Në një ceremoni emocionuese, personalitete nga fusha të ndryshme u mblodhën për të nderuar Bedri Alimehmetin, një figurë thelbësore për kulturën shqiptare.

E bija e tij, gazetarja Alba Kepi, shprehu mallin për babain, duke theksuar përkushtimin për të ruajtur amanetin e tij dhe identitetin e Tiranës.

Me veprat e tij, Bedri Alimehmeti do të mbetet gjithmonë një figurë e paharrueshme në historinë e vendit.

Mjeshtri i madh, Bedri Alimehmeti, u përkujtua nga familjarët, miqtë e kolegë në një ceremoni plotë emocione e kujtime për ikonën e gazetarisë sportive dhe personalitetin e kulturës. E bija e tij, gazetarja Alba Kepi, shprehu mallin për njeriun e shtrenjtë

‘’Edhe mua më ka munguar shumë. Më ka munguar kur thoshte që Alba gjithmonë mos mungo respekt edhe në punën tënde’’, tha Kepi.

Theksoi se do të vazhdojë të ruajë amanetin e tij për identitetin e Tiranës dhe për kujdesin e dorëshkrimeve të çmuara që ai la pas, duke premtuar se do ta mbajë gjallë trashëgiminë e tij.

‘’Amaneti i tim ati është i shtrirë edhe në veprën e tij. Ai ka lënë ende shumë libra të pabotuar’’, tha Kepi.

Ish-presidenti Bamir Topi ndau kujtime personale, duke pasqyruar lidhjen e veçantë që kishte Bedri Alimehmetin.

‘’Do ta kujtojmë si një njeri besnik i familjes, besnik i shoqërisë, besnik i qytetit dhe qytetarisë’’, tha Topi.

Krahas sportin dhe Bedri Alimehmeti u angazhua për të mbrojtur e trashëguar vlera të kryeqytetit të cilit i kushtoi jetën e tij.

Ai ishte një skenarist i njohur i “Sofrës Tiranase” dhe një nga themeluesit e Shoqatës “Tirana”.

Arben Tafaj, kryetari i Shoqatës “Tirana”, e konsideroir atë si një shtyllë të rëndësishme të identitetit kulturor të qytetit.

Ndërsa Perparim Tavo e përshkroi si një njeri që la një gjurmë të paharrueshme në historinë e vendit, duke theksuar ndikimin e tij në kulturën shqiptare.

Bedri Alimehmeti lindi më 11 tetori 1945, dhe mbylli sytë përgjithmonë në moshën 78 vjecare.

Duke ndarë kujtimet dhe biseda të qeta, ashtu siç do të dëshironte Bedri Alimehmeti, ata që e njohën thanë se emri i tij do të mbehet përjetësisht.

VOAL- Revista “Sindh Courier” qe publikohet në gjuhën angleze në Karaci, (Pakistan) nga shkrimtari dhe publicisti i njohur pakistanez Nasir Aiaz, po boton romanin ‘Shtatori i gjëmës së madhe’ të shkrimtarit Skifter Këlliçi, i cili, nën titullin ‘Disastrous September’ është botuar vitin e kaluar në Amerikë nga Enti botues Lulu.

Siç dihet, ky romani i kushtohet 9/11, tragjedi në të cilën, si pasojë e akteve të një grupi terroristësh fanatikë islamikë, mbetën të vrarë 2981 njerëz, ndër të cilët dhe tre shqiptarë – Frrok Camaj, Mon Gjjonbalaj dhe Simon Dedvukaj, të kthyer në personazhe të këtij romani.

Këlliçi ka punuar gjatë viteve 1999-2001 security guard në Aeroportin Ndërkombëtar Logan të Bostonit dhe atë mëngjez ka parë të kalonin nga një pikë kontrolli e Terminalit B të këtij aeroporti një grup prej 5 pasagjerësh të rinj arabë, pa e ditur se këta ishin disa nga terroistët që pastaj u futën një avion ,vranë pilotët, e kthyen atë në një predhë gjigande, që goditi një nga Kullat Binjake. Pas disa minutash një grup tjetër terroristësh veproi në të njejtën mënyrë me avionin në të cilin fluturonin duke goditur kështu kullën tjetër binjake.

Revista ‘Sindh Courier”, siç nënvizon Nasir Aiazi në një intervistë të dhënë gazetës së përjavshme “Nacional”, është e njohur jo vetëm në Pakistan, por edhe në 70 vende të tjera të botës.
Në numrat e saj të ardhshëm kjo revistë do të vazhdojë të botojë fragmentet deri në fund të këtij romani.

Për herë të parë vepra e klerikut të shquar të kishës katolik Atë Pjetër Meshkalla është botuar e plotë. Në famullinë “Zoja e Shkodrës” u promovuan tre botime për Atë Pjetër Meshkallën, “Vepra Letrare”, libri “I Drejti që rrnoi me dëshmue” dhe “Lili ndër Ferra. Këto botime vijnë 36 vite pas ndarjes nga jeta shprehet botuesi Frano Kulli teksa deri tani vepra letrate e një emri si Atë Pjetër Meshkalla u la plotësisht në hije duke mos patur vëmendjen e duhur….

Botimi i veprave të Atë Pjetër Meshkallës përkoi edhe me 5 vjetorin e themelimit të bibliotekës “Zoja e Shkodrws” pranë kishës katolike e cila është pasuruar me libra të rëndësishëm në këtë periudhë….

Atë Pjetër Meshkalla duke mos pranuar bashkëpunimin me komunistët u dënua me 15 vite burg në vitin 1946 ndërsa u lirua në 1961. 6 vite pas daljes nga burgu i shkroi një letër Mehmet Shehut kundër regjimit monist. Pasi u demaskua në Institutin Pedagogjik të Shkodrës u dënua edhe me 10 vite të tjera burg dhe pas lirimit u internua në Vlorë ndërsa u nda nga jeta në vitin 1988 duke lënë pas një veprimtari të çmuar si patriot e meshtar por edhe si një njeri i shquar i letrave shqipe. U deshën 36 vite pritje që vepra e tij letrare të botohet e plotë.bw

Qendra për Hapje dhe Dialog (COD) në bashkëpunim me Bashkinë Vlorë organizoi mbrëmjen poetike kushtuar poetit, diplomatit dhe kryebashkiakut të viteve ‘20-‘30 të shekullit XX, Ali Asllani.

