por logjika e sy për sy dhe përdorimi i ndërmjetësve është gjithashtu “shumë e zakonshme në mënyrën se si operojnë grupet kriminale”.
Ndërsa familja Prenga po përpiqej të kontaktonte rrëmbyesit, policia shqiptare ishte duke kërkuar mes shumë orëve xhirime nga kamerat e sigurisë për të ndjekur lëvizjen e Range Roverit të bardhë të përfshirë në rrëmbimin e Janit. Mjeti u gjurmua eventualisht në Kompleksin Golden, një vilë me stil neo-barok pranë qytetit të Durrësit. Ndërtesa e luksit me mermer të bardhë është e vendosur mes palmave dhe shatërvanëve dhe i përket dy vëllezërve nga Shqipëria e veriut, njëri prej të cilëve ka qenë i dënuar për trafik droge në Itali. Reklamuar si një sallon dasmash, vila shërbeu për një funksion makabër më 17 janar 2020.
Në ditën kur Jan Prenga u rrëmbye, shumica e kamerave të sigurisë në garazhin nëntokësor të parkut ishin fikur. E vetmja kamera e lënë ndezur, siç duket gabimisht, regjistroi mbërritjen e Range Roverit të bardhë rreth orës 12.30 të premten – një gjysmë ore pasi Jan Prenga u rrëmbye në Kamëz, 30 kilometra larg. Një grup me burra u xhirua duke zhvendosur një trup nga automjeti dhe duke e transferuar atë, bashkë me lopata dhe kazma, në një automjet tjetër në garazh.
Policia shqiptare beson se Jan Prenga vdiq në Range Rover, si rrjedhojë e plagëve të marra kur i rezistoi rrëmbyesve. Nga të pesë burra që janë arrestuar në lidhje me vrasjen e tij, vetëm njëri vijon të jetë në burg. Urdhërarreste janë lëshuar për gjashtë të tjerë. Kufoma nuk është gjetur ende.
Agjencia Kombëtare e Krimit në Mbretërinë e Bashkuar konfirmoi se ajo kishte dijeni për vrasjen e Jan Prengës dhe se besonte se ajo ishte rrjedhoje e një “mosmarrëveshjeje për drogën”. Në një deklaratë të dërguar me email për BIRN, një zëdhënës tha se agjencia “vijon të punojë me autoritete shqiptare në lidhje me këtë ngjarje” – por nuk ofroi detaje të mëtejshme.
Më 1 prill 2021, shtatë muaj pas operacionit ndërkombëtar kundër Kompania Bello, doganat shqiptare kapën një sasi tjetër prej 49 kilogramësh kokainë nga porti i Durrësit. Ngarkesa erdhi nga Ekuadori dhe, sipas prokurorëve, kishte për destinacion Kompaninë Bello. Me kërkesën në lulëzim dhe ofertën e vazhdueshme “tregu i kokainës si i tërë nuk ndryshon,” tha Dr. Anna Sergi nga Universiteti i Essex. “Ndryshojnë vetëm rrugët përmes të cilave kokaina del në treg.”
Në apartamentin mbi mobilerinë në Kamëz, një botë larg makinave luksoze dhe resorteve vezulluese të Shqipërisë së re, Marija Prenga thotë se ajo nuk mund të pranojë që bashkëshorti i saj është vrarë, për sa kohë trupi i tij nuk është gjetur ende. “Gjysmën e ditës e qaj për të vdekur,” tha ajo. “Gjysmën tjetër shpresoj se mos është fjalë e lutem që ai të kthehet”./BIRN/
Njoftohet se Ukraina ka përdorur për herë të parë raketa britanike të tipit “Storm Shadow” me rreze të gjatë veprimi për të goditur objektiva brenda Rusisë. Siç njofton korrespondenti i Zërit të Amerikës Henry Ridgwell nga Londra, sulmi ukrainas vjen pas njoftimeve se Presidenti Joe Bien vendosi në fillim të javës që ta lejojë Kievin të përdor raketa amerikane me rreze të gjatë veprimi për të goditur objektiva në brendësi të Rusisë.
Mediat britanike njoftuan të mërkurën se Ukraina kishte përdorur për herë të parë raketa të tipit “Storm Shadow”, të furnizuara nga Britania, për të goditur objektiva brenda territorit rus. Raketa të tilla janë përdorur në të kaluarën kundër forcave ruse në territoret e pushtuara të Ukrainës, si vitin e kaluar, kur u godit shtabi i flotës ruse të Detit të Zi në Krime.
Londra dhe Kievi nuk e kanë konfirmuar sulmin e djeshëm.
