CIA ka zbardhur një intervistë të dhënë nga Mbreti Leka Zogu dhe Nëna Mbretëreshë Geraldinë për rrjetin amerikan CBS. Sipas dokumentit që mban datën 14 prill 1985, Geraldina ka treguar njohjet me Ahmet Zogun dhe zakonet shqiptare. Ndërkohë vetë Mbreti ka rrëfyer për planet e tij për të rrëzuar regjimin komunist. Nga ana tjetër po në të njëjtin dokument është paraqitur dhe një intervistë e një agjenti të CIA, i cili ka rrëfyer arsyet e dështimit të misionit amerikan në Shqipëri për të rrëzuar regjimin.

14 prill 1985

Programi i rrjetit amerikan CBS mbi vdekjen e Enver Hoxhës

(Përfshirë intervistë me Lekën dhe Geraldinën)

Prezantuesi Morley Safer: Udhëheqësi komunist i Shqipërisë, Enver Hoxha, vdiq të enjten, si lideri komunist që ka shërbyer më gjatë. Në vështrimin tonë mbi Shqipërinë na u desh të mblidhnim copa informacionesh, pasi jo vetëm që ne nuk mund të shkojmë në Shqipëri, por askush nuk mund të shkojë atje prej izolimit të thellë të vendit. Shqipëria ka qenë nga vendet më të prapambetura edhe sipas standardeve të vitit 1912, kur pak a shumë u bë komb, ndërsa tani në 1985 është disi më pak primitive. Ajo ka qenë fusha e luftës e të gjitha regjimeve të Ballkanit dhe për të kanë luftuar grekët, serbo-kroatët, turqit dhe italianët, ndërsa shqiptarët kanë qenë vetëm viktima. Ata kanë bërë rrugëtimet e tyre të strehimit në male, në një cikël masakrash dhe arratie që ka vazhduar prej shekujsh. Por dhe vetë shqiptarët nuk janë të mangët sa i përket gjakderdhjeve. Ata janë përfshirë në armiqësi gjaku mes fiseve të tyre prej gjeneratash, në një komb të përbërë nga klane stoike që për krenari personale nuk kursejnë pushkën e shpatën. Por në vitin 1922 erdhi mbreti Zog, një nga më të fortët e klaneve veriore, që kishte luftuar në ushtrinë otomane dhe atë austro-hungareze. Nën regjimin e tij Zogu krijoi një vend, siç thoshte, miqësor për fshatarët. Në vitin 1938, Zogu ishte tashmë në moshë të mesme dhe ende beqar, prandaj mendoi se ishte koha për të gjetur mbretëreshën. Ai u tha ambasadorëve të përhapnin fjalën në rrethet mbretërore evropiane, dhe përfundimisht gjeti konteshën hungareze 21 vjeçare Geraldine Epone, të cilën ne e intervistuam në Paris.

Geraldina: Ai nuk donte të shihte asnjë nga fotot e tjera.

Safer: Pra pa foton tënde dhe kaq, mbaroi gjithçka?

Geraldina: Po.

Safer: Po si u ndjetë ju për këtë martesë me mblesëri?

Geraldina: Më zuri paniku në fillim, isha e tronditur se askush nuk kishte kërkuar opinioni tim dhe nuk e njihja. Por pasi u takova me të gjithçka ishte në rregull.

Safer: Pra kur e takuat, ishte dashuri me shikim të parë?

Geraldina: Po. Unë isha një vajzë 20-vjeçare, ndërsa ai një 45 vjeçar, por dukej shumë mirë. Kishte një karakter të madh, dhe të plotësuar. Dhe kishte një sens të mirë humori.

Safer: Por jo të gjithë shqiptarët ishin dakord me këtë. Thuajse kudo që ai shkonte dikush përpiqej ta vriste.

Geraldina: Po, dhe kur nisnin të shinat ai gjithmonë i përgjigjej.

Safer: E mbante armën gjithmonë me vete?

Geraldina: Gjithmonë. Arma i ka shpëtuar jetën pesë herë.

Safer: Ai mund të jetë i vetmi kryetar shteti në botë që qëllon vetë ndaj vrasësve.

Geraldina: Epo, është shqiptar. [të qeshura]

Safer: E thoni këtë me njëfarë krenarie?

