VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

Atdhetar i shquar intelektual Profesor Ibrahim Kelmendi (1916-1979) – Nga Afrore SHAIPI, Presheve

April 17, 2016

Me rastin e 100 vjetorit të lindjes, kujtojmë jetën dhe veprën e patriotit, inetelektualit dhe historianit të shquar

 

Të kujtosh veprën e njerëzve të mëdhenj  të kombit, e në veçanti të figurave dhe veprimtarëve  të çështjes kombëtare gjatë shekullit XX, nuk është vetëm mirënjohje për këtë plejadë atdhetarësh, por edhe vlerë për t’ia lënë brezave vazhdimësinë e punës së tyre titanike.Ta mbrosh  me armë  dhe të respektosh me dije e shkencë qenien etnike, kulturën dhe civilizimin e tij, në të vërtetë pasqyron figurën e atdhedashurisë dhe përcaktimit kombëtar nëpërmjet ngritjes së çështjes kombëtare në nivelin më të lartë të idealit të tij. Të krijosh historinë e kombit tënd dhe të shkruash historinë e kombit tënd është mision i njerëzve të rrallë dhe të mëdhenj. Në mesin e të tyre hyn pa mëdyshje edhe figura emblematike e profesorit Ibrahim Kelmendi nga Presheva si historian i parë nga Kosova Lindore e ndoshta edhe nga mbarë Kosova.Ibrahim Kelmendi lindi më 16.04.1916, në Preshevë në një familje me traditë atdhetarizmi dhe arsimi. Shkollën fillore e kreu në Preshevë, kurse në vitin 1938 e mbaroi Medresenë e Madhe në Shkup. Studimet e historisë  i filloi në Universitetin e Beogradit, i vazhdoi  në Peruxha të Italisë, ku për shkak të veprimtarisë antifashiste u përjashtua dhe u detyrua t’i përfundoj në  Zagreb. Pas diplomimit në nëntor  të vitit 1942 u punësua në gjimnazin “Sami Frashëri” të Prishtinës  si profesor i historisë, ku pas një kohe emërohet  zëvendësdrejtor i gjimnazit  dhe drejtor i Internatit të nxënësve.

Me çështjen kombëtare ishte preokupuar  qysh në medresen e madhe. Shpesh është evidentuar si nacionalist, armik, kolonë e pestë, irredentist e reaksionar. Gjatë studimeve në Beograd, për shkak të mospajtimit  të  mësimdhënjes  për historinë e shqiptarëve demonstrativisht e lëshoi fakultetin dhe u transferua në Itali, e edhe atje për veprimtari  të hapur ndaj  fashizmit Italian u përjashtua nga fakulteti. Si shumica e intelektualëve të ndritur, edhe ai u radhit në krahun e nacionalizmit shqiptar, gjegjësisht tek Balli kombëtar. Me bindje ishte antifashist i pastër. Si i tillë ishte anëtar aktiv i kreut të  ngushtë të komitetit të intelektualve të Lidhjes se Dytë të Prizrenit. Ishte këshilltar i Komitetit të Rinisë Nacionaliste Shqiptare, e pastaj ishte në organet drejtuese të Komitetit Nacional Demokratik Shqiptar, ku u dallua me aktivitetin e tij dhe në funksione të ndryshme në udhëheqjen e saj.

Rrethanat e atëhershme të luftës e detyruan të kthehej në Preshevë në shtatorin e vitit  1944, kur e mori organizimin dhe udhëheqjen e popullatës shqiptare  të Kosovës  Lindore në ruajtjen e trojeve shqiptare nga sllavokomunistët dhe bullgarët fashistë. Këtë luftë të turmave të gjëra popullore nuk ka të drejtë askush ta quajë ndryshe, pos luftë e shenjtë çlirimtare, thjesht për liri dhe të drejta tjera njerëzore. Duke u nisur nga ky postulat, vetë Kelmendi thotë  “kjo luftë është thjesht kombëtare, pa mbështetje në ndonjë  politikë, ideologji, mendim e interes  të huaj. Sipas karakterit, mënyrës, qëllimit, kjo luftë nuk dallohet prej të gjitha luftërave antifashiste që kanë bërë popujt e tjerë të Evropës”.

Kur lufta në Preshevë dhe rrethinë ishte e pashpresë dhe kur forcat partizane serbo-maqedonase e të tjerë do të hynin në Preshevë, ai i mbeti besnik idealeve të veta. I mbeti besnik dhe i paluhatshëm njësive vullnetare që kishin zgjedhur vdekjen më parë se jetën nën robëri të komunizmit jugosllav. Pas pushtimit të Preshevës, ai së bashku më Mulla Idrizin, Hysen Tërpezën, Adem Gllavicën, Luan Gashin e tjerë, drejtpërsëdrejti me pushkë në dorë mori pjesë aktive në të gjitha përleshjet me forcat partizane në Anamoravë, Ferizaj, Gjilan, Malësi të Preshevës e Drenicën legjendare. Në nëntorin e vitit 1946, u detyrua me një grup veprimtarësh të NDSH të kalojë kufirin dhe emigroi në Greqi, pastaj në Gjermani dhe në fund u vendos në Melburn të Australisë.Profesor Ibrahim Kelmendi  është një prej intelektualëve dhe shkencëtarëve të parë të Kosovës që u mor me hulumtime shkencore nga fusha e historisë kombëtare që nga periudha e parahistorisë e deri  në kohën bashkëhore.Në mënyrë parimore dhe shkencore ai polemizon me autorët serbë për çështjen e Kosovës, prejardhjen ilire të shqiptarëve, autoktoninë e shqiptarëve të Kosovës, vazhdimësinë së tyre në Kosovë dhe të drejtën historike të shqiptarëve të Kosovës për një shtet në një njësi territoriale natyrore, të cilën ai e quan etnike. Me shumë fakte të qëndrueshme kundërshton  dhe e konteston historiografinë glorifikuese serbe në përgjithësi dhe demaskon historiografinë serbomadhe mitike, borgjeze e ekspansioniste ndaj historisë dhe çështjes shqiptare në Kosovë.

Angazhimi  i tij politik ishte në dy rrafshe kryesore:

  1. luftën e pa ndërprerë për çlirimin e tokave shqiptare të robëruara dhe bashkimin e tyre me Shqipërinë e pavarur dhe
  2. luftën kundër komunizmit, të cilin e quante me të drejtë një ideologji pansllaviste dhe thoshte se komunizmi është një proces jonatyror.

Ai ka shkruar një mori promomoriesh të ndryshme në aktualizimin e çështjes së Kosovës  dhe çështjen shqiptare para organizatave më të rëndësishme  politike botërore  dhe shteteve të mëdha  për interevenim në mbrojtjen e të drejtave elementare njerëzore të shqiptarëve të Jugosllavisë.

