VOAL

Çfarë po ndodh me Perëndimin? – Nga VASIL KURETA

May 24, 2018

Ka sot një vëmendje të shtuar për zhvillimet e brendshme të Perëndimit. Ka shtim të analizave për të sotmen e të ardhmen e tij, por edhe pohime të llojit Perëndimi i grindur, “Perëndimi historik”, Perëndimi drejt përçarjes apo Perëndimi vdiq etj., që po dëgjohen më shpesh e po shkruhet më shpesh në shtyp e media të ndryshme. Në përballjen e ashpër e komplekse me komunizmin e kampin socialist, Perëndimi dhe modeli perëndimor dolën fitues e superiorë. Në këtë përballje u shfaq soliditeti i brendshëm, epërsia e modelit perëndimor e standardet e larta të zhvillimit ekonomik, politik e social, por dhe roli udhëheqës i SHBA. Çfarë po ndodh, në fakt, aktualisht në brendësi të formatit perëndim dhe atij që njihet si modeli perëndimor i zhvillimit? Perëndimi e formësoi partneritetin e vet, mbështetur në rregulla e principe të dakordësuara. Kështu funksionoi edhe në përballjen e ashpër me komunizmin, por edhe pas rënies së komunizmit. Partneriteti synon marrëdhënie sa më të drejta e të barabarta, të mbështetura në rregulla të pranuara, por në kushtet e dallimeve në potenciale e aftësi të ndryshme, nuk mund të ketë barazi të artë në fitime. Barazia në rregulla e principe e bën partneritetin të funksionojë, por dhe grindjen nuk e përjashton. Nuk mund të mohohet, se një problematikë e brendshme në aleancën euroatlantike, ka filluar të marrë udhë në përfundim të luftës së ftohtë 1, që lidhej me dy elemente thelbësore: me raportin mes nevojave strategjike dhe konvergjencës së vlerave, apo vlerat e rendit liberal. Sipas James Traub, SHBA, që ka pasur rolin kryesor dhe udhëheqës në aleancë, ka humbur interesin për këto vlera. Natyrisht, që ka një problematikë konkrete, por nuk mund të pajtohesh me këtë konkluzion kategorik.

Perëndimi i grindur tani është fakt, që ka ngjallur shqetësim edhe pse ka një princip, se grindja është drejtësi, ose edhe drejtësi. Këtu nuk është fjala vetëm për qëndrimet e ndara sa i përket marrëveshjes bërthamore me Iranin. A janë “grindjet”, mosdakordësitë apo qëndrime të ndara për probleme të rëndësishme në zhvillimet brenda Perëndimit dhe në marrëdhëniet me aktorët e tjerë ndërkombëtarë dhe zhvillimet ndërkombëtare, a janë kritikat publike amerikane ndaj aleatëve europianë për problemet e sigurisë e funksionimin e NATO, por edhe për marrëveshjen e partneritetit tregtar mes tyre etj., tregues se diçka nuk po funksionon brenda Perëndimit? A janë këto simptoma apo tregues, se ka filluar një ndarje, apo se përçarja brenda Perëndimit është e pakthyeshme? A ka ndonjë një afrim te e vërteta teza apo deklarimi, i ardhur nga Rusia, përmes Lavrov, pra, me konceptin “Perëndimi historik” d.m.th. që e mendon idenë, se perëndimi e ka mbyllur ciklin e vet, apo që e vendos perëndimin në muzeun e historisë? A është e besueshme teza apo mendimi se, Perëndimi, siç e kemi njohur në evoluimin e vet, ka mbërritur në momentin e konsumimit të qenies së vet, apo jemi në momentin që përmbajtja dhe mekanizmi i funksionimit të tij, si format konkret bashkëpunimi politik, ekonomik, ushtarak, teknologjik, i mbështetur në sistemin e vlerave, ka ardhur në momentin e nevojën e përsosjes së mëtejshme të tij, përmes ndryshimit esencial, duke kaluar në një model apo format tjetër bashkëpunimi? Në të vërtet grindjet, mosdakordësitë e një sërë problemesh janë evidente, por edhe shqetësimet e pikëpyetjet po shtohen edhe pse deri më sot nuk ka ndonjë studim serioz e komplet për këtë format e model perëndimor të zhvillimit, për të sotmen e të ardhmen e tij. A janë kritike apo shteruese këto fenomene, kontradikta brenda tij, që e vënë në pikëpyetje qenien e të ardhmen e tij dhe a ka ky model zhvillimi e format bashkëpunimi aftësi e mundësi të brendshme përsosjeje e zhvillimi, për të kaluar në një stad apo nivel tjetër, d.m.th. që të gjenerojë së brendshmi? A jemi tashmë në stadin e një ndryshimi thelbësor të modelit të sistemit të marrëdhënieve ndërkombëtare, që ka filluar pas rrëzimit të komunizmit, që nxit e presupozon edhe një ndryshim e përsosje të formatit e modelit perëndimor? Pyetje të ligjshme janë këto, por jo thjesht supozime apo mosnjohje e realitetit, që zhvillohet përpara nesh.

Tash një grindje brenda perëndimit është fakt, proces që po formëson përmbajtjen e vet me probleme konkrete e të rëndësishme. Një grup kritikash apo qëndrimesh, të ngritura në interesa të diferencuara mes SHBA dhe aleatëve të saj perëndimorë europianë, për probleme konkrete ekonomike e financiare, të tregtisë, por edhe të sigurisë e mbrojtjes, madje dhe për qëndrime ndaj zhvillimeve ndërkombëtare dhe politikën e jashtme perëndimore, tashmë janë evidente. Presidenti amerikan Trump ka qenë konkret dhe ka adresuar qartë e konkretisht kritika e diferenca në interesa brenda formatit të perëndimit, përfshi dhe çështjen e mprehtë të sigurisë e rolin e ardhmnërinë e NATO-s. Ato kanë lëndë dhe nuk janë supozime edhe pse mund të ketë interpretime të ndryshme për to. Ato tashmë janë bërë publike edhe pse disa prej tyre mund të kenë qenë prezent edhe më parë. Kjo grindje SHBA-BE ndodh në një moment kur BE ka një situatë krize apo se përballet me një problematikë të mprehtë për të ardhmen e projektit europian e të vetë BE. Projekti ka avancuar vërtet, por nuk ka mundur të zgjidhë çështjen e të ardhmes së vet, të evoluojë sipas teorisë së shtetit dhe të drejtës, d.m.th. që të funksionojë në formën e një konfederate apo federatë. Ka një dualizëm mes strukturave të BE dhe shteteve kombe anëtare të BE. Mënyra si po funksionon deri tani e dëshmon qartë pse nuk po funksionon si duhet, por dhe që e pret një problematikë më e mprehtë funksionimi.

Deri më sot Perëndimin e kemi parë të bashkuar e të unisuar në qëndrime të rëndësishme ndërkombëtare, por qëndrimi ndaj marrëveshjes bërthamore ndaj Iranit, është dëshmi esenciale që vërtet të shtyn të pyesësh, se çfarë po ndodh sot brenda Perëndimit? Natyrisht, që ka pasur diskutime të brendshme, madje dhe dallime e argumente ndryshe në të kaluarën, si shprehje e funksionimit të demokracisë së brendshme, por qëndrimi ka qenë i unisuar e dakordësuar. Ky rast tregon më shumë për një formë të mosrealizimit të demokracisë, aq më tepër që SHBA ka vendosur, përsëri pa dakordësim edhe për sanksione të reja ndaj Iranit, të cilat tashmë godasin dhe interesa ekonomike e financiare të partnerëve europianë të SHBA, të cilët kanë kompani të tyre që kanë investuar në Iran. Tash bëhet publike dhe një kontradiktë e brendshme mes SHBA dhe partnerëve europianë, sa përket partneritetit tregtar, që është konsumuar publikisht, që shoqërohet edhe me deklarime amerikane për tarifa, apo masa konkrete, sa i përket importeve të çelikut e aluminit dhe që dëshmon se është prishur qetësia e harmonia brenda Perëndimit. Madje ka shqetësime, se mund të kemi apo të fillojë edhe një luftë tregtare brenda Perëndimit. A mund të interpretohet lëvizja amerikane ndaj partnerëve të saj, si përpjekje për të vendosur rregullat juridike dhe politikat amerikane dhe jashtë SHBA, siç mendon ndonjë analist i këtyre zhvillimeve? Natyrisht, që mund të mendohet zhvillimi i kësaj kontradikte edhe si një tronditje nga brenda Perëndimit, megjithatë më e lexueshmja e këtij zhvillimi është se partneriteti i mëparshëm po ndryshon, apo mund të ndryshojë. Edhe pse ndonjë është i bindur se, ky element përbën goditje të rëndë të partneritetit, apo që shkon më tej, duke pohuar se ndodhemi përballë mungesës së plotë të partneritetit, përsëri nuk duhet ngutur në konkluzione. Natyrisht, që tërheq vëmendjen edhe një përshkallëzim retorike brenda perëndimit. Kështu, zyrtari i lartë i BE Tusk, duke i u referuar problematikës mes BE dhe SHBA, sidomos edhe si përgjigje ndaj largimit të SHBA nga marrëveshja bërthamore me Iranin dhe deklarimi për sanksione të reja, por dhe ndaj opsionit amerikan për tarifat ndaj çelikut e aluminit, ka nënvizuar se: duke parë vendimin e fundit të Trump, dikush do të mendonte: me partner të tillë, kujt do t’i duheshin armiqtë. Është vërtet deklarim tepër i ashpër, i panevojshëm, jo i dobishëm dhe që nuk shkon në frymën e diskutimit konstruktiv.

Gjithsesi edhe pse nuk mund të dihet në këtë moment se si do të precipitojë kjo grindje brenda perëndimit, në këtë fazë që ndodhet, kjo lëvizje amerikane, po vlerësohet si një shfaqje mosbesimi të SHBA ndaj aleatëve të vet historikë e natyralë. Në kushtet e funksionimit të perëndimit të bashkuar, Europa nuk u shfaq si aktor apo subjekt më vete gjeopolitik në sistemin e marrëdhënieve ndërkombëtare, sepse ishte SHBA, që përfaqësonte perëndimin e bashkuar. Tash ka filluar ta konkretizojë atë. Madje ka ndonjë që mendon se sot kemi një dizekuilibër force në Europë, në favor të Gjermanisë. Tash konstatohet një lëvizje reale, ku evidentohet roli i veçantë i Gjermanisë, por dhe i Francës sa i përket funksionimit të BE dhe rolit europian në sistemin e marrëdhënieve ndërkombëtare. Duket se do të marrë përmbajtje një diplomaci dhe politikë e jashtme europiane, si kontribut europian e perëndimor njëkohësisht. Në këto kushte, Rusia dhe Kina, që ndjekin nga afër këto zhvillime, po përpiqen me kujdes për të përfituar sa më mirë e sa më shumë. Ndërsa Kina shfaqet pa fjalë, pragmatiste, por pa deklarime, Rusia ka nxituar të përcjellë konceptin “Perëndimi historik”, d.m.th. mesazhin se Perëndimi tashmë i përket të kaluarës. Tash ato shfaqen të afruara, se bashkohen në interesat antiperëndimore, por që ndahen e do të ndahen në synimet për të përfituar nga këto zhvillime. Natyrisht, që kontradiktat janë në themel të çdo forme të gjallë dhe shfaqen në mënyra të ndryshme në faza të ndryshme, por, gjithashtu, nuk ka dhe fenomene të përjetshme, apo dhe formate e aleanca që të mos i nënshtrohen ndryshimit e përsosjes. Megjithatë, zhvillimet më të fundit nxisin pyetjen: a ka tashmë një problem kritik brenda Perëndimit, brenda modelit perëndimor të zhvillimit? A është pjekur nevoja e përsosjes, apo nevoja e kalimit në një formë tjetër, apo po piqet nevoja e një modeli tjetër, që do të synonte të kapërcente këto lloje kontradiktash të brendshme të këtij formati bashkëpunimi e modeli zhvillimi.

Në këtë moment po konstatohet një lëvizje e Kinës dhe Rusisë për të shfrytëzuar situatën e krijuar e mbushur boshllëkun e mundshëm të krijuar, apo që pritet të krijohet më tej, mes SHBA e BE, jo vetëm në aspektin ekonomik, financiar e tregtar, por dhe sa i përket investimeve dhe interesave strategjike e gjeopolitike. Natyrisht, kjo situatë iu vjen për hosh ekstremistëve, terroristëve, aventurierëve, autokratëve dhe ambicieve antiperëndimore, mundëson rreshtime të rrezikshme për sigurinë e stabilitetin në botë, por dhe kundër sistemit të vlerave. Nisur nga mënyra se si po zhvillohet kontradikta brenda Perëndimit, ka lindur pyetja konkrete: a do të shohim një përmirësim të mëtejshëm të marrëdhënieve mes Gjermanisë dhe Rusisë, ku marrëveshja për blerjen e gazit është një tregues konkret? Aktualisht Gjermania ka një rol të dallueshëm në BE dhe në Europë, por dhe Rusia gjeografikisht e ka një këmbë në Europë, por dhe interesa të zhvilluara gjeopolitike. Duken si të kundërta interesat e synimet, por s’ka kontradikta pa unitet e luftë të të kundërtave. Pra, në këtë kontekst, a do të shohim afrim e përmirësime të dukshme në marrëdhëniet mes Gjermanisë dhe Rusisë? I ndan shumë historia e luftës së dytë botërore, por tash ka një realitet tjetër.

Nuk mund të përjashtohet një marrëdhënie e re mes Gjermanisë dhe Rusisë, mes BE dhe Rusisë, në funksion të zhvillimeve ekonomike e të sigurisë. Deklarata e zëra nga BE, se ne europianët duhet të mendojmë më shumë dhe konkretisht për sigurinë tonë, nuk janë deklarime të përgjithshme apo taktike. Nga mediat mësohet se, në një telefonatë mes Merkel dhe Putin është theksuar, jo rastësisht rëndësia e marrëveshjes për stabilitetin rajonal dhe ndërkombëtar. Duket sikur kjo lëvizje lidhet vetëm me një interes aktual, për të shpëtuar marrëveshjen bërthamore me Iranin, por koha do të tregojë, nëse mund të jetë fillim i një marrëdhënieje të re mes tyre, por edhe me Kinën, që është dhe ajo një aktor i rëndësishëm ndërkombëtar. Kjo ndodh në kohën, kur Kina dhe Rusia, luftojnë të revizionojnë modelin e sistemit të marrëdhënieve ndërkombëtare dhe rolin e Perëndimit në të, sidomos të SHBA. Brenda këtij koncepti mund të vlerësohen edhe zërat, synime apo përpjekje për atë që njihet si alternative e dollarit amerikan. Mësohet, gjithashtu, dhe një lëvizje mes Rusisë dhe Iranit për një monedhë tjetër për tregti, që mund të jetë edhe si përgjigje konkrete ndaj sanksioneve të reja të mundshme amerikane ndaj Iranit, por që nuk përjashtohet të jetë pjesë e interesave gjeostrategjike e roli ndërkombëtar nga Rusia. Duket e vështirë kjo ambicie ruse, por që ushqehet edhe nga zhvillimet brenda Perëndimit.