Geraldina: Po, sepse janë luftëtarë. Janë njerëz që kur japin fjalën e mbajnë, zakonisht…

Një vit pas martesës së tyre, në 1939, mbretëresha Geraldinë lindi një djalë, Princin Leka. Në të njëjtën kohë ushtria italiane pushtoi Shqipërinë. Konti italian Ciano, që kishte qenë dëshmitari i parë i mbretit në dasmë, ishte kthyer në Itali dhe i tha vjehrrit të tij Benito Musolini se Shqipëria është e gatshme për pushtim. Ushtria e organizuar nuk mund të ndalohet nga qerret e shqiptarëve, prandaj ata përsëri iu ngjitën kodrave e maleve, mbreti, mbretëresha dhe princi i vogël bashkë me rrethin e tyre u larguan me limuzina drejt Greqisë, më pas drejt Turqisë, Rumanisë, Polonisë, Francës dhe disa vende të tjera para se të përfundonin në Egjipt. Mbretëresha kujton ditën e lindjes së të birit, që ishte dhe dita e pushtimit italian.

Geraldina: Doja të shija beben, prandaj dikush ma solli dhe ma vuri në krahë. U tmerrova kur pashë një revolver të madh nën jastëkun e tij. Por është një zakon që duhet ruajtur, kur është djalë.

Safer: Kush e vuri revolverin aty?

Geraldina: I ati.

Safer: Simbolizonte diçka kjo?

Geraldina: Sigurisht, zakonin, e ke parasysh … luftëtarin.

Ndërkohë në Shqipëri, njerëzit e maleve po krijonin rezistencën ndaj italianëve e gjermanëve, të organizuar nga disa oficerë të guximshëm britanikë. Me mbarimin e luftës, ushtria e fuqishme sovjetike u sigurua që të nxirrte fitimtarë guerrilasit komunistë të drejtuar nga Enver Hoxha, mësuesi marksist. Hoxha ishte dhe mbeti një stalinist. Ai duroi disa kohë sovjetikët e Krushovit por iu dukën shumë të butë në linjën e tyre anti-amerikane. Më pas u kthye nga Kina, por u nda dhe me ta pas një përqafimi të shkurtër. Në fund të viteve 1940-të, Britania dhe SHBA vendosën që Hoxha duhej larguar nga pushteti, jo me anë të një pushtimi të forcave aleate, por me inkursionet e refugjatëve shqiptarë në Perëndim. Këta të fundit u stërvitën fshehtësisht në Gjermani, për atë do të ishte tentativa e parë e Perëndimit në destabilizimin e një qeveria komuniste të Lindjes. Pala amerikane drejtohej nga një agjent i CIA i quajtur Robert Loue, një veteran i spiunazhit me eksperiencë në Ballkan. Ndërsa agjenti i ndërlidhjes me britanikët ishte Kim Filbi.

Përse dështoi kaq keq ky operacion?

Robert Loue: Gjithçka erdhi prej faktit se u tradhtuam nga agjenti i dyfishtë britanik Kim Filbi.

Safer: Filbi, duke u ngritur në nivelet më të larta të inteligjencës britanike, kishte qenë kolonel i KGB-së sovjetike, dhe ndoshta një nga njerëzit më të suksesshëm në historinë e spiunazhit. Në vitin 1963 ai dezertoi drejt Rusisë.

Loue: Duke mashtruar njerëzit e tij ashtu siç bëri me ne apo rusët, ai duhet të ketë qenë një nga shembujt më të shkëlqyer të shkolis së KGB-së në Moskë.

Safer: Është impresionuese që këto dy fuqi të mëdha përpiqen kokë më kokë për të destabilizuar një vend të vogël komunist, dhe SHBA nuk ia doli dot.

Loue: Ky është dëmi që një agjenti i dyfishtë mund të të shkaktojë. Tanimë spiunazhi nuk është më aq i rëndësishëm pasi kemi satelitët. Por atëherë rezultoi se SHBA po luante poker me një pasqyrë prapa letrave. Rusët lexonin gjithçka që ne planifikonim he sa herë që ne lëshonim njerëz në Shqipëri ishin një hap përpara. Prandaj nuk mund të realizonim asgjë, derisa më në fund u bë e qartë se kishin diku një rrjedhje informacioni dhe braktisën operacionin, nuk mund të vazhdonim të sakrifikonim këta njerëz të guximshëm. Ishte e pamundur.

Safer: Tentativat anglo-amerikane vazhduan për afro pesë vjet, dhe thuajse të gjithë agjentët e dërguar u kapën dhe u ekzekutuan. Madje qeveria masakroi familjarët dhe miqtë e tyre. Mijëra njerëz kanë vdekur si rezultat i tradhtisë së Filbit.

