UASHINGTON – Personat që dëshirojnë të dhurojnë veshkën e tyre përballen me një rrezik më të ulët vdekjeje pas operacionit, se ç’mendohej më parë nga mjekët, njoftuan studiuesit të mërkurën.

Studimi përmblodhi të dhënat e dhurimit të veshkave nga persona të gjallë përgjatë 30 viteve dhe zbuloi se deri në vitin 2022, më pak se 1 në çdo 10,000 dhurues vdiq brenda tre muajve nga bërja e operacionit. Qendrat e transplantimeve kanë përdorur deri tani të dhëna më të vjetra – duke përmendur rrezikun e 3 vdekjeve për 10,000 dhurues të gjallë – në materialet ku informohen dhuruesit rreth komplikacioneve kirurgjikale që mund të kenë pasoja vdekjeprurëse.

“Dekada e fundit është bërë shumë më e sigurt në sallën e operacionit për dhuruesit e gjallë”, tha Dr. Dorry Segev, kirurg transplantesh në spitalin e Universitetit të Nju Jorkut “Langone Health” dhe bashkautor i studimit të botuar në revistën JAMA.

Teknikat më të reja kirurgjikale janë arsyeja kryesore, tha Dr. Segev, duke bërë thirrje që të përditësohen udhëzimet për të pasqyruar këto përmirësime të sigurisë – dhe ndoshta për të rritur interesimin për dhurimin e gjallë të organeve.

Ai përmend se sa shpesh marrësit e organit janë më të shqetësuar për rreziqet e mundshme për dhuruesit e tyre, sesa vetë dhuruesit e mundshëm.

“Për ta, kjo është edhe më qetësuese, që t’i lejojnë miqtë ose familjarët të dhurojnë për ta”, tha Dr. Segev.

Mijëra njerëz vdesin çdo vit ndërsa janë ende në pritje për një transplantim organesh. Është e mundur që dhuruesit e gjallë të japin një nga dy veshkat e tyre ose një pjesë të mëlçisë, që është organi i vetëm që ripërtërihet.

Me gati 90 mijë persona në Shtetet e Bashkuara në listën e pritjes për njëë veshkë, gjetja e një dhuruesi të gjallë jo vetëm që shkurton pritjen shumëvjeçare – këto organe gjithashtu mbijetojnë më gjatë se ato nga dhuruesit e vdekur.

Megjithatë vitin e kaluar, vetëm 6,290 nga mbi 27,000 transplantimet e veshkave në SHBA u dhuruan nga donatorë të gjallë, niveli më i lartë që nga periudha përpara pandemisë. Siguria nuk është e vetmja pengesë për dhurimin nga personat e gjallë. I tillë është edhe ndërgjegjësimi, pasi shumë pacientë hezitojnë të pyesin. Dhe megjithëse siguracioni shëndetësor i marrësit mbulon faturat mjekësore, disa donatorë përballen me shpenzime të tilla si udhëtimi, ose pagat e humbura, ndërsa rikuperohen pas transplantimit.

Ekipi i Universitetit të Nju Jorkut analizoi të dhënat në Shtetet e Bashkuara për mbi 164,000 dhurime të veshkave nga persona të gjallë nga viti 1993 deri në vitin 2022 dhe gjeti 36 vdekje pas operacionit. Më të rrezikuarit ishin dhuruesit meshkuj dhe ata me një historik tensioni të lartë të gjakut.

Vetëm pesë nga këto vdekje kanë ndodhur që nga viti 2013. Kjo periudhë përkoi me ndryshimin e procedurave në qendrat e transplantimit në SHBA, duke e bërë heqjen e veshkës me ndërhyrje më të vogël kirurgjikale dhe duke zbatuar një metodë më të mirë për të ndalur hemorragjinë, tha Dr. Segev.

“Me kalimin e kohës, është një operacion i sigurt që është bërë edhe më i sigurt” dhe është e rëndësishme që dhuruesit e mundshëm ta dinë këtë, tha Dr. Amit Tevar i Qendrës Mjekësore të Universitetit të Pitsburgut, i cili nuk ishte i përfshirë në këtë studim.

Por ka edhe rreziqe afatgjata për t’u marrë parasysh, theksoi ai – përfshirë nëse veshka e mbetur e një dhuruesi pritet të zgjasë gjatë gjithë pjesës tjetër të jetës së tyre.

