Burrë shteti i Luftës së Ftohtë flet për Putinin, Kinën dhe momentin e ri të rrezikut
Intervistoi Niall Ferguson/ The Times
Henry Kissinger mbushi 99 vjeç më 27 maj. I lindur në Gjermani në kulmin e hiperinflacionit të Vajmarit, ai nuk ishte ende dhjetë vjeç kur Hitleri erdhi në pushtet dhe ishte vetëm 15 vjeç kur ai dhe familja e tij zbarkuan si refugjatë në qytetin e Nju Jorkut. Është disi pothuajse po aq e habitshme që ky ish-sekretar i shtetit i SHBA-së dhe gjigant i gjeopolitikës u largua nga posti 45 vjet më parë.
Ndërsa shkon drejt shekullit të tij, Kissinger nuk ka humbur asgjë nga fuqia intelektuale që e dallonte nga profesorët dhe praktikuesit e tjerë të politikës së jashtme të brezave të tij dhe të brezave të mëpasshëm. Gjatë kohës që kam kaluar duke shkruar vëllimin e dytë të biografisë së tij, Kissinger ka botuar jo një, por dy libra – i pari, bashkëautor me ish-CEO-n e Google Eric Schmidt dhe shkencëtarin kompjuterik Daniel Huttenlocher, mbi inteligjencën artificiale, i dyti një përmbledhjea e gjashtë rasteve studimore biografike në udhëheqje.
Ne takohemi në vendstrehimin e tij rural, thellë në pyllin e Konektikatit, ku ai dhe gruaja e tij, Nancy, kanë kaluar pjesën më të madhe të kohës që nga fillimi i Covid. Pandemia kishte anën e saj pozitive për ta. Ishte hera e parë në 48 vjet martesë që Dr Kissinger-i, u ndal me forcë. I shkëputur nga tundimet e restoranteve të Manhatanit dhe banketeve të Pekinit, ai ka humbur kilogramë. Edhe pse ai ecën me shkop, varet nga një aparat dëgjimi dhe flet më ngadalë se sa më parë në atë baritonin e pagabueshëm të bretkosës së demave, mendja e tij është aq e mprehtë si kurrë më parë.
Kissinger nuk e ka humbur aftësinë e tij as për të zemëruar profesorët liberalë dhe progresivë ose “zgjuar” studentët që dominojnë Harvardin, universitetin ku ai ndërtoi reputacionin e tij si studiues dhe intelektual publik në vitet 1950 dhe 1960.
Çdo sekretar shteti dhe këshilltar për sigurinë kombëtare (posti i parë që mbajti në qeveri) i është dashur të bëjë zgjedhje midis opsioneve të këqija dhe atyre më të këqija. Antony Blinken dhe Jake Sullivan, të cilët aktualisht mbajnë ato pozicione, vitin e kaluar braktisën popullin e Afganistanit te talebanët dhe këtë vit po derdhin armë në vlerë prej dhjetëra miliarda dollarësh në zonën e luftës që është Ukraina. Në një farë mënyre, këto veprime nuk ngjallin sulmin që i është drejtuar Kissinger-it ndër vite për rolin e tij në ngjarje të tilla si Lufta e Vietnamit (një sasi e konsiderueshme kritikash kanë ardhur edhe nga e djathta, megjithëse për arsye shumë të ndryshme).
Asgjë nuk mund të ilustrojë më mirë aftësinë e tij për të tërbuar majtas dhe djathtas sesa polemika e ndezur nga fjalimi i tij i shkurtër në Forumin Ekonomik Botëror në Davos më 23 maj. “Henry Kissinger: Ukraina duhet t’i japë Rusisë territor” ishte titulli i The Telegraph, duke ngjallur numra pothuajse të barabartë të cicërimave të tërbuara nga progresistët që kanë shtuar ngjyrat blu dhe të verdha të Ukrainës në versionin më të fundit të flamurit të krenarisë dhe neokonservatorët që po përpiqen për një fitore të Ukrainës dhe ndryshimin e regjimit në Moskë. Në një përgjigje të ashpër, presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, akuzoi Kissingerin se po favorizonte zbutjen e Rusisë fashiste në stilin e vitit 1938.
Gjëja më e çuditshme rreth zemërimit ishte se Kissinger nuk tha asgjë të tillë. Duke argumentuar se një lloj paqeje duhet të negociohet përfundimisht, ai thjesht deklaroi se “vija ndarëse [midis Ukrainës dhe Rusisë] duhet të jetë një kthim në status quo ante” – që do të thotë situatën përpara 24 shkurtit, kur pjesë të Donetsk dhe Luhansk ishin nën kontrollin e separatistëve pro-Moskë dhe Krimea ishte pjesë e Rusisë, siç ka ndodhur që nga viti 2014. Kjo është ajo që vetë Zelensky e ka thënë në më shumë se një rast, megjithëse disa zëdhënës ukrainas kanë argumentuar kohët e fundit për një rikthim në kufijtë e para 2014.
Methode Sundaytimes Prod Web Bin 72e66204 E27e 11ec A6dd 97fa9f1901cf
Keqinterpretime të tilla nuk janë asgjë e re për Kissinger. Kur ai po përpiqej të bindte Barack Obamën të tërhiqej nga Afganistani, zëvendëspresidenti, Joe Biden, tërhoqi një analogji fatkeqe me ish-presidentin e turpëruar të SHBA Richard Nixon. “Ne duhet të jemi në rrugën tonë për të dalë”, i tha ai diplomatit veteran Richard Holbrooke, “për të bërë atë që bëmë në Vietnam”. Holbrooke, përfaqësuesi special i Obamës për Afganistanin dhe Pakistanin, u përgjigj se ai “mendonte se kishim një detyrim ndaj njerëzve që na kishin besuar”. Përgjigja e Biden ishte zbuluese: “Në djall ajo”, thuhet se i tha ai Holbrooke. “Nuk duhet të shqetësohemi për këtë. Ne e bëmë atë në Vietnam. Nixon dhe Kissinger ia dolën mbanë.”
Megjithatë, realiteti ishte, përsëri, krejt ndryshe. Nixon dhe Kissinger e hodhën poshtë tërësisht idenë e braktisjes së Vietnamit të Jugut në fatin e tij, siç i kërkuan protestuesit kundër luftës në vitin 1969. Në vend që të iknin, ata kërkuan të arrinin “paqe me nder”. Strategjia e tyre e “Vietnamizimit” ishte në fakt një version i asaj që SHBA po bën sot në Ukrainë: sigurimin e armëve në mënyrë që vendi të mund të luftojë për të mbështetur pavarësinë e tij, në vend që të mbështetet në çizmet e SHBA në terren.
Tipat e Harvardit dhe Yale do të përçarten edhe më shumë kur e shohin Nixon si një nga gjashtë ekzemplarët në Lidershipin e Kissingerit, duke u përplasur me Konrad Adenauer, Charles de Gaulle, ish-presidentin egjiptian Anwar Sadat, kryeministrin e parë të Singaporit, Lee Kuan Yew dhe Margaret Thatcher (përfshirja e së cilës do të bëjë që edhe tipat e Oksfordit dhe Kembrixhit të belbëzojnë).
E pyes Kissingerin se si Nixon – i vetmi president i detyruar të japë dorëheqjen – meriton një kapitull për veten e tij në një libër mbi udhëheqjen. A nuk është ai një rast studimor se si të mos drejtosh? Kissinger fillon me verdiktin e përmbledhur për Watergate të dhënë nga Bryce Harlow, operatori me përvojë në Uashington, i cili kishte qenë ndërlidhësi i Nixon me Kongresin: “Një budalla i mallkuar hyri në Zyrën Ovale dhe bëri siç i thanë” – që do të thotë se dikush në Shtëpinë e Bardhë e kishte marrë Nixon shumë literalisht.
“Si një propozim i përgjithshëm,” thotë Kissinger, “asistentët u detyrohen drejtuesve të tyre në politikë që të mos mbahen pas deklaratave emocionale [për] gjëra që ju e dini se nuk do t’i bënin, pas reflektimit të mëtejshëm.” Kishte shumë raste kur, në gjaknxehtësinë e momenit, ose për t’i bërë përshtypje shoqërisë prezente, Nikson jepte urdhra verbale të papërmbajtura. Kissinger mësoi shpejt të mos vepronte sa herë që Nixon e urdhëronte të “bombardonte ferrin” nga dikush.
“Nëse shikoni Watergate,” argumenton ai, “ishte me të vërtetë një varg shkeljesh” – duke filluar me thyerjet në selinë e Komitetit Kombëtar të Partisë Demokratike rivale, të cilat u urdhëruan nga fushata për të rizgjedhur Nixon në 1972. Ato shkelje më pas “u bashkuan në një hetim. Mendova atëherë dhe mendoj tani se ata e meritonin censurën; ata nuk kërkonin largimin nga detyra.”
Nga këndvështrimi i Kissinger-it, Watergate ishte një katastrofë sepse shkatërroi strategjinë e zgjuar të politikës së jashtme që ai dhe Nixon kishin hartuar për të forcuar pozicionin e Shteteve të Bashkuara, të cilat në fakt kishin humbur Luftën e Ftohtë kur erdhën në detyrë në janar 1969.
“Ne kishim një dizajn madhështor,” kujton ai. “[Nixon] donte t’i jepte fund Luftës së Vietnamit me kushte të nderuara… Ai donte t’i jepte aleancës Atlantike një drejtim të ri strategjik. Dhe mbi të gjitha ai donte të shmangte një konflikt [bërthamor] [me Bashkimin Sovjetik] përmes politikës së kontrollit të armëve.
“Dhe më pas ishte misteri i paeksploruar i Kinës. [Nixon] shpalli që në ditën e tij të parë se donte të hapej në Kinë. Ai e kuptoi se kjo ishte një mundësi strategjike, se dy kundërshtarë të Shteteve të Bashkuara ishin në konflikt me njëri-tjetrin”, një referencë për luftën kufitare që shpërtheu midis Bashkimit Sovjetik dhe Kinës në vitin 1969, pasi dy fuqitë më të mëdha komuniste ishin ndarë mbi çështje ideologjike tetë vjet më parë. “Në emër të tij dhashë një udhëzim që të përpiqemi të vendosim veten më afër Kinës dhe Rusisë sesa ata me njëri-tjetrin.” Këto tendenca, thotë ai, po bashkoheshin në vitin para se të shpërthente skandali Watergate.
