Nga Aurenc Bebja*, Francë – 22 Qershor 2024

“Gazzetta di Venezia” ka botuar, të premten e 20 marsit 1931, në ballinë, intervistën e shkrimtarit dhe gazetarit italian Giannino Omero Gallo me Mbretin Zog në Venezia, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

Përshtypjet veneciane të mbretit të Shqipërisë

(Intervista jonë me Shkëlqesinë e Tij Mbretin Zog)

Në bordin e anijes italiane “Quarto”, e ankoruar në ujërat e San Marcos, midis Riva degli Schiavoni dhe Kishës së San Giorgio Maggiore – shalli i mrekullueshëm i pallateve, kishave, obelisqeve, paramashëve, velave të vonuara, në pasqyrën e lëngshme dhe të kthjellët të kanalit mbi të cilin dielli hedh shtëllunga floriri dhe gurë të çmuar të ylbertë – pak pas shtatë të mëngjesit vjen njoftimi se Madhëria e Tij Mbreti i Shqipërisë do të largohet para mesditës, megjithëse lajmet e motit që vijnë nga Adriatiku i poshtëm nuk janë të mira dhe mbi qytet fryn erë jugperëndimore.

Në orën tetë, Grand Hotel ku Mbreti zbriti pesë ditë më parë është i mbushur me njerëz; Enturazhi i Mbretit, disa diplomatë italianë, disa autoritete.

Konsulli doktor Cortesi dhe Adjutanti i Parë i Mbretit, koloneli Sereggi, më njoftojnë se Madhëria e Tij do të më presë në dhjetë e gjysmë në sallën e madhe të katit të parë.

Midis Grand Hotel dhe Campo della Salute, nga Santa Maria del Giglio në Punta della Dogana, ka një tufë të pandërprerë gondolash, skafesh dhe varkash shpëtimi. Dikush ka ardhur për atë, vetëm për atë; për të parë më nga afër mbretin e ri që erdhi ditën tjetër në San Marco. Disa, megjithatë, janë të kënaqur me më pak; nga trageti Gregorio vendoset me kamerën e tij tre orë më parë. Për të kaluar kohën, ai shkrep Kodakun pa pushim dhe merr në thjerrë atë që i kalon përpara; dy, tre oficerë shqiptarë nga shoqëria, diplomatë italianë që shikonin nga veranda, një shëtitje e vetmuar karabinierësh përgjatë parmakut, një zotëri i vjetër që mban në krahë një tufë me karafila, arka, kuti, valixhe…

Pastaj më shumë valixhe, kuti, arka të kuqe, jeshile, blu…

Lartmadhëria e tij kishte thënë, me të mbërritur në Venecia, se ai do të largohej vetëm me kohë me diell.

Ai largohet nga qyteti i mbështjellë tërësisht në një diademë vezulluese mes melodisë së gëzueshme të këmbanave, nga San Vitale në San Vio, nga Santo Stefano në San Marco, një koncert që duket se është frymëzuar nga qielli, i rënë në ujë, me një mijë jehona të kota të betejave të vogla sekrete brenda një kambane xhami të mrekullueshme.

Madhëria e tij Mbreti i Shqipërisë duket se ende nuk është shëruar nga një sëmundje.

Ndalon për një moment para “verones” së hotelit, më tregon me një dorë horizontin e mrekullueshëm, kishën e Salutes, abacinë e San Gregorio-s, tragetin, serinë e ndërtesave, më tej shtëpinë “që përkulet nën peshën e bizhuterive të saj” në njërën anë, dhe nga ana tjetër profili i ishullit në të cilin uji derdhet nën forcën e rrymës dhe erës. Ai nuk do që unë ta falënderoj për nderin e madh që më bën.

Fol shpejt, me një gjest të shkurtër dhe të qetë.

— Më vjen shumë keq që largohem nga ky qytet i dashur që e dua aq shumë, historinë e tij të lidhur kaq ngushtë me atë të popullit tim dhe të tokës sime, jetën e tij të kaluar, hijeshinë dhe magjinë e rrugëve të tij, kanaleve, urave të tij, thesari i mrekullueshëm dhe misterioz i fuqisë dhe shkëlqimit të tij, kishat e tij – të gjitha kishat – monumentet e përjetshme që janë shenjë e lavdisë së tij, një lavdi e madhe, puro italiane.

Ai ndalon për një çast, mbledh mendimet e tij, ndjen një nga dëshirat e mia, paraprin një kërkesë timen.