Në skenën e teatrit “Petro Marko” u ngjitën aktorët Yllka Mujo, Viktor Zhusti, Rozeta Ferri dhe Artan Islami, duke performuar vargjet lirike të poetit vlonjat. Ata u shoqëruan nga muzika e Aulon Naçit në piano dhe kuartetit të harqeve, i përbërë nga Dejon Bendaj, Vilson Guri, Albana Kola, Dorina Laro dhe në fyell e cylë dyjare Vendim Kapaj, me pjesëmarrjen e sopranos Suada Gjergji. Interpretimet janë përcjellë mes duartrokitje nga të pranishmit. Drejtoresha e Qendrës për Hapje dhe Dialog, Jetona Koçibelli, falënderoi artistët për bashkëpunimin dhe realizimin e kësaj mbrëmje, ndërsa kryebashkiaku Ermal Dredha e vlerësoi aktivitetin si një nderim të merituar për Ali Asllanin.

Aktiviteti u ideua nga Rozeta Ferri, nën kujdesin artistik të regjisores Driada Dervishi dhe u frymëzua nga vepra e poetit Asllani: “Ah ky mall, ky mall i çmendur”. Ali Asllani u lind në Trevllazër. Ngeli jetim në moshë të re, kur ishte ende 6 vjeç. Me ndihmën e të afërmve dhe miqve të të atit, mundi të ndiqte ‘Ruzhdijen’ e Vlorës. Gjithashtu ndiqte shkollën greke që të mund të mësonte alfabetin grek. Më 1898 nisi të studionte në shkollën Zosimea të Janinës. Gjatë kësaj periudhe nisi të thurte poezi në turqisht dhe persisht. Shkoi të studionte mjekësi në Stamboll, por pas një viti e la. Me ndihmën e Ismail Qemal Vlorës dhe Mulla Xhaferr Drashovicës mundi të kalonte provimin hyrës në Institutin e Lartë administrativ “Mülkiye” në Stamboll, ku u diplomua më 1906. Pas shkollës, kreu stazhin në Janinë.

Në vitin 1908 zëvendësoi për tre muaj nënprefektin e Delvinës dhe u kthye përsëri në Janinë. Ai ishte një nga anëtarët e shquar të klubit “Bashkimi”. Për mbështetjen që i dha Ismail Qemalit filloi të persekutohej nga organet qeveritare osmane, madje u dha urdhër të internohej në Halep të Sirisë. Mundi t’i shpëtonte internimit, kaloi në Korfuz dhe prej andej në Vlorë. Mori pjesë në Kuvendin e Dibrës, si përfaqësues i klubit “Bashkimi” të Janinës. Në vitin 1910 u kthye në Stamboll, pas rënies së kabinetit që e internoi. U emërua sërish nënprefekt me ndërhyrjen e Shahin bej Kolonjës, por me kusht që të punonte në viset shqiptare.

Deri më 1912 punoi si nënprefekt në Akseqi, Ellgen dhe Boskër të Vilajetit të Konjës në Anadoll. Pas shpalljes së Pavarësisë, Ismail Qemali, i besoi atij detyrën e Sekretarit të Përgjithshëm të Presidencës të Këshillit të Ministrave, ku qëndroi deri më 22 janar të vitit 1914. Më pas punoi për disa kohë si nënprefekt i Fierit e kajmekan i Ballshit. Pas largimit të Princ Vidit shkoi disa kohë në Itali e u kthye sërish ku administrata lokale e caktoi sekretar të përgjithshëm (10 nëntor, 1915 – 1 janar, 1917). Pushtimi italian e gjeti nënprefekt, por meqenëse kundërshtoi pushtimin, u pushua nga puna. Nga 20 dhjetori i vitit 1918 gjer më 5 nëntor të vitit 1920 ishte kryetar i Bashkisë së Vlorës. Në vitet 1921 – 1922 ishte kryekëshilltar i qeverisë dhe më pas sekretar i përgjithshëm i Kryeministrisë. Më pas u caktua konsull në Trieste, ku qëndroi deri në fund të prillit 1925. Po atë vit u emërua “Zëvendës i ngarkuar me punë” në Sofje e më pas, po aty, “sekretar i parë” dhe “i ngarkuar me punë”.

Në vitet 1930 – 1932 ishte ministër i akredituar në shtetin grek. Më 1934, përsëri ishte kryetar i Bashkisë së Vlorës deri në prag të pushtimit fashist 1939, ku u emërua anëtar i Këshillit të Lartë në Tiranë. Me pushtimin e Shqipërisë nga Italia në 1939, Asllani qe pjesë e delegacionit shqiptar kryesuar nga kryeministri Vërlaci dhe ministri Ypi, që i dërguan kurorën e Skënderbeut monarkut italian Viktor Emanuelit në Romë.

Pak kohë më pas u largua nga jeta politike dhe vajti në fshatin Vajzë të Vlorës. Me ardhjen e regjimit komunist është ndër të parët themelues të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve. Deri në vitin 1952 mbahej nga të ardhurat e pakta nga përkthimet për llogari të Institutit të Shkencave, por kjo mundësi më vonë iu pre. Ka botuar vjersha që në moshë të re.

U bë i njohur me poemën “Hanko Halla”, që u botua në vitin 1942. U gjet në dorëshkrim përkthimi i gjysmës së dytë të viteve ’40 të kujtimeve të Syrja bej Vlorës, përkthim i cili nga dialekti i përdorur dhe nga inicialet A.A., mendohet të jetë i Ali Asllanit. Pak vite para vdekjes mundën të botohen disa libra të tij dhe iu lidh një pension i vogël. Vdiq në Tiranë në 20 dhjetor 1966.

