Kam lindur më 23. 12. 1951, në muajin e zi, të kohës së zisë, nën regjimin më të zi komunist. Më 23 shtator të vitit 1968, krye-hetuesi sadist, Llambi Gegeni, hetuesi xhahil Shyqyri Çoku dhe prokurori mizor, Thoma Tutulani, më sakatuan në Degën e Punëve të Brendshme në Shkodër, më çanë kokën, më qorruan njërin sy, më shurdhuan njërin vesh, mbasi më thyen disa brinjë, gjysmat e dhëmballëve dhe gishtin e madh të dorës së majtë, më 23 tetor 1968, më çuan në gjykatë, ku mjerani Faik Minarolli, më dha një dhjetëshe burg politik. Pasi më prenë gjysmën e dënimit, sepse isha ende minoren, gjashtëmbëdhjetëvjeçar, më 23 nëntor 1968, më shpunë në kampin politik të Repsit dhe prej atje, më 23 shtator 1970, në kampin e Spaçit, ku më 23 maj të vitit 1973, në revoltën e të dënuarve politikë, u dënuan me vdekje dhe u ekzekutuan me pushkatim, katër martirë; Pal Zefi, Skënder Daja, Hajri Pashaj dhe Dervish Bejko.

Më 23 qershor 2013, humbi zgjedhjet Partia Demokratike, proces më se normal në demokracinë që mëtojmë. Por më 23 tetor 2013, Drejtori i Përgjithshëm i Qeverisë rilindase, dërgoi urdhrin Nr. 2203, datë 23.10.2013, për; Lirimin nga detyra të një punonjësi policie. Pra Providenca Hyjnore, u pleks me Providencën rilindase neokomuniste dhe, pikërisht më 23 më zëvendësuan, as më pak e as më shumë, po me ish-operativin e Sigurimit të Burgut të Burrelit. Ku do kishte më domethënëse se kaq?! Ish-i burgosuri politik, zëvendësohet nga ish-persekutori!

Autori

SHKËLQIM ABAZI

R E P S I

                                                         (Kampi i punës së detyruar)

Memuaristikë

E sikterisa skrromën e qelisë! Falenderova nga thellësia e zemrës Bajramin, atë burrë shtat-imët, fjalëpakë po punë shumë që bënte për të tjerët atë që s’e bëri kurrë për veten, pastaj u nisa për te jataku im, ku kisha një muaj pa u shtrirë. Ngjita shkallaret e drunjta dhe u ula mes shokëve të krahëve. Kur e gjenda aty, një ndjenjë e veçantë kënaqësie më kaploi shpirtin. M’u bë se isha kthyer në shtëpi, mbas një mërgimi të gjatë e të lodhshëm! “Çudi si u tjetërsoja robi! Edhe atë shtatëdhjetë centimetër territor, ku na kishin ngujuar me dhunë, ta konsiderokërka pronë, edhe kur kjo s’i përkiste individit po komandës së kampit! Po edhe dy fqinjët, deri dje të panjohur, t’i shohkërka si pjesëtarë familje”?!

Këto po bluaja atë moment, por s’pata kohë të shtyhesha më thellë sepse të njohur dhe të panjohur afroheshin, më jepnin dorën, më hidhnin një “të shkuara” apo “të shkume” sipas dialektit dhe iknin, t’iu linin radhën të tjerëve. Unë që s’e prisja gjë dhe këtë kallaballëk, iu shtrija dorën mekanikisht, përcillja të parin me një “tu rrit ndera” dhe prisja tjetrin më pas. S’më besohej që në aq pak kohë të isha bërë kaq i njohur! Por kisha qenë i gabuar, vargu pafund i vizitorëve të moshuar apo të sëmurë, që s’iu dija as emrin, më detyroi të ndryshoja mendim.