Prof.Ibrahim Kelmendi, si një hulumtues i zellshëm, bashkëpunoi me të gjitha revistat dhe gazetat e kohës, që botonte mërgata shqiptare anembanë rruzullit tokësor. Ishte bashkëpuntor i rregullt i: “Albania” e Bostonit, ”Albania “ e Romës, “Përpjekja  jonë” e Nju Jorkut, “Flamuri” i Ballit Kombëtar, “Besa” e Stambollit, “Koha e jonë”, “Rinia kosovare në botën e lirë të Nju Yorkut” etj.  Ndër punimet më të dalluara janë:

“Ilirët në protohistori-origjina, kultura dhe përhapja e tyre”,

“Prej Miteve deri në Butmir”,

“Pak fjalë për të kaluarën e shqiptarëve”,

“E vërteta mbi gjendjen e shqiptarëve në Jugosllavi”,

“Përbërja etnike dhe historike e Kosovës”,

“Kosova në luftë”,

“Të mësuem me u ba fqinjë të padurueshëm”,

“Kosova në luftë me komunizmin”,

“Perspektiva e imprerializmit serb”,

“Një shtyllë e Kosovës quhet Preshevë”,

“Klika Hoxha-Shehu nuk është për Kosovë”.

Ibrahim Kelmendi është në mesin e atyre historianëve  të paktë i cili jo vetëm që bëri histori, por edhe e shkroi atë,  jo vëtëm për të mos e harruar por edhe për të mos na u përsëritur ajo. Pra, me shumë të drejtë mund të konkludohet se Ibrahim Kelmendi si historian, luftëtar e patriot, bëri histori, shkroi histori dhe i siguroi vetes vend nderi jo vetëm në historinë e Kosovës e të Preshevës në veçanti, por edhe në historinë e popullit shqiptar në përgjishësi.

Për nder të kontributit të tij, me rastin e 100 vjetorit të shtetit shqiptar, Presidentja e Republikes së Kosovës e dekoroi me “Urdhërin e lirisë”; Me rastin e shtatëdhjetëvjetorit të themelimit të Gjimnazit “Sami Frashëri “ në Prishtinë, Ministri i Arsimit i ndau  Fletëfalemnderim (post humno); kurse shkolla fillore më e madhe dhe më me traditë në Preshevë,  mban emrin e këtij patrioti dhe historiani të mirëfilltë.

Me rastin e 100 vjetorit të lindjes së këtij personaliteti, po e botojmë një punim të pa botuar deri më tani nga vepra (gjithashtu e pa botuar) “Pak fjalë për historinë e shqiptarëve”:

 SHQIPNIJA KUNDËR PUSHTIMIT ANADOLLAK

Mbas luftës së Kosoves popujt e Ballkanit, njani mbas tjetrit ranë ndër sundimin turk. Më 1396 Bullgaret, më 1453 Konstantinopoli dhe me të muer fund Buzanti i famshëm; serbët të cilët qysh nga lufta e Kosovës gjithnjë kanë njohtë sovranitetin turk, ranë definitivisht më 1459 për t’u ringjallë në shekullin XIX. I vetmi popull qi rezistoi me një kryenaltësi  madhështore qe populli shqiptar. Ai u bë kështjella e fundit e kristinianizmit  në Ballkan. I primun prej Skenderbeut, ai nuk iu përkul 23 vjet pa pushue. Emri i mbretit të shqiptarëve kaloi dete e male dhe si frymë shprese e ngushëllimi  u përhap nëpër Europë. Skenderbeu qe mbiquejtë “Drague i Shqipnisë”, ‘‘Athlet i Kristianizmit” etj.

Në luftën e vitit 1448 Serbia qe konsiderue si vend anmik ndaj Skenderbeut dhe Jan Huniadit, sepse tue qenë vasal i Turqisë, e tradhtoi kauzën kristiane.

Në luftrat me Skenderbeun, ushtria e armikut  shpesh herë e ka arrijtë numrin 100.000. Në fushën e betejës, shqiptarët kanë qenë gjithëmonë të vetmuem por ndihmat morale nga Papa si dhe ato materialë nga Napoli e Venediku nuk u patën mungue.

Shqiptarët janë të lindun  me luftue kundra indovarvarëvet. Sikur e luftuen Romen, dy shekuj me radhë, për nji kohë aspak më të shkurtë e luftuen invadorin turk. Edhe atëhere kur kështjellat e tyne njena mbas tjetrës ranë në duert e turqve, shqiptarët nuk pushuen së luftuemi për lirinë e tyre. Përveç malazezëvet, janë i vetmi popull  i perandorise turke qi nuk u quejt ndonji herë “raja”. Gjatë gjithë kohës turke, shqiptarët  qenë qeverisë vetë duke pasë ligje, zakonet e tyne. Shqiptarët nuk paguejshin taksa dhe gjithënji refuzojshin me u ba ushtarë të rregullt të Sulltanit.

Shqiptarët ishin gjithënji në gjendje revolti. Prandaj njerëzit qi nuk e njohin mirë konstruktin shpirtnor të tyne konkludojnë se nuk janë të aftë me i u bindë ligjeve të shoqënise. Shqiptarët, në të vërtetë, nuk u bindshin vetëm atyne ligjevet qi ishin symbol i sundimit të huej. Zakonet i u qenë bamun ligje shqiptarëvet. Atyre iu bindshin , sepse ato qenë pasuni e tyne e fitueme  ndër shekuj. Edhe ata qi në shekujt XVI e XVII qenë bamë muslimanë, nuk sakrifikuen kurrgja nga karakteristikat dhe zakonet e tyne. Më këtë akt të tyne, lufta kundër invaduesit  turk nuk humbi kurrgja.

Vihet në dukje gjithmonë se ndër popullatat muslimane të Perandoris Turke, të vetmit qenë muslimanët Shqiptarë, qi gjithnji luftuan pa rezervë kundër Turqisë.

H.N.Brailsford thotë: Këthimi i tyne në Islamizëm u ka ndërrue vetëm besimin e tyne, por veset e Islamizmit, poligamia dhe skllavëria nuk i infektuan shqiptarët. Pushtimi Osman nuk qe i zoti as t’i skllaverojë e as t’i  korruptoje temperamentet e tyne të pamposhtun…“

Natyrisht sundimi turk qe mjaft i gjatë. Nuk mohohet se përveç kundërshtimeve  dhe luftravet që i patën me ta, shqiptarët i suellën edhe shumë shërbime të çmueshme. Vullnetarët e tyne derdhën gjak gjithkund. Në Kaukaz, Egjypt, Persi, Krime, Arabi, Vllahi i Molldavi. Numri i Veziravet dhe i pashallarëvet të origjinës shqiptare qe mjaft i madh. N.Jorga thotë: “Qysh prej ardhjes së turqëvet njerëzit politik ma energjik të Perandoris Turke , qenë pa dyshim  shqiptarët.”

Për t‘i shfrytëzue njerëzit e talentuem të popujvet të ndryshëm turqit u treguen shumë të shkathët. Për këtë qëllim , ata nuk i pengonte as feja as rraca. Për t’u bamun personalitet mjaftonte të ishte i zoti. Nicola Jorge thotë përsëri: ”Vezirat, dinjitarët e Oborrit, komandantat e ushtrisë,- shkallë qi me radhë  të gjithë  i kalojnë- qeveritarët ndërmjet  të kristianëvet pa dallim nëse janë me dëshirë ose janë bamun rob lufte a për ndonjë arësye, kanë qenë të shtrënguem  me lanë besimin  e tyne të parë. Kështu kemi si shembull Grekë bile edhe ndër Paleologe sikurse kemi  pamun, Sërbë meqenëse vendi i tyne në momentin e pushtimit ndodhej në shkatrrim të plotë, Bullgarë, por në numër më të vogël meqenëse nuk ishin fort të aftë, Shqiptarët shumë të zotë e të fortë, hypnin njeni mbas tjetrit në radhët e para të botës politike dhe ushtarake othomane..”