/Gazeta Panorama

“Një grusht diell” – vëllimi me poezi të zgjedhura i autores së njohur shqiptare Vllasova Musta, një botim i merituar në formë dhe në përmbajtje jo vetëm për poeten, që na nderon Vlorën me pjesëmarrjen e saj, por sepse libri është një vlerë e nevojshme për letërsinë femërore dhe për mbarë letërsinë shqipe, na mblodhi më 3 Tetor 2024 në një festë letrare, organizuar nga Biblioteka shkencore “Nermin Vlora Falaschi” e Universitetit “Ismail Qemali” Vlorë dhe Qendra e Kulturës dhe Artit Bashkia Vlorë në mjediset e Bibliotekës universitare të qytetit bregdetar. Poetja dhe skenaristja e njohur ka bërë shumë veprimtari në Tiranë e gjektë, por zgjodhi Vlorës, sepse qyteti i Flamurit është vendlindja e nënës së saj dhe pikërisht më 3 tetor, sepse 60 vjet më parë, më 3 Tetor 1964 Vllasova Musta ka botuar dy poezitë e para “Mendime” dhe “Fishekzjarre” në gazetën “Drita”, kur Sova ishte vetëm 15 vjeçe. Erdhi të festojë kulturalisht me dajot ditën e botimit të dy poezive parë…
Sova shfaqet në poezi ajo që është në fakt, në realitet, në jetën e përditshme, por, domosdoshmërisht, thurur me art, me filigran shpirti, ndjenje e mendimi.
Vllasova Musta është Poete e Vërtetë e Dashurisë Njerëzore, sepse tek “Një grusht diell” kemi poezi për babain e për nënën, për vëllain e për miqtë, për Gjirokastrën e gurtë e për Vlorën detare, për të parët e për At-Mëmëdheun, për pulëbardhat e për xixëllonjën, për zogjtë e për lulet, mall për fëmijërinë e elegji për dashurinë, nderim për dëshmorët e lirisë dhe mesazh historik arbëror, për gruan me butësinë engjëllore dhe për lahutarin si lumë i hidhur, për lirikat në shi dhe vetminë e trishtë dhe lamtumirën epike…. Kemi shumë motive të bukura, me strukturë e gjetje poetike, me trajtesë artistike të admirueshme. Tek “Një grusht diell” Sova ka derdhur shpirtin e saj të bukur me vargjet për Anin, vajzën e saj si drita dhe për nipin kapedan me emrin simbolik, kuptim plotë e gjithëjetësor Timin – në kujtim të gjyshit të ndritshëm Kujtim Spahivogli.
Vllasova Musta është Poete e Vërtetë e Dashurisë Njerëzore, veçanërisht për trininë e shenjtë: Besnikërinë, dhembjen dhe krenarinë deri në kufijtë e tejskajshëm të sublimes ndaj ATIJ – gjigandit tragjik – Kujtim Spahivogli.
Ky libër është mushti poetik i 60 vjetëve krijimtari letrare të botuar të autores. 60 vjet në krahët e vargjeve lirike, 60 vjet lundërtare në anijen e bardhë me vela të poezisë identitare nëpër detin e egër me dallgë të papritura dhe të tërbuara gjatë jetës, që i përballoi si në timoniere e sprovuar, me dinjitet dhe integritet, e qartë dhe e kthjellët, gjakftohte dhe me tejshikim, e matur dhe e qetë, e palëkundshme dhe pa e humbur toruan kurrë. Kurrë. As në vitet e liga 1972-’73…
Në këtë vëllim gjejmë bulëza kujtimesh të përmallshem nga poezitë e fillimeve romantike të autores, qysh kur ishte gjimnaziste në Gjirokastër, siç janë: “Kujtimi” (f. 151, botuar në vitin 1966), “Kur shkruan zemra” (f. 150, bot. në vitin 1967), “Alternativë” (f. 152-153, bot. në vitin 1969) apo “Pa kopertinë” (f. 90, bot. në vitin 1967), e cila për kohën dhe moshën është e guximshme, moderne, shprehur nëpërmjet kontrastit me lakonizëm, si një zhbiruese e hollë e realitetit njerëzor. Po e citoj, sepse më pëlqen, ngaqë vihet përballë hipokrizia e lustruar me thjeshtësinë e ndershme, ndërkohë që është dhe e shkurtër: “E urrej atë botë të vockël,/ Lustrën e syve,/ Mimikën xhentile/ Në zemër,/ Si zambak/ Kam mbjellë theshtësinë/ E, mes vargjesh,/ Para jush,/ Vij/ Pa kopertinë”. Dhe, të mos harrojmë që ishte vetëm aty tek mosha e ëndrrave të kaltra fluturake, vetëm 17 vjeçe, kur është botuar kjo poezi, që pati jehonë në Gjirokastër dhe në botën letrare. Me këtë titull “Pa kopertinë është botuar edhe libërthi i parë poetik i autores në vitin 1970, kur ishte studente në Tiranë.
Vllasova Musta i përket brezit letrar të viteve 1970, atij brezi ëndërrimtarësh, të pastër e të pasur shpirtërisht, përtej ideologjisë së kohës dhe izolimit. Sova me penartët e kohës kishin modelet e tyre. Sot Vllasova Musta është një model njerëzor, letrar, qytetar, që në çdo frymëmarrje të saj shpërndan nga një grusht me diell për të ngrohur botën njerëzore.