“Në fund të presidencës së Niksonit, kishte një paqe në Vietnam, e cila në kushtet e saj ishte e nderuar dhe e qëndrueshme nga një president që kishte mbështetjen e brendshme. Ne kishim ribërë politikën e Lindjes së Mesme”, duke dëbuar efektivisht sovjetikët nga rajoni dhe duke vendosur SHBA-në si ndërmjetësues të paqes midis arabëve dhe izraelitëve. “Dhe ne ishim hapur ndaj Kinës dhe [negociuam kufizimin e armëve strategjike] me Rusinë. Fatkeqësisht, mbështetja e brendshme u shpërbë. Në vend që t’i shfrytëzonim ato mundësi, ne u detyruam nga debakli i brendshëm i Nixon-it që thjesht të mbaheshim.
Nixoni që del nga Udhëheqja e Kissinger-it është një figurë tragjike – një strateg mjeshtër, mbulimi i paskrupullt i krimit të ekipit të tij të fushatës së rizgjedhjes shkatërroi jo vetëm presidencën e tij, por gjithashtu dënoi Vietnamin e Jugut me shkatërrim. As kjo nuk ishte e gjitha. Ishte disfata në Vietnam, sugjeron Kissinger, ajo që e vendosi SHBA-në në një spirale në rënie të polarizimit politik.
“Konflikti”, shkruan ai, “prezantoi një stil debati publik të zhvilluar gjithnjë e më pak mbi thelbin sesa për motivet dhe identitetet politike. Zemërimi ka zëvendësuar dialogun si një mënyrë për të kryer mosmarrëveshjet dhe mosmarrëveshja është bërë një përplasje kulturash.”
Unë pyes nëse SHBA është më e ndarë sot se në kohën e Vietnamit.
“Po, pafundësisht më shumë,” përgjigjet ai.
I befasuar, i kërkoj të shtjellojë. Në fillim të viteve 1970, thotë ai, ekzistonte ende mundësia e dypartiakes. “Interesi kombëtar ishte një term kuptimplotë, nuk ishte në vetvete objekt debati. Kjo ka marrë fund. Çdo administratë tani përballet me armiqësinë e pandërprerë të opozitës dhe në një mënyrë që është ndërtuar mbi premisa të ndryshme… Debati i padeklaruar, por shumë real në Amerikë tani për tani është nëse vlerat themelore të Amerikës kanë qenë të vlefshme,” me të cilën ai nënkupton të shenjtën, statusi i Kushtetutës dhe përparësia e lirisë individuale dhe barazisë para ligjit.
Një republikan që nga vitet 1950, Kissinger shmang të deklarojë në mënyrë eksplicite se ka elementë në të djathtën amerikane që tani duket se i vënë në dyshim ato vlera. Por padyshim që ai nuk është më i entuziazmuar nga tipa të tillë populistë sesa ishte në kohën e Barry Goldwater, kandidati për president të viteve 1960, i cili ishte një mbrojtës i madh i individualizmit dhe një antikomunist i ashpër. Në të majtën progresive, thotë ai, njerëzit tani argumentojnë se “nëse këto vlera bazë nuk përmbysen dhe nuk ndryshohen parimet e ekzekutimit [të tyre], ne nuk kemi të drejtë morale as të zbatojmë politikën tonë të brendshme, aq më pak politikën tonë të jashtme”. Kjo “nuk është ende një pikëpamje e zakonshme, por është mjaft e fortë për të çuar çdo gjë tjetër në drejtimin e saj dhe për të parandaluar politikat unifikuese… [Ajo] është [një pikëpamje e mbajtur] nga një grup i madh i komunitetit intelektual, që ndoshta dominon të gjitha universitetet dhe universitetet dhe shumë media.”
Unë pyes: “A mund ta rregullojë ndonjë udhëheqës këtë?”
“Ajo që ndodh nëse keni ndarje të pakalueshme është një nga dy gjërat. Ose shoqëria shembet dhe nuk është më e aftë të kryejë misionet e saj nën udhëheqjen, ose i kapërcen ato…”
“A ka nevojë për një goditje të jashtme apo një armik të jashtëm?”
“Kjo është një mënyrë për ta bërë atë. Ose mund të keni një krizë të pakontrollueshme të brendshme.”
E kthej te lideri më i vjetër i profilizuar në librin e tij, Konrad Adenauer, i cili në vitin 1949 u bë kancelari i parë i Gjermanisë Perëndimore. Në takimin e tyre të fundit – pasi sigurisht Kissinger i njihte të gjashtë personalisht – Adenauer pyeti: “A është ende në gjendje ndonjë lider të zhvillojë një politikë të vërtetë afatgjatë? A është ende i mundur lidershipi i vërtetë sot?” Kjo është me siguri pyetja që po bën vetë Kissinger, gati gjashtë dekada më vonë.
Lidershipi është bërë më i vështirë, thotë ai, “për shkak të kombinimit të rrjeteve sociale, stileve të reja të gazetarisë, internetit dhe televizionit, të cilat të gjitha fokusojnë vëmendjen në afat të shkurtër”.
Kjo na sjell në pikëpamjen e tij shumë të veçantë për lidershipin. Ajo që kishte të përbashkët gjashtëshja e tij e liderëve ishin pesë cilësi: ata ishin tregues të të vërtetave të vështira, kishin vizion dhe ishin të guximshëm. Por ata ishin gjithashtu të aftë të kalonin kohën vetëm, në vetmi. Dhe ata nuk kishin frikë nga përçarja.
“Duhet të ketë një moment reflektimi në jetën e liderit”, thotë ai, duke treguar kohën e mërgimit të brendshëm të Adenauer-it në Gjermaninë naziste; Koha e de Golit si i burgosur gjerman në Luftën e Parë Botërore; Vitet e shkretëtirës së Niksonit në mesin e viteve 1960 pasi ai kishte humbur ofertat si për presidencën ashtu edhe për guvernatorin e Kalifornisë; Koha e burgut të Sadatit kur Egjipti ishte ende nën kontrollin britanik. Disa nga pasazhet më të habitshme të librit kanë të bëjnë me këto periudha izolimi. “Dominimi i vetvetes duhet të bëhet një lloj zakoni,” shkroi de Gaulle si një i burgosur, “një refleks moral i fituar nga një gjimnastikë e vazhdueshme e vullnetit, veçanërisht në gjërat më të vogla: veshjen, bisedën, mënyrën se si mendon”.
Në vitin 1932, presidenti i ardhshëm francez e quajti “vetëdisiplinën e pandërprerë” çmimin e udhëheqjes – “marrja e vazhdueshme e rreziqeve dhe një luftë e brendshme e vazhdueshme. Shkalla e vuajtjes së përfshirë ndryshon sipas temperamentit të individit; por nuk do të jetë më pak torturuese se këmisha e flokëve të të penduarit.” De Gaulle i brendshëm ishte thellësisht i dhembshur, siç zbuloi dashuria e tij për vajzën e tij Anne, e cila kishte sindromën Down. Por njeriu i jashtëm ishte i ashpër, i përmbajtur, antagonist edhe me aleatët.
Ne kthehemi te Margaret Thatcher, për të cilën Kissinger me sa duket zhvilloi dashuri dhe respekt. Në një fazë të hershme të Luftës së Falklands, sapo u informua nga sekretari i jashtëm i Britanisë, Francis Pym, Kissinger e pyeti atë se cilën formë të zgjidhjes diplomatike ajo favorizonte. “Nuk do të kem asnjë kompromis!” gjëmonte ajo. “Si mundesh, miku im i vjetër? Si mund t’i thuash këto gjëra?”
“Ajo ishte kaq e inatosur”, kujton Kissinger. “Nuk kisha zemër t’i shpjegoja se ideja nuk ishte e imja, por e kryediplomatit të saj.”
Unë sugjeroj që kryeministri aktual, Boris Johnson, është pothuajse e kundërta e një lideri siç e përkufizon Kissinger. Sigurisht që kohët e fundit nuk ka pasur shumë nga vetëdisiplina e pandërprerë e De Gaulle në Downing Street. Përsëri, përgjigjja e Kissinger më befason: “Për sa i përket historisë britanike, ai ka pasur një karrierë mahnitëse – për të ndryshuar drejtimin e Britanisë në Evropë, e cila sigurisht do të renditet si një nga tranzicionet e rëndësishme në histori.
“Por shpesh ndodh që njerëzit që kryejnë një detyrë të madhe nuk mund të zbatojnë cilësitë e tyre në ekzekutimin e saj, gjë që është mënyra se si ta institucionalizojnë atë.” Duke kaluar me kujdes për të diskutuar për udhëheqësit e sotëm në përgjithësi, ai shton: “Unë nuk do të thosha të vërtetën nëse do të thosha se niveli [i udhëheqjes] është i përshtatshëm për sfidën.”
Unë kundërshtoj se me siguri po na jepet një masterklasë në udhëheqje nga presidenti i Ukrainës, figura e pamundur e humoristit të kthyer në hero lufte.
“Nuk ka dyshim se Zelensky ka kryer një mision historik,” pranon Kissinger. “Ai vjen nga një prejardhje që nuk u shfaq kurrë në lidershipin ukrainas në asnjë periudhë të historisë” – një referencë e qenit e Zelenskyt hebre, si Kissinger. “Ai ishte një president i rastësishëm për shkak të zhgënjimit me politikën e brendshme. Dhe më pas ai u përball me përpjekjen e Rusisë për ta rikthyer Ukrainën në një pozicion krejtësisht të varur. Dhe ai ka mbledhur vendin e tij dhe opinionin botëror pas tij në një mënyrë historike. Kjo është arritja e tij e madhe.”
Pyetja mbetet sidoqoftë: “A mund ta mbështesë ai këtë duke bërë paqe, veçanërisht një paqe që nënkupton një sakrificë të kufizuar?”
Kërkoj mendimet e tij për kundërshtarin e Zelenskit, presidentin rus, Vladimir Putin, të cilin ai e ka takuar në shumë raste, që datojnë që nga një takim i çuditshëm në fillim të viteve 1990, kur Putin ishte nënkryetar i bashkisë së Shën Petersburgut.
“Mendova se ai ishte një analist i zhytur në mendime,” thotë Kissinger, “bazuar në një pikëpamje të Rusisë si një lloj entiteti mistik që e ka mbajtur veten të bashkuar në 11 zona kohore me një lloj përpjekjeje shpirtërore. Dhe në këtë vizion Ukraina ka luajtur një rol të veçantë. Suedezët, francezët dhe gjermanët erdhën përmes atij territori [kur pushtuan Rusinë] dhe pjesërisht u mundën sepse kjo i lodhi ata. Ky është këndvështrimi i tij [Putinit].”
Megjithatë, kjo pikëpamje është në kundërshtim me ato periudha të historisë së Ukrainës që e diferencuan atë nga perandoria ruse. Problemi i Putinit, thotë Kissinger, është se “ai është kreu i një vendi në rënie” dhe “ai ka humbur sensin e masës në këtë krizë”. Nuk ka “asnjë justifikim” për atë që ai ka bërë këtë vit.