Tash, që Perëndimi vazhdon grindjen, Kina dhe Rusia kanë filluar të nxitojnë për të evidentuar epërsi të tyre në elemente konkretë ekonomike e ushtarake në përballjen me SHBA. Jo rastësisht konstatohet edhe një garë vërtet e shfrenuar armatimi dhe një demonstrim i fuqishëm i muskujve dhe i armëve nga më të sofistikuarat e më të rrezikshme shfarosëse, apo që u gëzohen sistemeve raketore e armëve bërthamore etj., për të dëshmuar epërsi konkrete, duke harruar se nga një përballje reale mes tyre nuk do të ketë asnjë fitues. Madje konstatohen edhe përpjekje konkrete për të “argumentuar” edhe epërsinë e modeleve autoritariste, që nuk mundësojnë realisht demokracinë funksionale e sistemin e vlerave edhe pse historia ka provuar se këto modele e kanë dështimin të pashmangshëm. Kësaj situate i ka ndihmuar edhe fenomeni i grindjes brenda Perëndimit, por dhe një problematikë konkrete brenda modelit perëndimor të zhvillimit.

Modeli perëndimor i zhvillimit realizoi një përsosje e ndryshim të rëndësishëm, që evidentohet që nga mesi i viteve 60 të shekullit të kaluar, i cili u ndihmua edhe nga aplikimi zbulimeve shkencore në prodhim, si automatizimi apo i teknologjive të avancuara etj., që mundësoi një rritje esenciale të rendimentit në punë. Kjo shërbeu si bazë edhe për një sendërtim të mëtejshëm të sistemit të vlerave, që evidentoi edhe ndryshime të dukshme sociale, më shumë sigurime e mbrojtje sociale, më shumë liri e demokraci funksionale, më shumë mundësi për sundimin e ligjit, ku tash flitej më shumë për punonjësit me jaka të bardha dhe ata me jaka blu, se sa për proletariatin. Natyrisht, përmirësimet e ndryshimet reale arsimore, kulturore, apo në nivelin e të ardhurave, ishin kuptimplote, por nuk zhdukën kontradiktën mes punës dhe kapitalit. Është fakt që ky ndryshim ndikoi në rënien e venitjen reale të lëvizjes sindikaliste. Tash ka një problematikë komplekse që u zhvillua edhe nga ndikimi i krizës botërore financiare, por dhe krizat ciklike konkrete, që po zhvillojnë nevojën e përmirësimit dhe evoluimit të mëtejshëm të modelit perëndimor edhe pse ai sot nuk mund të konkurrohet nga modelet autoritariste. Edhe pse ka studime të pjesshme, duket se po piqet nevoja për një studim të plotë të evoluimit e të ardhmes së modelit perëndimor. Ai është realisht superior ndaj modeleve të tjera aktuale, që nuk mund ta rivalizojnë dot, por që e luftojnë atë. Jo rastësisht sot, ka një fokusim të goditjeve ndaj Perëndimit sidomos ndaj sistemit të vlerave, që ai përfaqëson dhe dëshmon epërsinë e tij. Modeli perëndimor i ngritur mbi sistemin e vlerave edhe pse nuk mund të konkurrohet ai sulmohet e do të goditet për nevoja imperiale e gjeostrategjike.

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: epërsia, Perëndimi, VASIL KURETA

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

‘Periudha iraniane ka përfunduar’ – Nga Robert F. Worth

Humbjet e Hezbollahut kanë bërë që disa njerëz në Liban të imagjinojnë një të ardhme pa të.

Në fund të shtatorit, kur fushata e Izraelit për të shkatërruar Hezbollahun po arrinte kulmin e saj, takova një nga mbështetësit e grupit në një kafene buzë detit në Bejrutin perëndimor. Ai ishte një mesoburrë me mjekër të hollë të bardhë dhe me pamjen e dikujt që nuk kishte fjetur prej ditësh. Ai ishte një lloj akademiku, jo një luftëtar, por lidhjet e tij me Hezbollahun ishin të thella dhe të gjata. “Jemi në një betejë të madhe, si kurrë më parë,” tha ai sapo u ul. “Hezbollahu nuk është përballur me atë që Izraeli po bën tani, as në 1982, as në 2006. Është një luftë totale.” Ai foli shpejt, me ankth. Vetëm disa ditë më parë, Hassan Nasrallahu, lideri i Hezbollahut, ishte vrarë në një bombardim të bastionit të grupit në Bejrut jugor, dhe shoku im – ai më kërkoi të mos ia thosha emrin, sepse ai nuk është i autorizuar të flasë për grupin në emër – e bëri të qartë se ai ishte ende në gjendje shoku dhe pikëllimi. Bombat izraelite po shkatërronin shtëpi dhe vende lëshimi raketash në të gjithë Libanin jugor, në luginën Bekaa dhe në Bejrut; shumë nga miqtë e tij ishin vrarë ose gjymtuar. Ai madje kishte dëgjuar të flitej për diçka që dukej e paimagjinueshme deri më tani: Irani, i cili krijoi Hezbollahun rreth vitit 1982, mund të ndërpresë mbështetjen për grupin, një vendim që mund të rikonfigurojë politikën e Lindjes së Mesme.

Kur pyeta për këtë, ai tha pas një pauze të shqetësuar: “Ka pyetje.” Ai tha se i beson personalisht Iranit, por më pas shtoi, sikur po përpiqej të më bindte: “Është sikur ke rritur një djalë, ai është xhevahiri yt, tani 42 vjeç, dhe e braktis? Jo. Nuk ka kuptim.” Ai vazhdoi të fliste me zjarr, sikur të kërkonte të rivendoste vetëbesimin e tij. Rezistenca i kishte ende armët, tha ai, dhe luftëtarët në kufi ishin gati. Ushtarët e Izraelit do të hapnin varret e tyre dhe së shpejti do të kërkonin një armëpushim. Por fjalimi i tij u ngadalësua dhe dyshimet u kthyen. Ai përmendi Ahmed Shukairin, kryetarin e parë të Organizatës për Çlirimin e Palestinës, i cili tha pak para shpërthimit të Luftës Gjashtëditore të vitit 1967, “Ata [izraelitët] që mbijetojnë do të mbeten në Palestinë. Unë vlerësoj se asnjëri prej tyre nuk do të mbijetojë”. Iluzionet e kota të Shukairit nuk ishin diçka për t’u imituar. “Unë nuk dua të jem si ai,” tha burri. U desh një moment që analogjia historike të regjistrohej: Ai po më thoshte se mendonte se Hezbollahu, lëvizja të cilës ai ishte aq i përkushtuar, mund të ishte në prag të shkatërrimit total. Të dy ndaluam për një moment dhe pimë çajin. Zhurma e vetme ishin valët që lanin butësisht bregun jashtë, një tingull paqësor i papërshtatshëm në një vend në luftë. “Këtë çaj që po e pimë,” tha ai. “Nuk e dimë nëse është e fundit”.

Dy muaj luftë e kanë transformuar Libanin. Hezbollahu, lëvizja shiite që dukej pothuajse e pamposhtur, tani është e gjymtuar, komandantët e saj të lartë të vdekur ose të fshehur. Shkalla e këtij ndryshimi është e vështirë për t’u kuptuar nga të huajt. Hezbollahu nuk është thjesht një milici, por pothuajse një shtet, më i fuqishëm se qeveria e dobët dhe e ndarë libaneze, dhe sigurisht më e fuqishme se ushtria libaneze. E formuar nën tutelën e Korpusit të Gardës Revolucionare Islamike të Iranit, ajo ka qenë prej kohësh avantazhi kryesor i “Boshtit të Rezistencës” të Teheranit, së bashku me Hamasin, milicitë shiite të Irakut dhe lëvizjen huthi në Jemen. Hezbollahu është gjithashtu mbrojtësi dhe truproja e myslimanëve shiitë të Libanit, me një bllok të zgjedhur siç duhet në parlamentin kombëtar (të krishterëve dhe myslimanëve u ndahet një pjesë e barabartë e vendeve). Hezbollahu kontrabandon jo vetëm armë, por miliarda dollarë nga Irani. Ai drejton bankat, spitalet, një sistem mirëqenieje dhe një ekonomi paralele të importeve pa taksa dhe trafikut të drogës që ka pasuruar dhe fuqizuar komunitetin dikur të shtypur shiit. Hezbollahu ka justifikuar prej kohësh luftërat e pamatura kundër Izraelit me thirrje për krenarinë pan-arabe: Çlirimi i Palestinës ia vlente çdo sakrificë. Por shkatërrimi i këtij konflikti shtrihet përtej Hezbollahut dhe nuk mund të zhduket kaq lehtë. Pothuajse një e katërta e njerëzve të Libanit janë larguar nga shtëpitë e tyre dhe shumë prej tyre tani po flenë në sheshet e qytetit, në rrugë, në plazhe. Ambulancat e djegura dhe grumbujt e mbeturinave dëshmojnë për mungesën e gjatë të shtetit. Shumë njerëz janë të traumatizuar ose në zi; të tjerë flasin me mani për rrëzimin e Hezbollahut nga froni, dhe ndoshta bashkë me të, sistemin shekullor të Libanit të ndarjes së pushtetit sektar. Ka një energji mijëvjeçare në ajër, një shpresë e egër për ndryshim që kalon lehtësisht në frikën e luftës civile. Disa fakte të zymta dalin në pah. Së pari, Izraeli nuk është më i gatshëm të tolerojë arsenalin e Hezbollahut në kufirin e tij dhe do të vazhdojë fushatën e tij të sulmeve ajrore dhe luftës tokësore derisa të detyrohet të ndalojë – qoftë nga rraskapitja apo, më shumë gjasa, nga një armëpushim i sponsorizuar nga Amerika ka shumë pak gjasa përpara se të betohet presidenti i ardhshëm i SHBA-së. Së dyti, askush nuk po ofron rindërtimin e qyteteve dhe fshatrave të shkatërruara të Libanit jugor kur kjo të përfundojë, siç bënë shtetet e Gjirit të pasura me naftë pas luftës së fundit të madhe me Izraelin në vitin 2006. As Irani nuk do të jetë në gjendje të plotësojë arsenalin e grupit apo arkat e tij. Hezbollahu mund të mbijetojë ose jo, por nuk do të jetë ai entiteti që ishte. Kam dëgjuar të njëjtat pyetje çdo ditë gjatë dy javëve në Liban në shtator dhe tetor, nga miq të vjetër dhe të panjohur. Kur do të ndalet lufta? A do të na bombardojnë edhe ne, ne që nuk jemi me Hezbollahun? A do të ketë një luftë civile? Dhe më prekëse nga të gjitha, nga një artist, apartamenti i të cilit në Bejrut ishte një strehë për mua gjatë viteve që jetoja në Liban: A duhet ta dërgoj vajzën time jashtë këtij vendi?

Në një mëngjes me diell në fillim të tetorit, u largova me makinë në jug nga Bejruti në autostradën që kalon përgjatë Mesdheut, drejt kufirit me Izraelin. Pak jashtë qytetit, gjurmët e errëta të tymit u bënë të dukshme në të dy anët e rrugës – sulmet ajrore të natës së kaluar. Të reja shfaqen çdo mëngjes, si një tabelë vizive e përparimit të luftës. Në fillim kishte makina të tjera në rrugë, por përtej qytetit bregdetar të Sidonit, autostrada ishte bosh.

Shoferi im, dukshëm i shqetësuar, eci më shumë se 150 km/h. Pankartat e verdha të Hezbollahut valëviteshin në erë, krahas tabelave të reja martirësh që lexonin Nasrallah Aat (“Nasrallahu po vjen”) – një lojë me emrin e tij, që do të thotë “fitore e Zotit” në arabisht. Kaluam disa makina të karbonizuara dhe të përmbysura. Në anën veriore të rrugës, dhjetëra automjete të braktisura por të padëmtuara ishin parkuar. Këto ishin lënë nga familjet që ikën nga lufta në jug, shpjegoi shoqëruesi im libanez; u kishte mbaruar benzina dhe mesa duket kishin vazhduar në këmbë. Familja e saj kishte ikur nga jugu në të njëjtën mënyrë.

Pas pak më shumë se një ore, arritëm në periferi të Tirit, një qytet i lashtë në Libanin jugor. Zakonisht është një vend i gjallë, por e gjetëm të shkretë në mënyrë të frikshme, me ndërtesa të shkatërruara që shënojnë vendet e bombardimeve aty-këtu. Kaluam disa nga rrënojat romake të qytetit dhe për një çast u ndjeva sikur isha transportuar në një nga skicat orientaliste të bëra nga udhëtarët europianë të shekullit të 19-të në Levant, një peizazh antik i copëtuar nga njerëzit e tij.

Ne ishim drejtuar nga ushtria libaneze – e cila mban një rol zbulimi dhe policie në jug – të shkonim në Shtëpinë e Pushimit, një vendpushim me porta. Atje, në një tarracë të gjerë me pamje nga një plazh i mrekullueshëm, gjetëm një grup punonjësish të ndihmës dhe gazetarë televizivë që pinin duhan dhe bisedonin nën një tarp, me kamerat e tyre të vendosura në trekëmbësha dhe të drejtuar nga jugu. Kjo ishte aq afër sa çdo vëzhgues mund t’i afrohej luftës. Përtej nesh ishte një vijë bregdetare e valëzuar dhe kodra të gjelbra që shtriheshin deri në kufirin izraelit, rreth 20 km larg. Atje, pak përtej vizionit tonë, trupat tokësore izraelite po luftonin me luftëtarët e Hezbollahut, pranë fshatrave që ishin kthyer në rrënoja.

Isha duke ngulur sytë nga deti, i mahnitur nga bukuria dhe qetësia e vendit, kur një tingull i zhurmshëm më bëri të dridhem. Shikova në të majtë dhe pashë një breshëri predhash që gjuheshin në ajër, ndoshta 180 metra larg. Ata u zhdukën në qiellin blu, me kënd drejt jugut dhe duke lënë shtëllunga tymi të bardhë pas tyre. Ndjeva një nxitim paniku: Këto duhet të jenë raketa të Hezbollahut. A nuk do të thoshte kjo që Izraeli do të sulmonte vendin e lëshimit, që ishte shumë pranë nesh? Por një nga gazetarët arabë më largoi shqetësimet. “Kjo ndodh shpesh,” tha ai. Lufta është e tillë. Mësohesh me të, derisa supozimet ndryshojnë dhe raketat bien mbi ty.

Jo shumë larg, i vendosur në shezllonet blu të Shtëpisë së Pushimit, gjeta një familje prej 20 refugjatësh që ishin larguar nga fshati i tyre 11 ditë më parë. Njëra prej tyre ishte një 18-vjeçare e gjatë, me fytyrë të ëmbël, e quajtur Samar, e veshur me shall të zi dhe shami, e cila ishte ulur shumë e palëvizur teksa përshkruante momentin kur lufta u afrua shumë.