Në librin me poezi “Një grusht diell” ndjejmë, prekim dhe motivohemi nga identiteti gjenetik dhe kulturor i Vllasova Mustës, e cila, për mendimin tim, në qiejt letrarë është një shqiponjë mali, edhe në rrafshin e antropologjisë kulturore, patjetër edhe në rrafshin e antropologjisë fizike. Fjala vjen, poezia “Autoportret” (f. 156) është mishërim i kësaj që shpreha.
Po qetësohem pak tek poezia “Autoportret”. Unë e vështroj “Autoportretin” në disa plane: edhe pse ardhur në strukturë poetike, ne, lexuesit, njihemi me një autoportret të autores, shkruar jo me gërma, por me rreze të ngrohta dielli. Them kështu, sepse shohim një autoportret në vargje të autores, sa fisnik, aq elegant, me eshtër vërtetësie, me frymë mirësie, si të ishte një ambasadore e virtytshme e paqes njerëzore.
Si në legjenda, Sova u lidh aq e re me Princin e regjisurës shqiptare, Kujtim Spahivoglin, 55 vjeçarin e përhershëm, përjetësisht të pavdekshëm elbasanlliun bujar, lindur në Lushnjë më 30 qershor 1932 dhe mbyllur synë në Tiranë më 7 Korrikun e zi 1987, por që jo, asnjë herë nuk e humbi emrin e famën. Ai la gjurmë në përjetësi si aktor dhe regjisor i famshëm, ndër regjisorët më të njohur shqiptar, dramaturg e poet, eseist dhe gazetar e autor, por së pari njeri me botë të madhe, kolos si artist, shumë njerëzor në përditshmërinë e tij, të falte gëzim e të dhuronte krenari. Ai ishte burrë, i zoti, i drejtë, i ndershëm, që nuk dinte të bënte keq e nuk mund të hante pas krahëve kënd. Çfarë kishte ta thoshte në sy dhe jo dy herë. Me besim vijonte udhën e lartë, por e hëngrën të pabesët. Madhështori si njeri, si pedagog, si drejtues, si artist, si familjar, i përbuzte deri në neveri të poshtrit. Po përse po i përmend, do të thoni ju e ndoshta dhe Sova mund të ligështohet, por jo, nuk trishtohet Kapedania jonë, se ka përballuar vërtet suferina në jetë dhe ja tek është në krahun tonë me dritë të bukur, ballëlartë, hijerëndë, me vështrimin përpara tej, tutje. I përmend këto cilësi dhe virtyte të Gjigandit tragjik të skenës, sepse edhe Sova ka marrë shumë nga AI. Vllasova Musta është Kujtim Spahivogli i gjinisë femërore, falë edhe edukatës së saj familjare, edukimit universitar, formimit qytetar, karakterit të fortë, personalitetit optimist dhe qëndrestarisë së saj stoike në jetë.
Vërtet Sova ka marrë shumë nga Ai, sikur ta kishte vëlla binjak. Po i thonë një fjale këtyre hënave: “Ngjan miqësia, pra bëhet”, edhe pse barbarët e prenë në mes dashurinë e shëndetshme, të ëmbël e besnike.
Poezia e Sovës “7 Korrik” është lakonike, ka ndjenjë, besë, art e përçon mesazhe tek ne dhe tek brezat që vijnë. Ajo është mbresëlënëse, nuk mund të harrohet se na është gdhendur në kujtesë, edhe pse ia thotë Anit, në ditëmortin e të paharruarit Kujtim Spahivogli: “Është e kotë/ Të të them:/ Në këtë datë,/ Ndize një qiri, / Në dritë ktheje!/ U bë një jetë,/ Qiriri i përflakur/ Digjet / Brenda teje” (f.195), apo tek këshillohet me shoqen e saj të ngushtë, motrën, bijën, Anin – dritën e syrit ku merr në çdo frymëmarrje një grusht me diell: “Ti mos më pyet ç’më ka ndodhur/ Pse jam mërzitur, pse nuk qesh/ Ndër qindra ditë që ka viti,/ Ndosh dhe mërzitje që të kesh”. Kaq. Komentet nuk vlejnë.
Sikurse në jetë, edhe në vargjet e saj Sova aq sa di të falë, aq edhe shpërfill deri në neveri. Duke shijuar vlerat njohëse, artistike dhe estetike të kësaj poezie me ngjyra të arta vjeshte, në ekranin e kujtesës më shfaqen disa visare të moçme, fjalë të urta popullore, si “Fisi do vejë në fis, rigoni nuk bëhet lis” apo “Nuk malen shqiponjat e malit me zhabat e moçalit” etj.
Bota poetike e Sovës shfaqet në Trininë e vargut guximtar, si : Poete qyetare, poete universale dhe poete atdhetare, e cila e ka zanafillën tek dashuria për familjen, vendlindjen, atmëmëdheun, historinë e tij, të rënët dhe të dinjitetshmit e udhëtimit jetësor. Shprehem kështu, sepse, Sova, sikurse në jetë, edhe në vargje, me poezinë e saj ka arritur dinjitetin artistik të thurjes dhe mesazheve me dritë që përçon.
Që të njohësh poezinë e Sovës, duhet të njohësh jetën e saj, sepse vjershërimi i poetes aristokrate Vllasova Musta është jeta e saj shkruar me art në diell e në furtunë, sidomos në tramundanat e saj tronditëse që në themel, por që nuk ia shkatërruan dot shtrenjtërinë dhe shenjtërinë e familjes. Vllasova Musta mbeti një shqiponjë një furtunë dhe kam besim se e tillë do të jetë deri në fluturimin e fundit, mbas 75 vjetësh të tjerë…