Në fillim të kësaj jave, ushtria ukrainase përdori raketa me rreze të gjatë veprimi, të furnizuara nga Shtetet e Bashkuara, për të goditur në thellësi të territorit rus, pas miratimit nga Uashingtoni.
Franca gjithashtu e ka furnizuar Ukrainën me raketa me rreze të gjatë veprimi. Por raketat evropiane dallojnë nga ato amerikane, thotë për Zërin e Amerikës analisti Patrick Bury nga Universiteti Bath.
“Ato janë raketa që lëshohen nga ajri dhe kanë një rreze veprimi prej 250 kilometrash. Raketat amerikane kanë një rreze më të gjatë veprimi dhe nuk lëshohen nga ajri, ndaj janë më të vështira që të eliminohen, të paktën në teori”.
Dy sistemet e raketave ofrojnë mundësi për objektiva të reja.
“Rrezja e veprimit të dy llojeve të raketave është e mjaftueshme për të depërtuar brenda territorit dhe goditur infrastrukturën ruse, duke ndërprerë furnizimet për frontin e luftës. Rrezja e veprimit nuk është aq e rëndësishme sa fakti që Ukraina ka nevojë për sasi të mëdha raketash dhe sa më shpejt të jetë e mundur”, thotë për Zërin e Amerikës, James Nixey, i cili drejton programin Ruso-Euroaziatik në Institutin Mbretëror për Çështjet Ndërkombëtare që njihet edhe si Chatham House.
Ukraina duhet të zgjedhë me kujdes objektivat e saj, thotë analisti Bury.
“A do të lejohen ata (Ukraina) që ta shtojnë trysninë dhe të godasin infrastrukturën energjetike, ushtarake, rafineritë e naftës, objektiva që do të fillonin me të vërtetë të dëmtonin ekonominë ruse? Kjo është pyetja.”
Por Gjermania, furnizuesi i dytë më i madh i Ukrainës me armë, e përjashtoi këtë javë mundësinë që t’i ofronte Kievit raketa me rreze të gjatë veprimi. Berlini druhet se mund të përfshihet në luftë.
“Asgjë nuk ka ndryshuar për ne, situata dhe rrethanat janë të njëjta. Raketat gjermane nuk janë si ato amerikane apo britanike. Këndvështrimi ynë për këtë çështje është i njëjtë”, tha shefi i mbrojtjes gjermane, Boris Pistorius.
E ardhmja e ndihmës ushtarake perëndimore për Kievin mbetet e pasigurt. Presidenti i zgjedhur amerikan, Donald Trump, është zotuar t’i japë fund luftës në ditën e parë që merr detyrën. Kievi i druhet tërheqjes së mbështetjes amerikane. Analisti Bury thotë se Britania dhe Franca mund të vendosin që të vazhdojnë furnizimin e Ukrainës me raketa.
“Dy vendet kanë armë bërthamore dhe mund të rrezikojnë nëse duan. Mund të gjenden dallime mes NATO-s evropiane dhe asaj amerikane për disa çështje politike lidhur me Ukrainën”.
Pas vendimit të Uashingtonit për ta lejuar Ukrainën që të godasë territorin rus me raketa amerikane, Moska uli kufizimet për përdorimin e armëve bërthamore.
Prindërit dhe nxënësit kanë hedhur bojë në asfaltin para Ministrisë së Arsimit te Rruga e Durrës në shenjë proteste pas vrasjes së 14-vjeçarit Martin Cani.
Me pankarta të shumta në duar, me mesazhe për institucionet, shoqërinë, por edhe për 14-vjeçarin e vrarë, qytetarët kanë kërkuar drejtësi dhe siguri.BW
Qindra qytetarë kanë mbushur sot rrugët e Tiranës në shenjë protestë pas vrasjes së 14-vjeçarit Martin Cani duke kërkuar siguri.
Prindërit janë mbledhur fillimisht te shkollë “Fan Noli” dhe më pas kanë marshuar drejt sheshit “Skënderbej” me një pankartë gjigande në krye “Institucionet e papërgjegjshme vrasin” dhe bënë apel për marrjen e masave.
“Nuk ka dhimbje më të madhe. Ai ishte si djali im se ishte shoku i djalit tim. Nuk di çfarë të them, jam shumë i prekur. Ai i ka fut thikën të gjithëve”, tha një prind.