Rreziku që një dhurues të pësojë më vonë dështim të veshkës është gjithashtu i vogël dhe varet nga faktorë të tillë si obeziteti, tensioni i lartë i gjakut, pirja e duhanit dhe historiku i sëmundjeve të veshkave në familje. Faktorët për përllogaritjen e rrezikut i ndihmojnë mjekët të përcaktojnë gjasat e një dhuruesi të mundshëm për komplikacione të mëvonshme në jetë dhe qendrat e transplantimit mund të kenë kritere disi të ndryshme për përshtatshmërinë.

“Nuk ekziston një gjë e tillë si një donator me rrezik të moderuar apo të lartë – ose je i përsosur ose jo”, është mënyra se si Dr. Tevar e merr vendimin për ta pranuar ose për të hequr dorë nga një dhurues i mundshëm.

Mjekët dikur mendonin se të rinjtë në moshë madhore ishin dhuruesi i gjallë ideal. Por Dr. Segev tha se ka një zhvendosje drejt dhuruesve më të vjetër të gjallë, sepse është më e lehtë të parashikohet saktë nëse do t’u mjaftojë veshka që u mbetet.

Nëse një dhurues i gjallë më vonë përjeton dështim të veshkave, atij i jepet përparësi për një transplantim, vuri në dukje Dr. Segev.

Ende të magjepsur nga gruaja e lashtë egjiptiane e njohur si “mumia që ulërin”, një ekip shkencëtarësh përdori rrezet infra të kuqe dhe teknika të tjera të avancuara për të zbuluar detaje rreth morfologjisë, kushteve shëndetësore dhe ruajtjes së mumjes. Fokusi kryesor i studiesve ishte të kuptonin se çfarë mund ta ketë shkaktuar shprehjen e saj të fytyrës.

Gjetjet e tyre, të publikuara në revistën Frontiers in Medicine, zbuluan se gruaja ishte 48 vjeç kur vdiq. Trupi i saj ishte balsamosur me temjan, rrëshirë dhe substanca të shtrenjta, të cilat tregtoheshin nga larg. Nuk u gjetën prerje në trup, gjë që ishte në përputhje me vlerësimin e bërë kur zbulua në vitin 1935, se truri, diafragma, zemra, dhe organet e tjera ishin ende të pranishme.

Dështimi për të hequr organet e brendshme, vuri në dukje studimi, ishte i pazakontë sepse metoda klasike e mumifikimit nga ajo periudhë përfshinte heqjen e të gjitha organeve, përveç zemrës. Studiuesit zbuluan se gruaja anonime vuante nga artriti i lehtë i shtyllës kurrizore. Në nofullën e gruas mungonin edhe disa dhëmbë, me gjasë të humbur para vdekjes. Megjithatë, studimi nuk ishte në gjendje të përcaktojë një shkak të saktë të vdekjes.

Vetëm disa mumie të lashta egjiptiane janë gjetur me gojën e hapur, vuri në dukje studimi, pasi balsamuesit zakonisht mbështillnin nofullën dhe kafkën për të mbajtur gojën e të vdekurit të mbyllur. Çfarë e shkaktoi shprehjen e frikshme të gruas nuk është e qartë nga gjetjet e studimit, megjithëse studiuesit parashtruan një hipotezë.

Sipas studimit, shprehja e fytyrës mund të lexohet si një spazëm kufomash, një formë e rrallë e ngurtësimit muskulor që vjen nga vdekja e dhunshme, duke nënkuptuar se gruaja mund të ketë vdekur duke bërtitur nga agonia ose dhimbja. Është e mundur, gjithashtu, thonë autorët e studimit, që ajo të jetë mumifikuar brenda 18 deri në 36 orë pas vdekjes përpara se trupi i saj të relaksohej ose të dekompozohej, duke ruajtur kështu pozicionin e hapur të gojës.sn

Dikur mendohej se pirja në nivel të moderuar e alkoolit ofronte përfitime për zemrën, por përmirësimi i metodave të studimit e ka hedhur poshtë këtë.

“Pirja në sasi të vogël e alkoolit është një mënyrë e mirë e përmirësimit të shëndetit”, thotë Dr. Timothy Naimi, i cili drejton Institutin Kanadez mbi Studimin e Përdorimit të Substancave në Universitetin e Viktorias në Kolumbian Britanike.

A PO NDRYSHOJNË UDHËZIMET PËR PIRJEN E ALKOOLIT?

Udhëzimet ndryshojnë shumë nga vendi në vend, por ka një prirje të përgjithshme të pakësimit të konsumit të alkoolit.