“Pashë një raketë pikërisht sipër meje – mendova se do të na godiste”, tha ajo. “Ndjeva se isha e verbër për një moment kur raketat goditën.” Gjithçka u drodh dhe një shtëllungë pluhuri dhe tymi e bëri të vështirë frymëmarrjen. Pesë ose gjashtë raketa kishin goditur një shtëpi fqinje ku po zhvillohej një funeral, duke vrarë një nga fqinjët e familjes dhe duke plagosur rreth 60 të tjerë. “Ishte po aq afër sa ajo çadër,” tha ajo, duke treguar çadrën pranë pishinës rreth 5 metra larg nesh.

E gjithë familja iku, pastaj u kthye disa orë më vonë për të marrë disa sende, vetëm për t’u hedhur në erë atë natë nga një sulm tjetër izraelit që thyen dritaret e mbetura të shtëpisë. Të gjithë vrapuan në sheshin kryesor të fshatit dhe u grumbulluan atje, duke u lutur deri në agim, kur u nisën me makinë për në Shtëpinë e Pushimit. Që atëherë ata nuk kanë qenë në shtëpi. Ata jetojnë me dhurata nga punonjësit e ndihmës dhe gazetarët dhe nuk e dinë nëse shtëpia e tyre është ende në këmbë.

Kam dëgjuar histori të tilla në të gjithë Libanin, nga familjet që kishin ikur nga shtëpitë e tyre dhe disa që i ishin kthyer lypjes. Të zhvendosurit janë kudo dhe kanë transformuar hartën demografike të vendit. Në lagjen Hamra të Bejrutit perëndimor, një enklavë historikisht e majtë dhe laike, tani sheh një numër të madh grash me veshje islamike. I kam parë në lagjet e krishtera, në male, madje edhe në veriun e largët. Pothuajse mund ta ndiesh dyshimin që vendasit kanë për to teksa ti kalon përbri.

Disa vendas kanë mirëpritur njerëzit e zhvendosur dhe u kanë ofruar ushqim falas; të tjerët i kanë larguar dhe shumë pronarë shtëpish i kanë zhvatur. “Të gjithë thonë: ‘Pse vini dhe merrni me qira në lagjet tona të civilëve? Po i rrezikoni të gjithë rreth jush”, më tha një mik në qytetin verior të Tripolit. Rreziku ishte real dhe mund të shihej në modelin në zhvillim të sulmeve izraelite, të cilat u zhvendosën nga enklavat shiite në ato që konsideroheshin zona të sigurta në male dhe në veri. Luftëtarët e Hezbollahut duket se po rrjedhin nga zona e rrezikut, duke u përzier me refugjatët dhe Izraeli ka vazhduar t’i gjurmojë dhe t’i godasë ata.

Disa refugjatë kanë ikur nga shtëpitë e tyre vetëm për t’u penguar në vende edhe më të rrezikshme. Julia Ramadan, 28 vjeçe, ishte aq e frikësuar nga bombardimet në Bejrut sa shkoi në apartamentin e prindërve të saj, në një ndërtesë gjashtëkatëshe në një kodër në Sidon. Zona është kryesisht e krishterë dhe dhjetëra jugorë gjithashtu kishin kërkuar strehim atje. Dy ditë pasi mbërriti, Julia kaloi disa orë duke shpërndarë ushqime falas për refugjatët e tjerë të luftës me vëllain e saj, Ashrafin. Ajo ishte në shtëpi me familjen e saj kur një raketë përfundoi në ndërtesë.

“Me raketën e dytë, ndërtesa filloi të dridhej,” më tha Ashrafi kur e takova më vonë. Një burrë i fortë truiplidhur që punon si trajner fitnesi, kishte fasha në këmbë dhe krah. “Me të tretën dhe të katërtën, ne ndjemë se ndërtesa filloi të shembet.”

Ashrafi u kthye instinktivisht dhe u përpoq të përdorte trupin e tij për të mbrojtur të atin, i cili ishte ulur pranë tij në një divan në dhomën e ndenjjes së familjes. Ndërtesa u shemb dhe babë e bir e gjetën veten të gjallë, por të bllokuar nën rrënoja. U deshën tetë orë që shpëtimtarët t’i nxirrnin dhe më pas mësuan se Julia dhe nëna e saj ishin mes të vdekurve. Të paktën 45 njerëz u vranë, sipas ministrisë së shëndetësisë së Libanit (vendasit më thanë se numri ishte 75). Zyrtarët izraelitë më vonë thanë se një komandant lokal i Hezbollahut dhe disa operativë ishin në ndërtesë.

Një nga të parët që mbërriti në vendngjarje ishte Muhamed Ahmed Jiradi, një 31-vjeçar, halla, xhaxhai dhe kushërinjtë e të cilit jetonin në ndërtesë. Ai më tha se mund të dëgjonte britmat e njerëzve të ngujuar nën rrënojat. Njëri prej tyre ishte xhaxhai i tij, duke thënë se gruaja dhe fëmijët i kishin vdekur. Jiradi u përpoq fort të lëvizte betonin dhe çelikun e thyer, por ai nuk kishte mjete dhe mund të bënte pak. Shumë nga njerëzit e bllokuar vdiqën para se të mund të shpëtoheshin, britmat e tyre gradualisht u shuan.

“Pashë tezen time të nxjerrë jashtë”, më tha Jiradi. “Zorrët e saj po i derdheshin; koka e saj ishte copëtuar. Ky është imazhi i fundit që kam për të. E kam menduar gjithmonë si kaq të bukur. Nëna ime donte ta shihte. Unë thashë jo. I thashë: ‘Fytyra e saj ishte e buzëqeshur’, por nuk është e vërtetë.”

Jiradi më tha këto gjëra në një monotoni apatike teksa u ulëm në kolltuqe në apartamentin e tij spartan. I kishin mbetur pa para për të paguar qiranë dhe ushqimin për gruan dhe fëmijët e tij. Ai foli pa pushim për një orë, duke përsëritur periodikisht: “Nuk mund të duroj më”. Ai e tha këtë jo me ndonjë dhimbje apo emocion të dukshëm, por me shikimin e dikujt që i ka humbur çdo shpresë.

Kë fajësojnë libanezët për këto tmerre? Kur pyeta, shumë prej tyre më dhanë përgjigje të elaboruara: armiku sionist, sigurisht. Por disa libanezë më thanë se nuk donin të vdisnin për palestinezët. Kjo ishte një mënyrë indirekte për të kritikuar Hezbollahun, i cili filloi këtë raund të ri luftimesh duke lëshuar raketa në caqet civile izraelite një ditë pas masakrës së 7 tetorit, gjoja për të treguar solidaritet me Hamasin.

“Nuk e di kush e filloi këtë luftë”, më tha Jiradi. “Unë thjesht dua të jetoj në paqe.”

Kjo mund të tingëllojë neutrale, por në Liban, ku Hezbollahu ka bërë thirrje për rezistencë ndaj Izraelit me çdo kusht, mungesa e entuziazmit ideologjik mund të jetë një refuzim i heshtur për t’u bindur. Njerëzit shpesh shprehin lodhjen në mënyrë private, ku nuk shqetësohen nëse akuzohen se janë në anën e armikut. Por e pashë edhe në disa tabela autostrade. Mjaft – Jemi të lodhur, lexonte njëra prej tyre. Të gjithë në Liban e dinë se çfarë do të thotë kjo.

Një pasdite, shoferi im, një burrë 56-vjeçar i quajtur Hassan nga Libani jugor, më tregoi në telefonin e tij një fotografi të një shtëpie të shkatërruar. Ishte e tija, në fshatin Bint Jbail, pranë kufirit me Izraelin. Ai kishte shpenzuar dekada duke e ndërtuar atë, dhe tani izraelitët e kishin bombarduar dhe e kishin kthyer në gërmadha. Prisja që ai të shpërthente në zemërim ndaj Izraelit, por më pas ai më tha pse kishte ndodhur: disa luftëtarë të Hezbollahut kishin kërkuar strehim në shtëpinë e tij dhe Izraeli i kishte vënë në shënjestër atje. Ai e bëri të qartë se e konsideronte Hezbollahun përgjegjës për humbjen e tij.

Disa libanezë i mirëpresin sulmet ndaj Hezbollahut, pavarësisht dëmit të shkaktuar ndaj civilëve. “Izraelitët – është për të ardhur keq që civilët po vdesin, por ata po na bëjnë një nder të madh,” më tha një biznesmen nga veriu. Ai kërkoi të mos përmendet nga frika e hakmarrjes. “Unë isha në një takim sot dhe ne të gjithë po thoshim, ‘Po përkeqësohet, por sa më keq të bëhet, aq më shpejt do të dalim nga kjo.'” Në të njëjtën bisedë, ky njeri përshkroi fërkimin e tij me vdekjen na një sulm ajror izraelit – një përvojë që nuk e uli urinë e tij për ta parë Hezbollahun të shkatërruar.

Hezbollahu është shumë i vetëdijshëm për dobësitë e tij të brendshme. Në fillim të tetorit, krahu i tij mediatik bëri një ofertë për simpatinë e publikut duke organizuar një turne në pjesët më të goditura të Dahieh, distrikti i dendur në jug të Bejrutit që është shtëpia e selisë së tij. Nga ora 13:00 atë ditë, rreth 300 gazetarë, shumë prej tyre europianë, u grumbulluan së bashku në zonën e luftës, të pajisur me helmeta dhe xhaketa, duke pritur me durim udhëzuesit e tyre të Hezbollahut.

Dahieh zakonisht ka shumë njerëz, por bombardimet e kishin boshatisur atë. Ne i ndoqëm shoqëruesit tanë të Hezbollahut nëpër rrugët me kratere, shumë nga reporterët duke bërë foto të një vendi që nuk kishim mundur ta shihnim deri më tani. Në çdo vend të bombave, një zyrtar i Hezbollahut u ngrit dhe mbajti një fjalim duke deklaruar se atje ishin vrarë vetëm civilë, gra dhe fëmijë të pafajshëm të vrarë nga “terroristët” izraelitë. (Ata nuk na çuan në vendet ku Hassan Nasrallahu dhe komandantët e tjerë ishin goditur.) Gazetarët nxorën mikrofonat për të regjistruar çdo fjalë të tij. Disa u ngjitën mbi malet e rrënojave, duke pirë duhan në disa vende, duke dalë para njëri-tjetrit për të marrë pozat më të mira.

Në një vend, pashë një burrë që rrëshqiti pranë turmës për të hyrë në dyqanin e tij të riparimit të automjeteve. Shkova dhe e pyeta nëse mund të flisnim. Ai më tha se kishte zgjedhur këtë moment për të kontrolluar dyqanin e tij pasi kishte dëgjuar për turneun mediatik të Hezbollahut, “sepse e di që izraelitët nuk do t’ju bombardojnë juve”.

Ai kishte të drejtë. Operatorët izraelitë të dronëve ndoshta e panë të gjithë shfaqjen e çuditshme nga qielli. Mund të dëgjoje dronët që gumëzhinin me zë të lartë gjatë gjithë ditës dhe gjithë natës në Bejrut. Disa njerëz më thanë se zhurma nuk i linte të flinin. Njerëzit i quajnë me shaka Umm Kamel, ose “nëna e Kamelit”, një lojë me emrin e llojit të dronëve MK. Është një përpjekje për të zbutur një realitet që është shumë i frikshëm për shumicën e libanezëve: Izraeli mund t’i godasë ata në çdo kohë. Pasi mekaniku i Dahiehut bëri komentin e tij, e gjeta veten duke parë qiellin dhe duke pyetur veten se si u regjistrua në ekranet e dronëve të izraelitëve. A mund ta shohin numrin tim të telefonit amerikan? A isha unë, si qytetar dhe gazetar i SHBA-së, një zonë lëvizëse pa autorizim vrasjeje?

Teknologjitë e vëzhgimit të Izraelit kanë sjellë një lloj të ri intimiteti në këtë luftë. Në shtator, Izraeli shpërtheu mijëra biperë që i kishte shitur në mënyrë të fshehtë Hezbollahut muaj më parë, duke plagosur anëtarët e grupit teksa kryenin rutinat e tyre të përditshme. Disa nga viktimat u goditën në ijë, ndoshta edhe u zhburrnuan, sepse kishin biperë në ijë. Të tjerë humbën sytë dhe duart. Fola me një mjek në një nga spitalet më të mira të Libanit, i cili përshkroi kaosin e asaj dite, kur dhjetëra të rinj u shtruan pa regjistruar emrat e tyre – një shkelje e protokolleve të zakonshme, por Hezbollahu nuk do të hiqte dorë nga identitetet e anëtarëve të tij. Një mjek tjetër më tha se kishte marrë disa burra të plagosur nga biperët, të cilët ishin të gjithë të listuar vetëm si “George”, një emër tipik i krishterë. E la të kalonte.

Edhe përpjekjet e Izraelit për të minimizuar viktimat civile kanë krijuar një afërsi të çuditshme me armikun. Shumica e njerëzve që njoh në Liban shikojnë burimin X të Avichay Adraee, një zyrtar ushtarak izraelit arabishtfolës, i cili poston paralajmërime për sulmet e ardhshme. Por izraelitët gjithashtu bëjnë thirrje për banorët individualë në zonat e rrezikuara. Fola me një grua 34-vjeçare të quajtur Layal, e cila më tha se shumë njerëz në fshatin e saj jugor, përfshirë prindërit e saj, kishin marrë telefonata nga zyrtarët izraelitë duke u thënë të evakuoheshin. “Por disa njerëz bëjnë shaka, duke u shtirur se janë izraelitë,” më tha ajo dhe kjo shkaktoi konfuzion. Duhet të isha dukur i hutuar, sepse Layal shtoi – si për të shpjeguar – se disa nga shakaxhinjtë ishin refugjatë sirianë. Shumë prej refugjatëve e urrejnë Hezbollahun, i cili dërgoi luftëtarët e tij për të forcuar regjimin sirian gjatë luftës brutale civile të atij vendi.

Layal më tha se një nga fqinjët e saj, një grua me emrin Ghadir, kishte marrë një telefonatë në fund të shtatorit nga dikush që fliste arabisht me theks palestinez. “A je Ghadiri?” tha zëri. Ajo e mohoi. Telefonuesi i vuri emrin burrit të saj, fëmijëve të saj, dyqanit përballë rrugës. Çdo detaj ishte i saktë. Telefonuesi i tha të largohej nga apartamenti i saj. Ghadiri pa dëshirë e bëri këtë, dhe atë natë e gjithë ndërtesa e saj u shkatërrua në një sulm ajror. Layal iku menjëherë pas kësaj, pa pritur një telefonatë; kur e takova, ajo jetonte në një shtëpi me qira në mal.

Atë natë, nga çatia e errët e hotelit tim në Bejrut, pashë flakët portokalli që shpërthyen lart nga skaji jugor i qytetit, si pasojë e një sulmi ajror. Dukej si një vullkan duke shpërthyer. Tingujt e frikës vinin nga një grup të rinjsh libanezë në një tavolinë pranë meje; ata mbajtën celularët për të kapur skenën, postuan fotot e tyre në mediat sociale dhe u kthyen te koktejet e tyre.