Kurdo që Austro-Hungarija  dhe Venediku luftojshin kundër Turqisë, Shqiptarët u ishin aleatë të sigurt. Sidomos  në kohen e Maria Therezës, qe damtue shumë qytetnimi shqiptar e sidomos arsimi i porsa filluem në pjesën katolike. Nga kjo kohë fillestare në Shkup e Prizren, si dhe në vende të tjera kanë mbetë edhe disa dokumente në gjuhën shqipe. Shqiptarëvet u lumtë gjaku sepse Austro-Hungarija dhe Venediku sa herë që bajshin paqë me Turqinë, nuk i përfillën asnjëherë. Sa pushonin luftat, Turqia i kthente armët e saja kundra shqiptarëvet. Ky pat qenë shkaku qi shqiptarët të merrnin udhët e mërgimit në Dalmaci, Srem, Itali e gjetiu.

KRYENGRITJE SHQIPTARE

“Për ne, perendimorët”- shkruen M.Cyprien Robert-“nji fakt ndahet kjartësisht nga kaosi i shqiptarëvet të dashtun. Ky fakt asht se, në të gjitha epokat, populli shqiptar duket i destinuem me qenë kalaja e fundit e lirivet greko-sllav. Asht ai që i rezistoi ma gjatë romakëvet, i sulmuem ma përpara se grekët, nuk u dha veç se mbas tyne. Kurrë nuk e ka pësue tanësisht zgjedhën e sulltanëvet. Qysh kur se dhelpnija othomane e ka çorganizue, ai ka kethye të gjithë energjinë e tij  drejt luftës dhe mbi fushat e betejës qe shumë herë tmerri i orientit dhe i oksidentit…”Sikurse në nji kohë, me mjete modeste e patën luftue Bizantin, me nji vrull të madh dhe nji fanatizëm  të rreptë e hutuen edhe pasardhësin e tij Turkinë. Në shekullin e XVIII kur mendimet e reja tronditshin absolutizmin në Europë, shqiptarët të mbështjellun  rreth Shkodrës e Janinës, bajshin nji rezistencë vigane kundër centralizmit e përgjitësisht  kundër Turqisë. Në këtë kohë shihet nji kristalizim  mendimesh ndër ta. Kjo kohë asht e vetmja periudhë – mbas asaj të Skenderbeut kur shqiptarët, paraqiten  të bashkuem. Epet përshtypja se kufijt e krahinave nuk ekzistojnë ma.  Në të dy epiqendrat arrihet nji nivelizim respektiv. Në veri sundojnë Bushatlinjtë e në Jug Ali Pasha. Ndër këta rivalë të fortë kishte edhe mëni. Secili prej tyne mendonte me u ba vetë strumbullar i shqiptarëvet. Më 1819, në mes këtyne rivalëvet të ashpër, bahen edhe lidhje familjare. Kjo provokon nji zbutje në lakmitë e tyne. Ali Pasha kishte miq të fortë në çdo vend të veriut e sidomos në Mirditë. Edhe Bushatlinjëvet nuk u mungonin miqt në Jug. Ky penetrim reciprok, jug-veri asht kristalizimi i shpirtit politik e Kombëtar te Shqiptarëvet. Fqinjëvet të shqiptarëvet, në at kohë, në fund të shekullit XVIII e sidomos atyne të veriut e të Veri-Lindjes u mungonte krejtësisht ideja politike. Me gjith aktivitetin e agjentavet Rusë e Austriak, ata nuk e kuptoninin nevojën e shkundjes së baltës “raja” nga kurrizi i tyne.

BUSHATLIJT E SHKODRËS

Që nga viti 1741  e deri më 1832, zotnijt absolutë të Veriut ishin Bushatlijtë e Shkodrës. Begollët e Pejës në këtë kohë ndigjohen fare pak. Nga shumë të huej, Bushatlijt quhen dinaste. Ata  qenë gjithënji në përleshje me Sulltanin. Edhe malazezët  nuk i honepseshin. Ndër Bushalijt, ma i ndigjuemi ka qenë kara-Mahmudi. Akti ma politk i tij qe Asambleja e Podgoricës (1786) ku përpara krenevet shqiptare, muslimane e katolike, u betue n’Ungjillë e në Kuran për ta luftue anmikun e liris deri në vdekje. Ky akt i tij provokoi admirimin e çdo kujt. Senatori i Raguzës, n’emën të Republikës së vet, i çfaqi urimet, Franc Jozefi i II i dërgoi nji kryq të artë në vend të dekoratës. Ushtrit e tija luftuen në Shkodër, në Kosovë e në Mal tëe Zi. Pasardhësi i tij, Mustafa me nji ushtri të madhe, të komandueme prej tij  dhe Leshit të Zi , arrijti  deri në Prilep . Atje qe thye nga Rashid Pasha ma tepër me dinakëri se sa me forcë dhe qendresën e fundit e bani ne Rozafat. M.Cyprien Robert-i shkruen:”Perlepi u ba kështu . Kapua e këtij Hanibalit të ri…”

“I falun por i çfuqizuem, plaku(Mustafa) u nis për në Stamboll  dhe në Pranverën e vitit 1832, tak tiki (ushtarët e rregullt) të veshun n’uniformë u nis , hypën shkallët e shenjtatë Rozafat-it per dëshprimin  e madh të mirditasvet (Autori i quen mirditas të tanë Geget)..”

Mbas kësaj disfate , ushtritë  turke banë kërdi në popullatën  shqiptare të shumë vendeve  dhe sidomos të Kyprilisë dhe të Shkodrës. Reshid Pasha  urdhënoi qi në çdo vend krenët të zhduken. Nga ky dënim  nuk shpëtuan  as pashallarët e bejlerët e Pejës, Prizrenit, Prishtinës e Gjakovës.

“Asht e sigurt se ashtu sikur Ali Pasha i Tepelenës e pat shkatrrue feudalizmin trashigimtar shqiptarë në Toskëni, mund të thohet se Veziri i Madh Reshid Pasha e zhduku në Gegni…”

ALI PASHË TEPELENA

Më 1788, Ali Pashë Tepelena qe emnue Pasha i Janinës dhe më vonë i Thesalisë dhe i Aharnanis. Suksesi i parë i tij qe qi e qetësoi vendin nga rebelizmat. Më vonë i shtypi edhe bejlerët e agallarët me sa nuk i bindën . Atij iu bindën edhe Pashallarët e Peleponezit dhe bile edhe ai i Selanikut për nji kohë. Kur e pat forcue pozitën  dhe qe organizue ushtarakisht ai dezertoi nga Sulltani. Në shumë vende, ushtritë e tij ngashënjyen  mbi ushtritë turke. Agjentat e tij qarkullojshin në Greqi, Rumani e deri në Syri. Ai qe bamë brenga ma e madhe e Portës. Me të drejtë e quejtën “Burri ma i madh i Ballkanit në dy dhjet-vjetshat e para të shekullit XIX“.