Dështimi i operacioneve shërbeu gjithashtu për forcimin e pushtetit të Hoxhës në Shqipëri. Shtrëngimi i kontrollit mori formën shtypjes më të rëndë në botë, si njëfarë Ruritanie marksiste. Hoxha nxori jashtë ligjit besimin fetar dhe mbylli kishat e xhamitë. Kishat u kthyen në muzeume ateizmi ose në ambiente të tjera për t’i kujtuar popullit se çdo formë besimi ishte sjellje kriminale. Shprehjet fetare dënoheshin me vdekje, ashtu si dhe bërja e biznesit, zotërimi i pronës private apo makinave private. Hoxha u kthye në një “Big Brother” më të madh se ai në romanin e George Oruell. Ai e ktheu veten në shenjtor fytyra e të cilit shihej gjithkund, dhe ata që nuk e vlerësonin dhe adhuronin rrezikonin dënim. Panteoni i tij krahasohet vetëm me atë të Stalinit. Njerëzit jetonin në një gjendje apatie të detyruar. Pas vdekjes së Stalinit regjimi shqiptar vendosi se sovjetikët nuk ishin mjaftueshëm të ashpër ndaj kapitalizmit dhe amerikanëve dhe ndërpreu lidhjet me ta. Rrallëherë në vend lejoheshin grupe të vogla turistësh perëndimorë apo ndonjë gazetar i mbikëqyrur nga afër. Diçka që i bënte përshtypje çdo të huaji ishte sheshi kryesor në Tiranë dhe lëvizjet e duarve të policit të trafikut, ndaj atyre pak makinave që i përkisnin funksionarëve të partisë apo klanit të Hoxhës. Kur hoxha vdiq në moshën 76 vjeçare, kishte kompletuar volumin e 40-të të autobiografisë së tij. Deri në fund ai mbeti në kontroll të plotë të vendit që dëshironte aq shumë që ai të vdiste, për të pritur ndryshimet që mund të ishin vetëm për më mirë. Perëndimi kishte hequr dorë nga përpjekjet për ndryshimin e Shqipërisë, ndërsa një pjesë e emigracionit ende vazhdon të tentojë. Ata takohen në Paris dhe Bruksel duke pretenduar më shumë pushtet nga ç’kanë në të vërtetë, dhe çdo ditë parashikojnë pushtimin. Në krye të tyre është princi  lindur në ditën kur vdiq kombi i tij, Leka, babai i të cilit mbreti Zog vdiq në 1961. Kudo që shkon ka rojet nga prapa, por me më shumë se 2 metra i gjatë lëvizjet e tij gjithsesi nuk mund të bëhen pa u dalluar. Ai ende mban me vete pistoletën që i vuri babai në djep, dhe zotohet për hakmarrje ndaj vdekjes së Shqipërisë.

Safer: Si do ta arrini këtë, me anë të një force të armatosur?

Leka: Do të jetë detyrimisht njëfarë ndryshimi i dhunshëm, por të shpresojnë që gjakderdhja të jetë minimale.

Safer: Por kjo është provuar dhe më parë nga agjentët britanikë e amerikanë, që kanë dështuar në mënyrë spektakolare.

Leka: Po, sigurisht, por ju e thoni vetë, inteligjenca britanike e amerikane nuk do të thotë detyrimisht inteligjencë shqiptare.

Safer: Sa i madh është operacioni juaj, sa trupa keni?

Leka: Kjo është çështje sigurie, nuk mund t’i përgjigjem sepse është sekret. Edhe vetë trupat tona e dinë sesa janë në numër.

Por  Mbreti Leka, me gjithë këmbënguljen e tij, nuk merret me seriozisht nga asnjë. Fati i tij bashkë me atë të Shqipërisë u vulosën në fillim të viteve 1950-të, jo vetëm nga Enver Hoxha dhe mbretëria e tij e terrorit, por nga anglezi i arsimuar dhe i civilizuar që punonte në ndërtesën e thjeshtë të shërbimeve britanike të inteligjencës në Londër. Nëse informacioni është pushtet, atëherë Kim Flbi e përdori atë për grabitjen dhe fatkeqësinë e një kombi.

23 shkurt 1985

Pasuesi i Enver Hoxhës

Burimi

Refugjat shqiptar i arratisur në korrik 1984, pasi kreu dënimin me 10 vjet burgim, të cilin e mbaroi në 1984. Informacionet e tij bazohen në bisedat me ish-liderë shqiptarë që ka takuar në burg, dhe nga njohuritë e tij personale. Përpara arrestimit të tij në Shqipëri në vitin 1974 për një tentativë të dështuar arratisjeje, ai ka kryer shkollën teknike, ka punuar në uzinë dhe ka shërbyer në ushtri në njësinë e tankeve.