Hezbollahu ka një histori të dhunshme brenda Libanit dhe armiqtë e tij të brendshëm tani po nuhasin erën për shenja dobësie. Njëri prej tyre është Achraf Rifi, ish-kreu i një prej agjencive kryesore të sigurisë në Liban. Pothuajse dy dekada më parë, hetuesit e Rifit ndihmuan në identifikimin e operativëve të Hezbollahut që kishin organizuar vrasjen e një vargu figurash publike libaneze, duke filluar me ish-kryeministrin Rafiq Hariri në vitin 2005. Ai bombardim shkatërroi një bllok të tërë në bregdetin e Bejrutit dhe vrau 23 njerëz. Puna e ashpër e policisë së Rifit ekspozoi publikisht gatishmërinë e Hezbollahut për të vrarë këdo që i pengonte. Gjithashtu e vendosi atë në listën e objektivave të grupit.

Rifi është 70 vjeç, me një shpinë me probleme dhe jeton në një apartament të mobiluar në mënyrë elegante në qendër të Tripolit. Kur shkova për ta parë atje, ai më nxori në tarracë dhe më tregoi në errësirën e mbrëmjes në një pengesë të kuqe të trafikut në anën e largët të rrugës. Ky vend, tha ai, ishte vendi ku një makinë e mbushur me 300 paund tritol ishte parkuar kur shpërtheu në gusht 2013, një nga dy bombat e njëkohshme në qendër të Tripolit që vrau 55 njerëz. Rifi më tha se bombardimi i makinës ishte një operacion i përbashkët i Hezbollahut dhe inteligjencës siriane dhe se kishte për qëllim ta vriste atë. Ai ishte brenda në atë moment dhe u trondit, por jo i lënduar rëndë.

Rifi i njeh mirë të dyja palët në këtë luftë: Jo vetëm që ishte objektivi i atij bombardimi të Hezbollahut, por si kreu i Forcave të Sigurisë së Brendshme, ai u njoh me spiunazhin izraelit duke çmontuar 33 qeliza izraelite brenda Libanit (tre prej tyre ishin në Hezbollah. ). Lufta kundër spiunazhit izraelit ishte një nga objektivat e paktë që ai dhe Hezbollahu ndanë. Rifi më tha se infiltrimi i suksesshëm i Izraelit në Hezbollah, i cili e ndihmoi atë të vriste shumë nga udhëheqësit e lartë të grupit, u bë i mundur gjatë viteve që grupi kaloi duke luftuar në Siri për të mbrojtur regjimin e Bashar al-Asad. Jashtë terrenit të tyre, ushtarët e Hezbollahut u ekspozuan ndaj mbikëqyrjes izraelite. Lufta siriane krijoi gjithashtu mundësi për vetë-pasurim dhe korrupsion brenda organizatës – një problem që u përkeqësua me kolapsin e mëvonshëm ekonomik të Libanit, pasi njerëzit në nevojë mund të tundoheshin të spiunonin në këmbim të parave izraelite.

Rifi më tha se mendonte se rreth 20 për qind e komandantëve të Hezbollahut në gradat e mesme dhe të larta ishin vrarë në operacionet e Izraelit këtë vjeshtë, duke përfshirë disa nga udhëheqësit më efektivë të grupit. Ai tha se mendonte se gjakderdhja do të vazhdonte. Si kritik i Izraelit, ai nuk do të shpresonte të shihte Hezbollahun të çarmatosur në këtë mënyrë. Por puna po bëhet.

“Periudha iraniane ka përfunduar, mendoj”, më tha Rifi. “Në Liban, Siri, Irak, Jemen.”

Ai mund të ketë të drejtë. Vdekja e Nasrallahut – figura më e fuqishme në Liban – u ndje si fundi i një epoke për shumë njerëz dhe ndezi një furi spekulimesh ankthioze se çfarë do të ndodhë më pas. Humbja e Hezbollahut, nëse vjen, nuk është aspak e sigurt se do të sjellë paqe apo rend. Ditë pas dite, dëgjova njerëz që plaçkisnin kapitujt e kaluar të historisë së Libanit për të gjetur të dhëna për të ardhmen.

Një natë në Tripoli, dëgjova një grup miqsh që debatonin për orë të tëra për një vakt të shijshëm në një restorant nga ferma në tryezë të quajtur Crop. (Restauratorët libanezë kanë mësuar t’i marrin luftërat me hapa të shpejtë.) Një nga të ftuarit, një administrator lokal i qytetit që kishte kaluar vite jashtë vendit, mbajti një fjalim të ashpër rreth dështimit të Libanit për t’u bashkuar si një vend. “Unë nuk shoh askënd që beson në një komb të quajtur Liban,” tha ai. “Unë shoh të krishterët, sunitët, shiitët, druzët – secili është besnik ndaj komunitetit apo partisë së tij. Nuk ka asnjë interes publik”.

Një historian i ri i quajtur Charles al-Hayek e ndërpreu dhe filloi të argumentonte me pasion se Libani nuk ishte shpresa e kaluar. Vendi kishte tipare të veçanta që e dallonin nga vendet e tjera arabe: traditat e diversitetit fetar, demokracia, arsimi i lartë, liria individuale dhe publike. Këto mund të ndihmojnë Libanin të krijojë një kompakt shoqëror më të shkolluar.

Një mysafir i tretë filloi të argumentonte se Libanit i duhej një udhëheqës i fuqishëm me mbështetjen perëndimore për të mposhtur projektin iranian dhe për të gjetur një rrugë të re përpara. Hayek tundi kokën me padurim. Bota arabe, tha ai, ishte gjithmonë duke bërtitur për një rajul mukhalis – fjalë për fjalë, një “njeri që i përfundon gjërat”. Kjo kërkim për një lider karizmatik kishte përfunduar gjithmonë në tirani, tha Hayek. E njëjta gjë ishte e vërtetë për thirrjet sektare të Libanit për klientët e huaj – Franca për të krishterët, Arabia Saudite për sunitët, Irani për shiitët. Vendi duhet të mësojë të qëndrojë më vete, tha Hayek, dhe fundi i hegjemonisë iraniane mund të ofrojë një mundësi.

Në një darkë tjetër, kjo në lagjen Sursock të Bejrutit, zonja – një grua e veshur me magjepsje në moshën e mesme të hershme – u kërkoi të gjithëve në tryezë të përshkruanin skenarët e tyre më të mirë dhe më të keq për Libanin. Një i ftuar thirri mundësinë e luftës civile dhe një tjetër tha: “Lufta civile? Hajde, luftërat civile janë të shtrenjta. Nuk kemi para.” Njerëzit qeshën. Por ai nuk po tallej. Kolapsi ekonomik i Libanit është aq i rëndë sa fraksionet politike të vendit – të cilat, përveç Hezbollahut, nuk kanë luftuar për dekada – u mungojnë armët dhe municionet për të mbajtur një konflikt serioz.

Në një moment, zonja hodhi një vështrim të turpshëm nëpër dhomë dhe tha: “Të lutem, dua të di se kush është urologu më i mirë në Bejrut.”

Pse? pyeti dikush.

“Sepse unë do ta pyes atë se kush ka topat më të mëdhenj në Liban dhe ai njeri do të na shpëtojë.”

Njerëzit qeshën. Por përsëri, nuk ishte vetëm një shaka. Shumë libanezë me të cilët fola ishin të dëshpëruar për një deus ex machina dhe dukej se donin shumë më tepër se një politikan në formën e njohur. Vështirësitë financiare të vendit, së bashku me shpërthimin që shkatërroi portin e Bejrutit në vitin 2020, kanë ekspozuar shthurjen e klasës politike të Libanit. Siç më tha një mik libanez, ju shkoni në politikë në Liban për të fituar para, jo për t’i shërbyer interesit publik. Korrupsioni nuk është një nënprodukt; është thelbi i sistemit. Si rezultat, biseda për një udhëheqje të re ka tentuar të sillet rreth ushtrisë libaneze, e përshkruar shpesh si institucioni i fundit kombëtar i paprekur i vendit. Dëshira e shumë njerëzve është për dikë që do të ushtrojë fuqinë e ushtrisë kundër Hezbollahut, do të shkatërrojë të gjithë sistemin politik të korruptuar dhe do të ndërtojë një më të mirë: Al Rajul al Mukhalis.

Ndërmjetësuesit e pushtetit të Libanit janë bllokuar që nga skadimi i mandatit të presidentit të mëparshëm në vitin 2022 – askush nuk e ka pasuar ende atë – dhe administrata Biden ka bërë presion për një zgjedhje të re që mund të fuqizojë një qeveri të gatshme për të sfiduar Hezbollahun. Presidenca libaneze është e rezervuar për një të krishterë maronite (secila nga postet e larta drejtuese në qeverinë e Libanit i caktohet me ligj një komuniteti të caktuar fetar). Kreu aktual i ushtrisë, Joseph Aoun, kualifikohet. Por edhe nëse mund të mbaheshin zgjedhje – gjë që është e vështirë të imagjinohet në kaosin e kësaj lufte – pushtetet e Aoun do të kufizoheshin nga sistemi libanez i ndarjes së pushtetit.

Disa nga bisedat që kisha dëgjuar për dëshirën e zjarrtë për një ndërhyrje ushtarake ia transmetova një oficeri të lartë në pension të ushtrisë libaneze, i cili është i afërt me Aoun dhe i njohur me të menduarit e tij. U takuam në një klub oficerësh në qytetin malor Baabda, pranë selisë së ushtrisë, në një pronë të gjelbëruar në një kodër që dikur i përkiste një princeshe kuvajtiane. Përmes degëve të drurëve të kedrit, ne patëm një pamje të lavdishme të Bejrutit shumë më poshtë dhe të Mesdheut përtej.

Oficeri, i rruar dhe me veshje civile, më tha se ushtria nuk do të largohej kurrë nga roli i saj i përcaktuar me kushtetutë. Edhe nëse Hezbollahu do të dobësohej ndjeshëm, marrja e tij do të shkaktonte një luftë civile. Unë pyeta për mundësinë e çarmatosjes së Hezbollahut – aspiratën e zjarrtë të rivalëve të tij vendas dhe kundërshtarëve të huaj. Ai tha: “I vetmi që mund të çarmatosë Hezbollahun është Irani”. Dhe kjo, tha ai, mund të ndodhë vetëm në kontekstin e një zgjidhjeje politike midis Iranit dhe Shteteve të Bashkuara, armikut të tij më të fuqishëm. Ishin fjalë kthjelluese. Në thelb, ai më thoshte se Libani nuk ka fjalë për të ardhmen e tij.

Deri më tani, askush nuk e di me siguri se sa forcë i ka mbetur Hezbollahut. Pavarësisht goditjes së gradave të saj të larta dhe vendimmarrësve, ajo ka një trupë të fuqishme luftëtarësh në Libanin jugor që mund të veprojnë në mënyrë të pavarur. Por me kalimin e kohës, oficeri më tha: “Hezbollahu do ta ndjejë mungesën e parave. Ky do të jetë problemi më i madh. Dhe kur Shiitët të kthehen në jug, kush do të rindërtojë?”

Teksa fluturoja nga Bejruti, pashë tym që ngrihej nga rrënojat jo shumë larg aeroportit. Middle East Airlines – transportuesi kombëtar i Libanit – është ende duke operuar, por kompanitë e tjera nuk janë më të gatshme të marrin rrezikun. Është bërë aq e vështirë për të blerë një biletë në dalje, saqë disa njerëz po flenë jashtë aeroportit, duke shpresuar për anulime. Të tjerë flasin për arratisje me varkë në Qipro nëse gjërat përkeqësohen. Më shumë se 300,000 refugjatë sirianë që ikën në Liban gjatë luftës civile të vendit të tyre janë arratisur përtej kufirit gjatë muajit të kaluar, një dëshmi e thellësisë së frikës së tyre.

Ndërsa avioni u rrëzua dhe ngrihej nga aeroporti i Bejrutit, pasagjerët mund të shihnin Mesdheun në njërën anë, që shkëlqente në diell. Por e dukshme në drejtimin tjetër, pak përtej pistës, ishte diçka që ofronte një aluzion për luftën që po shpërthej tani në Liban: një copë e rrëmujshme magazinash dhe kasollesh që ishin ngritur gradualisht gjatë viteve 1980, të ndërtuara nga emigrantët shiitë nga jugu, me pak ose aspak mbikëqyrje nga shteti. Tani ata ruajnë mallra të të gjitha llojeve që fluturojnë brenda dhe jashtë vendit pa asnjë taksë apo tarifë. Një ekonomi në hije, e mundësuar nga forcat e Hezbollahut, ka pasuruar dhe mbështetur gradualisht popullsinë më të gjerë shiite.

Kjo marrëveshje ka qenë thelbësore për fuqinë e Hezbollahut dhe ka lidhur jetën dhe mjetet e jetesës së shumicës së shiitëve të Libanit me besimin revolucionar të regjimit iranian. Shumë kanë frikë se nëse humbasin Hezbollahun, do të mbeten të pambrojtur. Disa nga pleqtë ende i kujtojnë ditët kur shumica e shiitëve ishin të zhytur në varfërinë rurale, të keqtrajtuar jo vetëm nga sektet e tjera të Libanit, por nga sunduesit e tyre gjysmëfeudalë.

Por besimi i tyre tek Hezbollahu po vihet në provë. Një grua shiite, e cila iku nga jugu dhe tani jeton në një shtëpi me qira në male, ma tregoi zhgënjimin e saj. “Një djalë i Hezbollahut na thirri për të thënë ‘Çfarë ju nevojitet?’, por ai nuk kishte shumë për të ofruar,” tha ajo. “Vetëm jastëkë. Kërkova ilaçe për fëmijët, por nuk na sollën asgjë. Para luftës, Hezbollahu tha se ata kishin një plan emergjence. Ku është plani?”

Disa njerëz bënë krahasime të hidhura me reagimin e Hezbollahut ndaj luftës së vitit 2006 që ai luftoi me Izraelin. Në atë kohë, drejtuesit e grupit kishin nisur shpejt një fushatë energjike ndërtimi, duke premtuar se do të rindërtonin çdo shtëpi që ishte shkatërruar. Vullnetarët e rinj me tabela të shkruara hynë në rrethet shiite brenda disa orësh pas armëpushimit, duke shpërndarë para, ushqim dhe furnizime. Vështirë se dikush pret që kjo të ndodhë përsëri. Nëse nevojat e refugjatëve vazhdojnë të mbeten të paplotësuara, Hezbollahu mund të humbasë mbështetjen. A mundet që kjo të bëjë të mundur një epokë të re në Liban, pa diktatet e Teheranit?

Besnikët e Hezbollahut rrallë i ndajnë ndjenjat e tyre me të huajt. Por unë mora një paraqitje të shkurtër të atmosferës brenda grupit nga një grua e re, vëllai i së cilës, një luftëtar i Hezbollahut, ishte vrarë në një sulm ajror izraelit në fund të shtatorit. E takova nëpërmjet një shoqeje në qytetin malor të Alejit, ku ajo ishte strehuar.

Emri i vëllait të saj ishte Hamudi dhe ai ishte një militant i pamundur. “Ai nuk u lut,” më tha motra e tij. (Ajo më kërkoi që të mos e zbuloja emrin e saj apo mbiemrin e familjes.) “Nëna ime tha: ‘Nuk do të bëhesh dëshmor; ti nuk falesh.” Disa në familje – e cila është shumë besnike ndaj Hezbollahut – thanë se Hamudi dukej pothuajse një ateist. “Ai nuk e lexoi Kuranin”, tha motra e tij. “Ai dëgjonte muzikë. Është haram” – e ndaluar – “të prekësh vajzat”, por Hamudi, një 25-vjeçare trupmadh me faqe rozë dhe një buzëqeshje infektive, i donte gratë dhe nuk u përpoq ta fshihte.