Ali Pasha ishte shumë i zgjuet. Në politikë ishte makiavelist i mbaruem. Për t’ia arrijtë qëllimit nuk zgjidhte mjete. Më përfaqësuesit  e huej ishte shumë i përzemërt. Ai përkrahte çdo renegat qi mund t’i shërbente punëvet të tija. Grekët më 1821 Ali Pashën e kishin mbështetësin kryesor. Nicola Jorga thotë se me dhaskajt grekë bisedonte mbi ardhmënin e popullit të tyne. “… Disa nga krenët intelektualë të kombit shihshin në te “mbretin’ e ardhshëm të Heladhës së Re…” Me Napoleonin ishte  në marrëdhanje të mira. Ai simbas motit këthente gëzofin. Edhe me Anglezët ishte mirë. Por, Ali Pasha ishte edhe symbol i tiranizmit. Më 1882, qe zhdukë trathtisht nga turqit. Mbas vdekjes së Ali Pashajt u shemb edhe karabinaja e tij. Konstrukti i saj qe nji pasqyrë e jetës së sajë të shkurtën. Drejtues i kësaj ndërmarrjeje duhet t’ishte gjithëmonë nji Ali Pasha. Mbasi ky mungoi, ajo ra në duert e dobëta  të Veli Beut, të Zylyftar Podës dhe të Asllan Beut të cilën ishin nji parodi e Ali Pashës.

“… Shkatërrimi i Turqis filloi me vendosjen e pashallëkvet praktikisht të pamvarun siç ishin ata të Shkodrës ndën Mehmedin e Bushatit, të Janinës ndën Ali Pashë Tepelenën dhë të Vidinin ndën Pasvanoglou…”.

Më 1830, pasardhësit e Aliut, që nuk ishin mirë as ndërmjet tyne, tentuen të bajnë nji kryengritje . Mirëpo shpata e Reshid Pashës i shkallmoi. Porta dha nji falje dhe bani nji gosti  të madhe për të gjithë krenët në Manastir. Në gosti muerën pjesë afër 500 krenë shqiptarë – muslimanë. Mbasi mbaroi ngranja e pija, Rashid Pasha ua këtheu armët dhe i pushkatoi që të gjithë deri te ma i fundit. Me këtë masakrim, sui generis, turqit deshtën me shue çdo shenjë gjallënije ndër shqiptarët. Disa vjet mbas këtij tmerri, M.C. Robert shkruen ”Klanet muslimane q’u shpërndanë, të gjithë krenët e tyne qenë zhdukë dhe pa krenë ata përbajshiun  nji masë të vdekun” . Mirëpo populli asht nji bimë e gjallë së cilës nuk i mungon  kurrnjëherë fuqia vegjetative. Me krejt masat e ndërmarruna prej turqvet, shqiptarët nuk i ndërruen zakonet e tyne.

Kryengritjet vazhduen të përsëriten por nuk u banë lëvizje  deri vonë mbasi pengojshin lakmitë e fqinjëvet të mbështetuna sidomos prej Carëvet të Rusise.

Thanë se kryengritje u bajshin gjithënji. Më 1835 u ba nji në Shkodër dhe u pat kushtue Turqvet 15000 të vramë. Tre vjet ma vonë, nën kryesinë e Ali Pagullës në Vlonë e në Berat dhe më 1843 u ba  nji kryengritje në Shkup, e cila u përhap deri në Tetovë e në Prishtinë dhe kështu ato nuk u mbaruen  ndonjëherë. Por mjerisht, interesi i Evropës për Shqipni ka qenë gjithënji i vogël, a ma mire deri  në kohnat e reja për Shqipni nuk ashtë interesuae njeri. Gjatë historisë, Rusia gjithënji i ka përbuzë Shqiptarët. Ajo ka përkrahë fqinjët me u përhapë në kurrizin e damin e Shqipnis.

SANXHAKU I JENI PAZARIT

Përveç Kosovës, Metohisë dhe Makedonisë Perëndimore, pjesë e Shqipnisë është edhe Sanxhaku i Jeni Pazarit. Banorët e kësaj krahine malore ndahen  dysh:  Musliman dhe orthodoks. Të parët janë Shqiptar dhe të dytët Serb.  Nji klasifikim të  këtillë e bamë për arsye se të  dy palët kanë origjinë shqiptare. Orthodoksit janë sllavizue në kohë të lashta dhe përveç fizionomisë dhe disa zakonevet nuk kanë gja tjetër shqiptare.

Shumicën e popullatës së Sanxhakut e përbëjnë Shqiptarë. Serbë mund të jenë vetëm 25%. Nji anëtar i komisionit për të caktue kufinin e Malit të Zi më 1878; në të përkohshmen <<Pester Loyd>> më 12 Tetuer 1912 në mes tjeravet shkruente: <<Thuej se krejt Sanxhaku i Jeni Pazarit banohet nga musliman t’origjinës shqiptare>>. Shqiptarët ndodhen të koncentruem në Jeni Pazar, në Sjenicë, në Beranë, në Priepole dhe në Biellspole. Propaganda serbe këta Shqiptarë gjithni i quen serbë të muslimanizuem dhe pastaj të shqiptarizuem. Ata i quajnë si vazhdim natyral të muslimanëve të Bosnjës. Bosnja në çdo pikpamje mbaron në lumin Drina. Popullata e saj asht kroate ose serbe dhe me atë të Sanxhakut nuk ka kurrnji të ngjame. Sanxhakllitë pa dallim feje, me shumicë, kanë fise: Kelmend, Shale, Hot, Kalosh dhe sidomos Kuç. Këta të fundit me shumicë mund të jenë serbizuar; Mjaft i përhapun asht edhe Shkreli. Ka djetarë qi mendojnë se fiset (disa) bërthamën e kanë në këto anë.

Në Sanxhak fliten dy gjuhët: shqipja dhe serbishtja. E para flitet ma shumë, por gjithnji asht tue humbë. Rrethanat politike kanë qenë dhe vazhdojnë me qenë në favor të dytës. Shkolla shqipe dhe libri shqip ende nuk kanë mbërri n’ato anë. Qe ma shum se gjysëm shekulli bahen përpjekje serioze për tí sllavizue, së paku me gjuhë. Në shekullin e kaluem sllavizimi i shqipes asht ba me anë të lidhjevet kulturale qi kishin këta Shqiptarë me muslimanët e Bosnjës dhe të Hercegovinës. Por ma shum me anë martesash. Me gjithë atë shqipja qëndron fort. Katundet thuej se përgjithsisht flasin shqip-natyrisht me sa janë shqiptarë. Sllavizimi asht ba vetëm nëpër qytete. Me gjithë atë e pakta gjysma e popullatës se qytetvet gjithnji flet shqip ose asht bilinguiste. Popullata e Beranes dhe e Sjenicës edhe nëpër qytete flet thuejse vetëm shqip. Për katunde as të mos flasim. Bje fjala Peshteri i gjith flet vetëm shqip; sepse serbë në këtë krahinë nuk ka as për fare. Po ashtu katundet e Jeni Pazarit, të Beranës dhe të Bielopoles dhe të Priepoles Shqiptarët me shumicë absolute flasin shqip. Kufini etnik i Shqipnisë mbaron në lumin Lim.