Kissinger më kujton artikullin që shkroi në vitin 2014, në kohën e aneksimit rus të Krimesë, në të cilin ai argumentoi kundër idesë së anëtarësimit të Ukrainës në NATO, duke propozuar në vend të kësaj një status neutral si ai i Finlandës dhe duke paralajmëruar se që të vazhdonin të bisedonin në kushtet e anëtarësimit në NATO rrezikonin luftë. Tani, sigurisht, është Finlanda ajo që po propozon të bashkohet me NATO-n, së bashku me Suedinë. A është kjo NATO gjithnjë në zgjerim tani shumë e madhe?
“NATO ishte aleanca e duhur për t’u përballur me një Rusi agresive, kur kjo ishte kërcënimi kryesor për paqen botërore,” përgjigjet ai. “Dhe NATO është rritur në një institucion që pasqyron bashkëpunimin evropian dhe amerikan në një mënyrë pothuajse unike. Kështu që është e rëndësishme ta ruani atë. Por është e rëndësishme të pranohet se çështjet e mëdha do të ndodhin në marrëdhëniet e Lindjes së Mesme dhe Azisë me Evropën dhe Amerikën. Dhe NATO në lidhje me këtë është një institucion, përbërësit e të cilit nuk kanë domosdoshmërisht pikëpamje të përputhshme. Ata u bashkuan për Ukrainën sepse kjo të kujtonte kërcënimet [më të vjetra] dhe ata bënë shumë mirë, dhe unë e mbështes atë që ata bënë.
“Pyetja tani do të jetë se si t’i jepet fund asaj lufte. Në fund të saj duhet të gjendet një vend për Ukrainën dhe një vend për Rusinë – nëse nuk duam që Rusia të bëhet një Kinë në Evropë.”
I kujtoj atij një bisedë që patëm në Pekin në fund të vitit 2019, kur e pyeta nëse ishim tashmë në “Luftën e Ftohtë II”, por me Kinën që luan tani rolin e Bashkimit Sovjetik. Ai u përgjigj, në mënyrë të paharrueshme, “Ne jemi në rrëzë të një lufte të ftohtë”. Një vit më vonë ai e përmirësoi atë në “kalimet malore të një lufte të ftohtë”. Ku jemi tani?
“Dy vende me kapacitetin për të dominuar botën” – SHBA dhe Kina – “janë përballë njëri-tjetrit si konkurrentët përfundimtarë. Ato qeverisen nga sisteme të papajtueshme të brendshme. Dhe kjo ndodh kur teknologjia thotë se një luftë do ta frenonte civilizimin, nëse jo do ta shkatërronte atë.”
Me fjalë të tjera, Lufta e Ftohtë II është potencialisht edhe më e rrezikshme se Lufta e Parë e Ftohtë? Përgjigja e Kissinger-it është po, sepse të dyja superfuqitë tani kanë burime të krahasueshme ekonomike (gjë që nuk ishte rasti në Luftën e Parë të Ftohtë) dhe teknologjitë e shkatërrimit janë edhe më të frikshme, veçanërisht me ardhjen e inteligjencës artificiale. Ai nuk ka dyshim se Kina dhe Amerika tani janë kundërshtarë. “Pritja që Kina të bëhet perëndimore” nuk është më një strategji e besueshme. “Nuk besoj se dominimi i botës është një koncept kinez, por mund të ndodhë që ata të bëhen kaq të fuqishëm. Dhe kjo nuk është në interesin tonë.” Megjithatë, thotë ai, dy superfuqitë “kanë një detyrim minimal të përbashkët për të parandaluar [një përplasje katastrofike] që të ndodhë”. Kjo ishte në fakt pika e tij kryesore në Davos, megjithëse kaloi kryesisht pa u vënë re.
“Ne në Perëndim kemi detyra në dukje të papajtueshme. Keni nevojë për institucione mbrojtëse të afta për t’u përballur me sfidat moderne. Në të njëjtën kohë keni nevojë për një lloj shprehjeje pozitive të shoqërisë suaj në mënyrë që këto përpjekje të jenë në emër të diçkaje, sepse përndryshe nuk do të mbahen. Së dyti, ju duhet një koncept i bashkëpunimit me shoqërinë tjetër, sepse tani nuk mund të krijoni asnjë koncept për t’i shkatërruar ato. Pra një dialog është i nevojshëm.”
“Por ai dialog ka ndaluar,” vërej.
“Përveç transmetimit të ankesave. Kjo është ajo që më shqetëson thellë se ku po shkojmë. Dhe vendet e tjera do të duan ta shfrytëzojnë këtë rivalitet, pa i kuptuar aspektet e tij unike.” Unë supozoj, një dremitje për numrin në rritje të vendeve që kërkojnë ndihmë ekonomike dhe ushtarake nga një ose një superfuqi tjetër. “Pra, ne po shkojmë në një periudhë shumë të vështirë.”
E pyes nëse Kissingeri e mendon veten si lider. “Kur fillova, ndoshta nuk e bëra,” përgjigjet ai. “Por unë e bëj tani. Jo në një kuptim total… [por] përpiqem të jem një udhëheqës. Të gjithë librat që kam shkruar kanë një element të “Si arrini në të ardhmen?”
Theksoj se kjo është modesti e tepruar. Pasi ka udhëhequr Këshillin e Sigurisë Kombëtare, Departamentin e Shtetit dhe, nganjëherë gjatë Watergate, praktikisht qeverinë amerikane, ai është një udhëheqës plotësisht i kualifikuar, edhe pse asnjëherë i zgjedhur.
Është koha për t’u larguar. 99-vjeçair mund të jetë ende duke gjuajtur në të gjithë cilindrat, por unë po venitem dhe kam një aeroplan për të kapur. Një frymëzim i fundit më shtyn të pyes për pasojat e nevojshme të udhëheqjes. “Po në lidhje me ndjekësit?” Unë pyes. “A ka rënë edhe kjo? A janë njerëzit më pak të gatshëm për t’u udhëhequr?”
“Po,” tund me kokë. “Paradoksi është se nevoja për lidership është aq e madhe sa kurrë.”
Ka nga ata që pa dyshim do të vazhdojnë të demonizojnë Henri Kisingerin dhe të shpërfillin ose përçmojnë atë që ai thotë. Megjithatë, në moshën 99-vjeçare, ai mund të përballojë të injorojë urrejtësit. Megjithatë ai nuk e ka humbur impulsin e tij për të udhëhequr. “Udhëheqja,” shkruan ai, “është e nevojshme për t’i ndihmuar njerëzit të arrijnë nga vendi ku janë atje ku nuk kanë qenë kurrë dhe, ndonjëherë, vështirë se mund ta imagjinojnë të shkojnë. Pa udhëheqje, institucionet lëvizin dhe kombet u gjykojnë gjithnjë e më të parëndësishme dhe, në fund të fundit, katastrofë.”
Ju nuk keni asnjë detyrim për të ndjekur. Por të shkosh drejt katastrofës pa ndonjë udhëheqje – ose, më keq, me udhëheqje të rreme pa vetëdisiplinë – duket si ideja më e keqe.
* Niall Ferguson është anëtar i lartë i familjes Milbank në Institutin Hoover. Ai është autor i Kissinger, 1923-1968: The Idealist. Vëllimi i dytë do të përfundojë në vitin 2023
Duke shkuar në javën e zgjedhjeve, një strateg demokrat e përshkroi gjendjen shpirtërore të partisë si “optimizëm i përzier” pas komenteve se zëvendëspresidentja Kamala Harris do të fitojë, edhe pse sondazhet tregojnë një garë të ngushtë ndaj Donald Trump.
Një fushatë plot kthesa do të arrijë kulmin në ditën e zgjedhjeve.
Po kush janë 5 çelësat që Harris mund të bëjë histori, duke qenë e para grua, që zgjidhet Presidente?
Një nga pyetjet për demokratët në këto zgjedhje është nëse ata do të ruajnë mbështetjen dërrmuese midis votuesve zezakë dhe do të parandalojnë erozionin e mëtejshëm të mbështetjes latine. Në vitin 2020, Joe Biden mbante 92% të votuesve zezakë dhe 59% të latinëve.
Harris nuk mund të përballojë shumë rrëshqitje me këto grupe, të cilat janë plot me votues me prirje të ulët që kanë nevojë për inkurajim për të dalë. Por mbajtja e tyre është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet në zgjedhjet e 2024-ës.
Sondazhet tregojnë se një pjesë e konsiderueshme e votuesve zezakë dhe latinë janë kuriozë ndaj Trump këtë vit, me potencialin për të sjellë përfitime domethënëse për partinë e tij.
Por a do të materializohet ky kuriozitet në vota reale për Trump në kutinë e votimit? Apo mund t’i tërheqë Harris përsëri në grupin demokratik?
Dhe midis atyre që nuk do të votojnë, a do të jenë ata mbështetës konservatorë në mënyrë disproporcionale të prirur nga Trump apo mbështetës liberalë të prirur nga Harris?
Përgjigjet duken të mëdha në shpresat e Harrisit për fitore. Ajo përballet me detyrën vendimtare për të tërhequr pjesën e saj të mbështetësve jo të bardhë, duke përfshirë aziatiko-amerikanët me prirje demokratike.
Aborti fuqizon gratë në kutinë e votimit
Të gjitha shenjat tregojnë për një hendek gjinor në rritje, me gratë që lëvizin më tej drejt demokratëve dhe burrat – përfshirë burrat jo të bardhë që votojnë historikisht blu – me prirje drejt republikanëve. Zgjedhjet mund të sjellin një nga boshllëqet më të mëdha gjinore në historinë moderne dhe të bazohen në atë se cila palë del në numër më të madh.
Harris ka zero në abortin dhe autonominë riprodhuese për t’u përpjekur t’i tërheqë gratë votuese, duke shfrytëzuar suksesin e Trump për t’i dhënë fund Roe kundër Wade dhe mundësinë që Kongresi dhe presidenti ose të miratojnë Roe në ligj ose të ndalojnë abortin në mbarë vendin. Harris bëri një paraqitje të fundit në podcastin e njohur “Call Her Daddy” për të mobilizuar gratë më pak të angazhuara politikisht.
Trump, ndërkohë, ka dyfishuar mbështetjen me burrat, duke përfshirë të rinjtë e gjeneralit Z, të cilët janë të zhgënjyer me demokratët. Ai është shfaqur në podcast-in e njohur të Joe Rogan, ka reklamuar kriptovalutën dhe është shoqëruar me Dave Portnoy të Barstool Sports dhe miliarderin Elon Musk – një strategji që drejtori i sondazhit të të rinjve të Harvardit, John Della Volpe e quan “ vëllai duke pëshpëritur”.