Ai ishte një producent filmash dhe montazher dhe e kishte mësuar vetë zanatin, duke u ngjitur nga asistent produksioni në operator kamerash dhe dizajner ndriçimi. Ai filloi firmën e tij, duke bërë bobina të mediave sociale për restorante dhe kompani veshjesh dhe kafene. Kur u shpërngul nga fshati jugor i familjes në Bejrut, ai gjeti një apartament, jo në Dahieh, por në lagjen më kozmopolitane Hamra, ku shpesh rrinte jashtë duke festuar vonë me miqtë.

Motra e tij më tregoi foto dhe video në telefonin e saj: Hamoudi duke u tundur nën tingullin e muzikës në makinë, duke i prerë flokët, duke u endur në plazh. “Ai ishte miku im, vëllai im, kutia ime e sekreteve,” tha ajo me sytë e mbushur me lot. “Ai tek i cili shkoj i pari në trishtimin dhe lumturinë time.”

Hamudi ka qenë gjithmonë i ndarë mes traditës familjare të muqauama, rezistencës, dhe joshjes së Bejrutit dhe magjepsjes së tij. Vetëm në fund të verës u kthye në shtëpinë e familjes në jug. Deri atëherë, sulmet ajrore izraelite ishin bërë më të shpeshta, lajmet gjithnjë e më të zymta. Një mik 17-vjeçar në fshatin e familjes u plagos rëndë kur një pager shpërtheu në dorën e tij në mes të shtatorit, tha ajo. Babai i djalit u vra menjëherë më pas. Ditën që Nasrallahu u vra, ajo thirri Hamudi dhe i kërkoi të vinte në Bejrut për ta ngushëlluar. Ai tha se nuk mundej. Ishte në të njëjtën ditë kur ai u bashkua zyrtarisht me Hezbollahun si një luftëtar, tha motra e tij.

Hamudi dukej se e kishte pranuar vdekjen e tij sapo u bashkua. Madje, ai lau veten ashtu siç duhej të bënin dëshmorët, dhe bëri një video martirizimi, më tha ajo – ajo nuk e dinte nëse të gjithë rreth tij dukej se po vdisnin, apo sepse i ishte caktuar një mision. Por të nesërmen, një bombë izraelite goditi shtëpinë ku ishin strehuar Hamudi dhe dy luftëtarë të tjerë të Hezbollahut, duke i vrarë të gjithë. Motra më tha se e kishte dyshuar edhe para se të merrte lajmin. “Ndjeva diçka,” tha ajo. “Vite më parë, ai pati një aksident me motor dhe unë ndjeva diçka në momentin e dytë që ndodhi. Këtë herë, e njëjta gjë.”

Hezbollahu nxori një poster që mbante foton e Hamudit dhe emrin e tij, me alfabet arabisht që deklaronte martirizimin e tij. Këto postera i shihni në të gjithë Dahiehun dhe në Libanin jugor këto ditë, gjithmonë me fytyra të reja. Familja e Hamudit ende nuk ka mundur të bëjë një varrim, sepse fshati i tyre është ende shumë i rrezikshëm. “Kur ta shohim varrin e tij, atë ditë ai do të vdesë përsëri,” tha motra e tij. “Do të duket si dita e parë.”

Motra e Hamudi është një muslimane e devotshme dhe një mbështetëse e Hezbollahut. Kam takuar shumë gra si ajo në Liban dhe prisja që ajo të mbante një fjalim për fitoren e ardhshme të rezistencës, ose të më siguronte se nuk do të dorëzohej kurrë. Por ndërsa fshiu lotët, nuk tha asgjë të tillë.

“Po mendoj të largohem nga ky vendi,” tha ajo. / The Atlantic – Syri.net

Zgjedhjet në SHBA- Cilët janë çelësat që Harrisi mund të bëjë histori

Duke shkuar në javën e zgjedhjeve, një strateg demokrat e përshkroi gjendjen shpirtërore të partisë si “optimizëm i përzier” pas komenteve se zëvendëspresidentja Kamala Harris do të fitojë, edhe pse sondazhet tregojnë një garë të ngushtë ndaj Donald Trump.

Një fushatë plot kthesa do të arrijë kulmin në ditën e zgjedhjeve.

Po kush janë 5 çelësat që Harris mund të bëjë histori, duke qenë e para grua, që zgjidhet Presidente?

Një nga pyetjet për demokratët në këto zgjedhje është nëse ata do të ruajnë mbështetjen dërrmuese midis votuesve zezakë dhe do të parandalojnë erozionin e mëtejshëm të mbështetjes latine. Në vitin 2020, Joe Biden mbante 92% të votuesve zezakë dhe 59% të latinëve.

Harris nuk mund të përballojë shumë rrëshqitje me këto grupe, të cilat janë plot me votues me prirje të ulët që kanë nevojë për inkurajim për të dalë. Por mbajtja e tyre është më e lehtë të thuhet sesa të bëhet në zgjedhjet e 2024-ës.

Sondazhet tregojnë se një pjesë e konsiderueshme e votuesve zezakë dhe latinë janë kuriozë ndaj Trump këtë vit, me potencialin për të sjellë përfitime domethënëse për partinë e tij.

Por a do të materializohet ky kuriozitet në vota reale për Trump në kutinë e votimit? Apo mund t’i tërheqë Harris përsëri në grupin demokratik?

Dhe midis atyre që nuk do të votojnë, a do të jenë ata mbështetës konservatorë në mënyrë disproporcionale të prirur nga Trump apo mbështetës liberalë të prirur nga Harris?

Përgjigjet duken të mëdha në shpresat e Harrisit për fitore. Ajo përballet me detyrën vendimtare për të tërhequr pjesën e saj të mbështetësve jo të bardhë, duke përfshirë aziatiko-amerikanët me prirje demokratike.

Aborti fuqizon gratë në kutinë e votimit
Të gjitha shenjat tregojnë për një hendek gjinor në rritje, me gratë që lëvizin më tej drejt demokratëve dhe burrat – përfshirë burrat jo të bardhë që votojnë historikisht blu – me prirje drejt republikanëve. Zgjedhjet mund të sjellin një nga boshllëqet më të mëdha gjinore në historinë moderne dhe të bazohen në atë se cila palë del në numër më të madh.

Harris ka zero në abortin dhe autonominë riprodhuese për t’u përpjekur t’i tërheqë gratë votuese, duke shfrytëzuar suksesin e Trump për t’i dhënë fund Roe kundër Wade dhe mundësinë që Kongresi dhe presidenti ose të miratojnë Roe në ligj ose të ndalojnë abortin në mbarë vendin. Harris bëri një paraqitje të fundit në podcastin e njohur “Call Her Daddy” për të mobilizuar gratë më pak të angazhuara politikisht.

Trump, ndërkohë, ka dyfishuar mbështetjen me burrat, duke përfshirë të rinjtë e gjeneralit Z, të cilët janë të zhgënjyer me demokratët. Ai është shfaqur në podcast-in e njohur të Joe Rogan, ka reklamuar kriptovalutën dhe është shoqëruar me Dave Portnoy të Barstool Sports dhe miliarderin Elon Musk – një strategji që drejtori i sondazhit të të rinjve të Harvardit, John Della Volpe e quan “ vëllai duke pëshpëritur”.

A do të largohen të rinjtë dhe do të dalin për Trump? Nëse po, Harris do të duhet të rrisë rezultatin me femra për ta mposhtur atë. Votimi i hershëm tregon se gratë marrin pjesë në numër më të madh, por nuk ka asnjë garanci që do të mbetet kështu deri në ditën e zgjedhjeve.

Harris po punon për të shuar margjinat e saj në periferi, duke u ballafaquar me republikanët e butë, të pavarurit e qendrës së djathtë dhe të moderuarit, të cilët janë të përjashtuar nga Trump. Ajo po bën fushatë me ish-deputetët republikanë Liz Cheney dhe Adam Kinzinger, të cilët e kanë kritikuar Trumpin si autoritar, duke përmendur ndër të tjera thirrjet e tij për përdorimin e pushtetit të shtetit kundër rivalëve politikë dhe përpjekjen e tij për të qëndruar në pushtet pas humbjes së zgjedhjeve të 2020.

Votuesit e mirëshkolluar dhe joproporcionalisht të bardhë të periferisë kanë qenë një pikë e ndritshme për Harris këtë cikël, veçanërisht me Trumpin që nuk bën asnjë përpjekje domethënëse për të mbajtur 1/5 e votuesve që hodhën votat për Nikki Haley në zgjedhjet paraprake republikane të vitit 2024. Ata mund t’i japin Harris një shtysë vendimtare sepse këta votues priren të dalin me siguri në zgjedhje pas zgjedhjesh.

Trump është planifikuar të dominojë pjesët rurale dhe më pak të arsimuara të vendit. Nëse ai e tejkalon sondazhin me këtë grup siç ka bërë në zgjedhjet e mëparshme, Harris do t’i duhet të rrisë diferencat e saj midis të diplomuarve të bardhë, të cilët favorizuan Biden me 15 pikë përqindjeje në 2020.

Neutralizoni Trump për ekonominë dhe emigracionin
Një prioritet i lartë për Harris-in ka qenë shkurtimi i “hendekut të besimit” që Trump gëzon me votuesit në trajtimin e ekonomisë, me regjistrimin e kostos së jetesës si një çështje prioritare për votuesit në shtetet e luhatshme.

Harris, duke vendosur uljen e kostove në qendër të axhendës së saj, ka fituar terren të konsiderueshëm në krahasim me vendin ku ishte Biden para se të largohej në korrik.

A do të mjaftojë? Disa sondazhe tregojnë se ajo e ka neutralizuar këtë çështje. Pyetja është nëse kjo shtrihet tek elektorati që voton. Nëse është kështu, Harris do ta ketë mbuluar cenueshmërinë e saj më të madhe me votuesit e lëkundur.

Përveç kësaj, Trump ka bërë një fushatë të madhe për frikën e migrimit dhe fajësoi Harris për kaos në kufirin jugor. Është një cenueshmëri e madhe për nënpresidenten, por a është politikisht fatale? Harris është përgjigjur duke u zhvendosur djathtas dhe duke sulmuar Trump për “vrasjen” e një pakete dypartiake të sigurisë kufitare që do ta kishte bërë më të vështirë marrjen e azilit. Ajo nuk ka nevojë të fitojë në këtë çështje, por ajo duhet të zbusë dëmin.

Nëse zgjedhjet vërtet zgjidhen ngushtë, Harris mund të ketë nevojë për “lojën e saj tokësore” – mekanikën e trokitjes së derës, mobilizimin e votuesve dhe përdorimin e pranisë lokale për të nxjerrë mbështetësit.

Në vitin 2016, Trump fitoi presidencën pavarësisht lojës së tij të lëkundur në terren. Në vitin 2020, disa demokratë besojnë se nuk performuan mirë, sepse ata të gjithë e mbyllën lojën e tyre në terren për shkak të Covid-19 dhe ua lanë fushën e lojës republikanëve për të arritur fizikisht votuesit. Ata e korrigjuan këtë në vitin 2022. Këtë vit, demokratët janë duke u mbështetur sërish në operacionet e tyre në terren. Teoria e tyre është se mund të çojë një zgjedhje 50-50 në favor të Harris. Koha do të tregojë nëse teoria e tyre është e drejtë.

SHBA, zgjedhjet presidenciale dhe dinamika e kërcënimeve

Shtetet e Bashkuara do të përcaktojnë të martën se kush do ta udhëheqë vendin për katër vitet e ardhshme. Siç njofton korrespondenti i Zërit të Amerikës, Jeff Seldin, zyrtarët e sigurisë dhe të zbulimit paralajmërojnë se votuesit po përballen me një mjedis zgjedhor ku është shtuar dinamika e kërcënimeve që vijnë si nga brenda ashtu edhe nga jashtë vendit.

Djegia e kutive të votimit në Uashington dhe Oregon ishte një zhvillim tronditës për zyrtarët e zgjedhjeve ndërsa në disa shtete vazhdon votimi i hershëm.

“Policia zbuloi se një mjet ndezës në kutinë e votimeve kishte shkaktuar zjarrin”, tha zëdhënësi i byrosë së policisë së Portlandit, Mike Benner.

Zyrtarët e sigurisë kibernetike thonë se sistemi është i sigurt.

“Pavarësisht nga fakti se mjedisi i kërcënimit nuk ka qenë kurrë më kompleks, infrastruktura zgjedhore nuk ka qenë kurrë më e sigurt dhe punonjësit e sigurisë kibernetike zgjedhore nuk kanë qene kurrë më të përgatitur”, thotë Jen Easterly, drejtoreshë e Agjencisë amerikane për Sigurinë dhe Infrastrukturën Kibernetike.

Që nga janari i vitit të kaluar, zyrtarët federalë, shtetërorë dhe lokalë kanë zhvilluar më shumë se 1300 vlerësime të sigurisë fizike, përveç provave të shumta për t’u përgatitur për pothuajse çdo rast.

“Zyrtarët shtetërorë dhe lokalë të zgjedhjeve po mësojnë nga problemet e së kaluarës. Trajnimi i organeve të rendit, zyrtarëve të sigurisë dhe të tjerë, do të ndihmojë në uljen e çdo mundësie për dhunë”, thotë Andrew Borene, drejtor ekzekutiv për sigurinë globale në firmën Flashpoint.

Por agjencitë amerikane të zbulimit thonë se kërcënimet vazhdojnë. Zyrtarët amerikanë thonë se kërcënimet e jashtme vijnë nga tre vende kryesore, Rusia, Irani dhe Kina.

Ata thonë se Rusia po përpiqet të ndikojë në rikthimin e ish Presidentit Trump në Shtëpinë e Bardhë. Irani po përpiqet ta dëmtojë zotin Trump dhe ta ndihmojë Nënpresidenten Kamala Harris, duke e parë atë si një kërcënim më të vogël.

Zbulimi amerikan thotë se Kina është më e përqendruar tek garat për Kongres. Kompania Microsoft ka konfirmuar se hakerët kinezë kanë vënë në shënjestër vazhdimisht ligjvënësit republikanë që kanë qenë kritik ndaj Pekinit.

Përpjekje të tjera synojnë të krijojnë kaos.

Një vlerësim i deklasifikuar i zbulimit amerikan paralajmëron se Rusia ka plane për të nxitur dhunë dhe se edhe Irani mund të bëjë përpjekje të tilla.

Rusia, Irani dhe Kina i kanë mohuar vazhdimisht këto akuza. Nga ana tjetër, Uashingtoni thotë se ka prova. Videot e manipuluara të postuara në mediat sociale, ku gjoja shihen votat e grisura në Pensilvani dhe emigrantët që pretendojnë se votojnë disa herë në Xhorxhia, janë vepër e ndikimit rus. Videot kanë bërë bujë. Por nuk dihet nëse po ndryshojnë mendjen e votuesve.

