Carentan-les-marais, francë (ap) – Menjëherë pas 6 qershorit 1944, ditës së zbarkimit në Normandi, ushtarët amerikanë që po shkonin për të luftuar më shumë kundër forcave të Adolf Hitlerit nuk mund të mos i vinë re djaloshin e uritur francez në anë të rrugës, duke shpresuar për ndonjë gjë.

Një nga një, burrat nxorën topthat aromatikë portokalli nga xhepat dhe i vendosën në duart e Yves Marchais. Djali 6-vjeçar nuk i kishte parë kurrë më parë fruta aq të çuditshme tek rritej në Francën e pushtuar nga nazistët, ku ushqimi ishte me racion dhe tmerri ishte kudo.

I emocionuar me bujarinë, Marchais i vogël i numëroi të gjitha – 35 copë – dhe u kthye në shtëpi duke provuar shijen e tij të parë të portokallit.

Por gjithashtu të ngulitura në kujtimet e të mbijetuarve në Normandi janë sulmet masive të bombardimeve aleate që pluhurosën qytetet, fshatrat dhe qytetet e Caen, Rouen dhe Le Havre, duke varrosur njerëz dhe kthyer qiellin në të kuqe zjarri.

Përvjetori i 80-të kësaj jave i pushtimit aleat të 6 qershorit 1944 në Ditën D që goditi mbrojtjen perëndimore të Hitlerit dhe ndihmoi në përshpejtimin e dorëzimit të Gjermanisë naziste 11 muaj më vonë, sjell emocione të përziera për të mbijetuarit francezë të Betejës së Normandisë. Ata mbeten përjetësisht mirënjohës për çlirimin e tyre, por nuk mund të harrojnë koston e tij të madhe në jetët franceze.

Marchais kujton shtëpinë e familjes së tij në Carentan, Normandi, duke u dridhur gjatë bombardimeve që dukeshin “si bubullima” dhe se si nëna e tij e habiti atë duke pirë një shishe me musht të fortë Normandie kur ata ishin strehuar në bodrumin e tyre, duke deklaruar kur ajo e mbaroi: “Kjo është një tjetër që gjermanët nuk do ta pinë!”

“Amerikanët, për ne, ishin perëndi,” kujton Marchais, tani 86 vjeç. “Çfarëdo që të bëjnë në botë, ata do të jenë gjithmonë perëndi për mua.”

Rreth 20 000 civilë të Normandisë u vranë gjatë zbarkim-pushtimit aleat dhe kur forcat aleate luftuan dhe çanë rrugën e tyre për në brendësi, ndonjëherë fushë pas fushë përmes fshatrave me gjethe të Normandisë që ndihmuani në fshehjen nga gjermanët. Vetëm në fund të gushtit 1944 arritën në Paris.

Viktimat e aleatëve në fushatën e Normandisë ishin gjithashtu të tmerrshme, me 73,000 trupa të vrarë dhe 153,000 të plagosur.

Bombardimet e aleatëve kishin për qëllim ndalimin e Hitlerit nga dërgimi i përforcimeve dhe largimi i trupave të tij nga “Muri Atlantik” i mbrojtjes bregdetare dhe pikave të tjera të forta që forcat pushtuese gjermane kishin ndërtuar me punë të detyruar.

Lista e qyteteve të Normandisë të mbetura të shkatërruara dhe numërimi i të vdekurve të tyre u rrit me përparimet e Aleatëve: Argentan, Aunay-sur-Odon, Condé-sur-Noireau, Coutances, Falaise, Flers, Lisieux, Vimoutiers, Vire dhe të tjerë.

Fletëpalosjet e shpërndara nga aeroplanët aleatë u kërkonin civilëve që “IKNI MENJËHERË! NUK KENI ASNJË MINUTE PËR TË HUMBUR!” por shpesh I humbisnin objektivat e tyre.