“Apel shtetit shqiptar të mos flejë gjumë, mjaft më. Nuk durohet”, tha një prind tjetër. BW
Qytetarë të shumtë kanë dalë sot në protestë për vrasjen e 14-vjeçarit pak ditë më parë në dyert e shkollës “Fan Noli” në Tiranë. Teksa fajësojnë institucionet për vdekjen e Martin Canit, prindërit janë të ndarë për mbylljen e rrjeteve sociale, një propozim i hedhur dje në diskutim nga kryeministri Edi Rama. Ata kërkuan dorëheqjen e ministres së Arsimit dhe marrjen e masave urgjente nga qeveria.
“Jetojmë të pasigurt, jetojmë me frikë. Ministrja e Arsimit duhet të japë dorëheqjen urgjentisht deri te oficerja e sigurisë që nuk ka bërë gjë.
Bullizimi në rrjetet sociale është një gjë që i shqetëson shumë të rinjtë sot. Ne këtu duam të vëmë theksin te Ministria e Arsimit, është inekzistente. E keni parë si i është mbyllur goja elitës intelektuale.
Unë i kërkoj qeverisë, ministres së Arsimit të japë dorëheqjen. Ndihemi të pasigurt. Unë kam dy vajza, vajza ime shkon në një shkollë ku rreth e qark shitet drogë. Ne duam siguri publike. Sot shoqëria shqiptare po pëson një krizë të vlerave. Është rritur mosha e minorenëve që kryejnë krime”, tha një prind.
Një vajzë 10-vjeçare që iu bashkua protestës tha se ndihet e tmerruar kur del nga shkolla.
“Të rriten masat e sigurisë në shkolla. Të kontrollohen çantat. Rrjetet sociale i shkatërruan. Celularin në dorë. T’i mbyllin rrjetet sociale. Do ishte zgjedhje. Nuk kontrollohet ajo. Në Kinë ta kontrollosh TikTokun. Duhen mbyllur dhe bashkëpunim me prindërit. Djali do ishte gjallë po të ishin bërë bashkë drejtoresha e shkollës, mësuesit, prindërit. Këtu ka dhe një problem se bëjnë dhe të tjerët, mirë ia bëri ai thonë. Ka efekt zinxhir”, tha një tjetër prind.
Një nënë u shpreh se prindërit duhet t’i kontrollojnë fëmijët.
“Nuk jam për mbylljen e rrjeteve sociale, prindërit e bëjnë zgjidhjen. Ata duhet t’i kontrollojnë”, tha ajo.
“Çfarë të them, a ka më keq?! Unë jam gjysh, a ka më keq për një gjyq. Mendoj se faji është tek Arsimi. Ministrja e Arsimit duhet të kishte dhënë dorëheqjen vetë në mënyrë urgjente në shenjë respekti”, u shpreh një i moshuar.BW
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka thënë gjatë një fjalimi vjetor në Parlamentin e vendit se rrezikimi dhe cenimi i marrëdhënieve me shtetet aleate cenon vetë Kosovën dhe është gabim strategjik.
“Të punosh me ata që na kanë ndihmuar ta kemi lirinë e shtetit, asnjëherë nuk është nënshtrim e as shantazhim. Besoj fuqishëm se forca jonë më e madhe qëndron pikërisht në aleancat tona”, tha Osmani të enjten në Kuvendin e Kosovës.
Duke folur në një seancë të bojkotuar nga dy prej tri partive më të mëdha opozitare, Partia Demokratike e Kosovës dhe Aleanca për Ardhmëninë e Kosovës, presidentja e vendit tha se “aleanca e Kosovës me vendet e tjera është më e madhe dhe më e rëndësishme se cilido prej nesh si politikan”.
Ajo bëri thirrje që Kosova t’i ruajë aleancat e saj, sepse ato, sipas saj, janë “gur themel i sukseseve tona dhe investim në të ardhmen tonë, ku Kosova do të jetë anëtare e barabartë në komitetin euroatlantik të kombeve të lira”.
“Aleancat janë këtu për të na mbrojtur, prandaj vënia në rrezik e tyre, luajtja bixhoz me to, apo cenimi i tyre, e cenon vetë mbrojtën e republikës sonë”, tha ajo.
Qeveria e Kosovës, e udhëhequr nga kryeministri Albin Kurti nga Lëvizja Vetëvendosje, është kritikuar dhe akuzuar gjatë këtij viti nga Shtetet e Bashkuara, aleati kryesor i vendit, si dhe nga Bashkimi Evropian, për veprime të “njëanshme dhe të pakoordinuara” në veriun e banuar me shumicë serbe.
Gjatë këtij viti, Qeveria e Kosovës ka ndërmarrë një sërë hapash për ta shtrirë autoritetin në veriun e banuar me shumicë serbe, duke mbyllur institucionet paralele serbe.