Vlorë, 03 Tetor 2024

—

MSc. Albert HABAZAJ

përgjegjës i Bibliotekës Shkencore “Nermin Vlora Falaschi”, Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë

Para 113 vitesh lindi poeti i mjerimit dhe i fshikullimit të padrejtësisë, shkrimtari më modern i letërsisë shqipe të viteve ’30.

Migjeni është një ndër figurat më të shquara të letërsisë shqiptare mbas Rilindjes, përfaqësues i realizmit kritik të viteve ‘30. I lindur në një familje të varfër, mësimet e para i mori në qytetin e lindjes në Shkodër dhe me vonë në Tivar e Manastir. Ai punoi si arsimtar në Shkodër, Vrakë e Pukë nga vitet 1932 deri në 1937. Në veprën e tij, Migjeni pasqyroi gjendjen e vajtueshme të popullit shqiptar dhe shtresat e varfra. Migjeni shprehu protestën dhe revoltën, ëndërroi për një botë të re me aspirata të reja. Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore në Shkodër, gjithashtu, ndau dje foton e banesës ku ka lindur poeti Millosh Gjergj Nikolla (Migjeni), e cila është Monument Kulture, Kategoria l e shkrepur nga fotoreporteri Genti Demolli.

VARFËRIA

Migjeni, konsiderohet që kaloi nga një romantizëm revolucionar në realizëm kritik gjatë jetës së tij. Ai trajtoi varfërinë e viteve kur jetoi, me krijime të tij si “Bukën tonë të përditshme falna sot”, “Bukuria që vret”, “Mollë e ndalueme”, “Legjenda e misrit”, “A don qymyr zotni?”, etj., fshikulloi ashpër indiferentizmin e klasave të kamura ndaj vuajtjeve të popullit. Një shtysë të posaçme mori përhapja e krijimtarisë së tij pas Luftës së Dytë Botërore, kur regjimi komunist mori përsipër botimin e plotë të veprave, të cilat në vitet ’30 kishin qenë pjesërisht të pabotuara. Mirkoja – siç e thërritnin Milloshin të vogël – u lind më 30 shtator 1911 sipas kalendarit julian, që i bie 13 tetor 1911 me kalendarin gregorian. Arsimin fillor e mori në qytetin e lindjes në një shkollë serbo-ortodokse dhe nga 1923 deri më 1925 u shkollua në Tivar ku ndoqi gjimnazin e ultë po në serbisht. Daja, Jovan Kokosheviqi, i nxori bursë për në gjimnazin e Manastirit, ku kreu dy vitet e fundit të semimaturës më 1925/26 dhe 1926/27.

Më pas fitoi të drejtën e studimit shkollim fetar dhe u regjistrua në seminarin ortodoks “Shën Gjon Teologu”. Në diplomën e lëshuar prej drejtorisë së shkollës më 18 qershor 1932, cilësohet “bir i Gjergjit, tregtar”. Me atë “Dëftesë Pjekurie” e përcaktonte për detyra klerikale. Me dëftesën e pjekurisë në xhep, Milloshi u nis më 22 qershor 1932 nga Manastiri për në Tivar, tek e motra, Lenka. Një vit qëndroi pa punë, më pas në vitet 1933-1935 punoi si mësues filloreje në Vrakë kur u sëmur ose iu përkeqësua tuberkulozi. Vitin arsimor 1935-36 kthehet dhe shërben në Shkodër; vitin pasardhës kërkoi që ta transferonin në Pukë – ku përfitoi edhe për shëndet, ndërsa dimrit kthente në Shkodër. Në Pukë i përkeqësohet shëndeti, e zë hemoftiza dhe më 22 dhjetor 1937 shkoi në Torino, ku shpresonte të studionte për letërsi pasi të kurohej. Pas një operacioni të pasuksesshëm në spitalin Valdensian të Torre Peliçes, ndërroi jetë më 26 gusht 1938. Migjeni kishte bindje të përparuara për kohën e tij, me të cilat filloi të brumoset që në bankat e shkollës nën ndikimin e veprave të autorëve përparimtarë.

KRIJIMTARIA

Punën si shkrimtar Migjeni e nisi kur në letërsinë shqiptare po forcohej rryma demokratike me shkrimet e tij realiste, thellësisht novatore nga brendia dhe forma, dha dihmë të madhe në zhvillimin e saj të mëtejshëm. Në themel të veprimtarisë së Migjenit qëndron aspirata për një botë të re, ku njerëzit e thjeshtë të jetojnë të lirë dhe të lumtur me dinjitet njerëzor dhe pa frikë për të nesërmen. Ky humanizëm aktiv përshkon tej e ndan veprën e tij. Në poezitë e para, si “Zgjimi”, “Të birt’ e shekullit të ri”, “Shkëndija”, “Shpirtënit shtegtarë”, etj. pakënaqësia e thellë ndaj realitetit çifligaro-borgjez dhe ëndrra e autorit për një të ardhme të bukur u shpreh me figura të gjalla romantike. Poeti u ngrit kundër amullisë shoqërore dhe forcave që mbanin vendin në errësirë (“kalbësinave që kërkojnë shejtnim”).

Kritika e rreptë e gjendjes së rëndë të vendit u gërshetua në këto vepra me dëshirën e zjarrtë për “një agim të lum e të drejtë kombëtar”, me grishjen për të luftuar për ditë më të bukura. Për zhvillimin e Migjenit si shkrimtar është karakteristik kalimi i tij i shpejtë nga romantizmi revolucionar në realizmin kritik. Pasqyrimi i varfërisë së thellë të masave zë vend qendror në botimet e Migjenit për shkrimtarin kishte rëndësi të madhe shoqërore që të dilte në dritë sa më qartë humnera e vuajtjeve, ku e kishte hedhur popullin regjimi reaksionar. Heronjtë e veprave të tij më të mira (“Bukën tonë të përditshme falna sot”, “Bukuria që vret”, “Mollë e ndalueme”, “Legjenda e misrit”, “A don qymyr zotni?”, etj.) ishin të papunë që rropateshin gjithë ditën për të nxjerrë kafshatën e gojës, malësorë që qëndronin në zgrip të jetës, të mjerë që nuk u kishte ecur në jetë dhe ishin flakur jashtë shoqërisë. Në “Poemën e mjerimit”, veprën e tij më të shquar, Migjeni përshkroi në tablo të gjallë dhe rrëqethëse të gëlltitjes së vështirë të masave të shtypura dhe të shfrytëzuara, të venitjes së tyre fizike nën grushtin e mjerimit, që sundonte në vend dhe mbrohej nga monarkia çifligaro-borgjeze. Në një varg shkrimesh, si “Zoti të dhashtë” etj.,