Britania, Franca, Danimarka, Holanda dhe Australia së fundmi shqyrtuan prova të reja dhe ulën rekomandimet e tyre për konsumimin e alkoolit. Duke filluar nga viti 2026, Irlanda do ta bëjë të detyrueshme përfshirjen e paralajmërimit për kancer në etiketat e pijeve alkoolike.

“Konsensusi shkencor është zhvendosur për shkak të provave të shumta që lidhin alkoolin me mbi 200 sëmundje, përfshirë kancerin, sëmundjet kardiovaskulare dhe plagosjet”, thotë Carina Ferreira-Borges, këshilltare rajonale për alkoolin në zyrën rajonale të Organizatës Botërore të Shëndetësisë për Evropën.

Banakierët e restoranteve janë bërë gjithnjë e më novatorë me koktejet joalkoolike, duke mbështetur prirjen kulturore për ulje të konsumimit të alkoolit.

“Njerëzit e moshës sime i kuptojnë më mirë tani ata që nuk konsumojnë alkool”, thotë 28 vjeçarja Tessa Weber nga Teksasi. Ajo hoqi dorë nga alkooli në janar, sepse alkooli po ia shtonte ankthin. Ajo është e kënaqur me rezultatin e vendimit të saj, bën gjumë më të mirë dhe ka më shumë energji.

“Është mirë të vlerësoni pasojat e pirjes së alkoolit“, thotë zonja Weber.

KONSUMIMI I MODERUAR I ALKOOLIT NUK KA PËRFITIME SHËNDETËSORE?

Kjo ide erdhi nga studimet e mangëta, që krahasonin grupe njerëzish sipas sasisë së alkoolit që ato konsumonin. Zakonisht, konsumi matej në një periudhë të caktuar. Asnjë nga studimet nuk bëri zgjedhje të planifikuar mirë të pjesëmarrësve që konsumonin alkool dhe atyre që nuk e bënin këtë, kështu që ata nuk mund të vërtetonin lidhjen mes shkakut dhe efektit të pirjes së alkoolit.

Njerëzit që thonë se pinë në mënyrë të moderuar alkool kanë përgjithësisht nivel më të lartë arsimimi, të ardhura më të larta dhe qasje më të mirë në kujdesin shëndetësor, thotë Dr. Naimi.

“Rezulton se kur merren parasysh këta faktorë, përfitimet e konsumimit të alkoolit fillojnë të zhduken”, thotë ai.

Një problem tjetër është se shumica e studimeve nuk përfshinin të rinjtë. Pothuajse gjysma e njerëzve që vdesin nga shkaqe të lidhura me alkoolin vdesin para moshës 50 vjeçare.

Studime të tjera sfidojnë idenë se alkooli ka përfitime. Këto studime krahasojnë njerëzit me një variant të gjenit që e bën të pakëndshëm pirjen e alkoolit dhe atyre që nuk e kanë këtë variant të gjenit. Njerëzit me këtë variant të gjenit priren të konsumojnë shumë pak ose aspak alkool. Një nga këto studime zbuloi se njerëzit me variantin e gjenit që e bënë të pakëndshëm pirjen e alkoolit kanë një rrezik më të ulët të prekjes nga sëmundjet e zemrës, një goditje tjetër për idenë se alkooli i mbron njerëzit nga problemet e zemrës.

SA PIJE ALKOOLIKE DUHET TË KOINSUMONI NË DITË?

Kjo varet nga gjendja e individit.

Pirja rrit rrezikun e disa llojeve të kancerit, përfshirë kancerin e zorrës së trashë, atë të mëlçisë, kancerin e gjirit, gojës dhe fytit. Alkooli shkatërron substancën e quajtur acetaldehid, e cila mund të dëmtojë qelizat e trupit dhe të frenojë riparimin e tyre. Kjo krijon kushtet për përhapjen e kancerit.

Mijëra vdekje në vit në Shtetet e Bashkuara do të mund të parandaloheshin nëse njerëzit ndjekin udhëzimet e qeverisë për dietën, të cilat këshillojnë burrat të kufizojnë konsumin e alkoolit në dy, ose më pak pije në ditë dhe gratë në një, ose më pak pije në ditë, thotë Dr. Naimi.

“Mesazhi i thjeshtë, që mbështetet më së miri nga provat është se, nëse konsumoni alkool, më pak është më mirë kur bëhet fjalë për shëndetin”, thotë ai.