Kurti vazhdimisht këmbëngul se veprimet e Qeverisë së tij nuk janë të drejtuara kundër askujt, se ndjek Kushtetutën dhe ligjet e Kosovësdhe se marrëdhëniet me SHBA-në janë të mira, përkundër mospajtimeve për disa çështje.
Osmani tha gjatë adresimit të saj se “asnjëherë nuk i kam kuptuar e as mirëkuptuar, as talljet që bëhen në llogari të aleatëve as sulmet ndaj tyre, e as keqpërdorimin e tyre për të fituar pushtet. As njëra e as tjetra nuk i bën nder Kosovës”.
Tutje, Osmani i bëri thirrje spektrit politik të këtë angazhim të madh vitin e ardhshëm për anëtarësimin e vendit në organizata ndërkombëtare.
“Ka disa gjëra që kërkojnë vëmendje dhe angazhimin e të gjithëve gjatë vitit 2025. Anëtarësimi në Këshillin e Evropës, avancimi i aplikimit të Kosovës për anëtarësim në BE, si dhe fillimi i procesit të anëtarësimit në NATO duhet të jenë suksese të vitit 2025”, tha ajo.
Kosova kishte aplikuar për anëtarësim në BE në dhjetor të vitit 2022, por ende nuk e ka statusin e vendit kandidat. Ndërkaq, aplikimi për anëtarësim në Këshillin e Evropës nuk pati sukses për shkak se u kushtëzua me Asociacionin e komunave me shumicë serbe në Kosovë.
Osmani kërkon reflektim rreth qasjes në dialog
Presidentja Osmani tha se dialogu mes Kosovës dhe Serbisë, i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian prej vitit 2011, ka qenë “fatkeqësisht i pabalansuar” dhe bëri thirrje për reflektim.
Ajo tha se Kosova “është trajtuar padrejtësisht” ndërsa, Serbia është “akomoduar vazhdimisht”.
“Fakti që në tavolinën e dialogut sot, shteti që kreu agresion ndaj Kosovës nuk është nën masa, kurse viktima e këtij agresioni, Kosova, është nën masa, është dëshmia më e qartë e kësaj. Prandaj, është e domosdoshme që të ketë reflektim rreth kësaj qasjeje, nga të gjithë ata që vërtetë duan paqe e stabilitet afatgjatë në rajonin tonë”, tha ajo.
“Por, kjo nuk do të thotë se edhe ne nuk duhet të vetëreflektojmë për rrugën e deritanishme dhe si mund t’i bëjmë gjërat më mirë”, tha ajo.
BE-ja vendosi disa masa ndëshkuese ndaj Kosovës vitin e kaluar për shkak të rritjes së tensioneve në veriun e Kosovës, të banuar me shumicë serbe.
Sipas burimeve diplomatike të BE-së, në diskutimet e fundit për këtë temë, shumica e shteteve anëtare kanë qenë në favor të heqjes së masave, askush nuk ka qenë në mënyrë të prerë kundër heqjes së tyre, por ka pasur dallime rreth asaj se si dhe kur do të bëhet një gjë e tillë.
Ajo tha se këshillat e saj për përmirësimin e procesit të dialogut kanë qenë në shënjestër të “sulmeve të ulëta dhe dezinformatave që s’i kanë hije askujt në Kosovë”.
“Për të qenë edhe më e qartë, kur unë kam propozuar që drafti i asociacionit të fillohet të diskutohet me SHBA-të, në mënyrë që kjo çështje mos t’i lihet as Lajçakut e as të tjerëve që nuk besojnë në pavarësinë e Kosovës, kjo nuk ka nënkuptuar që unë po kërkoj themelim të asociacionit, por ka nënkuptuar se më shumë i kam besuar vetvetes sonë dhe Amerikës, sesa disa burokratëve nga shtetet jonjohëse”, th ajo.
Themelimi i Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë është ndër pikat kryesore të marrëveshjes për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë.
Osmani tha se është akuzuar padrejtësisht dhe me “lloj-lloj shpifjes të ulëta” se ajo ka kërkuar nënshkrimin e njëanshëm të marrëveshjes.
Kurti ka thënë se është i gatshëm ta zbatojë Marrëveshjen Bazë dhe aneksin për zbatimin e saj, për çka Kosova dhe Serbia u pajtuan në fillim të vitit 2023, vetëm nëse Serbia e nënshkruan dokumentin.
