Në vitin që sapo lamë pas(2016), në një shkollë publike në Virxhinia u hoq nga  programi mësimor “Aventurat e Hakëllberi Finit”(“Adventures of Huckleberry Finn “) e shkrimtarit Mark Tuen, për shkak se libri ka  “ sharje të karakterit racist”.

Mendoni habinë time kur  gjithashtu gjeta në listën e librave të ndaluar  “Aventurat e Tom Sojerit”  për shkak se bibliotekat  e shikojnë si të dyshimtë protagonistin në “aspektin e karakterit moral’! Kujtesa ime  e gjimnazit ende  ruan të pashlyer mirënjohjen e  bukur të Beki Theçer për Tomin, kur ai e mori përsipër fajin e saj : “ Tom, how could you be so noble?”

Dy herë Mark Tuen i ndaluar! Pse? “Kush ka frikë nga Mark Tueni?” Si magnetofon i prishur  xhiron  në mendje refreni i sotëm i të qënit “politically correct”.

* **

Në fillim të viteve 1900s, në programet e shkollave të mesme amerikane listoheshin vepra të  Washington Irving, Nathaniel Hawthorne, Alexander Pope, Henry Wadsworth Longfellow, Charles Dickens, Sir Walter Scott, William Shakespeare, etj.

Sot vihet re një  tendencë e largimit nga letërsia, që fillon që tek moshat shkollore. Fëmijët amerikanë kanë filluar  të mbajnë “dietë” në letërsi. Ka nje përhapje të censurës për librin për fëmijë dhe duket sikur kushdo mund ta bëjë këtë, duke filluar që nga biblotekat pa kurfarë direktive apo udhëzimi. Zëri i specialistëve të letërsisë pak merret në konsideratë. Dr. Amy Pattee, në kolegjin Simmons,  Boston,thotë se  “studimet e fundit tregojnë që libraritë sa vjen e më shumë po angazhohen në vetëcensurim, pa asnjë udhëzim  nga lart.  Ato zgjedhin e bëjnë rekomandime leximi vetëm për libra për të cilët nuk ka debat apo mendime të kundërta. Kjo bëhet nga frika e reagimit të publikut “

Nëse do t’i hidhni një sy veprave  të ndaluara do të gjeni aty librat  tuaj më të preferuar të letersisë amerikane  dhe asaj  botërore.

Mark Tuen është autori që kemi njohur që herët në rininë tonë, ndaj të duket e habitshme të  dëgjosh që këtu në vendin e tij, ai rrezikohet të hiqet nga programet mësimore, ndërkohë që është studiuar  në shkollat amerikane për më shumë se 100 vjet nga breza e gjenerata të tëra adoleshentësh. Libri i Mark Tuenit “The Adventures of Huckleberry Finn” që nga lindja e tij e deri më sot mbetet një  nga  më  të diskutushmit e të gjitha kohërave..” Për herë të parë ky libër u ndalua në Concord, MA në 1885, duke u konsideruar  i përshtatshëm “ vetëm për lagjet e të varfërve(!)   

Në  shtetin e Virxhinias,  ngrihet sërish për diskutim pas ankesës se një nëne në mbledhjen e këshillit të prindërve.“Dëgjoj vazhdimisht që thonë “janë libra klasikë”.  Puna është që Huckleberry Finn ka te folur racor…. “

Debati  nëse  libri “The Adventures of Huckleberry Finn” është apo jo “racist”, për shkak se  fjala “negër”përdoret  shpesh  në roman,  ka ngritur dyshimin nëse ky libër është i vlefshëm për të qënë në sistemin arsimor  të shkollave të mesme  publike.

Ndërkohë ka mësues që dalin në opozitë me këto libra për shkaqe të çudiçme, shpesh të pabesushme që vënë në dyshim kulturën e përgatitjen e tyre profesionale.

Në 2009  në shtetin e Uashingtonit, një mësues i shkollës së mesme, Xhon Folli, kërkoi që libri të hiqej nga programi mësimor e të zëvendësohej me një libër më modern. “Romanet  ku fjala ‘N-‘ (negër )përsëritet, duhet të hiqen nga përdorimi.” -deklaroi ai- Vetëm duke dëgjuar fjalën “negër” nxënësit shqetësohen. Madje Folli  shkoi deri aty sa të kërkojë që të hiqen  nga lista  e leximit të gjithë librat që kanë  këtë lloj gjuhe edhe për të treguar që Amerika “është gati për ndryshim”. Ai e shikoi të arsyeshëm një ndryshim të tillë  me rastin e zgjedhjes e Obamës president. E vërteta është që zgjedhja e Obamës president, ishte jo vetem një ngjarje historike-I pari president  me ngjyrë  në SHBA, por qe edhe  mjaft emocionale. U duk për një moment se diferencat racore do të shkriheshin dhe humbisnin përfundimisht.

Në 2011, botuesit u përpoqën ta zbusnin problemin, duke zevëndësuar fjalën “negër “ me “skllav” , por  për një njeri të të lirë ky ishte adresim krejt i gabuar.

Në vitin që sapo kaloi (2016), libri Aventurat e Hakëllberi Fin u hoq nga programi mësimor në një shkollë publike të shtetit të Virxhinias  për shkak të fjalorit “racor”. Në Virxhinia, në shkollat publike prej nga  mori shkas ky shkrim, aktualisht po rishikohen librat e Mark Tuenit për të vendosur nëse do t’ja vlejë të vazhdojnë t’i mbajnë në libraritë e shkollave ose jo. Romani tjetër, i Mark Tuenit,  “Aventurat e Tom Sojerit”  u ndalua në bibloteka sepse biblotekarët  e shikojnë si të dyshimtë karakterin e protagonistit .

Ekspertë e letërsisë pohojnë se “nëse vendoset që të mos studiohen këta libra, atëhere do të thotë që  ta fshijmë artificialisht rracizmin nga  realiteti,  kur ai në fakt egziston në shoqërinë e sotme amerikane. Philip Nel, profesor i gjuhës angleze  në  universitetin e Kanzasit, specializuar në literaturën për fëmijë,  në një intervistë për shtyp tha se  fakti  që libri nuk i bën të ndihen mirë nxënësit e mësuesit për shkak  të gjuhës së përdorur, nuk është shkak për të mos i mësuar këto libra. Në të kundërt. Pikërisht diskomforti  që ata provokojnë, është  një ndihmë e madhe për  një mësues të mirë  për të krijuar një debat  të frutshëm  në klasë.

Përmenda këtu fatin e dy librave për fëmijë . Mjerisht  lista e librave të ndaluar është e gjatë dhe përfshin kryevepra botërore

Nëse do të bëhet zakon ndalimi i librave, kjo i hap rrugë censorizimit dhe shtypjes së fjalës së lirë.

Albana M. Lifschin

Janar 2017