A do të largohen të rinjtë dhe do të dalin për Trump? Nëse po, Harris do të duhet të rrisë rezultatin me femra për ta mposhtur atë. Votimi i hershëm tregon se gratë marrin pjesë në numër më të madh, por nuk ka asnjë garanci që do të mbetet kështu deri në ditën e zgjedhjeve.
Harris po punon për të shuar margjinat e saj në periferi, duke u ballafaquar me republikanët e butë, të pavarurit e qendrës së djathtë dhe të moderuarit, të cilët janë të përjashtuar nga Trump. Ajo po bën fushatë me ish-deputetët republikanë Liz Cheney dhe Adam Kinzinger, të cilët e kanë kritikuar Trumpin si autoritar, duke përmendur ndër të tjera thirrjet e tij për përdorimin e pushtetit të shtetit kundër rivalëve politikë dhe përpjekjen e tij për të qëndruar në pushtet pas humbjes së zgjedhjeve të 2020.
Votuesit e mirëshkolluar dhe joproporcionalisht të bardhë të periferisë kanë qenë një pikë e ndritshme për Harris këtë cikël, veçanërisht me Trumpin që nuk bën asnjë përpjekje domethënëse për të mbajtur 1/5 e votuesve që hodhën votat për Nikki Haley në zgjedhjet paraprake republikane të vitit 2024. Ata mund t’i japin Harris një shtysë vendimtare sepse këta votues priren të dalin me siguri në zgjedhje pas zgjedhjesh.
Trump është planifikuar të dominojë pjesët rurale dhe më pak të arsimuara të vendit. Nëse ai e tejkalon sondazhin me këtë grup siç ka bërë në zgjedhjet e mëparshme, Harris do t’i duhet të rrisë diferencat e saj midis të diplomuarve të bardhë, të cilët favorizuan Biden me 15 pikë përqindjeje në 2020.
Neutralizoni Trump për ekonominë dhe emigracionin
Një prioritet i lartë për Harris-in ka qenë shkurtimi i “hendekut të besimit” që Trump gëzon me votuesit në trajtimin e ekonomisë, me regjistrimin e kostos së jetesës si një çështje prioritare për votuesit në shtetet e luhatshme.
Harris, duke vendosur uljen e kostove në qendër të axhendës së saj, ka fituar terren të konsiderueshëm në krahasim me vendin ku ishte Biden para se të largohej në korrik.
A do të mjaftojë? Disa sondazhe tregojnë se ajo e ka neutralizuar këtë çështje. Pyetja është nëse kjo shtrihet tek elektorati që voton. Nëse është kështu, Harris do ta ketë mbuluar cenueshmërinë e saj më të madhe me votuesit e lëkundur.
Përveç kësaj, Trump ka bërë një fushatë të madhe për frikën e migrimit dhe fajësoi Harris për kaos në kufirin jugor. Është një cenueshmëri e madhe për nënpresidenten, por a është politikisht fatale? Harris është përgjigjur duke u zhvendosur djathtas dhe duke sulmuar Trump për “vrasjen” e një pakete dypartiake të sigurisë kufitare që do ta kishte bërë më të vështirë marrjen e azilit. Ajo nuk ka nevojë të fitojë në këtë çështje, por ajo duhet të zbusë dëmin.
Nëse zgjedhjet vërtet zgjidhen ngushtë, Harris mund të ketë nevojë për “lojën e saj tokësore” – mekanikën e trokitjes së derës, mobilizimin e votuesve dhe përdorimin e pranisë lokale për të nxjerrë mbështetësit.
Në vitin 2016, Trump fitoi presidencën pavarësisht lojës së tij të lëkundur në terren. Në vitin 2020, disa demokratë besojnë se nuk performuan mirë, sepse ata të gjithë e mbyllën lojën e tyre në terren për shkak të Covid-19 dhe ua lanë fushën e lojës republikanëve për të arritur fizikisht votuesit. Ata e korrigjuan këtë në vitin 2022. Këtë vit, demokratët janë duke u mbështetur sërish në operacionet e tyre në terren. Teoria e tyre është se mund të çojë një zgjedhje 50-50 në favor të Harris. Koha do të tregojë nëse teoria e tyre është e drejtë.
Shtetet e Bashkuara do të përcaktojnë të martën se kush do ta udhëheqë vendin për katër vitet e ardhshme. Siç njofton korrespondenti i Zërit të Amerikës, Jeff Seldin, zyrtarët e sigurisë dhe të zbulimit paralajmërojnë se votuesit po përballen me një mjedis zgjedhor ku është shtuar dinamika e kërcënimeve që vijnë si nga brenda ashtu edhe nga jashtë vendit.
Djegia e kutive të votimit në Uashington dhe Oregon ishte një zhvillim tronditës për zyrtarët e zgjedhjeve ndërsa në disa shtete vazhdon votimi i hershëm.
“Policia zbuloi se një mjet ndezës në kutinë e votimeve kishte shkaktuar zjarrin”, tha zëdhënësi i byrosë së policisë së Portlandit, Mike Benner.
Zyrtarët e sigurisë kibernetike thonë se sistemi është i sigurt.
“Pavarësisht nga fakti se mjedisi i kërcënimit nuk ka qenë kurrë më kompleks, infrastruktura zgjedhore nuk ka qenë kurrë më e sigurt dhe punonjësit e sigurisë kibernetike zgjedhore nuk kanë qene kurrë më të përgatitur”, thotë Jen Easterly, drejtoreshë e Agjencisë amerikane për Sigurinë dhe Infrastrukturën Kibernetike.
Që nga janari i vitit të kaluar, zyrtarët federalë, shtetërorë dhe lokalë kanë zhvilluar më shumë se 1300 vlerësime të sigurisë fizike, përveç provave të shumta për t’u përgatitur për pothuajse çdo rast.
“Zyrtarët shtetërorë dhe lokalë të zgjedhjeve po mësojnë nga problemet e së kaluarës. Trajnimi i organeve të rendit, zyrtarëve të sigurisë dhe të tjerë, do të ndihmojë në uljen e çdo mundësie për dhunë”, thotë Andrew Borene, drejtor ekzekutiv për sigurinë globale në firmën Flashpoint.
Por agjencitë amerikane të zbulimit thonë se kërcënimet vazhdojnë. Zyrtarët amerikanë thonë se kërcënimet e jashtme vijnë nga tre vende kryesore, Rusia, Irani dhe Kina.
Ata thonë se Rusia po përpiqet të ndikojë në rikthimin e ish Presidentit Trump në Shtëpinë e Bardhë. Irani po përpiqet ta dëmtojë zotin Trump dhe ta ndihmojë Nënpresidenten Kamala Harris, duke e parë atë si një kërcënim më të vogël.
Zbulimi amerikan thotë se Kina është më e përqendruar tek garat për Kongres. Kompania Microsoft ka konfirmuar se hakerët kinezë kanë vënë në shënjestër vazhdimisht ligjvënësit republikanë që kanë qenë kritik ndaj Pekinit.
Përpjekje të tjera synojnë të krijojnë kaos.
Një vlerësim i deklasifikuar i zbulimit amerikan paralajmëron se Rusia ka plane për të nxitur dhunë dhe se edhe Irani mund të bëjë përpjekje të tilla.
Rusia, Irani dhe Kina i kanë mohuar vazhdimisht këto akuza. Nga ana tjetër, Uashingtoni thotë se ka prova. Videot e manipuluara të postuara në mediat sociale, ku gjoja shihen votat e grisura në Pensilvani dhe emigrantët që pretendojnë se votojnë disa herë në Xhorxhia, janë vepër e ndikimit rus. Videot kanë bërë bujë. Por nuk dihet nëse po ndryshojnë mendjen e votuesve.
“Do të thoja se suksesi është mjaft i vogël. Nuk kemi vënë re që këto video apo përmbajtje të kalojnë përtej mediave sociale ose rrjetit Telegram”, thotë Brian Liston me Grupin “Recorded Future’s Insikt”
Për momentin, zyrtarët amerikanë të zgjedhjeve dhe sigurisë po u kërkojnë votuesve që të mos bien pre e keqinformimit dhe dezinformimit, duke u përpjekur që t’i sigurojnë ata se mund t’i besojnë procesit zgjedhor dhe rezultateve.
Prokurori Special, Ilir Morina, ka thënë se gjatë shqyrtimit gjyqësor do të vërtetohet se i akuzuari për krime lufte, Millosh Pleskoviq, ka vrarë fëmijët e Mirije Daçajt. Ai ka thënë se i akuzuari për krime lufte ishte rritur dhe kishte luajtur me fëmijët e dëshmitares Daçaj.
“Në rastin konkret më së miri vlen thënia popullore ‘Buka jote të vret’. I pandehuri është rritur në lagjen e viktimave nga znj.Mirije dhe nga dëshmitarë tjerë do ta kuptoni se i pandehuri, si fëmijë ka luajtur në mahallë me fëmijët, ka luajtur më fëmijët e znj.Mirije. Do ta kuptoni nga dëshmitarët rrethanor se ky ka qenë pjesë e fëmijëve të lagjes”, ka deklaruar prokurori Morina. Në këtë rast Pleskoviq akuzohet se gjatë viteve 1998-1999, në Prizren ka kryer veprën penale “Krime lufte kundër popullatës civile”.
Tutje, në fjalën e tij hyrëse prokurori Morina tha se përpos dëshmitarëve rrethanorë, gjatë këtij shqyrtimi do të këtë edhe persona të cilët i kanë mbijetuar ngjarjes.
“Ndër dëshmitar kryesor është dëshmitari Xh.C që mund të konsiderohet dhe mbijetuar i kësaj ngjarjeje, ai do të tregojë saktësisht se si në ditën e ngjarjes shkuan në mal, ai do te tregojë se me kë ishte dhe ai do të tregojë momentin kur janë takuar me të pandehurin dhe 7 persona të tjerë” shtoi prokurori Morina.
Ndërsa në fjalën hyrëse të mbrojtës së palës së dëmtuar, Mirije Daçaj, avokati Gent Gjini tha se i akuzuari ka kryer veprën penale dhe janë formuar të gjitha elementet e figurës së veprës.
“Ne do të kërkojmë që të nxirret prova e facebook-ut të profilit të tij, ku shihet që i njëjti ka postime radikale ekstremiste serbe dhe aty shihet se është me bashkëluftëtarët e tij, me çka konsiderojmë se edhe kjo do ta forcojë tezën e akuzës së prokurorisë edhe më shumë”, tha avokati Gjini.
Ndërsa, në fjalën hyrëse të mbrojtjes së të akuzuarit Pleskoviq, avokatia Jovana Filipoviq, tha se përgjatë këtij shqyrtimi do të mundet që të tregojë një perspektiv tjetër të të mbrojturit të tij.