Ajo tha se kishte theksuar se zbatimi i marrëveshjes ka kuptim vetëm nëse zbatohet nga të dyja palët, dhe se, si alternativë, ajo kishte kërkuar që Kosova, nëse e sheh që Serbia nuk po e zbaton pjesën e saj, të diskutojë me aleatët e vet për zbatimin e përgjegjësive të saj në marrëveshje, nëse merr garanci për sigurinë nga SHBA-ja, përfshirë anëtarësim në NATO.
“Thënë troç, për mua, më shumë sesa nënshkrimi i presidentit të Serbisë ka rëndësi nënshkrimi i Presidentit të Amerikës. Shpresoj që jam mjaftueshëm e qartë”, tha Osmani. REL
Kuvendi i Kosovës ditën e sotme do të mbajë seancë plenare. Presidentja e Republikës së Kosovës do t’i drejtohet deputetëve në Kuvend në ora 09:30.
Me aktin më të lartë juridik të shtetit është e përcaktuar që sё paku një herë në vit kreu i shtetit t’i drejtohet Kuvendit të Kosovës përkitazi me fushëveprimtarinë e tij/saj.
Pas adresimit të Osmanit, do të nis seanca plenare me fillim nga ora 10:00 me vetëm një pikë të rendit të ditës.
Në rend dite do të jetë shqyrtimi i dytë i Projektligjit për ndarjet buxhetore për vitin 2025. sn
Sa tragjike mbetet ngjarja e humbjes së jetës së një djaloshi 14 vjeçar në nga një përfshirje konflikti me thika mes tre adoleshentëve në afërsi të një shkolle ku ata ishin bashkënxënës?
Njëri humbi jetën, një tjetër në luftë për jetën dhe një tjetër në arrest për të pritur gjykimin.
A reflektoi shoqëria shqiptare për t’u tërhequr dhe bërë një pauzë heshtje për të treguar reagimin qytetar ndaj dhunës verbale, vrasjeve gjaknxehta dhe krimeve që ndodhin rëndom gjatë çdo dite?
Për të gjetur arsyet dhe shpjegimet duhet gjakftohtësi gjatë çdo pyetje që ngrihet për çështjen nga shoqëria shqiptare për t’ju drejtuar çdo institucioni, prej familjes, shkollës, rendit dhe sigurisë, të mediave që bëjnë krye-lajm ngjarjet tragjike, e përtej qeverisë dhe presidentit për të arritur në Kuvendin e Republikës së Shqipërisë.
Përse do të ndaleshim këtu?
Sepse ngjarja e përsëritur nuk mban më.
Pavarësisht buxhetit 2025 ku prej dy ditësh u dëgjuan shifra dhe “përkujdesje” për çdo grupmoshë dhe si për çdo veprimtari të jetës shoqërore dhe ekonomike drejt BE-së 2030, në një kohë kur kriza dhe korrupsioni po e gërryejnë shoqërinë shqiptare nga keq qeverisja.
Është e kotë të bësh propagandë dhe të spekulosh mbi ngjarjen tragjike që përsëritet.
Vetëm dje në qoftë se do të ekzistonte fryma e njerëzishme e pajtimit, e kthimit për të reflektuar mbi humbjen e jetës kur në një konflikt përfshihen të rinjtë, kryetarja e Kuvendit* mund të mblidhte kryetarët e grupeve parlamentare dhe në mënyrë solemne të mbanin heshtje dhe ta pezullonin debatin e buxhetit 2025 për një ditë më të qetë. Por kjo nuk ndodhi, “portat e ferrit” mbetën hapur dhe breshëritë e replikave të politikës vazhduan gjatë. Çuditërisht gjatë sa na befasuan të gjithëve se si ky buxhet e vazhdon maratonën në një kohë kur ai i një viti më parë u mbyll për 7 minuta me fuqinë e kartonit të mazhorancës dhe protestave të opozitës.
Kanë ndryshuar vetëm kryetaret e Kuvendit, kanë ndryshuar shifrat dhe premtimet në rritje, por cilësia dhe siguria e jetës është përkeqësuar dhe vendi po shkon drejt zgjedhjeve të përgjithshme.
Është koha që që të gjithë të reflektojmë. Çdo deklaratë dhe qendrim duhet të jetë i matur para dhimbjes dhe zisë që shkakton dhe këto fatkeqësisht janë bërë të shpeshta dhe njerëzit po ashtu edhe të shkujdesur.
Nga një përfshirëje konflikti me thika mes tre adoleshentëve gjen tre histori dhimbjeje.
Një jetë që ndërpritet…
Një jetë që përpiqet…
…dhe një jetë që do të marrë dënimin.