“Do të thoja se suksesi është mjaft i vogël. Nuk kemi vënë re që këto video apo përmbajtje të kalojnë përtej mediave sociale ose rrjetit Telegram”, thotë Brian Liston me Grupin “Recorded Future’s Insikt”

Për momentin, zyrtarët amerikanë të zgjedhjeve dhe sigurisë po u kërkojnë votuesve që të mos bien pre e keqinformimit dhe dezinformimit, duke u përpjekur që t’i sigurojnë ata se mund t’i besojnë procesit zgjedhor dhe rezultateve.

“Buka jote të vret”, prokurori special i Kosovës: Serbi si fëmijë luajti me bashkëmoshatarët shqiptarë, akuzohet se i vrau në luftë

Prokurori Special, Ilir Morina, ka thënë se gjatë shqyrtimit gjyqësor do të vërtetohet se i akuzuari për krime lufte, Millosh Pleskoviq, ka vrarë fëmijët e Mirije Daçajt. Ai ka thënë se i akuzuari për krime lufte ishte rritur dhe kishte luajtur me fëmijët e dëshmitares Daçaj.

“Në rastin konkret më së miri vlen thënia popullore ‘Buka jote të vret’. I pandehuri është rritur në lagjen e viktimave nga znj.Mirije dhe nga dëshmitarë tjerë do ta kuptoni se i pandehuri, si fëmijë ka luajtur në mahallë me fëmijët, ka luajtur më fëmijët e znj.Mirije. Do ta kuptoni nga dëshmitarët rrethanor se ky ka qenë pjesë e fëmijëve të lagjes”, ka deklaruar prokurori Morina. Në këtë rast Pleskoviq akuzohet se gjatë viteve 1998-1999, në Prizren ka kryer veprën penale “Krime lufte kundër popullatës civile”.

Tutje, në fjalën e tij hyrëse prokurori Morina tha se përpos dëshmitarëve rrethanorë, gjatë këtij shqyrtimi do të këtë edhe persona të cilët i kanë mbijetuar ngjarjes.

“Ndër dëshmitar kryesor është dëshmitari Xh.C që mund të konsiderohet dhe mbijetuar i kësaj ngjarjeje, ai do të tregojë saktësisht se si në ditën e ngjarjes shkuan në mal, ai do te tregojë se me kë ishte dhe ai do të tregojë momentin kur janë takuar me të pandehurin dhe 7 persona të tjerë” shtoi prokurori Morina.

Ndërsa në fjalën hyrëse të mbrojtës së palës së dëmtuar, Mirije Daçaj, avokati Gent Gjini tha se i akuzuari ka kryer veprën penale dhe janë formuar të gjitha elementet e figurës së veprës.

“Ne do të kërkojmë që të nxirret prova e facebook-ut të profilit të tij, ku shihet që i njëjti ka postime radikale ekstremiste serbe dhe aty shihet se është me bashkëluftëtarët e tij, me çka konsiderojmë se edhe kjo do ta forcojë tezën e akuzës së prokurorisë edhe më shumë”, tha avokati Gjini.

Ndërsa, në fjalën hyrëse të mbrojtjes së të akuzuarit Pleskoviq, avokatia Jovana Filipoviq, tha se përgjatë këtij shqyrtimi do të mundet që të tregojë një perspektiv tjetër të të mbrojturit të tij.

“Unë do të mundohem të prezantoj personin Millosh Pleskoviq nga një kënd tjetër. Unë vetëm do të tentoj që në këtë procedurë të vërtetojmë të vërtetën. Kjo është ajo që e kërkojnë të dëmtuarit dhe ajo se çfarë po kërkon edhe i akuzuari, e kështu që konsiderojmë që qëllimi është i njëjtë”, deklaroi avokatia Filipoviq.

Ndryshe, sipas aktakuzës së Prokurorisë Speciale e ngritur më 7 qershor 2024 thuhet se Millosh Pleskoviq gjatë vitit 1998-99 në Prizren në bashkryerje me person tjerë ka shkelur rregullat e së drejtës ndërkombëtare kundër personave civil duke kryer vrasjen e viktimave.

Sipas aktakuzës, Pleskoviq duke funksionuar si grup i armatosur me 7-8 persona të nacionalitetit serb me 1 shtator 1998 në Prizren derisa ishin duke shkuar për na malin e tyre viktimat Reshat Daçaj, Binak Daçaj, Fatmir Bojaxhiu së bashku me të dëmtuarit Fevzi Cana, Xhenger Cana dhe Bashkim Kastratin fillimisht janë dal papritmas nga grupi i armatosur serbë, të cilët më pas janë fyer me fjalë serbe e që ne mesin e atij grupi të armatosur serb ishte parë edhe i akuzuari Pleskoviq.

Në një moment, sipas aktakuzës thuhet se Pleskoviq kishte filluar të gjuaj me armë të tipit “Kallash nikov”, ku nga të shtënat në vendin e ngjarjes kishin mbetur të vrarë Reshat Daçaj, Binak Daçaj, Fatmir Bojaxhiu, kurse të dëmtuarit Xhenger Cana, Fevzi Cana dhe Bashkim Kastrati kishin shpëtuar.

Tutje, në aktakuzë thuhet se familjarëve të të ndjerëve u ishte lejuar që t’i marrin trupat e tyre pas një jave nga vrasja, ku thuhet se trupat e Reshat dhe Binak Daçaj ishin vendosur mbi njëri tjetrin, kurse njëri nga ta e kishte këmbën e prerë, ndërkaq viktima Fatmir nuk e kishte kokën në trup.

Andaj, për këto veprime Pleskoviq po ngarkohet për veprën penale “Krim i luftës kundër popullsisë civile” e sanksionuar me nenin 142 lidhur me nenin 22 të Ligjit Penal të ish-Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë si ligj në fuqi në kohë e kryerjes së veprës penale./Betimi për drejtësi/

Pensionistët, ‘Profesori i Ekonomisë’ dhe 3 këshilla për këtë të fundit! – Nga Irena Beqiraj

Dje në ‘Opinion’, kryeministri kishte marrë përsipër t’u shpjegonte disa grave pensioniste përse nuk ishin rritur pensionet, edhe pasi ai edhe qeveritë e tij, e kanë rritur ekonominë shqiptare me shumë se rajoni.

Teksa e dëgjoja, pyeta veten 1) i është mbushur mendja se di te shpjegojë ekonomi që kur Ogerta Manastriliu e vendosi në krye te Këshillit Shkencor apo pensionistet i duken të paditur sa që me pasionin që reciton “faktet”, mendon se mund t’i bindë?

Sokrati thotë: kur nuk përmirëson dot gjendjen, bëju “profesor”. Por meqë kësaj radhe profesori është edhe kryeministri, i kam disa këshilla për të.

Këshilla e parë për” profesorin”: Në ekonomi krahasojmë shifrat reale, jo nominale!

Pra, vërtet pensioni mesatar ishte 101 euro në 2013 dhe 183 euro në 2023, por për të arritur tek shifra reale e rritjes, duhet të marrim parasysh efektin e kursit të këmbimit (35% ) edhe efektin e inflacionit rreth 34% .

Shkurt, rritja reale e pensioneve ka qenë 0. Ndaj gruaja që merrte kemp nuk jeton më mirë sot me 20,000 lekë pension nga çfarë kishte jetuar ne 2013 me 12,000 lekë.

Këshilla e dytë për “profesorin”, jo çdo çështje shpjegohet me të njëjtat mjete propagande. Grafikët edhe argumentet që kishte zgjedhur, nuk adresonin çështjen që shqetësonte gratë në atë sallë, të cilat qartazi artikuluan se çmimet e shportës së tyre ishin rritur disafish me shumë se inflacioni .

Pensionistët konsumojnë një shportë me produkte inferiore, ose ndryshe produktet më bazike me çmimet me të lira të mundshme. Në periudha kur çmimet përgjithësisht tentojnë të rriten, çmimet e këtyre produkteve rriten me shumë sesa çmimet e produkteve normale. Ndaj e gjora grua këmbëngulte të dinte pse çmimet e ushqimeve që ajo konsumon çdo vit, rriten më shume sesa indeksi i inflacionit .

Kryeministri “profesor” dje kuptoi që pamundësia për të jetuar ka bërë që pensionistët të binden se:

1) Indeksimi nuk është rritje pensionesh.

2) Konsumojnë produkte inferiore që çmimet u rriten më shpejt e më shume sesa produkteve të tjera.

3) Vlerësimi i lekut ka ulur vlerën e parave që u dërgojnë fëmijët, duke ulur kështu burimin e dytë të të ardhurave të pensionisteve.

4) Bonusi i fundvitit ose pensioni i trembëdhjetë do të varet gjithmonë nga çfarë do të mbeten pa shpenzuar në arkën e qeverisë edhe si e tillë nuk ofron qëndrueshmëri, ndaj edhe nuk është zgjidhje.

Sikurse pensionistët, pjesa me e rëndësishme e elektoratit socialist kanë kuptuar që “Profesori” kryeministër nuk ka përgjigje për ta! Ekonomia “flluskë” që ka ndërtuar këto 12 vite nuk ia mundëson përgjigjet.

Pensionet nuk mund të rriten:

1) Pa adresuar me mjetet e duhura ndryshimet strukturore demografike.

2) Pa diversifikuar një orë e më parë strukturën sektoriale ekonomike të vendit.

3) Pa ndryshuar strukturën e taksave, të cilat i kemi përdorur herë si morfinë e herë si karamele për të ulur dhimbjet e një ekonomie që nuk prodhon rezultate për të gjithë..

Këshilla e tretë edhe e fundit për “Profesorin”: në ekonomi madhësia e byrekut nuk ka lidhje fare me sa konsumon pensionisti.

Arritja e vetme në mbështetje te tyre në këto 12 vjet është vendosja e pensionit social. Flisni vetëm për të.

Gazetari Qyno del nga SPAK: U pyeta për komunikimet, kërkoj rikthimin e sendeve të mia!

Gazetari Eton Qyno është paraqitur gjatë ditës së sotme SPAK. Pas daljes nga organi I akzuës aid ha një deklaratë për mediat.

Qyno: Sa i përket për kthimin e sendeve të sekuestruara sa i përket sekuestrimeve ndaj meje. Është në Kushtetuese në 12 nëntor çështja për ligjshmërinë sa i përket mbajtjes time nga SPAK për 12 orë pa vendim gjykate.

Kishin bërë të gjitha këqyrjet e komunikimeve të mia në telefon dhe u pyeta për to.

U përmbajta ndaj vendimeve për pezullimin e këtyre këqyrjeve dhe ekspertimeve, dhe prandaj zgjodha të mos flisja në ambientet e SPAK.

Kujtojmë këtu që kohë më parë agjentë të BKH i shkuan në shtëpi gazetarit të njohur investigativ dhe i sekuestron telefonin dhe kompjuterët.

Veprim ky që u dënua ashpër nga organizatat që mbrojnë të drejtën e gazetarëve në botë. sn

REL: Çfarë do të thotë për Kinën prania e trupave koreanoveriore në Rusi

Pas shumë javësh lajme ballinash për vendimin e Phenianit për t’i dërguar mijëra trupa për të luftuar përkrah Rusisë në Ukrainë, NATO-ja dhe Pentagoni thanë këtë javë se ushtarët koreanoveriorë janë në Kursk, rajonin rus të kontrolluar pjesërisht nga trupat ukrainase.

Ja pse kjo është e rëndësishme për Kinën:

Pentagoni tha se Koreja e Veriut i ka dërguar më shumë se 10.000 trupa në Rusi për t’u stërvitur dhe pastaj për të luftuar në Ukrainë “brenda pak javësh”. Ndërkohë, shefi i NATO-s, Mark Rutte, konfirmoi pas një takimi me zyrtarët e lartë të inteligjencës së Koresë së Jugut se disa ushtarë ndodhen në Kursk.

Edhe Pentagoni tha se një numër ushtarësh ndodhen në Kursk tashmë.

“Thellimi i bashkëpunimit ushtarak mes Rusisë dhe Koresë së Veriut është kërcënim për sigurinë Indo-Paqësore dhe Euro-Atlantike”, tha Rutte për gazetarë në Bruksel më 28 tetor.

Ndërkohë, Pentagoni tha se Shtetet e Bashkuara nuk do të vendosin kufizime të reja ndaj Ukrainës në lidhje me përdorimin e armëve amerikane, nëse Koreja e Veriut i bashkohet luftës së Rusisë.

Paraprakisht, zëdhënësi për sigurinë kombëtare i Shtëpisë së Bardhë, John Kirby, tha javën e kaluar se, nëse trupat koreanoveriore “dërgohen për të luftuar kundër Ukrainës, ato do të jenë shënjestër e ligjshme”.

Zyrtarët e Koresë së Veriut nuk kanë komentuar ende lajmet për dërgimin e trupave, të cilat janë përmendur gjithashtu nga Kievi dhe Seuli, ndërsa Kremlini fillimisht i hodhi poshtë ato, por presidenti rus Vladimir Putin nuk e mohoi dërgimin e tyre kur u pyet në samitin e BRICS-ut javën e kaluar.

Pikëpamja nga Pekini

Lin Jian, zëdhënës i Ministrisë së Jashtme të Kinës, tha më 1 nëntor se zhvillimi i marrëdhënieve mes Rusisë dhe Koresë së Veriut është çështje e tyre so dy vende të pavarura.

“Koreja e Veriut dhe Rusia janë dy shtete të pavarura sovrane. Se si i zhvillojnë ato marrëdhëniet dypalëshe është çështje e tyre”, tha ai, sipas AFP-së.

Pekini ka qenë aleati më i rëndësishëm i Phenianit për një kohë të gjatë, duke i dhënë mbështetje tregtare, ushtarake dhe diplomatike Kim Jong Un-it.

Marrëveshja e vitit 1961 për bashkëpunim dhe mbështetje të përbashkët mes Kinës dhe Koresë së Veriut është traktati i vetëm për mbrojtjen që Kina ka nënshkruar me një vend tjetër.

Por, Pekini është edhe i zemëruar me Phenianin dhe paqendrueshmërinë që sjell, posaçërisht me programin e saj bërthamor dhe me kërcënimet për ta shfarosur Korenë e Jugut.

Tani, Pheniani po e bën të njëjtën gjë duke sjellë paparashikueshmëri në Ukrainë, pasi dërgimi i trupave të saj atje rrezikon përshkallëzim të gjerë, i cili mund të zhvillohet edhe në Evropë, edhe në Azi.

Pse ka rëndësi?

Dërgimi i trupave koreanoveriore në luftën ruse nënkupton akt balancues për Kinën.

Derisa Kina po e mbështet Rusinë tërthorazi në luftën e saj në Ukrainë, përfshirja e Koresë së Veriut është diçka e paparashikueshme dhe disi kokëçarje strategjike për Pekinin.

Lidhjet më të ngushta të Koresë së Veriut me Moskën mund të nënkuptojë se ndikimi i Kinës mbi Phenianin të jetë më i vogël, ndërsa përfshirja e trupave koreanoveriore do ta forconte më tej partneritetin e Putinit me Kim Jong Un-in, i cili nënshkroi një marrëveshje me udhëheqësin rus në qershor.