Disa normanë u tërbuan. Duke shkruar përpara se të vinte çlirimi, një grua në qytetin port të bombarduar të Cherbourg-ut i përshkroi pilotët aleatë si “banditë dhe vrasës” në një letër të 4 qershorit 1944 drejtuar burrit të saj që mbahej i burgosur në Gjermani.

“I dashur Henri, është e turpshme të masakrosh popullsinë civile siç po bëjnë aleatët e supozuar”, thuhet në letrën, të cilën historianët Michel Boivin dhe Bernard Garnier e botuan në studimin e tyre të vitit 1994 për viktimat civile në rajonin Manche të Normandisë.​ “Ne jemi në rrezik kudo”

Viktimat civile “i fshehën poshtë qilimit” – për të mos ofenduar amerikanët dhe britanikët

Presidenti francez Emmanuel Macron do të bëjë homazhe për viktimat civile në përkujtimore të mërkurën në Saint-Lo, një qytet i Normandisë që u bë simbol i humbjeve nga bombardimet aleate kur u shkatërrua më 6 dhe 7 qershor 1944.

Numri i të vdekurve ishte 352, sipas studimit të Boivin dhe Garnier. Dramaturgu Samuel Beckett e quajti Saint-Lo “Kryeqyteti i Rrënojave” pasi punoi atje me Kryqin e Kuq Irlandez.

Të vrarët në Saint-Lo përfshinin vëllanë më të madh të Marguerite Lecarpentier, Henri. Ajo ishte 6 vjeçe në atë kohë. Henri ishte 19 vjeç dhe po ndihmonte një burrë tjetër të nxirrte një vajzë adoleshente nga rrënojat kur qyteti u bombardua përsëri.Të tre u vranë.

Babai i Marguerite më vonë identifikoi trupin e vëllait të saj “për shkak të këpucëve të tij, të cilat ishin të reja”, tha ajo. Kur familja e saj më pas u largua nga Saint-Lo, ata kaluan nëpër atë që kishte mbetur nga qyteti.

“Ishte e tmerrshme sepse kishte rrënoja kudo,” kujton Lecarpentier.

Nëna e saj tundi një shami të bardhë ndërsa ata ecnin, “sepse avionët fluturonin vazhdimisht lart” dhe “kështu që ne do të njiheshim si civilë”.

Megjithatë, Lecarpentier flet pa urrejtje për bombardimet aleate. “Ishte çmimi për t’u paguar,” tha ajo.

“Nuk mund të ketë qenë e lehtë,” shtoi ajo. “Kur dikush mendon se ata zbarkuan më 6 qershor dhe se Saint-Lo u çlirua vetëm më 18 korrik, pra dhe ata humbën një numër të madh ushtarësh.”

Historiania e Universitetit të Kaenit, Françoise Passera, bashkëautore e  libri “Normanëve në Luftë: Koha e Gjyqeve, 1939-1945”, thotë se viktimat civile të Normandisë u lanë në hije për dekada nga bëmat e ushtarëve aleatë në luftime dhe sakrificat e tyre.

Megjithëse qytetet mbanin përkujtimore në vend, ajo vuri në dukje se vetëm në vitin 2014 një president francez – paraardhësi i Macron, François Hollande – bëri homazhe kombëtare për të vdekurit civilë të Normandisë.

Deri atëherë, për shkak se Franca ishte bombarduar nga çlirimtarët e saj, “kjo nuk ishte një temë që mund të ngrihej shumë lehtë nga autoritetet franceze,” tha Passera.

“Viktimat civile u fshinë nën qilim disi për të mos ofenduar amerikanët,” tha ajo. “Dhe për të mos ofenduar britanikët.”

Por për normanët, D-Day dhe pasojat e saj ishin “pak një konfuzion i ndjenjave”, tha ajo. “Qënim nga gëzimi sepse u liruam, por qanim edhe sepse të vdekurit ishin rreth nesh.”/SYRI.NET