Këto tre trauma psikike dhe emocionale në luftë për jetën shoqëria shqiptare ka nevojë të reflektojë dhe të gjejë shërimin. Një jetë nën dhè dhe jetët tona mbi dhè i shëron vetëm paqja, dashuria, ai popull dhe ajo politikë qeverisjeje që e kanë vullnetin për t’ja mbyllur shtigjet krimit dhe korrupsionit.
______
* Sipas ATSH- Kryetarja e Kuvendit, Elisa Spiropali u shpreh se “kjo është ngjarje shumë e rëndë dhe shumë tragjike për t’u trajtuar me këtë lehtësi në këtë kërkesë për procedurë. Duhet të bisedojmë në rast se vendoset për një kohë të përshtatshme dhe për diskutime shumë më të thella për këtë çështje si për procedurë edhe për arsyet e shkaqet”.Spiropali theksoi se “deputetët nuk janë të gjithë dhe do të ishte mungesë ekstreme respekti së pari për viktimën dhe familjen e tij, mos ta përdorim për politikë të ditës të gjejmë një kohë të përshtatshme”.Pavarësisht kësaj deputetët e PD-së janë ngritur më këmbë dhe kanë mbajtur një minutë heshtje për 14 vjeçarin.
20 Nëntor, 2024
Unioni i Gazetarëve Shqiptarë Profesionistë të Diasporës (UGSHPD)
Verband Albanischer Berufsjournalisten der Diaspora (VABD)
Union of Professional Albanian Journalists of Diaspora (UPAJD)
L’Union des journalistes professionnels albanais de la diaspora (UJPAD)
Unione dei Giornalisti Professionisti Albanesi della Diaspora (UGPAD)
Kombet evropiane po përgatiten për një luftë të gjithanshme në kontinent pasi Ukraina lëshoi raketa të prodhuara nga SHBA në Rusi për herë të parë duke përbërë një kërcënim real për një luftë të gjithanshme. Sipas një dokumenti prej 1000 faqesh të titulluar ‘Plani Operacional Gjerman’, të bërë publik nga media gjermane “Frankfurter Allemagne Zeitung”, thuhet se Gjermania do të presë qindra mijëra trupa nga vendet e NATO-s dhe do të shërbejë si qendër logjistike për dërgimin e sasive të mëdha të pajisjeve ushtarake, ushqimeve dhe ilaçeve drejt frontit.
Ushtria gjermane po udhëzon gjithashtu kompanitë dhe civilët se si të mbrojnë infrastrukturën kryesore dhe të mobilizohen për mbrojtjen kombëtare, duke parashikuar një situatë në të cilën Rusia zgjeron fluturimet me dron, operacionet e spiunazhit dhe sulmet sabotuese në të gjithë Evropën.
Po ashtu, bizneset janë këshilluar të krijojnë plane krize të cilat detajojnë përgjegjësitë e punonjësve gjatë emergjencave dhe do të udhëzohen të pajisen me gjeneratorë me naftë ose të instalojnë turbina me erë për të siguruar pavarësinë energjetike, shkruan A2 CNN. Përgatitja e Gjermanisë ndjek shembujt e vendosur nga vendet nordike, ku broshurat dhe emailet tashmë janë dërguar në miliona shtëpi me këshilla për kërkimin e strehimit, grumbullimin e furnizimeve dhe stërvitjen rudimentare ushtarake.
Nënkoloneli gjerman dhe kreu i Komandës së Shtetit të Hamburgut, Jörn Plischke, është një avokat i vendosur i nevojës për t’u përgatitur për një luftë të mundshme në Evropë dhe ka nisur një përpjekje për të fuqizuar sektorët industrialë dhe bujqësor të Gjermanisë. Pas sulmit të Rusisë në Ukrainë, një luftë konvencionale në Evropë do të ishte e mundur përsëri në pesë vitet e ardhshme”, tha gjenerali gjerman nga Hamburgu, aty ku ushtria gjermane po kryen një stërvitje ushtarake. sn
Ukraina ka përdorur për herë të parë raketat me rreze të gjatë Storm Shadow kundër Rusisë.
Sipas The Telegraph, në fshatin Marino, Kursk, janë gjetur fragmente nga një raketë Storm Shadow të mërkurën. Raketa britanike Storm Shadow kanë një rreze veprimi prej 150 miljesh. Kjo do të thotë se Ukraina tani mund të godasë objektiva brenda Rusisë.
Leja nga Britania e Madhe iu dha ukrainasve për të përdorur raketat pasi Joe Biden i dha dritën jeshile Zelensky që të përdorë raketa me rreze të gjatë veprimi të prodhuara nga SHBA brenda Rusisë në fillim të kësaj jave.