“Unë do të mundohem të prezantoj personin Millosh Pleskoviq nga një kënd tjetër. Unë vetëm do të tentoj që në këtë procedurë të vërtetojmë të vërtetën. Kjo është ajo që e kërkojnë të dëmtuarit dhe ajo se çfarë po kërkon edhe i akuzuari, e kështu që konsiderojmë që qëllimi është i njëjtë”, deklaroi avokatia Filipoviq.
Ndryshe, sipas aktakuzës së Prokurorisë Speciale e ngritur më 7 qershor 2024 thuhet se Millosh Pleskoviq gjatë vitit 1998-99 në Prizren në bashkryerje me person tjerë ka shkelur rregullat e së drejtës ndërkombëtare kundër personave civil duke kryer vrasjen e viktimave.
Sipas aktakuzës, Pleskoviq duke funksionuar si grup i armatosur me 7-8 persona të nacionalitetit serb me 1 shtator 1998 në Prizren derisa ishin duke shkuar për na malin e tyre viktimat Reshat Daçaj, Binak Daçaj, Fatmir Bojaxhiu së bashku me të dëmtuarit Fevzi Cana, Xhenger Cana dhe Bashkim Kastratin fillimisht janë dal papritmas nga grupi i armatosur serbë, të cilët më pas janë fyer me fjalë serbe e që ne mesin e atij grupi të armatosur serb ishte parë edhe i akuzuari Pleskoviq.
Në një moment, sipas aktakuzës thuhet se Pleskoviq kishte filluar të gjuaj me armë të tipit “Kallash nikov”, ku nga të shtënat në vendin e ngjarjes kishin mbetur të vrarë Reshat Daçaj, Binak Daçaj, Fatmir Bojaxhiu, kurse të dëmtuarit Xhenger Cana, Fevzi Cana dhe Bashkim Kastrati kishin shpëtuar.
Tutje, në aktakuzë thuhet se familjarëve të të ndjerëve u ishte lejuar që t’i marrin trupat e tyre pas një jave nga vrasja, ku thuhet se trupat e Reshat dhe Binak Daçaj ishin vendosur mbi njëri tjetrin, kurse njëri nga ta e kishte këmbën e prerë, ndërkaq viktima Fatmir nuk e kishte kokën në trup.
Andaj, për këto veprime Pleskoviq po ngarkohet për veprën penale “Krim i luftës kundër popullsisë civile” e sanksionuar me nenin 142 lidhur me nenin 22 të Ligjit Penal të ish-Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë si ligj në fuqi në kohë e kryerjes së veprës penale./Betimi për drejtësi/
Dje në ‘Opinion’, kryeministri kishte marrë përsipër t’u shpjegonte disa grave pensioniste përse nuk ishin rritur pensionet, edhe pasi ai edhe qeveritë e tij, e kanë rritur ekonominë shqiptare me shumë se rajoni.
Teksa e dëgjoja, pyeta veten 1) i është mbushur mendja se di te shpjegojë ekonomi që kur Ogerta Manastriliu e vendosi në krye te Këshillit Shkencor apo pensionistet i duken të paditur sa që me pasionin që reciton “faktet”, mendon se mund t’i bindë?
Sokrati thotë: kur nuk përmirëson dot gjendjen, bëju “profesor”. Por meqë kësaj radhe profesori është edhe kryeministri, i kam disa këshilla për të.
Këshilla e parë për” profesorin”: Në ekonomi krahasojmë shifrat reale, jo nominale!
Pra, vërtet pensioni mesatar ishte 101 euro në 2013 dhe 183 euro në 2023, por për të arritur tek shifra reale e rritjes, duhet të marrim parasysh efektin e kursit të këmbimit (35% ) edhe efektin e inflacionit rreth 34% .
Shkurt, rritja reale e pensioneve ka qenë 0. Ndaj gruaja që merrte kemp nuk jeton më mirë sot me 20,000 lekë pension nga çfarë kishte jetuar ne 2013 me 12,000 lekë.
Këshilla e dytë për “profesorin”, jo çdo çështje shpjegohet me të njëjtat mjete propagande. Grafikët edhe argumentet që kishte zgjedhur, nuk adresonin çështjen që shqetësonte gratë në atë sallë, të cilat qartazi artikuluan se çmimet e shportës së tyre ishin rritur disafish me shumë se inflacioni .
Pensionistët konsumojnë një shportë me produkte inferiore, ose ndryshe produktet më bazike me çmimet me të lira të mundshme. Në periudha kur çmimet përgjithësisht tentojnë të rriten, çmimet e këtyre produkteve rriten me shumë sesa çmimet e produkteve normale. Ndaj e gjora grua këmbëngulte të dinte pse çmimet e ushqimeve që ajo konsumon çdo vit, rriten më shume sesa indeksi i inflacionit .
Kryeministri “profesor” dje kuptoi që pamundësia për të jetuar ka bërë që pensionistët të binden se:
1) Indeksimi nuk është rritje pensionesh.
2) Konsumojnë produkte inferiore që çmimet u rriten më shpejt e më shume sesa produkteve të tjera.
3) Vlerësimi i lekut ka ulur vlerën e parave që u dërgojnë fëmijët, duke ulur kështu burimin e dytë të të ardhurave të pensionisteve.
4) Bonusi i fundvitit ose pensioni i trembëdhjetë do të varet gjithmonë nga çfarë do të mbeten pa shpenzuar në arkën e qeverisë edhe si e tillë nuk ofron qëndrueshmëri, ndaj edhe nuk është zgjidhje.
Sikurse pensionistët, pjesa me e rëndësishme e elektoratit socialist kanë kuptuar që “Profesori” kryeministër nuk ka përgjigje për ta! Ekonomia “flluskë” që ka ndërtuar këto 12 vite nuk ia mundëson përgjigjet.
Pensionet nuk mund të rriten:
1) Pa adresuar me mjetet e duhura ndryshimet strukturore demografike.
2) Pa diversifikuar një orë e më parë strukturën sektoriale ekonomike të vendit.
3) Pa ndryshuar strukturën e taksave, të cilat i kemi përdorur herë si morfinë e herë si karamele për të ulur dhimbjet e një ekonomie që nuk prodhon rezultate për të gjithë..
Këshilla e tretë edhe e fundit për “Profesorin”: në ekonomi madhësia e byrekut nuk ka lidhje fare me sa konsumon pensionisti.
Arritja e vetme në mbështetje te tyre në këto 12 vjet është vendosja e pensionit social. Flisni vetëm për të.
Gazetari Eton Qyno është paraqitur gjatë ditës së sotme SPAK. Pas daljes nga organi I akzuës aid ha një deklaratë për mediat.
Qyno: Sa i përket për kthimin e sendeve të sekuestruara sa i përket sekuestrimeve ndaj meje. Është në Kushtetuese në 12 nëntor çështja për ligjshmërinë sa i përket mbajtjes time nga SPAK për 12 orë pa vendim gjykate.
Kishin bërë të gjitha këqyrjet e komunikimeve të mia në telefon dhe u pyeta për to.
U përmbajta ndaj vendimeve për pezullimin e këtyre këqyrjeve dhe ekspertimeve, dhe prandaj zgjodha të mos flisja në ambientet e SPAK.
Kujtojmë këtu që kohë më parë agjentë të BKH i shkuan në shtëpi gazetarit të njohur investigativ dhe i sekuestron telefonin dhe kompjuterët.
Veprim ky që u dënua ashpër nga organizatat që mbrojnë të drejtën e gazetarëve në botë. sn
Pas shumë javësh lajme ballinash për vendimin e Phenianit për t’i dërguar mijëra trupa për të luftuar përkrah Rusisë në Ukrainë, NATO-ja dhe Pentagoni thanë këtë javë se ushtarët koreanoveriorë janë në Kursk, rajonin rus të kontrolluar pjesërisht nga trupat ukrainase.
Ja pse kjo është e rëndësishme për Kinën:
Pentagoni tha se Koreja e Veriut i ka dërguar më shumë se 10.000 trupa në Rusi për t’u stërvitur dhe pastaj për të luftuar në Ukrainë “brenda pak javësh”. Ndërkohë, shefi i NATO-s, Mark Rutte, konfirmoi pas një takimi me zyrtarët e lartë të inteligjencës së Koresë së Jugut se disa ushtarë ndodhen në Kursk.
Edhe Pentagoni tha se një numër ushtarësh ndodhen në Kursk tashmë.
“Thellimi i bashkëpunimit ushtarak mes Rusisë dhe Koresë së Veriut është kërcënim për sigurinë Indo-Paqësore dhe Euro-Atlantike”, tha Rutte për gazetarë në Bruksel më 28 tetor.
Ndërkohë, Pentagoni tha se Shtetet e Bashkuara nuk do të vendosin kufizime të reja ndaj Ukrainës në lidhje me përdorimin e armëve amerikane, nëse Koreja e Veriut i bashkohet luftës së Rusisë.
Paraprakisht, zëdhënësi për sigurinë kombëtare i Shtëpisë së Bardhë, John Kirby, tha javën e kaluar se, nëse trupat koreanoveriore “dërgohen për të luftuar kundër Ukrainës, ato do të jenë shënjestër e ligjshme”.
Zyrtarët e Koresë së Veriut nuk kanë komentuar ende lajmet për dërgimin e trupave, të cilat janë përmendur gjithashtu nga Kievi dhe Seuli, ndërsa Kremlini fillimisht i hodhi poshtë ato, por presidenti rus Vladimir Putin nuk e mohoi dërgimin e tyre kur u pyet në samitin e BRICS-ut javën e kaluar.
Pikëpamja nga Pekini
Lin Jian, zëdhënës i Ministrisë së Jashtme të Kinës, tha më 1 nëntor se zhvillimi i marrëdhënieve mes Rusisë dhe Koresë së Veriut është çështje e tyre so dy vende të pavarura.
“Koreja e Veriut dhe Rusia janë dy shtete të pavarura sovrane. Se si i zhvillojnë ato marrëdhëniet dypalëshe është çështje e tyre”, tha ai, sipas AFP-së.
Pekini ka qenë aleati më i rëndësishëm i Phenianit për një kohë të gjatë, duke i dhënë mbështetje tregtare, ushtarake dhe diplomatike Kim Jong Un-it.
Marrëveshja e vitit 1961 për bashkëpunim dhe mbështetje të përbashkët mes Kinës dhe Koresë së Veriut është traktati i vetëm për mbrojtjen që Kina ka nënshkruar me një vend tjetër.
Por, Pekini është edhe i zemëruar me Phenianin dhe paqendrueshmërinë që sjell, posaçërisht me programin e saj bërthamor dhe me kërcënimet për ta shfarosur Korenë e Jugut.
Tani, Pheniani po e bën të njëjtën gjë duke sjellë paparashikueshmëri në Ukrainë, pasi dërgimi i trupave të saj atje rrezikon përshkallëzim të gjerë, i cili mund të zhvillohet edhe në Evropë, edhe në Azi.