I ndryrë në qeli mendoja se për një muaj do më harronin edhe ata që më kish pjekur puna, jo më të tjerët! Por ngjarjet kishin rrjedhur ndryshe. Në kamp, gjestit tim, i kishin mveshur ngjyra nga më të çuditshmet. E kishin sjellë e përcjellë, e kishin gjykuar e stërgjykuar, e kishin tjerë gjatë muhabet pas muhabeti dhe në fund, efekti që kish prodhuar ky lajm kish marrë sens krejt të kundërt, me atë që mëtonin komanda; domethënë, të arrinin të intimidonin të rinjtë e tjerë nëpërmjet terrorit. Ngaqë pjesa e shëndoshë këtë gjest e merrnin si shembull pozitiv, ua servirnin rishtarëve si mënyra më e mirë të të vepruar, kur të gjendeshin në të njëjtët kushte apo nën presionin e spiunëve dhe imoralëve të futur nga operativi. Por kish dhe nga ata që e konsideronin këtë veprim një reagim ekstrem, të tejskajshëm, pothuajse çmendurak. Gjithsesi në interpretime, mbizotëronte opinioni pozitiv.

Siç do të më bindnin miqtë e mi, po edhe nga përvoja e viteve më pas, ky gjest ish kryer në kohën e duhur, në vendin e duhur dhe kundër njeriut të duhur, që opinioni e konsideronte si eksponentin tipik të së keqes në kampe. Mësimi që pësoi Sali Nela, do kujtohej gjatë në jetën e burgjeve dhe do shërbente si një shembull i merituar, për të ngjashmit e vet në vese. Askush ndër ta s’do guxonte, t’iu binte më qafë të rinjve. Togfjalëshi “të pret qyreku kokës”, ose “ja te është qyreku!”, u futën si neologjizma në zhargonin e burgjeve. Madje një plakush trup-kërrusur që e shihja për herë të parë, kur më vizitoj pas biruce, uroj me një shprehje disi të çuditshme: – “T’ju rrojë qyreku, e me jetë të gjatë”!

Xha Sherefi, që ish gati ta kthente çdo fjalë në shaka e shpotiti; – “Or Gole, t’na rrnoj culli a qyreku”|? – “Po, qyreku a derman, se djalin e kemi të ri dhe e ka jetën përpara”! – ja ktheu plakushi gazmor. Kështu, për një muaj ngjarja kishte valuar në kazanin e thashethemnajës së burgut. Falë propagandës që udhëhiqnin pleqtë e mi, të fjalës autoritare të Dom Markut, nëpërmjet informacioneve të atyre që hynë e dolën gjatë atij muaji në biruca dhe që kishin treguar edhe për qëndrimin tim atje, qenkësha bërë i famshëm kot më së koti, pa asnjë synim për t’u bërë i tillë! Radio-burgu që s’rreshtte asnjëherë së shpërndarë lajme në gjithë universin e burgogradit Shqipëri, e kishte përçuar këtë famë, gati kudo ku kish të dënuar politikë.

Ky rast e kish kapërcyer orbitën e telave me gjemba të politikanëve dhe ishte futur edhe brenda rrethimeve, në kampet ordinere. Transmetimi i pazakontë, me mjete të pazakonta, e kish veshur ngjarjen me veti të pazakonta. Mbas lirimit nga burgu, vite më vonë kur kryeja shërbimin ushtarak në një repart pune në Shkodër, një grup zboristësh, duke lozur bixhoz, u grindën keqas me njeri tjetrin, dikush nga ata rrëmbeu qyrekun dhe e demonstroi si armë, që mund të përdorej për mbrojte, po edhe për të bërë drejtësi. Kjo u bë shkas që disa ish të dënuar ordinerë, të cilët ishin pjesë në lojë, përmendën historinë e “qyrekut” që e mbanin vath në vesh. Natyrisht, e mbështjellë me tisin e misterit, siç vishen legjendat, e kishin deformuar.

Në grumbull mes tyre, u gjend edhe një ish bashkëvuajtësi im, sapo dëgjoi të përmendej “qyreku”, më hodhi një vështrim kuptimplotë. Kur gjakrat u ftohën dhe lojtarët vazhduan lojën qetësisht, bashkëvuajtësi më tregoi historinë e “qyrekut”. Pa dashjen time, isha vënë në qendër të vëmendjes, gjë që më sikletosi së tepërmi. Kur të pranishmit e kuptuan se personi për të cilin flitej, isha unë, askush s’donte ta besonte, sepse thashethemnaja dhe radio burgu, më kishte tjetërsuar, më kishin mveshur me muskuj dhe figurën time delikate, e kishin shtënë nën një aparencë gjiganteske. Origjinali që kishin para syve, i zhgënjeu, ngaqë s’po shihnin “Herkulin” që supozonin.