Kievi përdori Atacms për të goditur një objekt ushtarak në Bryansk herët të martën.
Vladimir Putin u përgjigj duke ulur pragun për gjuajtjen e armëve bërthamore ndaj Ukrainës dhe aleatëve të saj.
Raportet nga blogerët ushtarakë rusë sugjeruan se raketa ishte lëshuar pasditen e së mërkurës.
Shifrat e tregtisë me jashtë pasqyrojnë një situatë katastrofike për cilësinë dhe sigurinë e produkteve që prodhohen në Shqipëri.
Të dhënat e bëra publike nga Forumi Kombëtar mbi Cilësinë dhe Standardet tregojnë se 57 për qind e produkteve shqiptare, që nisen për eksport, kthehen mbrapsht për shkak të cilësisë dhe mungesës së sigurisë.
Prodhuesit shqiptarë përballen me refuzimin e produkteve bujqësore në kufi, për shkak të mungesës së cilësisë dhe standardeve.
Gjatë dekadës së fundit, më shumë se gjysma e refuzimeve erdhi nga tregu i BE-së dhe pjesa tjetër nga Kina e SHBA. Por, që tregu të hapet, po merren masat që prodhimet të kenë standard.
Eksportet bujqësore kushtuan 550 mln euro në vitin 2023, dhe objektivi që ato të arrijnë 1 mld euro në 2030, cenohet nga refuzimet në kufi./KAPITALI
Marrëveshja e Brukselit dhe Aneksi për zbatimin e saj duhet ta kenë pikënisje tërësinë, e jo vetëm pjesë të saj, ka thënë kryeministri Albin Kurti.
Tek ka folur për obligimet që i përshkruhen Kosovës, përfshirë themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, shefi i ekzekutivit ka thënë për televizionin “Alsat” të Maqedonisë së Veriut se pikënisja duhet të jetë tërësia e Marrëveshjes.
“Nuk është marrëveshja bazike një tryezë suedeze ku mund ta marrësh gjellën tënde të preferuar dhe t’i hedhësh të tjerat. Gjashtë fjali në preambulë, 11 nene në marrëveshje, plus aneksi i zbatimit nga Ohri i marsit të vitit të kaluar me 12 pika, pra duhet ta kemi pikënisje tërësinë, jo ndonjë pjesë duke mohuar tërësinë. Unë e kam diskutuar edhe në Bruksel këtë”, tha Kurti.
Tek i është referuar Asociacionit, kryeministri Kurti ka përmendur një kusht. Ka thënë se themelimi i kësaj trupe nuk mund të bëhet pa e njohur Serbia rendin kushtetues të Kosovës.
“Nuk mund të ofrojë unë kafe pa filxhan. Cili është burimi legal juridik i asociacionit, a është Kushtetuta e Kosovës, apo diçka tjetër. Beogradi thotë nuk e pranoj Kushtetutën e Kosovës. Atëherë pse jemi duke diskutuar. Nuk mund të thuash: Unë kam marrë sa kam marrë, dua të marr edhe më shumë, por ti nuk ekziston. Ata duhet ta pranojnë Kosovën, çkado që kërkojnë për serbët në Kosovë duhet ta kërkojnë përbrenda rendin juridik dhe kushtetutës të Republikës së Kosovës”, shtoi ai.
E në BE e kanë përsëritur qëndrimin se përparimi në dialog është thelbësor për rrugët respektive evropiane të Kosovës dhe Serbisë.
Zëdhënësi Peter Stano, tha për KOHËN se palët kanë marrë përsipër zbatimin e Marrëveshjeve dhe theksoi se është duke u punuar në planin e sekuencimit.
“Nga të dyja palët pritet t’i zbatojnë të gjitha detyrimet e tyre e dialogut pa ndonjë vonesë apo parakushte sipas mënyrës hap pas hapi. Diskutimet për finalizimin e planit të sekuencimit janë duke vazhduar në dialogun e lehtësuar nga BE-ja”.
Kosova dhe Serbia janë pajtuar për Marrëveshjen Bazë në shkurt të vitit 2023 në Bruksel, e një muaj më vonë në Ohër edhe për Aneksin e zbatimit të saj. Por asnjëra prej pikave të Marrëveshjes nuk ka nisur së implementohet.
Marrëveshja 11-pikëshe mes tjerash parasheh një nivel të vetëmenaxhimit për komunitetin serb në Kosovë, njohje të ndërsjellë të simboleve shtetërore dhe që Serbia të mos bllokojë anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare./KOHA
Konferenca e organizatës “Reporterët pa Kufij” në muajin prill me shtypin shqiptar
VOA/Ilirian Agolli
Organizata Reporterët pa Kufij dhe Këshilli Shqiptar i Medias publikuan sot një paketë rekomandimesh për të mbrojtur gazetarët në Shqipëri, për të siguruar të drejtën e informimit dhe një peizazh mediatik të pavarur, pluralist dhe të besueshëm.