Dërgimi i mijëra ushtarëve koreanoveriorë në luftën në Ukrainë mund gjithashtu të ndezë tensione gjeopolitike në Gadishullin Korean dhe në rajonin më të gjerë Indo-Paqësor, përfshirë Japoninë dhe Australinë.

Koreja e Jugut tha se po e shqyrton tani mundësinë e përmirësimit të mbështetjes për Ukrainën nga ndihma jovdekjeprurëse në mbështetje me armë mbrojtëse dhe mbase edhe sulmuese.

Asnjëra nga këto nuk është lajm i mirë për Pekinin. Kjo jo vetëm që e dobëson narrativin e tij se Kina është forcë paqësore krahasuar me Shtetet e Bashkuara, por gjithashtu e minon argumentin e saj se vendet perëndimore duhet të qëndrojnë larg çështjeve të mbrojtjes aziatike, tani që rajoni Indo-Paqësor po përfshihet vetë në bisedat për sigurinë e Evropës.

Në listën e shqetësimeve të mundshme për Kinën është edhe pyetja se çfarë ka rënë dakord Moska të ofrojë në këmbim të trupave koreanoveriore.

Rusia mund të jetë pajtuar ta ndihmojë Korenë e Veriut t’i përmirësojë kapacitetet bërthamore, diçka që mund ta përshpejtojë garën e armatimit në rajon.

Por, disa analistë besojnë se Pekini mund të jetë duke e toleruar furnizimin e Rusisë me armë dhe personelit nga Koreja e Veriut, për ta lehtësuar trysninë mbi Kinën që ajo t’i ofrojë vetë ndihmë ushtarake drejtpërdrejt Moskës.

Në këtë kontekst, Kina mund të jetë duke lëvizur në një terren shumë më të paqëndrueshëm, por ajo vazhdon t’i ketë frenat në dorë. Si Moska, ashtu edhe Pheniani do të vazhdojnë t’i japin prioritet lidhjeve të tyre me Pekinin para lidhjeve me njëra-tjetrën, dhe nëse Kina dëshiron vërtet t’i ndalë me forcë Korenë e Veriut dhe Rusinë në rrugën që kanë ndërmarrë, ajo ende ka peshë për ta bërë këtë./REL

Askush nuk pret më përgjigje nga Rama – Nga Edi Paloka

Unë ka kohë që nuk i ndjek më emisionet e darkës në mediat shqiptare. Kam vendosur të bëj një lloj detoksikimi!

Sidoqoftë jam i detyruar të ndjek informacionet kryesore dhe komentet që bëhen pas këtyre emisioneve.

Dy elementë evidentova sot pas emisioneve të mbrëmshme ku në dy TV kombëtare ishin njëkohësisht lideri i opozitës, në arrest prej më shumë se 300 ditësh, dhe kreu i qeverisë.

Së pari, megjithëse Berisha çdo mbasdite jep qëndrimet e tij dhe të PD për çdo problem apo ngjarje të ndodhur në Shqipëri, në atë që tashmë njihet si “Rruga e Shpresës”; megjithëse minimalisht një herë në javë është përpara gazetarëve dhe iu përgjigjet gjithë pyetjeve që i bëhen (pra presupozohet që kurioziteti dhe interesi publik për atë që do të thotë Berisha, është i ezauruar), përsëri rezultoi qe Berisha u ndoq më shumë se sa Rama.

Ndërkaq Rama vërtet qëndron më shumë nëpër ekrane, por vetëm me dalje propagandistike e jo përballë interesit të publikut apo pyetjeve të gazetareve, edhe pse shumica e tyre pyetjet i marrin po nga zyrat e Rames!

Pra dhe një here, publiku do duhej të ishte me i interesuar të dëgjonte Ramën dhe përgjigjet që ai do të jepte për dhjetëra pyetje që ngrihen sot për një kryeministër, qeveria e të cilit dhe ai vetë kalojnë nga skandali në skandal. Por kjo nuk ndodhi. Publiku ndoqi më shumë Berishën. Pse ndodh kjo?

Për shumë arsye në fakt, por me kryesorja është që askush nuk i beson e nuk pret më përgjigje prej Ramës!

Edhe gazetarët që e intervistojnë, nuk arrijnë të marrin asnjë përgjigje prej tij, po pavarësisht kësaj, nuk këmbëngulin me pyetjet sepse dhe ata vihen nën presion që të ruajnë një linjë, e cila mos ta mërzisë shume lartgjatësinë e tij.

E këtu dalim tek elementi i dytë që evidentova me kënaqësi nga emisionet e mbrëmshme; pyetjet që gozhduan Ramën nuk ishin të gazetarit, por të qytetarëve. Nuk e di nëse kjo ishte gjetje e qëllimshme e gazetarit apo rastësi, por rezultati është ai që ka rëndësi në këtë rast. I gjithëdituri, që së fundmi u vetëcaktua dhe në krye të shkencës shqiptare, megjithëse ishte përpjekur të bënte dhe si profesor ekonomie, në fund kishte mbetur pa gojë përballë pyetjeve të disa “plakave” (siç i quan ai kur i prishin terezinë), sepse gjithmonë propaganda mbetet pa gojë përballë realitetit!

Zgjedhjet për Shtëpinë e Bardhë dhe pritshmëritë evropiane

Evropa po përgatitet për kthimin e mundshëm të ish-presidentit Donald Trump në pushtet, ndërsa rivalja e tij demokrate Kamala Harris mbetet kryesisht e panjohur. Siç njofton korrespondentja e Zërit të Amerikës, Lisa Bryant nga Parisi, shumë evropianë janë të shqetësuar për rezultatin e zgjedhjeve presidenciale amerikane dhe ndikimin që mund të ketë mbi të ardhmen e NATO-s, luftën e Rusisë në Ukrainë, marrëdhëniet tregtare dhe të ardhmen e demokracive të tyre.

Shumë evropianë nuk kanë kujtime të mira nga presidenca e zotit Trump.

Në Francë, marrëdhënia që fillimisht ishte miqësore midis Presidentit Emmanuel Macron dhe homologut amerikan, u ftoh shpejt.

Tensionet midis Evropës dhe Uashingtonit u rritën mbi tregtinë, Iranin, ndryshimet klimatike dhe qasjen e zotit Trump ndaj NATO-s.

Nëse kthehet në pushtet, ish Presidenti Trump thotë se do të vendosë tarifa të larta ndaj Evropës, do të kërkojë negociata për t’i dhënë fund luftës së Rusisë në Ukrainë dhe do të zvogëlojë mbështetjen amerikane për Kievin. Këto qëndrime, drejtuesit evropianë i kundërshtojnë fuqishëm.

“Ekziston një ndjenjë se ai është më i ashpër, më radikal dhe më i rrezikshëm. Ka shqetësime për të ardhmen e Evropës, NATO-s dhe mbrojtjen dhe solidaritetin e nevojshëm për tu përballur me Rusinë”, thotë analistja politike franceze Nicole Bacharan.

Bashkimi Evropian njoftohet se po përgatitet për të zbutur ndikimin e mundshëm të një fitore të zotit Trump.

Në të gjithë Evropën, njerëzit janë të shqetësuar.

“Trumpi na frikëson sepse shpreh urrejtje, gënjen dhe ne mendojmë se ai sillet si një despot, si diktator”, thotë banori i Parisit, Herve Villemont.

Analistët thonë se evropianët kryesisht duan fitoren e Nënpresidentes Kamala Harris, për të cilën ata shpresojnë se do të vazhdojë lidhjet transatlantike që u forcuan gjatë administratës së Presidentit Biden. Megjithatë, analistët thonë se këto lidhje mund të dobësohen pavarësisht se kush i fiton zgjedhjet, pasi prioritetet amerikane po zhvendosen diku tjetër.

“Unë mendoj se një fitore e zonjës Harris do të krijonte një lehtësim të madh në Evropë….Megjithatë, ajo nuk ka thënë diçka thelbësore, kur bëhet fjalë për politikën e jashtme…Prandaj ajo mbetet deri diku një mister për shumë evropianë”, thotë Gesine Weber nga Fondi Gjerman Marshall.

Ndërkaq ish Presidenti Trump ka disa mbështetës evropianë. Kryeministri i Hungarisë Viktor Orban thotë se do të festojë nëse fiton zoti Trump.

Gjuha e ashpër e zotit Trump ndaj imigracionit gjen përkrahje mes partive populiste, të së djathtës së skajshme në Evropë.

“Jam e shqetësuar për demokracinë, nëse fiton Trumpi këto zgjedhje do të kenë ndikim edhe në Evropë”, thotë Carolina E. Santo, portugeze që jeton në Paris.

Disa analistë besojnë se një mandat i dytë i zotit Trump mund të nxisë Evropën që të forcojë mbrojtjen e saj ushtarake dhe ekonomike, një lëvizje që kritikët thonë se blloku duhet ta kishte bërë vite më parë.

Beketi, një hap pranë marrjes së miliona eurove, Gjykata e Ekzekutimit në Bruksel rrëzoi qeverinë ‘Rama’

Sipërmarrësi italian, Francesko Beketi, është një hap pranë marrjes së miliona eurove nga qeveria shqiptare, megjithëse kryeministri Edi Rama ka këmbëngulur shpesh se ish-pronari i “Agon Channel” nuk do të marrë asnjë cent nga qeveria shqiptare.

“Syri Televizion” ka mësuar ekskluzivisht se Gjykata e Ekzekutimeve në Bruksel ka rrëzuar më 17 tetor 2024 aplikimin e qeverisë shqiptare për anulimin e vendimit për bllokimin e llogarive të kompanisë shtetërore Albcontrol pranë shoqërisë europiane të fluturimeve, Eurocontrol.

Në vendim thuhet se: “Gjykata e Ekzekutimeve i konsideron të papranueshme dhe të pabazuara kërkesat e qeverisë shqiptare për heqjen e sekuestros mbi fondet që janë mbledhur për llogari të Albcontrol”.

Sipas të dhënave të përmendura në vendimin gjyqësor, shuma e vendosur nën sekuestro ka arritur në vlerën e mbi 76 milionë euro, e cila tashmë ka kaluar në llogarinë e përmbaruesit gjyqësor.

Nga ana tjetër, ky vendim mund t’i hapë rrugë një penalizimi tjetër të rëndë të qeverisë shqiptare për shkak të moszbatimit të një vendimi të formës së prerë të Arbitrazhit Ndërkombëtar.

Beketi dhe bashkëpunëtorët e tij e kanë konsideruar një persekutim të dytë faktin që qeveria shqiptare ka refuzuar të zbatojë vendimin e Arbitrazhit, duke i krijuar premisat për të ndjekur një tjetër çështje civile, e cila, me shumë mundësi, do t’i kushtojë akoma më shtrenjtë Shqipërisë.

Historia e përplasjes mes Françesko Beketit dhe Edi Ramës ka nisur menjëherë sapo qeveria socialiste mori pushtetin në vitin 2013. Në atë kohë, Rama e bashkëpunëtori i tij i ngushtë, kryebashkiaku aktual i Tiranës, Erion Veliaj, nuk pëlqenin vijën editoriale të televizionit “Agon Channel”, në pronësi të Beketit.

Qeveria nisi një seri sulmesh ndaj bizneseve të Beketit, të cilat kulmuan me lëshimin e masave të arrestit ndaj tij dhe bashkëpunëtorëve të ngushtë, në vitin 2015. Masat e arrestit nuk u ekzekutuan dhe Beketi arriti të sigurojë prova të mjaftueshme për të provuar se ai ishte i persekutuar politik në Shqipëri. Në vitin 2017, Interpoli e hoqi Françesko Beketin nga lista e të kërkuarve.

Sipërmarrësi italian e ndoqi rastin e tij në Gjykatën e Arbitrazhit të Bankës Botërore. Kjo e fundit, në prill të vitit 2019, vendosi në unanimitet se qeveria shqiptare kishte kryer persekutim politik ndaj biznesmenit italian dhe gjobiti qeverinë shqiptare me 110 milionë euro.

Ky vendim u konfirmua në prill të vitit 2021, kur një komision i posaçëm i Arbitrazhit rrëzoi kërkesën e qeverisë së Edi Ramës për anulimin e vendimit të mëparshëm. Në mars 2023, Gjykata e Arbitrazhit refuzoi përfundimisht kërkesën e qeverisë shqiptare për rishikimin e vendimit.

Vendimi ishte i zbatueshëm drejtpërdrejt, por Rama nuk pranoi ta ekzekutojë. Në këto kushte, Beketi kërkoi nga gjykata në Bruksel që të bllokonte llogaritë e Albcontrol pranë Eurocontrol, të krijuara nga tarifat që kompanitë ajrore ndërkombëtare paguajnë për ulje-ngritje dhe tranzitimin në hapësirën ajrore shqiptare. sn

BBC: Si do ta ndryshojnë botën zgjedhjet në Amerikë

Kur presidenti i SHBA Joe Biden shkoi në Kiev në shkurt 2023 në një vizitë të befasishme për të treguar solidaritet me Volodymyr Zelenskyn, homologun e tij ukrainas, sirenat ajrore ulërinin. “Ndjeva diçka… më fort se kurrë më parë,” kujtoi ai më vonë. “Amerika është një fener për botën.”

Bota tani pret të shohë se kush do të marrë përgjegjësinë për këtë fener të vetëshpallur pasi amerikanët të bëjnë zgjedhjen e tyre në votimet presidenciale të javës së ardhshme. A do të ecë Kamala Harris në gjurmët e Bidenit me bindjen e saj se “në këto kohë të trazuara, është e qartë se Amerika nuk mund të tërhiqet”? Apo do të jetë Donald Trump me shpresën e tij se “amerikanizmi, jo globalizmi” do të na prijë?

Ne jetojmë në një botë ku vlera e ndikimit global të SHBA-së është në pikëpyetje. Fuqitë rajonale po shkojnë secila në rrugën e vet, regjimet autokratike po bëjnë aleancat e tyre dhe luftërat shkatërruese në Gaza, Ukrainë dhe gjetkë po ngrenë pyetje të pakëndshme për vlerën e rolit të Uashingtonit. Por Amerika ka rëndësi për shkak të fuqisë së saj ekonomike dhe ushtarake dhe rolit të saj në shumë aleanca. Ja disa reflektime nga vëzhgues të informuar, mbi pasojat globale të këtyre zgjedhjeve shumë të rëndësishme.

Fuqia ushtarake
“Nuk mund t’i zbus këto paralajmërime,” thotë Rose Gottemoeller, ish-zëvendës sekretarja e përgjithshme e NATO-s. “Donald Trump është makthi i Evropës, jehona e kërcënimit të tij për t’u tërhequr nga NATO është ende në veshët e të gjithëve.”

Shpenzimet e mbrojtjes së Uashingtonit janë sa dy të tretat e buxheteve ushtarake të 31 anëtarëve të tjerë të NATO-s. Përtej NATO-s, SHBA shpenzon më shumë për ushtrinë e saj sesa 10 vendet që e pasojnë të marrë së bashku, përfshirë Kinën dhe Rusinë.