Pavarësisht se si e pagova unë, gjesti dhe gjykimet rreth tij, më vlejtën tepër në vitet e mbetura të burgut. Askush s’tentoi të më ngacmonte së dyti, apo të më hidhte, qoftë edhe një fjalë të vetme. Fakti që një shesh “qyreku”, më kish shndërruar në vip, atëherë i thoshin garip, më mbrojti. Edhe pse asnjëherë s’u ndjeva i atillë, i kalova vitet e burgut, si një garip. Mbasi mbaruan përshëndoshjet dhe u larguan të shumtët, mbeta vetëm me pleqtë dhe fqinjët. Bajrami grumbulloi teshat që më dërguan në birucë ditën e parë, i lidhi shuk dhe u nis t’i përvëlonte me finjë.

– “Do t’i laj që t’ua kthejmë atyre që ua morëm”! – “Kush janë ata”? – pyeta me kureshtje. Doja t’i njihja, që t’iu shprehja mirënjohjen për sakrificën që bënë për mua. – “E ç’të duhet ty, kush janë”? – ma preu xha Esherefi. – “Thjeshtë, t’i falenderoja”! – ia ktheva. – “I kena falenderue na! S’të mjaftoka kjo”! – i ra shkurt. – “Të lutem Bajram, falënderoi edhe njëherë në emrin tim”! – iu drejtova patriotit. – “Mos kij merak, mbasi t’i laj do ta bëj”! – më siguroi ai. Sidoqoftë, i falenderova edhe njëherë me vete, gjithë ata që m’u gjendën në atë hall, siç vazhdoj t’i falenderoj pareshtur edhe sot: “Ju falenderoj pa përjashtim, të njohur e të panjohur, për gjithë ç’bëtë për mua ato çaste mjerimi! S’do t’ua harroj sa të kem frymë”!

Qëndrimi njëmujor në qeli, më kish rraskapitur. Mbas dushit dhe pak ushqimi që më sollën miqtë, ndihesha i drobolisur. M’u rënduan qepallat dhe një gjumë qorrollepsës, më koti. Vaska që e vuri re se po më kapiteshin sytë, duket u mor vesh me shenja me të tjerët, sepse pashë pleqtë që njëri pas tjetrit, të largoheshin në heshtje. Vet ai u mënjanua dhe më hodhi mbi shpatulla një velenxë të leshtë. Një muaj pa vënë brinjët mbi jatak, eshtrat e lënduara më ranë rehat dhe…! Fjeta…, u zhyta në një gjysmë-gjumë fantazmagorik.

Para syve m’u fanepsën ca figurina të përçudnuara, me ca surrate të shtrembët e vëngarashë, njëri më i shëmtuar se tjetri. Dikush hapte gojën si shpellë dhe ngërdheshej, një tjetër më ulërinte rrëzë veshit me ca britma skëterre, me sa i nxirrte gurmazi, të tjerë ende, hidheshin e përdridheshin në një valle groteske, të denjë për pjellat e FERRIT. Fantazmat e dala nga hiçi, të veshura me petka shumëngjyrëshe; të bardha, të zeza, të verdha, të kuqe që i ndërronin pareshtur, deri sa përfunduan me uniforma keptarësh; hiqnin vallen me radhë, duke zëvendësuar njëra-tjetrën. “O Zot, sa e frikshme kjo valle fantazmash”?!