Pse ka rëndësi?
Dërgimi i trupave koreanoveriore në luftën ruse nënkupton akt balancues për Kinën.
Derisa Kina po e mbështet Rusinë tërthorazi në luftën e saj në Ukrainë, përfshirja e Koresë së Veriut është diçka e paparashikueshme dhe disi kokëçarje strategjike për Pekinin.
Lidhjet më të ngushta të Koresë së Veriut me Moskën mund të nënkuptojë se ndikimi i Kinës mbi Phenianin të jetë më i vogël, ndërsa përfshirja e trupave koreanoveriore do ta forconte më tej partneritetin e Putinit me Kim Jong Un-in, i cili nënshkroi një marrëveshje me udhëheqësin rus në qershor.
Dërgimi i mijëra ushtarëve koreanoveriorë në luftën në Ukrainë mund gjithashtu të ndezë tensione gjeopolitike në Gadishullin Korean dhe në rajonin më të gjerë Indo-Paqësor, përfshirë Japoninë dhe Australinë.
Koreja e Jugut tha se po e shqyrton tani mundësinë e përmirësimit të mbështetjes për Ukrainën nga ndihma jovdekjeprurëse në mbështetje me armë mbrojtëse dhe mbase edhe sulmuese.
Asnjëra nga këto nuk është lajm i mirë për Pekinin. Kjo jo vetëm që e dobëson narrativin e tij se Kina është forcë paqësore krahasuar me Shtetet e Bashkuara, por gjithashtu e minon argumentin e saj se vendet perëndimore duhet të qëndrojnë larg çështjeve të mbrojtjes aziatike, tani që rajoni Indo-Paqësor po përfshihet vetë në bisedat për sigurinë e Evropës.
Në listën e shqetësimeve të mundshme për Kinën është edhe pyetja se çfarë ka rënë dakord Moska të ofrojë në këmbim të trupave koreanoveriore.
Rusia mund të jetë pajtuar ta ndihmojë Korenë e Veriut t’i përmirësojë kapacitetet bërthamore, diçka që mund ta përshpejtojë garën e armatimit në rajon.
Por, disa analistë besojnë se Pekini mund të jetë duke e toleruar furnizimin e Rusisë me armë dhe personelit nga Koreja e Veriut, për ta lehtësuar trysninë mbi Kinën që ajo t’i ofrojë vetë ndihmë ushtarake drejtpërdrejt Moskës.
Në këtë kontekst, Kina mund të jetë duke lëvizur në një terren shumë më të paqëndrueshëm, por ajo vazhdon t’i ketë frenat në dorë. Si Moska, ashtu edhe Pheniani do të vazhdojnë t’i japin prioritet lidhjeve të tyre me Pekinin para lidhjeve me njëra-tjetrën, dhe nëse Kina dëshiron vërtet t’i ndalë me forcë Korenë e Veriut dhe Rusinë në rrugën që kanë ndërmarrë, ajo ende ka peshë për ta bërë këtë./REL
Unë ka kohë që nuk i ndjek më emisionet e darkës në mediat shqiptare. Kam vendosur të bëj një lloj detoksikimi!
Sidoqoftë jam i detyruar të ndjek informacionet kryesore dhe komentet që bëhen pas këtyre emisioneve.
Dy elementë evidentova sot pas emisioneve të mbrëmshme ku në dy TV kombëtare ishin njëkohësisht lideri i opozitës, në arrest prej më shumë se 300 ditësh, dhe kreu i qeverisë.
Së pari, megjithëse Berisha çdo mbasdite jep qëndrimet e tij dhe të PD për çdo problem apo ngjarje të ndodhur në Shqipëri, në atë që tashmë njihet si “Rruga e Shpresës”; megjithëse minimalisht një herë në javë është përpara gazetarëve dhe iu përgjigjet gjithë pyetjeve që i bëhen (pra presupozohet që kurioziteti dhe interesi publik për atë që do të thotë Berisha, është i ezauruar), përsëri rezultoi qe Berisha u ndoq më shumë se sa Rama.
Ndërkaq Rama vërtet qëndron më shumë nëpër ekrane, por vetëm me dalje propagandistike e jo përballë interesit të publikut apo pyetjeve të gazetareve, edhe pse shumica e tyre pyetjet i marrin po nga zyrat e Rames!
Pra dhe një here, publiku do duhej të ishte me i interesuar të dëgjonte Ramën dhe përgjigjet që ai do të jepte për dhjetëra pyetje që ngrihen sot për një kryeministër, qeveria e të cilit dhe ai vetë kalojnë nga skandali në skandal. Por kjo nuk ndodhi. Publiku ndoqi më shumë Berishën. Pse ndodh kjo?
Për shumë arsye në fakt, por me kryesorja është që askush nuk i beson e nuk pret më përgjigje prej Ramës!
Edhe gazetarët që e intervistojnë, nuk arrijnë të marrin asnjë përgjigje prej tij, po pavarësisht kësaj, nuk këmbëngulin me pyetjet sepse dhe ata vihen nën presion që të ruajnë një linjë, e cila mos ta mërzisë shume lartgjatësinë e tij.
E këtu dalim tek elementi i dytë që evidentova me kënaqësi nga emisionet e mbrëmshme; pyetjet që gozhduan Ramën nuk ishin të gazetarit, por të qytetarëve. Nuk e di nëse kjo ishte gjetje e qëllimshme e gazetarit apo rastësi, por rezultati është ai që ka rëndësi në këtë rast. I gjithëdituri, që së fundmi u vetëcaktua dhe në krye të shkencës shqiptare, megjithëse ishte përpjekur të bënte dhe si profesor ekonomie, në fund kishte mbetur pa gojë përballë pyetjeve të disa “plakave” (siç i quan ai kur i prishin terezinë), sepse gjithmonë propaganda mbetet pa gojë përballë realitetit!
Evropa po përgatitet për kthimin e mundshëm të ish-presidentit Donald Trump në pushtet, ndërsa rivalja e tij demokrate Kamala Harris mbetet kryesisht e panjohur. Siç njofton korrespondentja e Zërit të Amerikës, Lisa Bryant nga Parisi, shumë evropianë janë të shqetësuar për rezultatin e zgjedhjeve presidenciale amerikane dhe ndikimin që mund të ketë mbi të ardhmen e NATO-s, luftën e Rusisë në Ukrainë, marrëdhëniet tregtare dhe të ardhmen e demokracive të tyre.
Shumë evropianë nuk kanë kujtime të mira nga presidenca e zotit Trump.
Në Francë, marrëdhënia që fillimisht ishte miqësore midis Presidentit Emmanuel Macron dhe homologut amerikan, u ftoh shpejt.
Tensionet midis Evropës dhe Uashingtonit u rritën mbi tregtinë, Iranin, ndryshimet klimatike dhe qasjen e zotit Trump ndaj NATO-s.
Nëse kthehet në pushtet, ish Presidenti Trump thotë se do të vendosë tarifa të larta ndaj Evropës, do të kërkojë negociata për t’i dhënë fund luftës së Rusisë në Ukrainë dhe do të zvogëlojë mbështetjen amerikane për Kievin. Këto qëndrime, drejtuesit evropianë i kundërshtojnë fuqishëm.
“Ekziston një ndjenjë se ai është më i ashpër, më radikal dhe më i rrezikshëm. Ka shqetësime për të ardhmen e Evropës, NATO-s dhe mbrojtjen dhe solidaritetin e nevojshëm për tu përballur me Rusinë”, thotë analistja politike franceze Nicole Bacharan.
Bashkimi Evropian njoftohet se po përgatitet për të zbutur ndikimin e mundshëm të një fitore të zotit Trump.
Në të gjithë Evropën, njerëzit janë të shqetësuar.
“Trumpi na frikëson sepse shpreh urrejtje, gënjen dhe ne mendojmë se ai sillet si një despot, si diktator”, thotë banori i Parisit, Herve Villemont.
Analistët thonë se evropianët kryesisht duan fitoren e Nënpresidentes Kamala Harris, për të cilën ata shpresojnë se do të vazhdojë lidhjet transatlantike që u forcuan gjatë administratës së Presidentit Biden. Megjithatë, analistët thonë se këto lidhje mund të dobësohen pavarësisht se kush i fiton zgjedhjet, pasi prioritetet amerikane po zhvendosen diku tjetër.
“Unë mendoj se një fitore e zonjës Harris do të krijonte një lehtësim të madh në Evropë….Megjithatë, ajo nuk ka thënë diçka thelbësore, kur bëhet fjalë për politikën e jashtme…Prandaj ajo mbetet deri diku një mister për shumë evropianë”, thotë Gesine Weber nga Fondi Gjerman Marshall.
Ndërkaq ish Presidenti Trump ka disa mbështetës evropianë. Kryeministri i Hungarisë Viktor Orban thotë se do të festojë nëse fiton zoti Trump.
Gjuha e ashpër e zotit Trump ndaj imigracionit gjen përkrahje mes partive populiste, të së djathtës së skajshme në Evropë.
“Jam e shqetësuar për demokracinë, nëse fiton Trumpi këto zgjedhje do të kenë ndikim edhe në Evropë”, thotë Carolina E. Santo, portugeze që jeton në Paris.
Disa analistë besojnë se një mandat i dytë i zotit Trump mund të nxisë Evropën që të forcojë mbrojtjen e saj ushtarake dhe ekonomike, një lëvizje që kritikët thonë se blloku duhet ta kishte bërë vite më parë.
Sipërmarrësi italian, Francesko Beketi, është një hap pranë marrjes së miliona eurove nga qeveria shqiptare, megjithëse kryeministri Edi Rama ka këmbëngulur shpesh se ish-pronari i “Agon Channel” nuk do të marrë asnjë cent nga qeveria shqiptare.
“Syri Televizion” ka mësuar ekskluzivisht se Gjykata e Ekzekutimeve në Bruksel ka rrëzuar më 17 tetor 2024 aplikimin e qeverisë shqiptare për anulimin e vendimit për bllokimin e llogarive të kompanisë shtetërore Albcontrol pranë shoqërisë europiane të fluturimeve, Eurocontrol.
Në vendim thuhet se: “Gjykata e Ekzekutimeve i konsideron të papranueshme dhe të pabazuara kërkesat e qeverisë shqiptare për heqjen e sekuestros mbi fondet që janë mbledhur për llogari të Albcontrol”.
Sipas të dhënave të përmendura në vendimin gjyqësor, shuma e vendosur nën sekuestro ka arritur në vlerën e mbi 76 milionë euro, e cila tashmë ka kaluar në llogarinë e përmbaruesit gjyqësor.
Nga ana tjetër, ky vendim mund t’i hapë rrugë një penalizimi tjetër të rëndë të qeverisë shqiptare për shkak të moszbatimit të një vendimi të formës së prerë të Arbitrazhit Ndërkombëtar.