E kaluemja e këtyne Shqiptarëvet nuk asht tjetër përveç nji varg i papremë dhe i përgjakshëm përpjekjesh për të mbrojtë egzistencën kombëtare të tyne me standardet e Malit të Zi dhe me vojvodët e Serbisë. Motivi ma populluer i poezisë së tyne, në gjuhën shqipe ose serbe, asht gjaku i derdhun në lufta kundra dy armiqvet të sipërm. Dhe serbët e malazezët nuk i thrrasin ndryshe përveç <<Arbanasi>> qi do me thanë <<Shqiptarë>>.

Në kohën e Jugosllavisë së përparshme dhe të kësaj të sodit ata persekutoheshin dhe persekutohen nji lloj si shqiptarët e Kosovës, të Metohisë dhe të Makedonisë Perëndimore. Asht sulm i madh numri i tyne qi tue mos muejtë me i rezistue teoritë lanë shtëpijat e tyne dhe shkuen në Turqi. Nji numër i konsiderueshëm pat ardhë edhe në Shqipni.

Gjindarmi serb dhe malazez ishte autoriteti ma i naltë. Ai vriste dhe priste pa qenë nevoja me dhanë llogari të madhe.

Prej vjetit 1920 deri më 1928 këta Shqiptarë e kanë kundërshtuar ushtarin dhe gjindarmin jugosllav me nji vendomsëni jashtzakonisht të madhe. Nuk ka të madh as të vogël, në mbarë Sanxhakun, qi nuk i din trimnitë e Jusuf Hadrit, të Sahit Hadrit, të Jusuf Mehoviqit, të Husein Boshkoviq Hotit, të Abdyl Kolashin Hotit, të Rexh Ballotës, të Feri Sallkut dhe të shum tjerëvet qi vetmohisht kanë luftue kundra Jugosllavis, për të vetmen arsye pse vehten e ndijshin Shqiptar. Pra, gjatë periudhës së siperme edhe Sanxhaku kishte Azem Bejtat dhe Sadik Ramnat e tij, qi qenë ba tmerri i ushtarit dhe i gjindarmit jugosllav, në luftë për nji kauzë të shenjt, qi ishte bashkimi i Sanxhakut me Shqipni.

Gjatë luftës së dytë botnore Sanxhakllijtë, kanë vuejtë shumë, ndoshta ma shumë se Shqiptarët e krahinavet tjera, qi shtrydhen prej Jugosllavisë. Qysh prej vjetit 1941 çetat drazhiste dhe çetnike pa pre i janë vërsuel Sanzhakut për tí shbije Shqiptarët. Ma vonë këtyne barbarevet të çmendun i u bashkuen edhe partizanët e Titos dhe në këtë mën yrë egzistenca e Shqiptarëvet qe vue në rrezik. Për me kuptue vogëlsinë shpirtnore të këtyne katilavet, mjafton me përmendë krimin qi banë çetat drazhiste, nën komandën e Pavle Gjurishiqit, në nji natë të Frorit 1943, kur dogjën 50 copë katunde të Bihorit dhe vranë afër 7000 gra, fëmi dhe pleq. Nënvizojmë se edhe krahinat e tjera të Sanxhakut nuk kanë kalue shumë ma mirë. Shkaku i kësaj poshtërsije duhet kërkue në imperializmen e pafrenueme të serbvet dhe në faktin se këta Shqiptarë fatin e tyne dojshin me e lidhë me atë të Shqiptarëvet të tjerë.

Faji nuk asht i tyne, por i serbëvet qi mashtrojshin botën me të paqenuna dhe i Shqitarëvet qi nuk ishin në gjendje me luftue nji propagandë t’atillë.

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: , , , ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

Më 13 nëntor 1850 lindi Robert Louis Stevenson, shkrimtari jashtëzakonisht i gjithanshëm skocez

VOAL- I lindur në Edinburg, Skoci, më 13 nëntor 1850, pas një rinie rebele dhe në polemika me të atin dhe me puritanizmin borgjez të mjedisit të tij, ai studioi drejtësi, u bë avokat, por nuk e ushtroi kurrë këtë profesion. Më 1874 simptomat e sëmundjes së mushkërive që e kishin prekur gjatë fëmijërisë u bënë më serioze; fillon një seri qëndrimesh shëruese në Francë. Këtu Stevenson takohet me Fanny Osbourne, amerikane, dhjetë vjet më e madhe se ai, e divorcuar dhe nënë e dy fëmijëve. Lindja e marrëdhënies së tij me Fanny-n përkon me fillimin e angazhimit të tij me kohë të plotë si shkrimtar. Nuk kalon shumë kohë dhe Stevenson ka mundësinë të publikojë tregimet e tij të para.

Krahas tregimeve të ndryshme filloi të shkruajë edhe ese dhe poezi për periodikë të ndryshëm. Ai boton libra të zhanreve të ndryshme, duke përfshirë “Një udhëtim në brendësi, 1878) dhe “Udhëtim me një gomar në Cevennes, 1879), koleksionin e artikujve filozofikë dhe letrarë ” Për vajzat dhe djemtë” (Virginibus puerisque, 1881) dhe përmbledhja me tregime “Netët e reja arabe” (1882). Në 1879 ai arriti Fanny në Kaliforni, ku ajo ishte kthyer për të marrë një divorc. Të dy martohen dhe kthehen së bashku në Edinburg.

Fama e tij erdhi papritur me “Ishullin e thesarit” (1883), libri i tij më i popullarizuar edhe sot: në njëfarë kuptimi, me romanin e tij Stevenson i dha jetë një rinovimi të vërtetë të traditës së romanit aventuresk. Stevenson konsiderohet si një nga eksponentët kryesorë të asaj lëvizjeje komplekse letrare që reagoi ndaj natyralizmit dhe pozitivizmit. Origjinalitetin e rrëfimit të tij e jep ekuilibri mes fantazisë dhe stilit të qartë, preciz, nervoz.

Më 1886 u botua “Rasti i çuditshëm i Dr Jekyll dhe zotit Hyde”. Edhe ky titull kontribuon – dhe jo pak – për të ngulitur emrin e Robert Louis Stevenson në historinë e trillimeve të mëdha botërore të shekullit të 18.

Rrëfimi i një rasti të personalitetit të ndarë merr një vlerë të fuqishme alegorike, duke ndriçuar forcat e së mirës dhe të së keqes të pranishme në natyrën njerëzore. Historia është shumë e famshme, objekt i një numri të konsiderueshëm adaptimesh dhe zhvillimesh filmike.

Në të njëjtin vit, Stevenson botoi “Kid napped”, të cilin autori e ndoqi në 1893 me “Catriona” (1893).

“Shigjeta e zezë” është e vitit 1888. Në “Mjeshtri i Ballantrae” (1889) tema e tërheqjes fatale të së keqes përfaqësohet me mjeshtëri në historinë e urrejtjes midis dy vëllezërve skocezë.

Ai arriti një mirëqenie të arsyeshme ekonomike, megjithatë shëndeti i tij i dobët dhe tërheqja ndaj aventurave e shtynë atë të largohej përgjithmonë nga Evropa në kërkim të një klime më të butë. Në vitin 1888, pas një ndalese të shkurtër në Nju Jork, ai u nis për në Perëndim dhe më pas, së bashku me familjen e tij, drejt Paqësorit Jugor. Ai u vendos në ishujt Samoa duke filluar nga viti 1891. Këtu ai kaloi një jetë të qetë, duke punuar deri në ditën e vdekjes, i rrethuar nga dashuria dhe respekti i vendasve, të cilët në disa raste pati mundësinë t’i mbronte nga ngacmimet e të bardhëve. .