Dikur një hije u shkëput nga rreshti dhe më ulëriu, sa më çau timpanin: “Or tëj, a t’ka pëlqy hoteli pa qera! Ndërsa një tjetër e pasoi: – “Ala tuj fjet, ky debil?! Mos don një kovë ujë mbi kry, a”?! Në gjumë do kem qenë? Apo duke ëndërruar? Një Zot e di”! Brofa sakaq i tmerruar, hodha sytë qepalla-qepur andej nga m’u bë se më vinte zëri. Kqyra për kovën me ujë. Asgjë. Mugëtirë. Kapanoni m’u vërtit përqark. Ula dorën mbi kofshë dhe pickova veten, deri sa më dhëmbi mishi. U bëra esëll. Mes korridorit, një polic ulërinte me sa zë kishte:

– “Or tëj, a s’të doli nji muj, a? Shpejt n’apel! Apo don ala, or tëj”! – më shungëlliu si fishkëllim gjarpëri, kërcënimi i fundit. “S’paskësha qenë në ëndërr, marramenthi m’i paska errur sytë”! Atë moment xha Esherefi, më kapi për krahësh të mos plandosesha përtokë: – “Kadal, or mec”! U përmenda, zbrita shkallaret dhe dola jashtë në shesh, ku ndjeva të më rrihte vrulli i të ftohtit mirditor. Ish ende herët, punëtorët s’ishin kthyer nga puna. Bëhej apeli i gjashtëqindëshve. Zakonisht pak para se të futeshin në kamp të tjerët, numëronin të këtushmit, që të mos e përsëritnin dy herë; jo se ndjenin dhimshuri për “armiqtë” e pushtetit, përkundrazi, por s’donin në këtë acar dimëror, t’i hapnin garramete vetes.

Kur mbaroj numërimi, tellalli thirri për ndarjen e gjellës. Unë s’e mora mundimin të vija te kazani, për të marrë atë lëtyrë neveritëse preshi pa pikë yndyre, jo se s’më hahej por thjeshtë isha i drobolisur. Ndaj, shpejt e në jatak, ku u shtriva sërish. Por këtë herë u mbulova me jorgan e batanije dhe pa e zgjatur, u zhyta në harresë të thellë. U zhduk bota fantazmagorike e ëndrrave, Leti ndehu velat e tymta. Dikur u zgjova. Jashtë mbi kodrat e Repsit, errësirë e plotë. Sa kisha fjetur? S’e di! Shumë? Mbase! Sa orë duhet të kish kaluar prej daljes nga qelia? Një përjetësi! S’e kisha idenë, nocioni kohë më ishte lajthitur keqas. Mbase do të ketë qenë shumë vonë. “Mos jam ende në birucë dhe s’po e kuptoj ku gjindem”?! Isha i çakorduar. “Eh ç’të bëka qelia! Qelia…, qelia”?!

Ishte ndëshkim i rëndë, jo vetëm pse shkaktonte dëme fizike, po më shumë të shkatërronte psiqikisht. Kam njohur mjaftë të ndëshkuar, që kur dilnin nga izolimi, edhe mbas një muaji e më tepër, vinin vërdallë nëpër kamp kuturu, si ujku qorr. Aq të trullosur ndiheshin, saqë shpesh ndodhte të humbnin edhe kujtesën, në vend që të drejtoheshin në kapanonit të tyre, përfundonin diku në një tjetër dhe kish bërë vaki, të shtriheshin në jatakë të huaj, me pandehmën se ishin në të tyrin. Hutaqët në kampe, i shpotisnin me shprehjen: “Qenke qorrollepsur, si të kesh dalë nga qelia” dhe kjo s’ishte pa bazë.

Edhe unë u zhyta në sindromën e këtij fenomeni, natyrisht jo në gradën sa të ngatërroja kapanonin apo shtratin, por në momente të caktuara, sillesha në shesh kot më së koti, apo nisesha të shkoja në nevojtore, e përfundoja në kuzhinën private, pa synim të caktuar dhe kur e kuptoja gabimin, qeshja me veten: “U qorrollepse, Çim djali”! pastaj mbasi tundja kryet, kthehesha për ku isha nisur. Dhe kjo s’më ndodhi vetëm njëherë. Çoroditjet e kësaj natyre dhe ato që vëreja te të tjerët, më bën të reflektoja:

“Duhet të gjej rrugën më të mirë të mundshme, të shmang ndëshkimet e kota. – Po të zuri? – më pyeste alter-egoja. – Po më zuri? Epo, ç’të bëj, do rezistoj”! – ja ktheja unë. Sidoqoftë, këtë idiomë i sugjerova vetes atë mëgjes të brymtë, që gjithsesi s’e pata të lehtë ta vija në zbatim, për shkak të rrethanave që të impononte ambienti dhe që s’vareshin nga vullneti yt. Po nga provokimet e të tjerëve, nga humori i policëve dhe ngacmimet e spiunëve, që të vardiste pas operativi i kampit.