Migjeni fshikulloi ashpër indiferentizmin e klasave të kamura ndaj vuajtjeve që hiqte populli. Shtresat e privilegjuara Migjeni i pasqyroi kryesisht në jetën e tyre vetjake, ai tregoi moralin hipokrit dhe despotizmin që karakterizonte marrëdhëniet e tyre familjare (“Të çelen arkapijat”, “Studenti në shtëpi”). Në “Studenti në shtëpi” vuri në lojë inteligjencien borgjeze, si forcë e paaftë për të luftuar për ideale të larta. Migjeni goditi haptazi dhe me forcë artin dhe shtypin zyrtar (“Kanga skandaloze”, “Programi i një reviste”, “Novelë mbi krizën” etj.) Skamorët, të cilët i urrenin shtypësit, por ende nuk guxonin të ngriheshin kundër tyre, Migjeni i pasqyroi me simpati të thellë. Në skicat “Luli i vocërr” dhe sidomos te “Zeneli”, shkrimtari vuri në dukje aftësitë intelektuale të masave dhe dëshirën e zjarrtë për ndryshime në gjendjen e tyre shoqërore. Shkrimtari tregoi edhe shfaqjet, sado të zbehta të protestës së tyre ndaj padrejtësisë shoqërore (“Mollë e ndalueme”). Rrëfimi i thjeshtë dhe konciz, imtësitë, që zbulojnë thelbin e dukurisë, fryma polemike, psikologjizmi i hollë, prirja për t’i dhënë personazhet me disa viza, figurat poetike shprehëse, ironia – këto janë veçoritë kryesore të stilit të Migjenit.

Shkrimet e tija lanë gjurmë të dukshme në letrarët e rinj të kohës. Me mohimin e shoqërisë çifligaro-borgjeze dhe aspiratën e fortë për një të ardhme më të mirë për masat e popullit, Migjeni pati ndikim të ndjeshëm në rrethet e rinisë përparimtare; me veprat e tij ndihmoi në formimin shpirtëror të saj. Këtë rol ato e luajtën edhe në vitet e qëndresës kundër pushtuesit fashist, kur qarkullonin dorë më dorë. Pas Çlirimit trashëgimi letrar i Migjenit u bë i njohur plotësisht. (“Veprat” e plota të Migjenit janë botuar tre herë: 1954, 1957, 1961, kanë dalë edhe një varg botimesh të tipave të ndryshëm). Shkrimet poetike dhe në prozë të Migjenit janë përkthyer në disa gjuhë të huaja. Për jetën dhe shkrimet e tij janë botuar studime e artikuj të shumtë.

SËMUNDJA

Tuberkulozi e kishte përndjekur vite të gjata si një demon i pamëshirshëm “shenjtorin” e poezisë shqipe. Por hapat e tij fundit nisën gushtin e 82 viteve më parë, hapa të cilët rendën gjëmimshëm në zbrazëtinë që do të gërryente grahma e tij e mbrame. Më 12 gusht 1938 Migjeni shtrohet në spitalin “Opsadale Valde”, Bari, Itali. Tre ditë më vonë, Migjeni i nënshtrohet një operacioni të rëndë, ku i hiqet një pjesë e madhe e mushkërisë. Në 15 gusht 1938 Migjeni bie në koma, për të mos u përmendur më. Gjendja e tij në koma vazhdoi plot 11 ditë. Më 26 gusht 1938 afër mesnatës zemra e Migjenit kishte ndaluar. Pas një agonie të gjatë ditën e premte të datës 26 gusht 1938 në orën 11 e 40 minuta poeti mbylli sytë për të mos i hapur më kurrë. Pranë tij ndodhej motra Ollga, e cila ishte duke ndjekur studimet për matematikë në atë periudhë në Torino. Gjithashtu, së bashku me të ishin të pranishëm prifti valdez, protestanti Giulio Tron dhe personeli mjekësor. Këtë fakt e vërteton edhe faksimilja e cila lajmëron aktin e vdekjes e përpiluar nga Davide Taghiero, të hartuar në orën 13 e 30 minuta. E motra Ollga si dhe personalitet të bashkësisë shqiptare në Torino, mjaft të prekur nga vdekja e tij falënderuan stafin mjekësor të spitalit Valdez, priftin Giulio Tron si dhe drejtuesit e “Villa Elisa”, ku e motra e poetit ishte strehuar në kohën kur ai ndodhej në sanatorium. Ata menjëherë njoftuan për vdekjen e tij me një nekrologji të botuar nga e përjavshmja “La Voce Del Pellice”. Nekrologjia: “Ka ndërruar jetë të premten e shkuar, në spitalin valdez, i riu shqiptar Millosh Gjergj Nikolla, vjeç 27. Funerali do të kryesohet nga prifti zoti Giulio Tron dhe do të zhvillohen të shtunën pasdite. I shprehim ngushëllimet motrës Ollga, e cila me dashuri është përkujdesur për të deri në momentet e fundit duke i shprehur dhe familjes ngushëllimet tona.”. Me interesimin e Republikës Popullore të Shqipërisë eshtrat e Migjenit u sollën në atdhe në 1956. Iu dha titulli “Mësues i Popullit” pas vdekjes në vitin 1957. Panorama

Më datë 6 tetor në orën 20:30 në Teatrin “Marlena Bonezzi” të Monfalcone – s në bashkëpunim me Orkestrën Filarmonike “Città di Monfalcone” dhe korin “Città di Trieste” do ekzekutohet “Messa di Gloria” e kompozitorit të mirënjohur Giacomo Puccini me rastin e manifestimeve që zhvillohen gjatë këtij viti më rastin e 100 vjetorit të largimit nga jeta të gjeniut të madh.

Solistet do jenë basi shqiptar Hektor Leka, tashmë prej 28 vjetësh, këngëtar lirik i Teatrit “Giuseppe Verdi” të Triestes, se bashku me kolegun e tij tenorin Andrea Semeraro i cili vjen nga Teatri La Scala i Milanos.

Drejtimi muzikor është i M° Cristina Semeraro dhe edhe dirigjentja fikse e orkestrës.