Teksti

Që prej vrasjes së kryeministrit Shehu dhe eliminimit të qindra mbështetësve të tij në degë të ndryshme të qeverisë dhe të partisë shqiptare, lufta për pushtet ka vazhduar me ashpërsi  (koment: Shehu zyrtarisht kreu vetëvrasje në 1981 por shumë zhurma qarkullojnë se është vrarë) Dihet në të gjithë Shqipërinë se Enver Hoxha është i sëmurë, dhe se ka zgjedhur sekretarin e partisë, kryetarin e presidiumit të kuvendit, Ramiz Alia si pasues. Sidoqë të jetë, Alia është kandidati më i fortë. Bijtë e Hoxhës Sokoli e Iliri nuk kanë kurajën dhe aftësinë e tij për të komanduar. Alia po bëhet gati të zëvendësojë Hoxhën kur të vijë koha e duhur. Deri tani, ai po vendos njerëzit e tij nga Veriu i Shqipërisë në postet kryesore, siç janë sekretarët e partisë në Durrën, Berat, Vlorë e Gjirokastër. Nexhmije Hoxha është aktive si në qeveri dhe në parti, dhe vendi kontrollohet nga klani i saj. Enver Hoxha kalon shumicën e kohës në Himarë në jug të Shqipërisë. Në vitin 1984, djali i madh i Enverit Iliri, drejtonte dy ministri, atë të jashtme dhe atë të brendshme. Djali tjetër i tij Sokol Hoxha, rreth 43 vjeç, u emërua më 1984 këshilltar i tregtisë së jashtme, që do të thotë se ka në kontroll ekonominë e vendit (Koment: Nuk mund të konfirmojmë masën e influlencës së bijve të tij në qeveri, por asnjëri nuk është identifikuar publikisht në postet publike).

Situata ekonomike

Bujqësia dhe industria e Shqipërisë është në gjendje të keqe, prej mungesës së makinerive dhe pjesëve të këmbimit, njerëzit duhet të presin në radhë të gjata për mish të ngrirë, mish derri apo pule.  Produkte si vaji i ullirit e peshku janë të racionuara dhe nuk gjenden përherë. Dy herë në vit njerëzit mund të marrin dy litra verë, ndërsa mjekimet, veçanërisht antibiotikët jepen vetëm për anëtarët e partisë dhe familjarët e tyre.

28 shtator 1954

Konkluzione mbi objektivat e projektet e Shqipërisë

Ndër objektivat e ndjekur aktualisht është ruajtja e shpresës së çlirimit me anë të komitetit të liderëve shqiptarë në emigracion, i cili është besnik ndaj popullit të skllavëruar shqiptar djhe ka mbështetjen e vendeve të botës së lirë. Disa prej objektivave në direktivat kombëtare janë neglizhuar, veçanërisht ato në lidhje me ngacmimet ndaj regjimit dhe inkurajimit të rezistencës pasive, e cila nuk sjell dënim apo reprezalje. Në lidhje me objektivat e forcimit të aseteve tona në vend dhe përgatitja e terrenit për rezistencën ndaj sovietikëve, u pranua se progresi ishte i ngadaltë për arsye të mangësive në agjentë të kualifikuar. Dega mendon se është e dëshirueshme krijohen asetet e brendshme me ngadalë dhe në mënyrë të sigurtë.

Roli i Komitetit Kombëtar për Shqipërinë e Lirë

Pranohet se operacioni ka krijuar në mendjen e shqiptarëve idenë se Komiteti Kombëtar i Shqipërisë së Lirë është i vetmi grup liderësh në emigracion besnik dhe me mbështetjen e fuqive të mëdha. Mes mangësive përmendim mungesën e programeve për nxitjen e rezistencës pasive dhe të ngacmimeve ndaj regjimit. Ka pasur një masë suksesi në programet e dezertimeve, teksa një numër refugjatësh të ardhur kohët e fundit në Greqi ishin në dijeni të tyre. Një shpjegim për mangësitë e operacionit është mungesa e inteligjencës mbi kushte brenda Shqipërisë. Një vëmendje e konsiderueshme po i kushtohet mangësive, veçanërisht në lidhje me nxitjen e dezertimeve selektive, që tashmë janë objektiv i propagandës intensive nga Athina. Nxitja e rezistencës pasive ka hasur probleme në lidhje me arritjen e rezultateve pa shkaktuar pasoja mbi elementët anti-komunistë.