Pra, grami që kishte zaptuar terrenin, duhej shkulur nga rrënja. Atë mëngjes të ftohtë dimri, megjithëse kish zbardhur s’po jepnin sinjalin për zgjim. “Ishalla iu ka ngecur ora”! se si me shkoi në mend ky budallallëk. – “Mendon se sot do na lenë rehat të pushojmë apo, do na mërzitin me kontroll, si çdo të dielë”? – zëri i dikujt që lëvizi nën mbuloja dhe i drejtohej fqinjin, më trandi. – “Një Zot e di! Dreqi ua merr vesh huqet këtyre”! – ia ktheu tjetri argjumësh. Përgjigja sikur e davariti perden e avullt që më ndehej në tru. U ktheva në jatak, në një krah xha Esherefi gërhiste me një sinkron të ngjirur, në anën tjetër, Vaska lëvizi nën velenxën thekë-varur.

S’fola, u shtriva sërish. “Ej djall o punë, s’thonë kot: biruca të nxjerrka fiqirin! Si?! Paskërka qenë e dielë dhe s’e paskësha ditur”?! “Mba mendjen bir-o, se kokërr gruri është dhe fiu, fluturon e ikën…”! U përpoqa t’i mbyllja sytë, po gjumi qe arratisur larg. Mendime të vagëllta, pa asnjë lidhje me realitetin, suleshin dhe përplaseshin në muret pa konture të odëzave të trurit dhe dilnin sosh, më rrëmujshëm seç kishin lyrë, pa lënë vraga. Pas pak nisën lëvizjet hyrje-dalje në derë. Në fillim pleqtë që vuanin nga koliti dhe postatet e më prapa edhe të tjerët.

U ngrita edhe unë, u vesha dhe si hodha krahëve xhaketën bëra për nga banjot. Kur pashë se te nevojtoret njerëzia prisnin radhën si mëngjesin e parë kur mbërrita këtu, m’u bë se kisha ri ardhur edhe njëherë rishtar. Kur i lirua një kthinë u futa, kreva nevojën dhe u çova për t’ia liruar tjetrit, që priste me shpinë kthyer ndaj meje. Zbrita te çezmat t’u hidhja dy grushta ujë syve; tashmë në oborr, lëvrinin grupe dyshe-treshe. Gumëzhimat dhe trokëllimave e nallaneve ë drunjta, përziheshin me zërat njerëzor e, zhurmonin sa të hiqnin trurin.

“Mirëmëngjesi! Si ke ndjeh? Kalimera! Dobro veçe! Bonzhur! Suonmatino! Gutmorgen!” përshëndesnin në të gjitha gjuhët e folura dhe gjithkush ikte në punën e vet. Duket shpejtonin ta shfrytëzonte këtë moment lirie, për të kryer nevojat më të ngutshme. Dikush në kuzhinë përvëlonte ujin për të regjur ndonjë kore bukë të tharë, një tjetër përgatiste papare me ca krodhe të thara, apo trahana, që në këtë athëtimë të acartë të ngrohte barkun, kurse teraqinjtë e kafesë, zienin xhezvet apo sapllakët e konservave nëpër vatrat e lira të zjarrit, apo me grumbuj lëmishtesh nëpër cepat e mbrojtur nga era. Por më të shumtët vërdalloseshin kot dhe lëpinin buzët.

Në këtë mizëri ecejakesh, Secili kryente punën e vet, me rregullsi milingonash. Ndërsa unë, vetëm për kënaqësi vizuale, sorollatesha pa synim. Pas tridhjetë ditësh, arrija të shihja kaq njerëz bashkë. Ç’kënaqësi! Hyra mes vorbullës e po sodisja mizërinë. Për një muaj rresht kisha parë veç shokun e qelisë, po edhe atë, kur kisha, pastaj dy herë në ditë këmbehesha me policët, kur na hapnin derën për nevojat personale. Po aq herë shihja edhe ndihmës kuzhinierin, kur vinte ora që na sillte këllirën. Përjashto rastet, kur për probleme që s’vareshin prej nesh, shtohej numëri i ushtarakëve, domethënë atëherë kur duhej të forconim kurrizin, për të pritur breshërinë e kopaçeve apo të falenderonim Zotin, kur s’na lidhnin me tel bari, po vetëm me gjermanka. Pra, me këtë numër të kufizuar individësh, kisha ndarë muajin.