Basin shqiptar do kemi rast ta dëgjojmë se shpejti me një produksion shumë të veçantë për të cilin do ju informojmë në ditët e ardhshme.

Për librin me poezi “Piskamë e heshtur”, botoi Nacional, Tirane

“Tahir Bezhani është një poet shprehës, që vizaton me dorë të lirë, poet i historisë së vjetër e të re. Në këtë kuptim ai është pasardhës dhe bashkohës i të mëdhenjëve Din Mehmeti e Ali Podrimja, por di të veçohet si çdo poet i mirë që vrullet e veta i përcjell përmes një verbi origjinal”.

Kam pasur rastin të lexoj disa libra me poezi të poetit gjakovar, Tahir Bezhani, duke u befasuar nga një poezi që gurgullon pastërtisht, ose shëtit si një nimfë e hutuar në oazën e mrekullueshme trojeve të Gjakovës nuse. Tahir Bezhani është nga Smolica e Rekës së Keqe, i dënuar nga regjimi serb, autor i disa librave monografik, po më së shumti poet, prej nga portreti i tij vizatohet në rritje nga një vëllim në tjetrin përmes kërkimit, inspirimit dhe detonimit. Sa herë flasim për poezinë gjakovare ndërmendemi për dy ikonat e saj, Din Mehmeti dhe Ali Podrimja, të cilët “kënduan edhe kur ishte ndalua” siç shprehet poeti elokuent Esat Mekuli. Por edhe duke menduar Gjakovën, këtë qytet të magjishëm dhe lavdiplotë vetvetiu futesh në mendimin se impulse enigmatikë të këtij qyteti rrisin vazhdimisht poet, dhe, një ndër ta, është edhe Tahir Bezhani. Pasi lexon librat e tij rri e mendon për të gjetur tiparin dallues, si mund ta përkufizosh me pak fjalë portretin e tij, mënyrën e strukturimit të vjershës, shqetësimin poetik, për të hetuar njëkohësisht tonet e ndërthurura, të cilat ecin në një paralele ekzistente në marrëdhënie me një botë të caktuar përjetimesh, reflektimesh ,hovesh, në një interaksion impulsesh të shpirtit njerëzor. Tahir Bezhani është poet shprehës, që vizaton me dorë të lirë, poet i truallit të historisë së vjetër e të re. Në këtë kuptim ai është pasardhës dhe bashkohës i të mëdhenjve Din Mehmeti e Ali Podrimja, por di të veçohet si çdo poet i mirë që vrullet e veta i përcjell përmes një verbi origjinal. Poezitë e veta i ka botuar pas vitit 2000,kohë kur Kosova është gjendur e lirë pas një nate të gjatë robërie, kur u desh të kuptohet se shtegu i lirisë nuk paska qenë aq larg. Por Bezhani ka shkruar që kur ishte nxënës, ka bashkëpunuar me gazetën Rilindja ,duke e pritur daljen në publik me libra me fillimin e lirisë. I prirur gjithnjë drejt një komunikimi të sinqertë me kohën, njerëzit, sendet përreth, kujtesën dhe harresën, ai i ka ditur të mbajë një drejtpeshë emocionale për të përcjell ndjesinë e tij ku ndihet besimi, vullneti drejt ardhmërisë. “Prit, këngë, mos u nxito, jashtë është mjegull ,errësirë….” “Nga zemra e pëlcitur, këngë e kuqe, këngë e bardhë….” Në zjarrishtën time, këngë e mall….” Një fyell prej ashti ka ligjëruar luftërave të përgjakura….” Mos Hesht poet kur fryjnë stuhitë brenda lëkurës tënde…”

Bezhani e thekson fort identitetin historik të njeriut të Kosovës si identitet i mbruajtur nga grimcat e dheut të vet, plazma e gatuar me dëshira të mëdha për të njohur “vetveten” siç thotë Naimi i madh. Gjithnjë më ka emocionuar figura e fyellit prej ashti. Nëse do ta perceptonim kohën e Kosovës ,brenda saj kohën e individit, do të shohim se ajo është koha e ndërtimit të epokave heroike, e martirëve, ashti i të cilëve u bë fyell dhe lule…

Bezhani është poet konkret me detaje që rrokin e mbartin domethënie kontekstuale pa i shpëtuar misionit të poetit dhe rravgimit të ndërgjegjes së kohës, sepse vetëm kështu e kanë parë veten dhe s’mund ta shihnin ndryshe. Kjo degë e pikëlluar e poezisë shqipe ka ditur të ruaj blerimin përmes trimërisë. Kënga dhe koha ecin si dy përmasa të njëjta në poezinë e këtij autori, duke thirre për shfrim ndjenja të një sublimiteti aktiv. Prej tyre dalin dhimbjet si një tufë pëllumba të gjakosur nga predha në pyll prej tyre del një ofshamë, sepse poeti i vërtetë ,kur e shikon popullin e tij të shënuar në syrin e ciklonit, nuk mund të hiqet mënjanë, asesi nuk mund ta mbajë fjalën e ndryeme. “ Mos hesht edhe nëse bjeshkët rrënohen mbi ty”, porosit poeti.

Mjaft poezi na japin një këndellje malli, ato iu drejtohen njerëzve që s’e panë Kosovën të lirë, duke ikur buzëplasur e zemërcoptuar nga kjo botë. Shfrimet lirike vijëzohen nga një sizmikë e lehtë elegjiake sepse: Dashuria është vuajtje, vuajtja është dashuri, prandaj e dua vuajtjen”, duke i nënkuptuar ethet e vuajtjes si ethe të krijimit poetik. Duke ndalur e vazhduar më tutje në poezinë e Bezhanit, do të vëmë re individin e shqetësuar , të Kosovës e më gjerë, individ që shpaloset nëpër dehjen e një kohe të re, të kohës së lirisë së arsyetuar, por edhe të prirur për të gjetur ekuilibrat e brishta të jetës me tendencë njohëje.