Tregimet “Argëtimet e netëve të ishullit” (1893) dhe “Nei seas del Sud” (Në detet e jugut, 1896) janë të një mjedisi polinezian. Dy romane të papërfunduara u botuan pas vdekjes, “Weir of Hermiston” (1896), një nga veprat e tij më të vlefshme dhe “Saint Yves” (1898).

Një artist jashtëzakonisht i gjithanshëm, në karrierën e tij Stevenson trajtoi zhanret letrare më të ndryshme, nga poezia në një lloj romani detektiv, nga romani historik te përralla ekzotike. Thelbi i punës së tij është morali. Duke shfrytëzuar lirinë narrative të lejuar nga tregimi fantazi dhe romani aventure, Stevenson shpreh ide, probleme dhe konflikte me një formë shumë sugjestive mitiko-simbolike, duke i projektuar personazhet, ashtu si lexuesi, në rrethanat më të pazakonta dhe të papritura.

Robert Louis Stevenson vdiq në Upolu, Samoa, më 3 dhjetor 1894./Elida Buçpapaj

Fundi tragjik i lidhjes së dashurisë mes Sami Frashërit dhe aktores Mari Karyan! Historia e panjohur e dijetarit shqiptar

“Armenia e re, nuk mundi ta harronte Shemsedin Samiun, duke u kthyer kështu në Stamboll, më 1882 dhe duke iu dorëzuar në duart e tij e, do të priste një fëmijë nga kjo lidhje, por…”! –

******

Shemsedin Samiu apo Sami Frasheri, siç rendomë, njihet ndër shqiptarë, ishte figura qendrore e Rilindjes Kombëtare, dhe nga shumëkush  merret edhe si babai dhe ideologu i nacionalizmit shqiptar! Duke jetuar dhe vepruar në kryeqendrën e Perandorisë Osmane, me veprën dhe te bëmat e tij, dimensioni i Samiut tejkalon atë shqiptar, duke marrë kështu përmasa perandorake.

Si një poliglot i vërtet që ishte, botoi e përktheu shume vepra në gjuhë të ndryshme, duke lënë kështu gjurmë të pashlyera në historinë e dy popujve, shqiptar dhe atij turk. Me përmasat e një alimi, Samiu do të zinte një vend qendror në mesin e modernistëve myslimanë të shekullit XIX.

Edhe pse një figure shumëdimensionale, për lexuesin shqiptar Shemsedin Samiu, ende mbetet i pa eksploruar ne tërësinë e tij, duke u njohur vetëm në konturat e ideologjisë së nacionalizmit. Përmes arkivave dhe bibliotekave të Stambollit, bëhet i mundur një udhëtim në kohë, në Stambollin e asaj kohe, në gjurmët e Samiut, në përditshmërinë dhe botën e tij të brendshme…! gsh

Prof Dr Hektor Çoçoli me fat ai që e ka mjek e pedagog Nga Agron SEJAMINI

                 Tropoja në dimër

Nuk është titulli ynë. Është ndjesia që shprehin pacientët që janë mjekuar nga doktor Hektori dhe studentët e mjekësisë që e kanë pedagog. Më shumë se ata dy numra lakmitarë me nga 40 e ca vite për secilin pozicion, kanë qenë virtytet e karakterit të tij të përsosur që e kanë renditur në emrat më të shquar të historisë së mjekësisë shqiptare. Mjafton të kujtojmë se mbi 30 vjet, ka qenë krahu i djathtë i “babait të pneumologjisë shqiptare”, të madhit Prof.dr. Shefqet Ndroqi. Të rrije pranë atij njeriu vetëm mirësi do të ndieje dhe përfitoje. Një mjek që shënoi epokë në fushën e tij, në saj të përkushtimit dhe aftësive profesionale. Po aq i madhërishëm doktor Ndroqi edhe si njeri me shpirt të madh dhe të ndjeshëm. Edhe ditën e dasmës, iku në sanatorium për t’i ardhur në ndihmë pacientit që kishte ardhur në urgjencë. E nëse atë ditë të shënuar la nusen, pas disa vitesh do të linte dy gishtërinjtë e tij, pasojë e dëmtimit nga rrezet rengen prej radioskopive të pafundme në luftë me turbekulozin dhe tifon. Pas këtyre humbjeve fitoi madhështinë e emrin që nuk do të harrohet, por dhe një brez mjekësh të denjë për ta prezantuar veten si punonjës të Spitalit Universitar të Sëmundjeve të Mushkërive “Shefqet Ndroqi”. Më i spikaturi mes tyre është doktor Hektori. Dhe kush ecën në gjurmët e më të mirit, mirësia ka për ta ndjekur. Bëri çmos të merrte sa më shumë nga doktor Ndroqi, në aspektin profesional dhe shpirtëror. Nuk ishte e lehtë të zëvendësoje atë njeri dhe mjek të madh. Ky institucion mjekësor ishte bërë shumë i rëndësishëm dhe i njohur. Vetë përhapja dhe pasojat e sëmundjeve të mushkërive kërkonte disiplinë dhe aftësi profesionale. E kush më shumë se Hektori duhej të ndiente peshën e kësaj përgjegjësie dhe besimi. Gjithçka në shërbim të shëndetit të njerëzve të prekur nga këto sëmundje. Një staf i përgatitur dhe i pasionuar për pofilaksinë, diagnostifikimin dhe trajtimin e turbekulozit. Doktor Hektorit i duhej të bënte mjekun, por edhe drejtuesin e këtij stafi mjekësor. Të gjithë ata që kanë punuar me të, kujtojnë komunikimin e ngrohtë dhe thjeshtësinë e shefit të tyre. Por nuk harrojnë as ashpërsinë dhe qëndrimin e tij të prerë nëse vërente dobësi dhe gabime në punë. Në një rast që ai na i kujton vetë, edhe pse kanë kaluar vite, përsëri nuk ndien pishman për masën ndëshkuese që i dha një infermiereje.

Kishte tre-katër ditë që një pacient ishte në gjendje të rënduar dhe me temperaturë të lartë. Edhe me mjekimet e dhëna akoma nuk po dominohej situata. Netë pa gjumë të mjekëve në ato konsulta të gjata ku kërkoheshin arsyet e keqësimit. Lodhje dhe stërmundim kur shkaku ishte shumë i thjeshtë. Infermierja nuk i kishte dhënë pacientit antibiotikun kryesor që i kishin caktuar mjekët. Kjo për arsyen se ai medikament mungonte ato ditë në farmacinë e spitalit. Edhe pse detyra e infermieres ishte që ta ndiqte dhe jo ta gjente atë ilaç, ajo heshti. Heshtje që vuri në tension gjithë stafin e mjekëve dhe mbi të gjitha, në rrezik jetën e pacientit. Nuk u mendua dy herë shefi i shërbimit, doktor Hektori, që të propozonte largimin nga puna të infermieres. Pas këtij rasti, në stafin e shërbimit u shtua edhe më shumë përkushtimi dhe përgjegjësia. Jo rrallë, ndodh që nuk ke mundësi të shpëtosh një jetë njeriu, por ama kur është mundësia nuk të falet të bëhesh aleat me vdekjen. Por jo se i ka shpëtuar edhe këtij emocioni të padëshirueshëm. Çdo rast të humbjes së jetës, edhe pse nuk është për faj të tij, quhet dështim. Por doktor Hektori i ka ndierë më shumë se sa duhet. Madje, kjo është edhe pika më e dobët e tij. Një mjek nuk duhet të përjetojë, por të jetojë me diagnozën e të sëmurit. Por ja që ai në këtë ndjeshmëri, mbase shkon edhe më tej se ata. Kanë kaluar mbi dhjetë vjet dhe ende përjeton me emocion të fuqishëm një rast tragjik. E kuptoi diagnozën e atij djaloshi 20-vjeçar fatkeq, por nuk gjente forca t’i përgjigjej asaj nëne që në përlotjet e çdo dite, i lutej:

-Aman doktor! Më thuaj çdo gjë, vetëm mos më thuaj se ka sëmundje të keqe, se e kam djalë të vetëm!