Kur u gjenda mes kaq shumë të ngjashmëve, midis këtij rrëmeti, se ç’m’u ndërmend legjenda për pazarin e famshëm të Roskovecit, ku si shitësit edhe blerësit, jepnin e merrnin me njeri tjetrin me britma dhe ulërima. Kush e kush të ulërinte më shumë, që t’ia kalonte shoqit dhe në fund, në vend të shisnin pulën, shisnin gruan, sepse kjo e fundit kish krrakërritur më fortë. Por nëse xhambazët e pazarit, me të shitur gomarin mashkull, për femër, ja mbathnin e zhdukeshin, këtu në ndryshim me kallaballëkun e tregut, askush s’mund të çante ferrën. Ishte e pamundur të delte jashtë rrethit edhe po të mërziteshe, edhe nëse rrëmuja e këtij pazari të nxirrte mendjen. Gjithkush detyrohej t’i nënshtrohej terapisë-burg dhe të vërtitej pafund, brenda këtij qerthulli, dopio-rrethim telash gjembaçë.

“Sa mendje të ndritura mund të kenë grumbulluar këtu? Sa profesione? Sa kombe? Sa raca? Sa gjuhë? Sa kanë kaluar në këtë derë? Sa do kalojnë ende? Sa do kenë vdekur? Sa do vdesin? Sa janë gjallë? Sa kanë degraduar? Sa do degradojnë”?! O Zot, më doli mendja! Afër një gjysmë ore u robtova me këto andralla, pa përgjigje. Me trurin tym, po sillesha kot, kur dëgjova dikë të më thërriste në emër. Ktheva kokën nga erdhi zëri, një fytyrë-vulash i panjohur po më avitej me hapa të shkurtër. Ishte fytyrë e paparë, sidoqoftë e prita.

E vështrova nga afër, portreti i tij s’më kujtonte asnjë. Burreci shtatshkurtër, me një nishan sa një pesëlekëshe aty ku bashkohet faqja me hundën, më buzëqeshi lehtë. Më zgjati dorën ftohtë, në distancë. Ky gjest zyrtar s’më ngrohu, madje mund të them, më preku në sedër. U mata njëherë të mos i përgjigjesha, po ndërrova mendje. – “Nga Ber-r-rati jeni ju”? – më pyeti në shumës, gjë që e zmadhoi edhe më distancën. Dëgjova “rr-në” grykore, ta theksonte fortë si francezët. – “Në mos gaboj, keni qenë i dënuar-r-r në izolim”? – vazhdoi vulashi, me “rr-në” që më gërrici veshin. – “Po, jam beratas dhe dje dola nga izolimi”! Ai dukej sikur po përtypej: – “Par-r-ra një jave, u lir-r-rua një i bur-r-rgosur i vjetër-r-r, që e kisha shumë mik, më ka lenë një por-r-rosi për-r-r ju”?

U topita, as në imagjinatë s’guxoja t’a kaloja idenë, se mund të gjendej ndokush të më linte diçka, apo të ndjente detyrim karshi meje; aq më tepër i burgosur i vjetër! Hamendësova për rastin; përjashtova pleqtë, që edhe mund të sakrifikonin diçka, por ata kishin edhe shumë vite burg mbi kurriz. Vetëm Sulua, patrioti im, lirohej pas ca muajsh, po edhe ai s’kish ndonjë prokopi të më linte. – “Ish një, që ish dënuar-r-r në moshën të r-r-re, par-rr-a shumë vitesh, tani mbas kaq kohësh, i erdhi r-r-radha të lir-r-rohet…”, – vulashi pushoi, por “rr”-të gërricnin ende.