Si poet refleksiv, ai dallohet për spontanitet të kënaqshëm, i frymëzuar nga çdo gjë që e rrethon, në tentativë të përhershme, për t’ia hequr një mantel errësire, gjërave të dukshme e të padukshme. “ Errësira më shpon e ku të futem s’kam, e si të mbyll plagën që rreth meje rrjedh, bukuri e zezë”. Nëse do t’i komentonim këto vargje, do të na shkonte mendja se poeti e quan të nevojshme të largohet nga errësira, po ajo frushullon si një ajër i pa thithur, po tepër i domosdoshëm për të kuptuar për të kuptuar vlerën e dritës. Transparence e verbit poetik në pamje të parë jep një dekoracion, qëndisja e të cilit nuk synon simetrinë e imazheve të sakta, po në të vërtetë, poeti synon thellësinë nëpërmjet një apo dy detajesh që mbartin vlerë shumështresore. Këtë e vë re edhe poeti Din Mehmeti duke u shprehur se poezitë e Bezhanit janë poezi të thellësisë e jo të jashtësisë. Në ilustrim shohim poezinë “Në teatër”, ku citojmë:” Mbrëmë në teatër Makbethin, në fund duartrokiti vetëm elita”. Shihet se e thjeshta i ka arritur kuptimet e mundshme të shprehjes, pa i vënë një barrë të rëndë objektit poetik siç bëjnë rëndom shumë poet, përkundrazi, ai e zhvesh poezinë nga minierat dhe stolitë e jashtme, duke synuar thelbe kumtuese përmes së thjeshtës çka nënkupton një trukim të lehtë, më pak makijazh dhimbje. Citojmë:” Netëve të gjata sa shekulli, qëndroj si shkëmbi, duke përkundur durimin”. Poeti e ndërfutë unin e tij thellësive të misterit historik për ta pahitur poezinë e tij me këto imazhe, se kështu ia thotë shpirti të identifikohet, po edhe natyrshëm ndjehet mirë.

Në elementin sugjestiv, që vjen nga dy ndërtime të të shprehurit: rrëfimtar e sintetik, ai shkon nga rrëfimi në sintezë e anasjelltas, duke iu larguar rrumbullakësisë me ritme perfektë, veçmas ritmi rrjedh i lirë siç rrjedh Ereniku në Gjakovën antike, duke u folur me valët e veta urave të lashta të cilat asnjëherë nuk folën për pasqyrimin e bukurisë së tyre.

Dimensionet e kthjellëta të poezisë së Bezhanit, shprehin ngjyra lëvizëse që komplimentohen përmes një gjuhe të zgjedhur, por jo të lëmuar, veçmas të rrjedhshme. Sot Kosova nuk është më; ”balli dhe emri im i shkelur” siç thotë poeti grandioz Ali Podrimja tek poema “Hija e tokës” as njeriu kosovarë nuk është më Asim Qerimi në pemën tribunale. Poem kosovar të Mitrush Kutelit, tani çdo gjymtyrë e mpirë nga robëria ka marrë limfën e lirisë; lirika po shtrihet si frymë e ngrohtë në poezinë e këtij trolli dhe ky është një fakt lumturisht i gëzueshëm.

Figuracioni i Bezhanit synon nga metafora që është e kapshme dhe e kthjellët, ndërtuar me bazë krahass/imin e nënkuptuar, foljen, duke u shtrirë në ato pjesë të trupit të poezisë që frymojnë thelbe kuptimore ,po herë ajo e shtrinë në gjithë trupin e poezisë e shkrirë me mesazh. Poezia e Bezhanit gurgullon e ngjit mjaft pasazhe që mbeten në mendje, sepse poezia e tij vjen nga një jetë e trazuar, nga truall i begatë me histori e qytetërim.

Qazim Shehu

Nga Fatmira Nikolli

Poezia që u bë virale në gjithë botën “A të dridhet dora Vladimir” drejtuar Putinit pas luftës në Ukrainë, tashmë është bërë qendra e një filmi që u shfaq në Cod në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar të Filmit për të Drejtat e Njeriut. Poetja noervegjeze flet per mesazhin e filmit

“A te dridhet dora vladimir”, nje film kunder luftes Poetja norvegjeze Odveig Klyve ne Tirane per filmin Odveig Klyve: Ju drejtova Putinit si qenie njerezore

Poezia që u bë virale në gjithë botën “A të dridhet dora Vladimir” drejtuar Putinit pas luftës në Ukrainë, tashmë është bërë qendra e një filmi që u shfaq në Cod në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar të Filmit për të Drejtat e Njeriut. Ndërsa 100 zëra nga e gjitha bota e pyesin Putinit nëse i dridhet dora nga ajo që ndodh në luftë, Poetja Odveig Klyve tregon në Tiranë ndjesitë e saj.

“A të dridhet dora Vladimir” është thirrje. Ju drejtova Putinit si qenie njerëzore, ndaj përdora emrin e tij Vladimir. Sigurisht që është pyetje retorike, a të dridhet dora kur je përgjegjës për kaq njerëz që vriten, por mbase edhe jo. Nuk është poezi urrejtje, i tregohet qëndrimi kundër luftës.

Fillesa e poezisë ishte dhimbje, shpresë e klithmë që u bashkënda nga poetë, përkthyes e shkrimtarë kudo

E kam shkuar këtë poemë në mënyrë shumë spontane. Kisha një reagim të fuqishëm mbi atë që po ndodhte dhe e postova në facebook. Ajo u shpërnda kudo dhe u përkthye ne 100 gjuhë dhe dialekte. Shumë njerëz me nisën poezinë e recituar me zërine tyre dhe une vendosa që tu jepja zë përmes një filmi.

Festvali Ndërkombëtar i Filmit për të drjetat e njeriut, Këtë vit ka temën “Vepro gjelbër tani dhe për të ardhmen” dhe sjell në vëmendje dukuri dhe forma të shkeljes së të drejtave të njeriut dhe cënimit të demorkacisë.bw