— Para se të shkoja në Vjenë, tani, por edhe dhjetë vjet më parë, kam qenë në Venecia; epo, sa herë kam një përshtypje të re, pak, pak të asaj që besoja plotësisht… dhe krejtësisht të papajtueshme, … me imagjinatën time, një lloj ëndrre që befas bëhet realitet; besohej se ishte një kimerë, për zemrat tona dhe nuk ishte e vërtetë; Venecia është më e madhe se vetë imagjinata!

— A po e lë Madhëria Juaj me një keqardhje kaq të madhe ?

— Me pikëllim të sinqertë, sepse, edhe gjatë një qëndrimi të shkurtër, kisha shijuar të gjitha bukuritë e saj delikate, klimën e saj, njerëzit e saj, heshtjen e rrugëve të saj…

— Sigurisht që Vjena…

— Në Vjenë nuk munda, nuk pushova dot. Zhurma e jetës së saj më lodhi shumë, nuk më dha prehje. Venecia është me të vërtetë një dashamirëse e madhe, edhe për këtë arsye, sepse pak nga të mirat e saj, pak nga lumturia e saj – atë që ka është e tëra e saj – u ofron me gëzim njerëzve që pret, njerëzve nga e gjithë bota. Kush nuk do të donte ta shihte këtë sharm hyjnor ?

Madhëria e Tij shikon nga dritaret e mëdha Kanalin e Madh. Ai dëshiron të marrë me vete magjinë që mblidhet në spektaklin që i ofrohet syve.

— Nuk e shihni ? Gjithçka është e ngjashme me një gur të çmuar. Shqipëria e vogël e do Italinë e madhe sinqerisht, me përkushtim, me besnikëri. Unë dua t’ju them se çfarë mendoj; se e dua këtë qytet. Është e vërtetë. Mbaj brenda meje, në sytë dhe në shpirtin tim, vizionin madhështor të asaj që kam parë, pedimentin heroik të Pallatit të Dukës dhe hijen e qetë të S. Markos, me mrekullitë e tij të shquara; Kam admiruar Tintoretton, Veronesen, Tiepolon, Carpaccion, por ka diçka që nuk mund të shprehet me art, ose vetëm me art, e njëjta harmoni përhapet, si një dhuratë qiellore, midis gurëve dhe ujërave, braktisjeve të qeta dhe zgjimeve të rënda të mermerëve mbi të cilët duket e shkruar fitorja e lavdishme e një prejardhjeje që kishte një shkëlqim të jashtëzakonshëm në botë.

Flet pa u lodhur dhe balli i shkëlqen mbi harkun bjond të qerpikëve.

Kur ngrihet e kuptoj që nuk më ka thënë gjithçka që donte.

Më shoqëron dhe më mban. Unë i them Madhërisë së Tij :

— Jam i sigurt se do të ktheheni, ndoshta më shpejt se sa beson Madhëria juaj sot. Kur ky qytet të pushton, nuk të lëshon kurrë. Ai është jashtëzakonisht këmbëngulës…

— Do të kthehem, do të kthehem, për të rishikuar atë pak që pashë me sytë e mi të verbuar nga një pasuri kaq krenare, për të parë gjithçka që nuk arrita të kapja në kaq pak kohë. Duhej të kisha qëndruar mes jush për një muaj, ose më shumë, por atëherë si do të isha larguar, si do të kisha dashur të largohesha? Megjithatë, dua t’ju them se nëse e dua me përkushtim Venecian, i dua edhe njerëzit e saj. U thoni këtyre njerëzve se i falënderoj për demonstratat e simpatisë që kishin ndaj meje. Ndjeva se ata ishin spontan në thjeshtësinë e tyre, ndonjëherë – edhe dje – në përulësinë e tyre. Dhe ju falënderoj veçanërisht që më dhatë mundësinë të bisedoj, edhe sot, para se të largohem nga ky qytet i adhurueshëm.

Ai mbledh disa kartolina dhe ia kalon adjutantit kolonel Sereggi.

Mbreti i Shqipërisë është shumë shtatlartë, i dobët, por i fortë, shumë elegant.

Kur flet të shikon në sy. Sytë e tij janë të ngushtë, të mprehtë, të folurit e tij të lirë, i matur, zëri i tij i qartë, me tone kalimtare të ulëta.

— Do të vini në Shqipëri? Unë e di që ju shkruani romane. Toka ime është shumë interesante për një shkrimtar. Ejani…

Nga poshtë, zhurma e motobarkave që zbarkojnë në breg arrin në katin e parë, duke sjellë autoritetet e qytetit që vijnë për t’i bërë nderimet e tyre Mbretit që po largohej.

Në prag të derës, Lartmadhëria e Tij Mbreti rifillon fjalimin e tij të mëparshëm.

— Do të kthehem…

Giannino Omero Gallo