– “Se kuptoj, ç’lidhje ka kjo me mua? – e ndërpreva. – Unë s’para kam miq këtu, s’kam mbushur as tre muaj, një nga këta e kalova në qeli, kështu vetëm dy muaj efektive më bëhen”! – vijova dyshues. Isha mosbesues, dyshova mos po më punonin ndonjë rreng, siç kisha dëgjuar të rrëfenin për pragmatistët. “Hej dreq, or ç’më pandeh mua ky vulashi, ndonjë zabërhan, që gërmon koshat e plehrave”?! por e kafshova gjuhën, si nxora këto fjalë. Gjithaq, serioziteti i xhuxhit përballë, s’të linte përshtypjen se mund të ish lojë. – “Po, mbase keni të dr-r-rejtë, por-r-r, meqë miku im e kish taksur-r-r, që kur-r-r të delte, sendet per-r-rsonale, do t’ia linte të dënuar-r-rit më të vogël, duket të r-r-ra në hise ty. T’i gëzosh! Do takohemi pas apelit”! – sërish në distancë, më ndeu dorën.

Bash atë moment, një zë i rrëmujshëm e la me dorën pezull: – “Or profesor, a ti ma paske grabit nxansin, mue? Kam tash nji sahat tuj e kërkue, m’ka fugue e asht pa hanger”?! – ishte xha Esherefi, me një lugë të madhe druri, që e tundëte në hava. – “Hajd or mec”! – por pa hedhur dy çapa, iu kthye vulashit: – “Or profesor, a s’po vjen ene ti me hangër dy lugë me na”?! “Qe besa, sot asht ftoht, e vet kam përvëlue do krande buke n’ujë t’valë, me nji fije t’lyn”. “Hajd çuno, hudhi kambët, asht tuj na prit Vaska”! – më urdhëroi mua dhe vrullshëm siç kish ardhur, u kthye e mori për nga kuzhina private. Unë dhe “profesori”, që u luhat për një çast, e ndoqëm pas.

S’e besoja që vulashi do të qe vërtetë profesor. “Tallet xha Esherefi! Ai edhe mua ma vulosi titullin asistent profesor! Po, kë ka lënë pa titull ai, vallë? Ç’i vë veshin! Të gjithëve ua ka dhënë nga një”! i dhashë dum, dhe moskokëçarës bëra teposhtë. Në një kënd të kuzhinës, pashë Vaskën që po sistemonte mbi dy copa tullash si mbi një piedestal, tenxheren e zezë dhe anash saj, rreth e qark ca ftona të veckël, si karrige liliputësh.

Zumë vend mbi to. “Profesori” ndenji pak si i mënjanuar, por xha Esherefi e ftoi së dyti dhe u ul edhe ai mbi një stol; mandej secili nxori lugën dhe nisëm të hanim. O ç’kënaqësi, të haje në grup! Kisha një muaj i veçuar! Urija po m’i gërryente zorrët. Për tridhjetë ditë, kisha ngjeruar vetëm presh dhe lakër, pa pikë t’lyni dhe gjithmonë akull të ftohta. Ndërsa tani që po fusja të ngrohtë në gojë, m’u mpinë nofullat dhe më dhembnin dhëmbët. Paparja sikur ma pruri shpirtin në vend. Këtë ndjesi e shpreha, ndaj dashje pa dashje, u shndërrua në temë që u rrah gjatë në atë rreth të ngushtë.

Kur i mori fjalën profesori, u shtanga: – “Askush s’ka të drejtë ta gjykoj një të uritur, pa e njohur vetë urine:! – kështu e nisi ai. Uria errëson edhe mendjet më të ndritura! Egërson të urtët, qetëson të egrit! Uria pjell mjerimin, injorancën, krimin, prostitucionin, degjenerimin. Por mbi të gjitha. prodhon një brez amorfësh, me personalitet të cungët. Barku bosh, boshatis edhe trurin! Uria ka ekzistuar përherë si fenomen social, që nga lashtësia deri në ditët tona. Me gogolin e saj, kanë spekuluar në çdo epokë. Filozofët materialist, si demagogë të paskrupuj, e kanë shfrytëzuar dhe e shfrytëzojnë edhe sot e kësaj dite, këtë fenomen malinj të shoqërisë, për të nxitur revolucione të dhunshëm, që të përmbysin sistemet politike. Memorie.al