Beketi dhe bashkëpunëtorët e tij e kanë konsideruar një persekutim të dytë faktin që qeveria shqiptare ka refuzuar të zbatojë vendimin e Arbitrazhit, duke i krijuar premisat për të ndjekur një tjetër çështje civile, e cila, me shumë mundësi, do t’i kushtojë akoma më shtrenjtë Shqipërisë.
Historia e përplasjes mes Françesko Beketit dhe Edi Ramës ka nisur menjëherë sapo qeveria socialiste mori pushtetin në vitin 2013. Në atë kohë, Rama e bashkëpunëtori i tij i ngushtë, kryebashkiaku aktual i Tiranës, Erion Veliaj, nuk pëlqenin vijën editoriale të televizionit “Agon Channel”, në pronësi të Beketit.
Qeveria nisi një seri sulmesh ndaj bizneseve të Beketit, të cilat kulmuan me lëshimin e masave të arrestit ndaj tij dhe bashkëpunëtorëve të ngushtë, në vitin 2015. Masat e arrestit nuk u ekzekutuan dhe Beketi arriti të sigurojë prova të mjaftueshme për të provuar se ai ishte i persekutuar politik në Shqipëri. Në vitin 2017, Interpoli e hoqi Françesko Beketin nga lista e të kërkuarve.
Sipërmarrësi italian e ndoqi rastin e tij në Gjykatën e Arbitrazhit të Bankës Botërore. Kjo e fundit, në prill të vitit 2019, vendosi në unanimitet se qeveria shqiptare kishte kryer persekutim politik ndaj biznesmenit italian dhe gjobiti qeverinë shqiptare me 110 milionë euro.
Ky vendim u konfirmua në prill të vitit 2021, kur një komision i posaçëm i Arbitrazhit rrëzoi kërkesën e qeverisë së Edi Ramës për anulimin e vendimit të mëparshëm. Në mars 2023, Gjykata e Arbitrazhit refuzoi përfundimisht kërkesën e qeverisë shqiptare për rishikimin e vendimit.
Vendimi ishte i zbatueshëm drejtpërdrejt, por Rama nuk pranoi ta ekzekutojë. Në këto kushte, Beketi kërkoi nga gjykata në Bruksel që të bllokonte llogaritë e Albcontrol pranë Eurocontrol, të krijuara nga tarifat që kompanitë ajrore ndërkombëtare paguajnë për ulje-ngritje dhe tranzitimin në hapësirën ajrore shqiptare. sn
Kur presidenti i SHBA Joe Biden shkoi në Kiev në shkurt 2023 në një vizitë të befasishme për të treguar solidaritet me Volodymyr Zelenskyn, homologun e tij ukrainas, sirenat ajrore ulërinin. “Ndjeva diçka… më fort se kurrë më parë,” kujtoi ai më vonë. “Amerika është një fener për botën.”
Bota tani pret të shohë se kush do të marrë përgjegjësinë për këtë fener të vetëshpallur pasi amerikanët të bëjnë zgjedhjen e tyre në votimet presidenciale të javës së ardhshme. A do të ecë Kamala Harris në gjurmët e Bidenit me bindjen e saj se “në këto kohë të trazuara, është e qartë se Amerika nuk mund të tërhiqet”? Apo do të jetë Donald Trump me shpresën e tij se “amerikanizmi, jo globalizmi” do të na prijë?
Ne jetojmë në një botë ku vlera e ndikimit global të SHBA-së është në pikëpyetje. Fuqitë rajonale po shkojnë secila në rrugën e vet, regjimet autokratike po bëjnë aleancat e tyre dhe luftërat shkatërruese në Gaza, Ukrainë dhe gjetkë po ngrenë pyetje të pakëndshme për vlerën e rolit të Uashingtonit. Por Amerika ka rëndësi për shkak të fuqisë së saj ekonomike dhe ushtarake dhe rolit të saj në shumë aleanca. Ja disa reflektime nga vëzhgues të informuar, mbi pasojat globale të këtyre zgjedhjeve shumë të rëndësishme.
Fuqia ushtarake
“Nuk mund t’i zbus këto paralajmërime,” thotë Rose Gottemoeller, ish-zëvendës sekretarja e përgjithshme e NATO-s. “Donald Trump është makthi i Evropës, jehona e kërcënimit të tij për t’u tërhequr nga NATO është ende në veshët e të gjithëve.”
Shpenzimet e mbrojtjes së Uashingtonit janë sa dy të tretat e buxheteve ushtarake të 31 anëtarëve të tjerë të NATO-s. Përtej NATO-s, SHBA shpenzon më shumë për ushtrinë e saj sesa 10 vendet që e pasojnë të marrë së bashku, përfshirë Kinën dhe Rusinë.
Trump mburret se po luan fort për të detyruar vendet e tjera të NATO-s të përmbushin objektivin e shpenzimeve ushtarake, që është 2% e PBB-së së tyre – vetëm 23 nga vendet anëtare e kanë arritur këtë objektiv në vitin 2024.
Nëse fiton Harris, zonja Gottemoeller beson se “NATO pa dyshim do të jetë në duart e forta të Uashingtonit”. Por edhe në këtë rast, ajo ka një paralajmërim. “Ajo do të jetë e gatshme të vazhdojë të punojë me NATO-n dhe Bashkimin Evropian për të arritur fitoren në Ukrainë, por nuk do të tërhiqet nga presioni ndaj Evropës për shpenzimet”.
Por ekipi i Harris në Shtëpinë e Bardhë do të duhet të qeverisë me Senatin ose Dhomën, të cilat së shpejti mund të jenë në duart e republikanëve dhe do të jenë më pak të prirura për të mbështetur luftërat e huaja sesa homologët e tyre demokratë. Ekziston një ndjesi në rritje se, pavarësisht se kush bëhet president, presioni do të rritet mbi Kievin për të gjetur mënyra për të dalë nga kjo luftë, pasi ligjvënësit amerikanë po ngurrojnë gjithnjë e më shumë të miratojnë paketa të mëdha ndihme.
Çfarëdo që të ndodhë, Gottemoeller thotë: “Unë nuk besoj se NATO duhet të shpërbëhet”. Evropa do të duhet të “bëjë një hap përpara për të udhëhequr”.
Paqebërës?
Presidenti i ardhshëm i SHBA-së do të duhet të punojë në një botë që përballet me rrezikun më të madh të konfrontimit mes fuqive të mëdha, që nga Lufta e Ftohtë.
“SHBA mbetet aktori ndërkombëtar më i rëndësishëm në çështjet e paqes dhe sigurisë”, thotë Comfort Ero, president dhe CEO i Grupit Ndërkombëtar të Krizave. Ajo shton një paralajmërim, “por fuqia e saj për të ndihmuar në zgjidhjen e konflikteve është zvogëluar”.
Luftërat po bëhen gjithnjë e më të vështira për t’u dhënë fund. “Konflikti vdekjeprurës po bëhet më i vështirë, me konkurrencën e fuqive të mëdha që po përshpejtohet dhe fuqitë e mesme në rritje”. Kështu e përshkruan zonja Ero peizazhin. Luftërat si Ukraina tërheqin fuqi të shumta dhe konflikte të tilla si Sudani i vendosin aktorët rajonalë me interesa konkurruese kundër njëri-tjetrit. Disa prej tyre preferojnë luftë dhe jo paqe.
Amerika po humbet epërsinë morale, thotë zonja Ero. “Aktorët globalë vënë re se ajo zbaton një standard për veprimet e Rusisë në Ukrainë dhe një tjetër për ato të Izraelit në Gaza. Lufta në Sudan ka parë mizori të tmerrshme, por trajtohet si një çështje e nivelit të dytë.”
Një fitore e Harrisit, thotë ajo, “përfaqëson vazhdimësinë me administratën aktuale”. Nëse fiton Trump, ai “mund t’i japë Izraelit një dorë edhe më të lirë në Gaza dhe gjetkë, dhe ka lënë të kuptohet se mund të përpiqet të ndërpresë një marrëveshje të Ukrainës me Moskën, në kurriz të Kievit”.
Në Lindjen e Mesme, kandidati demokrat ka përsëritur vazhdimisht mbështetjen e prerë të zotit Biden për “të drejtën e Izraelit për t’u vetëmbrojtur”. Por ka theksuar gjithashtu se “vrasja e palestinezëve të pafajshëm duhet të ndalet”.
Trump ka deklaruar gjithashtu se është koha që të “rikthehemi tek paqja dhe të ndalojmë vrasjen e njerëzve”. Por thuhet se ai i ka thënë liderit izraelit Benjamin Netanyahu që “bëni atë që duhet të bëni”.
Kandidati republikan krenohet se është një paqebërës. “Unë do të sjell paqe në Lindjen e Mesme dhe shumë shpejt,” u zotua ai në një intervistë me Al Arabiya TV të Arabisë Saudite të dielën mbrëma.
Ai ka premtuar të zgjerojë Marrëveshjet e Abrahamit të vitit 2020. Këto marrëveshje dypalëshe normalizuan marrëdhëniet midis Izraelit dhe disa shteteve arabe, por mendohet gjerësisht se i kanë lënë mënjanë palestinezët dhe përfundimisht kanë kontribuar në krizën aktuale.
Në Ukrainë, Trump nuk e fsheh kurrë admirimin e tij për njerëzit e fortë si Vladimir Putini i Rusisë. Ai e ka bërë të qartë se dëshiron t’i japë fund luftës në Ukrainë, dhe bashkë me të edhe mbështetjes së madhe ushtarake dhe financiare të SHBA-së. “Unë do të largohem. Duhet të largohemi”, këmbënguli ai në një miting të fundit.
Në të kundërt, Harris ka thënë: “Jam krenare që kam qëndruar dhe qëndroj krah Ukrainës. Unë do të vazhdoj të mbështes Ukrainën. Dhe do të punoj për të siguruar që Ukraina të dalë fituese në këtë luftë”. Por zonja Ero shqetësohet se, pavarësisht se kush zgjidhet, gjërat mund të përkeqësohen në botë.
Marrëdhëniet me Pekinin
“Tronditja më e madhe për ekonominë globale në disa dekada.” Ky është këndvështrimi i studiuesit të çështjeve të Kinës, Rana Mitter në lidhje me tarifat e propozuara nga Trump për të gjitha mallrat e importuara kineze.
Imponimi i kostove të mëdha ndaj Kinës dhe shumë partnerëve të tjerë tregtarë, ka qenë një nga kërcënimet më të vazhdueshme të Trumpit, në qasjen e tij “Amerika e para”. Por Trump gjithashtu lavdëron atë që ai e sheh si lidhjen e tij të fortë personale me Presidentin Xi Jinping. Ai i tha bordit redaktues të Wall Street Journal se nuk do të duhej të përdorte forcë ushtarake nëse Pekini do të lëvizte për të bllokuar Tajvanin, sepse udhëheqësi kinez “më respekton dhe ai e di që jam i çmendur”.