Nisma u mor për shkak se, siç vlerëson organizata RSF, niveli i lirisë së shtypit në Shqipëri është një nga më të ulëtit në Europë dhe është përkeqësuar për një kohë të gjatë.
Shqipëria renditet e 99-ta midis 180 shteteve në Indeksin Botëror të Lirisë së Shtypit, që publikoi Reporterët pa Kufi në maj për vitin 2024, dhe e fundit në rajon krahasuar me vendet e zonës së Ballkanit.
Në udhërrëfyesin e publikuar sot gjatë një konference shtypi online propozohet për mbrojtjen e gazetarëve, që Shqipëria të forcojë ligjet për të kundërshtuar paditë abuzive SLAPP ndaj tyre, duke kërkuar që ankesa të kalojë nga një mekanizëm vetërregullues para se të shqyrtohet nga një gjykatë.
“Procesi i anëtarësimit në BE ofron një mundësi unike për Shqipërinë për të përmirësuar ligjin dhe standardet e lirisë së shtypit në mënyrë që të mbështesë në mënyrë efektive gazetarinë e lirë, të pavarur dhe të besueshme në vend”, thuhet në deklaratën e përbashkët të RSF-së dhe KSHM-së.
Në dokument propozohet gjithashtu të rishikohen ligjet për mbrojtjen e konfidencialitetit të burimeve të mediave përballë përpjekjeve të paligjshme për t’i zbuluar dhe viktimizuar ato, si dhe miratimi i një plani kombëtar veprimi për sigurinë e gazetarëve sipas rekomandimeve të Këshillit të Europës.
Sa i takon pavarësisë dhe pluralizmit të medias dhe mbrojtjes së saj nga ndërhyrjet dhe censura udhërrëfyesi propozon të miratohen masa që mbrojnë pavarësinë editoriale të redaksive veçanërisht nga ndërhyrjet e aksionerëve të medias në konflikte inteesi.
Garanci më të forta për pavarësinë editoriale dhe financiare u propozuan edhe për Radio Televizionin Publik (RTSH), sigurimi i një buxheti të qëndrueshëm dhe procedura të pavarura në zgjedhjen e drejtuesve të tij.
“Rekomandimet synojnë të mbështesin “Dialogun e Strukturuar për Lirinë e Medias”, një procedurë që do të ndihmojë Shqipërinë të përmbushë kushtet për të hyrë në BE.Përpjekjet tona, të motivuara nga interesi publik dhe të bazuara në besimin dhe transparencën, tregojnë se edhe në një vend ku liria e shtypit sfidohet në të gjitha nivelet, veprimi i përbashkët dhe i vendosur është i mundur”, tha Pavol Szalai, drejtuesi i zyrës së RSF-së për BE dhe Ballkanin.
Udhërrëfyesi nga RSF dhe KMSH propozon lehtësira ekonomike për qëndrueshmërinë afatgjatë të gazetarisë shqiptare si zbutje tatimesh, kredi pa interes ose heqjen e gjobave për mediat që janë në procesin e Iniciativës së Mirëbesimit JTI. Ndërsa bashkësia e biznesit mund të mbështesë gazetarinë e besueshme duke shtuar reklamat për mediat etike.
“Shqetësimet për situatën dhe besimin në median shqiptare po rriten, sidomos në kushtet e rritjes së autoritarizmit dhe propagandës.Nuk ka zgjidhje të thjeshtë, por pavarësia financiare për median është një pikënisje vendimtare.Vetëm atëherë media mund t’i shërbejë vërtet interesit publik”, thotë Koloreto Cukali, drejtues i Këshillit Shqiptar të Medias.
Në takimin e prillit të kaluar me përfaqësues të RSF-së gazetarët shqiptarë pohuan se janë rregullisht viktima të sulmeve të dhunshme herë fizike, më shpesh verbale si dhe presione për padi.
Po ashtu ata pohuan se mediat janë nën presione ekonomike, çka shton pasigurinë dhe autocensurën në punën e tyre.
Në takim u theksua se tregu mediatik është i përqendruar në duart e një numri të vogël pronarësh, ndërsa është rrënjosur thellë bashkëpunimi i interesave politike, biznesore dhe mediatike, çka ndikonshumë në pavarësinë editoriale dhe në raportimin e gazetarëve.
Komentet