Më e vështirë se sa ajo luftë që bënte me sëmundjen, i dukej përgjigjja e kësaj lutje nëne.

– Sëmundja është e rëndë, por ne do të bëjmë të pamundurën…, – mezi shqiptonte doktor Hektori.

U përkushtuan dhe u angazhuan natë e ditë i gjithë stafi në atë betejë që e dinin se e kishin të humbur. Një kujdes mjekësor që nuk u zvenit në shpirtin e asaj nëne të plagosur aq rëndë. Kështu, një ditë ndërsa kthehej nga puna, edhe pse u mundua t’i shmangej, ajo nënë dëshironte të takohej me doktor Hektorin. I shprehu mirënjohjen për atë çka kishin bërë për djalin e saj fatkeq. E sikur të çmallej me një relike të djalit të vet, puth duart e doktorit. I prekur tej mase, doktori e fton të ulen dhe të pijnë një kafe. Më tepër edhe për të ngushëlluar zemrën e asaj nëne. Por u çua nga ajo kafe edhe më i dëshpëruar, kur mësoi se para dy vjetësh ajo kishte humbur edhe bashkëshortin. Burrë e grua ishin rritur në shtëpinë e fëmijës dhe gëzimin më të madh në jetë kishin atë djalë… Me ditë të tëra përjetoi doktor Hektori shqetësimet e asaj fatkeqësie. Diçka jo e mirë, për një mjek që duhet të jetësa më i qetë dhe i ftohtë përballë të tilla emocionesh. Ndryshe, do të jetë më i dobët në përballjen me betejën e radhës… Por ama, edhe kjo e keqe dëshmon për karakterin dhe virtytet e larta njerëzore të doktor Hektorit, jo vetëm si mjek, por edhe si pedagog. Janë me dhjetëra studentët që kanë përfituar maksimumin e lëndës së sëmundjeve të mushkërive. I veçantë ky mjek i shquar edhe në mësimdhënie. Nuk kanë për të harruar studentët ditët e para të komunikimit me të. Pasionant, i rrjedhshëm dhe i qartë në ligjëratë e nis leksionin me postulatin: “Asgjë nuk kushton aq pak dhe nuk çmohet aq shumë sa sjellja e mirë!”, sepse mjeku nuk i takon vetes, por të tjerëve. Kush nuk mund të realizojë këtë kusht, është në kohën e duhur për t’i dhënë jetës një drejtim tjetër. Pasi u ka bërë testimin e parë shpirtëror, nuk vonon dhe u citon katër vargjet e popullit që i shërbejnë po shëndetit të popullit.

O more njeri me mend!

Mos e kërko në çdo vend,

Provoje në trupin tënd,

Si të dhemb, ashtu më dhemb!

E ku ka më mirë se të përdorësh mençurinë e popullit, në ngulitjen dhe përsosjen e virtyteve humane dhe njerëzore aq të domosdoshme për profesionin e mjekut. Është këndvështrimi dhe metoda që ndjek një pedagog kaq i suksesshëm, siç është doktor Hektori. Ndoshta është momenti për të dëshmuar edhe faktin tjetër, se në bibliotekën e tij prekëm edhe tre libra voluminozë me arritje dhe informacion të mjekësisë botërore për sëmundjet e mushkërive, botime të vitit 2009. Ndryshe nuk do të ishte aq i vlerësuar dhe i dëshiruar nga studentët e mjekësisë. Nuk ndjehet mirë kur shikon se shumica e tyre tymosin cigare, atë armik kryesor që shkakton edhe sëmundjet e mushkërive. Nuk i lodh apo mërzisë, duke u cituar rreshtat që janë shkruar me gërma kapitale edhe në paketat e cigareve. “Humbet” një orë mësimi dhe i shëtit studentët nëpër dhomat e pacientëve, duke i pyetur se sa prej tyre e pijnë duhanin. Vetë llogaria përfundimtare, u jep përgjigjen tronditëse se mesatarisht në 100 veta të prekur nga kjo sëmundjet e mushkërive, 97 pinë cigare.

Një llogari që na kujton një debat të zhvilluar mes mjekësh të shquar në Edinburg të Skocisë. Me siguri që të gjithë studentët e doktor Hektorit do të ndjeheshin krenar për pedagogun e tyre. Këtë kongres botëror mbi “Kontrollin e turbekulozit në shekullin XXI” e drejtonte doktori i shquar John Crofton, personaliteti më i shquar botëror në fushën e sëmundjeve të turbekulozit. Sapo kishte referuar doktor Hektori studimin me temë: “Gjendja epidemologjike aktuale për turbekulozin në Shqipëri”. Për të përgatitur këtë material ishte bërë një punë parapërgatitore voluminoze. Një grup mjekësh kishte bërë depistimin në gjithë vendin tonë. Ishin vizituar mijëra njerëz, prej të cilëve u gjetën 700 të sëmurë me turbekuloz. Ende pa u larguar nga podiumi doktor Hektori, çohet nga salla një mjek zviceran që kishte referuar pak orë më parë për modelet matematikore që mund të përdoren për vlerësimin e gjendjes me një numër më të vogël pacientësh. Çka do të thoshte kohë më e shkurtër pa e cënuar saktësinë e studimit. Me sa duket, emri pak i njohur i Shqipërisë, serioziteti dhe personaliteti i shfaqur nga mjeku shqiptar, kishte ngacmuar egon e sëmurë të kolegut, për të bërë pyetjen:

-Ku e bazoni ju saktësinë e të dhënave për të cilat ju referuat?

Pa humbur qetësinë dhe pa u menduar, doktor Hektori edhe pse kishte ndier ligësinë e pyetjes, përgjigjet:

-Duke mos vënë në dyshim saktësinë e përdorimit të modeleve matematikore për studimin që ju referuat, të dhënat e studimit tim saktësinë e bazojnë në ekzaminimin mjekësor të të gjithë pacientëve…

E si për të mos mjaftuar kjo shuplakë ndërhyn edhe drejtuesi i Kongresit, sër Crofton, duke e bërë të pavlefshme pyetjen e mjekut zviceran:

– Doktor Hektori nga Shqipëria, ka të drejtë!