Por, si republikanët, ashtu edhe demokratët me peshë janë armiqësorë. Të dy e shohin Pekinin si të prirur për të eklipsuar Amerikën si fuqinë më të rëndësishme.
Por Mitter, një historian britanik që mban postin e ST Lee në marrëdhëniet SHBA-Azi në Shkollën Kennedy të Harvardit, sheh disa dallime. Me zonjën Harris ai thotë, “marrëdhëniet ka të ngjarë të zhvillohen në një mënyrë lineare, nga pozicioni ku janë tani”. Nëse Trump fiton, është një “skenar më i rrjedhshëm”. Për shembull, në Tajvan, Mitter tregon për ambivalencën e Trumpit nëse ai do të mbronte një ishull larg Amerikës.
Kriza klimatike
“Zgjedhjet në SHBA janë jashtëzakonisht të rëndësishme jo vetëm për qytetarët e Amerikës, por për të gjithë botën për shkak të imperativit urgjent të krizës së klimës dhe natyrës,” thotë Mary Robinson, kryetare e Elders, një grup liderësh botërorë të themeluar nga Nelson Mandela, si dhe ish-presidente e Irlandës dhe Komisionere e Lartë e OKB-së për të Drejtat e Njeriut.
“Çdo pjesë e një shkalle ka rëndësi për të shmangur ndikimet më të këqija të ndryshimeve klimatike dhe për të parandaluar një të ardhme ku uraganet shkatërruese si Milton janë të zakonshme,” shton ajo.
Por, ndërsa uraganet Milton dhe Helene bënin kërdinë, Trump përqeshi planet dhe politikat mjedisore për t’u përballur me këtë emergjencë klimatike si “një nga mashtrimet më të mëdha të të gjitha kohërave”. Shumë presin që ai të tërhiqet nga marrëveshja e klimës e Parisit e vitit 2015, siç bëri në mandatin e tij të parë.
Megjithatë, zonja Robinson beson se Trump nuk mund ta ndalojë vrullin që tani po akumulohet. “Ai nuk mund të ndalojë tranzicionin energjetik të SHBA-së dhe të heqë miliarda dollarë subvencione të gjelbra… as nuk mund të ndalojë lëvizjen e fortë jo-federale për klimën.”
Ajo gjithashtu i kërkoi Harris, e cila ende nuk e ka forcuar qëndrimin e saj, të përparojë “për të treguar lidership, për të ndërtuar mbi themelet e hedhura vitet e fundit dhe për të nxitur emetuesit e tjerë të mëdhenj që të shtojnë ritmin”.
Udhëheqja humanitare
“Rezultati i zgjedhjeve në SHBA ka një rëndësi të madhe, duke pasur parasysh ndikimin e pashembullt që Shtetet e Bashkuara kanë, jo vetëm përmes fuqisë së tyre ushtarake dhe ekonomike, por përmes potencialit të vet për të udhëhequr me autoritet moral në skenën globale,” thotë Martin Griffiths, një ndërmjetësues veteran konfliktesh, i cili deri vonë ishte Nënsekretari i Përgjithshëm i OKB-së për Çështjet Humanitare dhe Koordinatori i Ndihmës Emergjente.
Ai sheh një dritë më të madhe nëse Harris fiton dhe thotë se “një rikthim në presidencën e Trumpit i shënuar nga izolacionizmi dhe unilateralizmi, sjell edhe një thellim të paqëndrueshmërisë globale”.
Por ai ka kritika gjithashtu për administratën Biden-Harris, duke përmendur “ngurrimin” e saj mbi situatën e përkeqësuar në Lindjen e Mesme.
Krerët e agjencive të ndihmës kanë dënuar vazhdimisht sulmin vrastar të Hamasit të 7 tetorit ndaj civilëve izraelitë. Por ata gjithashtu i kanë bërë thirrje në mënyrë të përsëritur SHBA-së që të bëjë shumë më tepër për t’i dhënë fund vuajtjeve të thella të civilëve në Gaza dhe në Liban.
Biden dhe zyrtarët e tij të lartë vazhdimisht bënin thirrje për më shumë ndihma në Gaza dhe ndonjëherë kjo solli ndryshim. Por kritikët thonë se ndihma dhe presioni nuk ishin kurrë të mjaftueshme. Një paralajmërim i kohëve të fundit se një pjesë e ndihmës jetike ushtarake mund të ndërpritet e shtyu vendimin deri pas zgjedhjeve në SHBA.
SHBA është donatori i vetëm më i madh kur bëhet fjalë për sistemin e OKB-së. Në vitin 2022, ajo siguroi një rekord prej 18.1 miliardë dollarë (13.9 miliardë paund).
Por në mandatin e parë të Trump, ai hoqi fondet për disa agjenci të OKB-së dhe u tërhoq nga Organizata Botërore e Shëndetësisë. Donatorë të tjerë u përpoqën të mbushnin boshllëqet – kjo është ajo që Trump donte të ndodhte.
Por Griffths ende beson se Amerika është një fuqi e domosdoshme. “Në një kohë konflikti dhe pasigurie globale, bota dëshiron që SHBA të përballet me sfidën e udhëheqjes së përgjegjshme dhe parimore… Ne kërkojmë më shumë. Ne meritojmë më shumë. Dhe ne guxojmë të shpresojmë për më shumë.” /BBC – Bota.al/
Shoqata vendase dhe ndërkombëtare të gazetarëve reaguan me shqetësim pas raportimeve se në makinën e gazetarit Vehbi Kajtazi, drejtor i gazetës në internet, Paparaci, është gjetur një pajisje gjurmuese.
Policia e Kosovës po zhvillon hetime për rastin por ende nuk ka dhënë ndonjë hollësi.
Gazetari Vehbi Kajtazi shkroi në rrjetet sociale se gjatë kontrollit të makinës së tij në një pikë servisi është zbuluar një pajisje e dyshimtë. Ai tha se njësitë e specializuara të policisë kanë tërhequr pajisjen dhe kanë konstatuar së është një GPS, me numër serie.
Zoti Kajtazi tha se si gazetar që ka shprehur shqetësime të vazhdueshme për përndjekje nga pushteti, ka kërkuar siç tha, të vërtetohet pronësia e pajisjes, kush e ka vendosur dhe a ka bazë ligjore.
“Unë tashmë nuk ndjehem i sigurt, ndonëse nuk ua kam frikën. Po konfirmohet se nuk ka siguri juridike më. Mbase as fizike. Pajisja është prodhim britanik me kartë SIM. Është lehtësisht e verifikueshme se kujt i përket”, shkroi ai duke kërkuar që rasti të hetohet nga Prokuroria e Posaçme e Kosovës.
Qendra Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Medias tha se është alarmuar për rastin “vetëm disa ditë pasi ai dhe gazetarët e tjerë ngritën shqetësime serioze për ndjekjen nga pjesëtarë të Agjencisë së Zbulimit të Kosovës”.
“Ne i bëjmë thirrje policisë dhe prokurorisë së Kosovës që të kryejnë një hetim efektiv, të pavarur dhe profesional për të siguruar që personat përgjegjës për spiunimin e gazetarëve të identifikohen dhe të sillen para drejtësisë”, thuhet në reagim.
Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës, duke e konsideruar si një rast të pashembullt, bëri thirrje që autoritetet e sigurisë të hetojnë rastin në hollësi dhe të zbardhin sa më shpejt rrethanat e kësaj ngjarjeje.
“Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës do të përcjellë me vëmendje zhvillimet lidhur me rastin në fjalë, deri në sqarimin e tij të plotë nga autoritetet e sigurisë së Republikës së Kosovës”, thuhet në reagim.
Në luftën e pashoqe kundër krimit të organizuar, korrupsionit në nivele të larta dhe pandëshkueshmërisë SPAK-u, goditi fort sot, duke drejtuar lupën e tij hetimore ndaj një kërcënimi të përmasave të papara!
Nuk është fjala për rreziqet e ngrohjes globale, as për rrezikun e një lufte bërthamore, as për rrezikun e asteroidëve dhe as për rrezikun e Inteligjencës Artificiale.
Lupa e hetimit të prokurorëve të SPAK shkoi sot te Elda Hoti një deputete e opozitës që guxoi të fuste një shishe parfum në Parlament. Madje ajo arriti deri aty sa te sprucoi sallën me parfum.
Harrojini baronët e drogës që gdhendin inicialet e tyre në muret e qyteteve me plumba. Harrojini vrasësit e abuzuesit. Sot vendi merr frymë i lehtësuar, sepse një nga 20 prokurorët që ka SPAK-u e ka përqendruar vëmendjen te i vetmi fajtor: një deputete që guxoi të sillte një shishe të vogël 50 ml në Parlament, që i shkaktoi një bezdi disa ministrave që nuhatën për herë të parë aromën e parfumin.
Harrojini krimet kibernetike. Rreziku kryesor është krimi aromatik.
Në vend që në zyrat e SPAK-ut të ushtojnë shuplakat e drejtësisë ndaj mafies aty gjendet kohë për të hetuar “erën e rrezikshme” të rebelimit parlamentar.
Ndoshta javën tjetër, prokurorët e SPAK do të kalojnë te hetimi i krimeve më të tmerrshme—flitet se një tjetër deputete e opozitës është kapur duke lënë një qeskë çaji në gotën e saj plot tre minuta.
Ndërsa bosët e krimit enden të lirë në makina që duken si arsenale në lëvizje, ndërsa dosjet e abuzimeve e bëjnë Malin e Dajtit të duket si kodër, prokuror të SPAK-ut kanë kohe të hetojnë krimin e rëndë ndaj produkteve të higjienës personale.
Mos e dhëntë Zoti që t’i kthejnë sytë te bisedat në Sky Ecc apo EncroChat, te minierat digjitale ku kriminelët e vërtetë diskutojnë hapur për vrasjet, zgjedhjet, biznesin dhe politikën. Por kush ka kohë për këto gjëra kur një shishe parfumi shqetëson shumicën në Parlament?
Por, çdokush mund të fle i qetë sonte sepse jo vetëm është zbuluar aroma e parfumit, por edhe aroma e partisë.
Le të shpresojmë që SPAK-u të kujtojë se paguhet jo për të humbur kohë me gjëra qesharake, por të merret me kriminelët e vërtetë që po e trajtojnë vendin si kënd lojrash në pronën që u ka lënë baba.
Deri tani SPAK është përmbytur me denoncime të rëndësishme dhe të pa rëndësishme. Mirë është të mos mbytet në një shishe parfumi…
Komentet