Trump mburret se po luan fort për të detyruar vendet e tjera të NATO-s të përmbushin objektivin e shpenzimeve ushtarake, që është 2% e PBB-së së tyre – vetëm 23 nga vendet anëtare e kanë arritur këtë objektiv në vitin 2024.

Nëse fiton Harris, zonja Gottemoeller beson se “NATO pa dyshim do të jetë në duart e forta të Uashingtonit”. Por edhe në këtë rast, ajo ka një paralajmërim. “Ajo do të jetë e gatshme të vazhdojë të punojë me NATO-n dhe Bashkimin Evropian për të arritur fitoren në Ukrainë, por nuk do të tërhiqet nga presioni ndaj Evropës për shpenzimet”.

Por ekipi i Harris në Shtëpinë e Bardhë do të duhet të qeverisë me Senatin ose Dhomën, të cilat së shpejti mund të jenë në duart e republikanëve dhe do të jenë më pak të prirura për të mbështetur luftërat e huaja sesa homologët e tyre demokratë. Ekziston një ndjesi në rritje se, pavarësisht se kush bëhet president, presioni do të rritet mbi Kievin për të gjetur mënyra për të dalë nga kjo luftë, pasi ligjvënësit amerikanë po ngurrojnë gjithnjë e më shumë të miratojnë paketa të mëdha ndihme.

Çfarëdo që të ndodhë, Gottemoeller thotë: “Unë nuk besoj se NATO duhet të shpërbëhet”. Evropa do të duhet të “bëjë një hap përpara për të udhëhequr”.

Paqebërës?
Presidenti i ardhshëm i SHBA-së do të duhet të punojë në një botë që përballet me rrezikun më të madh të konfrontimit mes fuqive të mëdha, që nga Lufta e Ftohtë.

“SHBA mbetet aktori ndërkombëtar më i rëndësishëm në çështjet e paqes dhe sigurisë”, thotë Comfort Ero, president dhe CEO i Grupit Ndërkombëtar të Krizave. Ajo shton një paralajmërim, “por fuqia e saj për të ndihmuar në zgjidhjen e konflikteve është zvogëluar”.

Luftërat po bëhen gjithnjë e më të vështira për t’u dhënë fund. “Konflikti vdekjeprurës po bëhet më i vështirë, me konkurrencën e fuqive të mëdha që po përshpejtohet dhe fuqitë e mesme në rritje”. Kështu e përshkruan zonja Ero peizazhin. Luftërat si Ukraina tërheqin fuqi të shumta dhe konflikte të tilla si Sudani i vendosin aktorët rajonalë me interesa konkurruese kundër njëri-tjetrit. Disa prej tyre preferojnë luftë dhe jo paqe.

Amerika po humbet epërsinë morale, thotë zonja Ero. “Aktorët globalë vënë re se ajo zbaton një standard për veprimet e Rusisë në Ukrainë dhe një tjetër për ato të Izraelit në Gaza. Lufta në Sudan ka parë mizori të tmerrshme, por trajtohet si një çështje e nivelit të dytë.”

Një fitore e Harrisit, thotë ajo, “përfaqëson vazhdimësinë me administratën aktuale”. Nëse fiton Trump, ai “mund t’i japë Izraelit një dorë edhe më të lirë në Gaza dhe gjetkë, dhe ka lënë të kuptohet se mund të përpiqet të ndërpresë një marrëveshje të Ukrainës me Moskën, në kurriz të Kievit”.

Në Lindjen e Mesme, kandidati demokrat ka përsëritur vazhdimisht mbështetjen e prerë të zotit Biden për “të drejtën e Izraelit për t’u vetëmbrojtur”. Por ka theksuar gjithashtu se “vrasja e palestinezëve të pafajshëm duhet të ndalet”.

Trump ka deklaruar gjithashtu se është koha që të “rikthehemi tek paqja dhe të ndalojmë vrasjen e njerëzve”. Por thuhet se ai i ka thënë liderit izraelit Benjamin Netanyahu që “bëni atë që duhet të bëni”.

Kandidati republikan krenohet se është një paqebërës. “Unë do të sjell paqe në Lindjen e Mesme dhe shumë shpejt,” u zotua ai në një intervistë me Al Arabiya TV të Arabisë Saudite të dielën mbrëma.

Ai ka premtuar të zgjerojë Marrëveshjet e Abrahamit të vitit 2020. Këto marrëveshje dypalëshe normalizuan marrëdhëniet midis Izraelit dhe disa shteteve arabe, por mendohet gjerësisht se i kanë lënë mënjanë palestinezët dhe përfundimisht kanë kontribuar në krizën aktuale.

Në Ukrainë, Trump nuk e fsheh kurrë admirimin e tij për njerëzit e fortë si Vladimir Putini i Rusisë. Ai e ka bërë të qartë se dëshiron t’i japë fund luftës në Ukrainë, dhe bashkë me të edhe mbështetjes së madhe ushtarake dhe financiare të SHBA-së. “Unë do të largohem. Duhet të largohemi”, këmbënguli ai në një miting të fundit.

Në të kundërt, Harris ka thënë: “Jam krenare që kam qëndruar dhe qëndroj krah Ukrainës. Unë do të vazhdoj të mbështes Ukrainën. Dhe do të punoj për të siguruar që Ukraina të dalë fituese në këtë luftë”. Por zonja Ero shqetësohet se, pavarësisht se kush zgjidhet, gjërat mund të përkeqësohen në botë.

Marrëdhëniet me Pekinin
“Tronditja më e madhe për ekonominë globale në disa dekada.” Ky është këndvështrimi i studiuesit të çështjeve të Kinës, Rana Mitter në lidhje me tarifat e propozuara nga Trump për të gjitha mallrat e importuara kineze.

Imponimi i kostove të mëdha ndaj Kinës dhe shumë partnerëve të tjerë tregtarë, ka qenë një nga kërcënimet më të vazhdueshme të Trumpit, në qasjen e tij “Amerika e para”. Por Trump gjithashtu lavdëron atë që ai e sheh si lidhjen e tij të fortë personale me Presidentin Xi Jinping. Ai i tha bordit redaktues të Wall Street Journal se nuk do të duhej të përdorte forcë ushtarake nëse Pekini do të lëvizte për të bllokuar Tajvanin, sepse udhëheqësi kinez “më respekton dhe ai e di që jam i çmendur”.

Por, si republikanët, ashtu edhe demokratët me peshë janë armiqësorë. Të dy e shohin Pekinin si të prirur për të eklipsuar Amerikën si fuqinë më të rëndësishme.

Por Mitter, një historian britanik që mban postin e ST Lee në marrëdhëniet SHBA-Azi në Shkollën Kennedy të Harvardit, sheh disa dallime. Me zonjën Harris ai thotë, “marrëdhëniet ka të ngjarë të zhvillohen në një mënyrë lineare, nga pozicioni ku janë tani”. Nëse Trump fiton, është një “skenar më i rrjedhshëm”. Për shembull, në Tajvan, Mitter tregon për ambivalencën e Trumpit nëse ai do të mbronte një ishull larg Amerikës.

Kriza klimatike
“Zgjedhjet në SHBA janë jashtëzakonisht të rëndësishme jo vetëm për qytetarët e Amerikës, por për të gjithë botën për shkak të imperativit urgjent të krizës së klimës dhe natyrës,” thotë Mary Robinson, kryetare e Elders, një grup liderësh botërorë të themeluar nga Nelson Mandela, si dhe ish-presidente e Irlandës dhe Komisionere e Lartë e OKB-së për të Drejtat e Njeriut.

“Çdo pjesë e një shkalle ka rëndësi për të shmangur ndikimet më të këqija të ndryshimeve klimatike dhe për të parandaluar një të ardhme ku uraganet shkatërruese si Milton janë të zakonshme,” shton ajo.

Por, ndërsa uraganet Milton dhe Helene bënin kërdinë, Trump përqeshi planet dhe politikat mjedisore për t’u përballur me këtë emergjencë klimatike si “një nga mashtrimet më të mëdha të të gjitha kohërave”. Shumë presin që ai të tërhiqet nga marrëveshja e klimës e Parisit e vitit 2015, siç bëri në mandatin e tij të parë.

Megjithatë, zonja Robinson beson se Trump nuk mund ta ndalojë vrullin që tani po akumulohet. “Ai nuk mund të ndalojë tranzicionin energjetik të SHBA-së dhe të heqë miliarda dollarë subvencione të gjelbra… as nuk mund të ndalojë lëvizjen e fortë jo-federale për klimën.”

Ajo gjithashtu i kërkoi Harris, e cila ende nuk e ka forcuar qëndrimin e saj, të përparojë “për të treguar lidership, për të ndërtuar mbi themelet e hedhura vitet e fundit dhe për të nxitur emetuesit e tjerë të mëdhenj që të shtojnë ritmin”.

Udhëheqja humanitare
“Rezultati i zgjedhjeve në SHBA ka një rëndësi të madhe, duke pasur parasysh ndikimin e pashembullt që Shtetet e Bashkuara kanë, jo vetëm përmes fuqisë së tyre ushtarake dhe ekonomike, por përmes potencialit të vet për të udhëhequr me autoritet moral në skenën globale,” thotë Martin Griffiths, një ndërmjetësues veteran konfliktesh, i cili deri vonë ishte Nënsekretari i Përgjithshëm i OKB-së për Çështjet Humanitare dhe Koordinatori i Ndihmës Emergjente.

Ai sheh një dritë më të madhe nëse Harris fiton dhe thotë se “një rikthim në presidencën e Trumpit i shënuar nga izolacionizmi dhe unilateralizmi, sjell edhe një thellim të paqëndrueshmërisë globale”.
Por ai ka kritika gjithashtu për administratën Biden-Harris, duke përmendur “ngurrimin” e saj mbi situatën e përkeqësuar në Lindjen e Mesme.

Krerët e agjencive të ndihmës kanë dënuar vazhdimisht sulmin vrastar të Hamasit të 7 tetorit ndaj civilëve izraelitë. Por ata gjithashtu i kanë bërë thirrje në mënyrë të përsëritur SHBA-së që të bëjë shumë më tepër për t’i dhënë fund vuajtjeve të thella të civilëve në Gaza dhe në Liban.

Biden dhe zyrtarët e tij të lartë vazhdimisht bënin thirrje për më shumë ndihma në Gaza dhe ndonjëherë kjo solli ndryshim. Por kritikët thonë se ndihma dhe presioni nuk ishin kurrë të mjaftueshme. Një paralajmërim i kohëve të fundit se një pjesë e ndihmës jetike ushtarake mund të ndërpritet e shtyu vendimin deri pas zgjedhjeve në SHBA.

SHBA është donatori i vetëm më i madh kur bëhet fjalë për sistemin e OKB-së. Në vitin 2022, ajo siguroi një rekord prej 18.1 miliardë dollarë (13.9 miliardë paund).

Por në mandatin e parë të Trump, ai hoqi fondet për disa agjenci të OKB-së dhe u tërhoq nga Organizata Botërore e Shëndetësisë. Donatorë të tjerë u përpoqën të mbushnin boshllëqet – kjo është ajo që Trump donte të ndodhte.

Por Griffths ende beson se Amerika është një fuqi e domosdoshme. “Në një kohë konflikti dhe pasigurie globale, bota dëshiron që SHBA të përballet me sfidën e udhëheqjes së përgjegjshme dhe parimore… Ne kërkojmë më shumë. Ne meritojmë më shumë. Dhe ne guxojmë të shpresojmë për më shumë.” /BBC – Bota.al/

Kosovë, gjendet një pajisje gjurmuese në makinën e gazetarit Vehbi Kajtazi

Shoqata vendase dhe ndërkombëtare të gazetarëve reaguan me shqetësim pas raportimeve se në makinën e gazetarit Vehbi Kajtazi, drejtor i gazetës në internet, Paparaci, është gjetur një pajisje gjurmuese.

Policia e Kosovës po zhvillon hetime për rastin por ende nuk ka dhënë ndonjë hollësi.

Gazetari Vehbi Kajtazi shkroi në rrjetet sociale se gjatë kontrollit të makinës së tij në një pikë servisi është zbuluar një pajisje e dyshimtë. Ai tha se njësitë e specializuara të policisë kanë tërhequr pajisjen dhe kanë konstatuar së është një GPS, me numër serie.

Zoti Kajtazi tha se si gazetar që ka shprehur shqetësime të vazhdueshme për përndjekje nga pushteti, ka kërkuar siç tha, të vërtetohet pronësia e pajisjes, kush e ka vendosur dhe a ka bazë ligjore.

“Unë tashmë nuk ndjehem i sigurt, ndonëse nuk ua kam frikën. Po konfirmohet se nuk ka siguri juridike më. Mbase as fizike. Pajisja është prodhim britanik me kartë SIM. Është lehtësisht e verifikueshme se kujt i përket”, shkroi ai duke kërkuar që rasti të hetohet nga Prokuroria e Posaçme e Kosovës.

Qendra Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Medias tha se është alarmuar për rastin “vetëm disa ditë pasi ai dhe gazetarët e tjerë ngritën shqetësime serioze për ndjekjen nga pjesëtarë të Agjencisë së Zbulimit të Kosovës”.

“Ne i bëjmë thirrje policisë dhe prokurorisë së Kosovës që të kryejnë një hetim efektiv, të pavarur dhe profesional për të siguruar që personat përgjegjës për spiunimin e gazetarëve të identifikohen dhe të sillen para drejtësisë”, thuhet në reagim.

Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës, duke e konsideruar si një rast të pashembullt, bëri thirrje që autoritetet e sigurisë të hetojnë rastin në hollësi dhe të zbardhin sa më shpejt rrethanat e kësaj ngjarjeje.

“Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës do të përcjellë me vëmendje zhvillimet lidhur me rastin në fjalë, deri në sqarimin e tij të plotë nga autoritetet e sigurisë së Republikës së Kosovës”, thuhet në reagim.

Çfarë po ndodh me Perëndimin? – Nga VASIL KURETA

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

‘Periudha iraniane ka përfunduar’ – Nga Robert F. Worth

Zgjedhjet në SHBA- Cilët janë çelësat që Harrisi mund të bëjë histori

SHBA, zgjedhjet presidenciale dhe dinamika e kërcënimeve

“Buka jote të vret”, prokurori special i Kosovës: Serbi si fëmijë luajti me bashkëmoshatarët shqiptarë, akuzohet se i vrau në luftë

Pensionistët, ‘Profesori i Ekonomisë’ dhe 3 këshilla për këtë të fundit! – Nga Irena Beqiraj

Gazetari Qyno del nga SPAK: U pyeta për komunikimet, kërkoj rikthimin e sendeve të mia!

REL: Çfarë do të thotë për Kinën prania e trupave koreanoveriore në Rusi

Askush nuk pret më përgjigje nga Rama – Nga Edi Paloka

Zgjedhjet për Shtëpinë e Bardhë dhe pritshmëritë evropiane

Beketi, një hap pranë marrjes së miliona eurove, Gjykata e Ekzekutimit në Bruksel rrëzoi qeverinë ‘Rama’

BBC: Si do ta ndryshojnë botën zgjedhjet në Amerikë

Kosovë, gjendet një pajisje gjurmuese në makinën e gazetarit Vehbi Kajtazi

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

Komentet

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

RRETH NESH

NEWS LETTER

SOCIAL