Hedhja e fletëpalosjeve

Për reduktimin e mangësive në të ardhmen pritet që dega të hetojë mundësinë e lëshimit të dokumenteve false që i japi gjetësit privilegje të veçanta si për shembull racione ushqimi, pushime në kampet bregdetare etj. Dega do t’i kushtojë rëndësi mundësive të ngacmimeve me anë të hapjes kohët e fundit të kanaleve të postës në Shqipëri nga vendet e Evropës Lindore. Do të shqyrtohet aspekte të tjera të fushatës me postë, për ta bërë sa më efektive si një instrument ngacmimi. Dega dhe stafi do të rishikojnë instruksionet e fushatës së ngacmimeve për të zgjedhur më të përshtatshmet për Shqipërinë, dhe në të njëjtën kohë do të inkurajohet njohja më e mirë e mundësive të rezistencës pasive, me pasoja sa më të vogla.

Furnizimet ushqimore

Do të vazhdojë përpjekja për të siguruar furnizime ushqimore që të shpërndahen në emër të komitetit si brenda Shqipërisë ashtu dhe për refugjatët shqiptarë në nevojë jashtë saj.

Pas ter viteve transmetimi në kuadër të operacionit OBTEST, kemi vetëm disa prova të shpërndara për dëgjimin e mesazheve në Shqipëri dhe është rënë dakord se projekti duhet të vazhdojë pa afat. Arsyet për këtë janë fakti se zhurmuesit kohët e fundit janë reduktuar në forcë dhe nga fakti se refugjatët nga zona të ndryshme të Shqipërisë i njihnin programet. Përveç kësaj, kostoja e projektit është e vogël dhe pajisjet janë tashmë të instaluara. Stafi i tyre përdoret në të njëjtën kohë dhe për programin e lëshimit të broshurave, dhe ndalimi i tij do të tregonte për një rënie të interesit nga Perëndimi si për autoritetet dhe për popullin shqiptar. Gjithashtu besohet se operacioni ka pasur sukses në formimin e reputacionit të Komitetit në Shqipëri.

Në lidhje me programin e teksteve nga ajri, u pranua se ai ishte arsyeja e suksesit tonë në krijimin e reputacionit të Komitetit të emigracionit në Shqipëri. Mes problemeve të diskutuara ishin vështirësitë në krijimin e rrugëve të tjera të dërgimit, disa vështirësi me mjetet e printimit të teksteve dhe raportimet se broshurat nuk janë lëshuar në zona shumë të populluara, por asnjë prej këtyre problemeve nuk është i pakalueshëm. Mangësitë e agjentëve të terrenit për të plotësuar numrin e agjentëve vendas gjithashtu u përmendën. Lëshimi i mallrave ishte pritur kryesisht negativisht, pasi në intervistat me disa refugjatë ishte përshkruar njëfarë zemërimi ndaj Komitetit për dhënien e mallrave për komunistët. Kjo bie në kundërshtim me llogaritjet tona se zemërimi do të drejtohej te komunistët që konfiskonin mallrat nga popullata. Por meqënëse asnjë reagim nuk është vërejtur që prej rinisjes së tyre vitin e kaluar, u mendua të bëhej vlerësimi i iniciativës kur të mbaroheshin paketat e mallrave në Athinë. Në lidhje me këtë do të mundohemi të marrin raporte të përmuajshme  nga terreni.

Konkluzionet

Në konkluzion, dega pranoi se sipas rekomandimeve të terrenit të përgatitej programi vjetor për 1955. Ndër rekomandimet e marra ishin vazhdimi i përpjekjeve për zhvillimin e inteligjencës brenda Shqipërisë, funksioni i së cilës është furnizimi me informacion  i programit mbështetës nga jashtë. Do të studiohet mundësia e lëshimit nga ajri të dokumenteve të falsifikuara me qëllim ngacmimin e regjimit, e cila do të mbështetet me fushatën e postës së rreme kërcënuese.

Fushata e nxitjes së dezertimeve do të vazhdojë, e shoqëruar me sugjerime të reja për mënyra të nxitjes së rezistencës pasive në popullatë. Gjithashtu do të vazhdojnë transmetimet klandestine radio, të shoqëruara me fushatën mbështetëse të broshurave të propagandës.