Londër, 29 prill 1913.

Sot kam pasur një bisedë interesante me Ismail Qemal Beun, kreun e qeverisë së përkohshme që u formua në Vlorë më 15 nëntor. Ky njeri i vjetër por energjik nuk është i huaj për lexuesit e L’Echo de Paris. Një vit më parë, ai parashikoi fatkeqësitë e rezervuara për vendin e tij nga verbëria e turqve të rinj.

— Ajo që u bë, u bë; tani nuk mund të ndryshojmë më asgjë. Ne gjithmonë do të ndjekim me dashuri jetën e Perandorisë Osmane; Na vjen keq që nuk kemi qenë në gjendje të punojmë më mirë për prosperitetin e saj, por lidhja që na bashkon me të është shkëputur. Ne jemi shqiptarë, asgjë më shumë.

 — A do të thotë kjo, Shkëlqesi, se Shqipëria nuk dëshiron feudalizmin apo sovranitetin e Perandorisë Osmane, të cilët Fuqitë synojnë t’i mbajnë ?

— Sigurisht, unë kam ardhur këtu për të kërkuar pavarësinë e plotë të vendit tim dhe për të kundërshtuar masën për të cilën flisni. Ne nuk duam të jemi viktima të paaftësive të urdhrave të ndryshëm me të cilët Evropa do të godasë gjithmonë Perandorinë Turke.

— A do të pranojnë Fuqitë këtë pikëpamje ? 

— Po, besoj, me përjashtim të Rusisë. 

— Pse ky përjashtim ?

Ismail Qemal Beu nuk përgjigjet. Është e qartë se Rusia, e shqetësuar për ti dhënë aksionit austriak të gjitha kundërvajtjet e mundshme, do të donte të përjetësonte kështu ndikimin turk në Shqipëri. 

— Disa më kanë thënë, thotë Ismail Qemal Beu : “Ju nuk mund të mendoni për pavarësinë e plotë, se Minerva ka dalë e armatosur me këmbë nga truri i Jupiterit.” 

Për këtë, unë i përgjigjem: “Dhe pse jo ? Jupiteri ishte shqiptar!”

— A nuk keni frikë se me pavarësinë e vendit tuaj mund të ketë një ndërhyrje austriake ?

 — Kur një njeri goditet nga një horr, ai thërret për ndihmë; Ai nuk e pyet veten nëse njeriu që e shpëtoi do t’i marrë frymën.

Thënie nga Luigj Gurakuqi, ideolog i çështjes Kombëtare, përpiluesi i Deklaratës së Pavarësisë më 28 Nëntor 2012

“Mësuesi është përhapësi i dritës”.

“Atdheu asht gjaja ma e çmueshme qi kemi në kët jetë. Asht vendi i bekuem ku rron kombi ynë, ku do të përtëritemi na, bijt e nipat tonë, të lidhun edhe ata si ne, me gjuhë e me vëllazni. Për atdhe nuk duhet të kursejmë as mundin, as therori…”.

“Gjuha e përbashkme për të cilën dona me punue do t’rrjedhë prej dialekteve ma t’mdhaj t’Shqypenisë e nuk do të jetë tjetër veç t’afritunit bashkë e t’derdhunit e tyne n’nji”.

”Njësija e Atdheut, bashkimi i kombësisë, lidhja e gjakut dhe e gjuhës”.

Luigj Gurakuqi për Normalen e Elbasanit: “Nga kjo shkollë do të dalin ata apostuj të nxehtë e të vullnetshmë, që do ta përhapin dritën ndër ato ma t’errtat vise; do të dalin ata burra njeridashës , të cilët si Orfeu e si Anfioni, me urtësinë e me ambëlsinë e fjalët veta e të këshillavet të veta, do të zbutin egërsinat, do të tundin currat e shkambinjtë, do të qytetërojnë e afrojnë njerëzit”. “Këtu Toska me Gegën do të derdhen, do të ntreten,… do të përnjëshmohen…;këtu gjuha shqype…do të marrë një trajtë, një fytyrë të përbashkme”.

Ndër fjalimet më të fuqishme të Gurakuqit në parlament janë ato mbi mbrojtjen e popullsisë shqiptare të Kosovës. Kur qeveria jugosllave në një telegram e quante ndërhyrje në punët e brëndshme të saj interesimin e shqetësimin e qeverisë shqiptare për gjëndjen tepër të vështirë të shqiptarëve të Kosovës, Gurakuqi, plot indinjatë e zemërim do të merrte fjalën e do të thoshte:

“Si mundet me thanë një qeveri (Jugosllave) e cila ka mbjellë viset tona me varre të vllazënve tonë, se po i përzihemi në punët e mbrendëshme të saj? Si mundet nji qeveri me thanë se po i përzihemi në punët e mbrendëshme, kur shohim se për shkak të saj me mijëra fëmijë e gra sillen të zhveshur e të zbathur këtu nepër Tiranë e ushqehen me sevapet e amerikanëve e tepricat e ushtrisë. Qeveria Jugosllave nuk ka të drejtë për të na akuzue për një gja të tillë kur parlamenti shqiptar kërkonte vetëm në emër të njerëzizë e humanizmit të ndërpriten mizoritë serbe ndaj shqiptarëve.”

“Njiherë duhej të përpiqeshim për me i fitue Atdheut lirinë e pavarësinë, sot duhet të përpiqemi për me e ruejtun këtë liri e pavarësi, për me i sigurue rrojtjen e me e drejtue kah përparimi e qytetnimi”.

Noli e vlerësonte kështu Gurakuqin: ”S’ka patur një Gegë patriot ,aq të dashur midis Toskëve sa Gurakuqi. Ai qe midis muhadanëve dhe katholikëve, sa edhe midis Gegëve e Toskëve”, Gurakuqi ka qenë Ura e artë e bashkimit”. ( Nga Hamit Boriçi )

Thënie nga Komandanti Isa Boletini:

Edhe njëqind vjet jetë në paqa, të tana ia kam falë atdheut!

Edhe njëqind herë n’u rrëzofsha prapë kam me u çue e kam me dalë ku është balli më i vështirë i luftës!

Me vdekë për atdhe më duket si me le për së dyti!

Unë njëqind herë jetën e jap, po kurrë armën, nderin, Flamurin dhe Atdheun tim!…’

Unë kam ngrit krye për hakun e Shqipnisë. Nuk lypi shpërblime për vete.

Unë jam mirë kur asht mirë Shqipnia!

Poshtë revolja e Komandantit legjendar Isa Boletini