Para disa muajsh, doktor Hektori, u shpall “Qytetar Nderi i Tropojës”. Nuk janë pak vlerësimet dhe titujt që atij i janë akorduar, por ky i fundit i ngjalli emocion të fuqishëm. Një mirënjohje e merituar që i rrizgjoi kujtimet e viteve 1960-1965 kur shërbeu si mjek në Tropojë. Pasi mbaroi me rezultate të shkëlqyera Fakultetin e Mjekësisë, shpresonte se do të emërohej në kryeqytet. Nuk u dëshpërua që iku në veriun ekstrem të Shqipërisë, por edhe të lehtë nuk e pati. Përfytyroni një djalosh 21-vjeçar që del për herë të parë nga Tirana dhe përfundon në Tropojë. Sapo kishte mbaruar specializimin njëvjeçar me doktor Ndroqin. Zonat veriore ishin më të prekura me sëmundjet e mushkërive, për arsye edhe të temperaturave të ulëta. Vetëm një mjek gjeti në Bajram Curr. Detyrimisht që nevoja e bëri të shërbente edhe si patollog, gjinekollog, pediatër etj. Çmon faktin që atje gjeti një personel mjekësor të përgatitur dhe të përkushtuar për punën. Akoma më me fat e quan veten që njohu një njeri të mrekullueshëm, të lindur për humor, siç është mjeshtri Ali Mula. Njohja me të ia bëri edhe më të lehtë kryerjen e detyrës së mjekut, por edhe të përshtatjes me banorët mikpritës dhe shumë të kulturuar. Kjo mirënjohje e veçantë që shkon për mikun e tij të respektuar bën që t’ja falë edhe atë “prezantim” torturues si mjek….

I vendosur përballë një aparati të vjetër skopie, fton pacientin e parë. Shikon që zemra e tij ishte në krahun e djathtë. I bën përshtypje, por jo se befasohet, pasi e dinte që në 10 000 banorë ndodh një anomali e tillë. Mbaron punë dhe fton para aparatit qytetarin e dytë. Fshin sytë, por nuk i largohet e njëjta pamje. Edhe ky zemrën e kishte në krahun e djathtë. Të paktën dhe për një arsye tjetër kjo që po i ndodhte nuk duhej të ishte e pranueshme. I kishin thënë që rrethi i Tropojës kishte rreth 11 mijë banorë. Kjo anomali që po shikonte në aparatin e skopisë, do të thoshte se numri i banorëve duhej të ishte mbi 20 mijë banorë. Nuk e jep veten dhe vazhdon punën. Para aparatit i shfaqet trupi i pacientit të tretë. Dhe përsëri, zemra në krahun e djathtë. I tronditur, heq këmbën nga pedali i aparatit që mbante dritën fikur dhe çohet menjëherë në këmbë. Shikon qytetarin që ishte vendosur me shpinë dhe jo siç duhej me fytyrë nga aparati. Nuk përmbahet dhe ngre zërin, duke i treguar se si duhej qëndruar. Ndërkohë edhe dy të tjerët që ishin duke u veshur i thonë se edhe ne kështu kemi hyrë aty, o doktor.

-Hyfshi dhe mos dalshi më! – u lëshoi mallkimin pa shpirt, por me zë të lartë dhe doli nga dhoma.

Por ditët, muajt dhe vitet në vazhdim e bënë doktor Hektorin njeriun më të dashur të asaj treve. Me vrullin djaloshar, pasionin për profesionin dhe dëshirën për të ndihmuar këta njerëz të dashur, por të zhytur në varfëri, nuk la fshat e shtëpi pa hyrë. I qëllonte që të ecte në këmbë ditën apo natën edhe 12 orë pa pushim. Nuk e harron atë përkujdesje dhe dashuri që tregonin për të si të ishte i shenjtë. Edhe sot kujton kur lëvizte në ditë me borë, para tij borën e hapnin dy njerëz të tjerë për t’ja bërë sa më të lehtë udhëtimin. E si të mos u shërbeje dhe ndodheshe pranë këtyre njerëzve në raste urgjente. Edhe sot në shtëpinë e doktor Hektorit trokasin miqtë e vjetër tropojanë. Kush për hall e kush për ta përshëndetur për të mirat e bëra në ato vite dhe në vazhdim, sepse doktor Hektori duke zbuluar dhe bllokuar të gjitha vatrat e infeksionit në Tropojë, hapi për gjithë jetën dyert e shpirtit dhe u bë mysafir i përjetshëm dhe i mirëpritur në çdo vatër tropojane…

Shikon këtë fotografi të çiftit Çoçoli dhe kushdo dallon se Lirika është më rinore. Por po të hysh në shpirtin e doktor Hektorit, këtë hijeshi dhe bukuri e gjen të shumëfishuar… Aq sa shpirti i tij, ndjehet disa vjet edhe më i ri se bashkëshortja e tij. Jo më kot e quan si një nga mbështetëset dhe frymëzueset e karrierës së tij të suksesshme. Një jetë e gëzuar mes harmonisë dhe mirëkuptimit, dashurisë dhe bashkëpunimit. Edhe sot janë po aq të dashuruar dhe të përkushtuar ndaj njëri-tjetrit, si dikur në sallën e Bibliotekës Kombëtare. Hektori përgatitej për temën e Doktoraturës, ndërsa Lirika studionte për provimet e sezonit. Më shumë se sa tek studimi, e kishin mendjen kur do të vinte pushimi që i bashkonte te koridori. Vërtetë kishin diferencë në moshë, por humori dhe natyra gazmore e Hektorit e bënë për vete menjëherë atë bukuroshe. Sepse edhe tek dashuria më shpejt dhe më sigurtë se çdo gjë, të çon mençuria. Rrjedhshmëria në të folur, çiltërsia dhe komunikimi elegant ia lehtësuan shumë fitimin e betejës atij djaloshi simpatik. Po me barcaletë e nisi dhe e bitisi propozimin. Ishte duke i treguar historinë e një personi që kishte rënë në dashuri me një studente që ai kishte pranë. Ia tregoi aq bukur sa edhe ajo vetë nuk po kuptonte se për kë po binin ato këmbana… Pas heshtjes së tij që priste reagimin e saj, kuptoi se ajo ishte studentja dhe ai personi i dashuruar. E pse duhej vështirësuar më shumë ai propozim kur përgjigjja e secilit prej tyre ishte dhënë prej kohësh nga zemrat e tyre?

-Tek Hektori gjeta jo vetëm njeriun me humor të veçantë, por njeriun e përkushtuar ndaj familjes së tij. Një admirues i zjarrtë i leximit, historisë, gjeografisë, arkitekturës, pikturës, muzikës, udhëtimeve… Është e lehtë të jetohet me Hektorin si bashkëshort sepse jetën ta bën të bukur jo vetëm duke u përshtatur me dëshirat e mija, por e pasuron me intelektin dhe natyrën e tij gazmore…

Nuk ka ç’i duhen më shumë se sa kaq një femre për ta ndier veten mirë dhe të sigurtë, në një jetë të lumtur bashkëshortore.

E dëshmon këtë vetë jeta e tyre, e dëshmon edhe kjo fotografi që shpalos hijshëm gëzimin dhe buzëqeshjen e tyre të përditshme…

AKTIVITETI I PUNËS:

1960 Diplomohet: “Mjek” nga Fakulteti i Mjekësisë i Universitetit të Tiranës.

1980 “Kandidat i Shkencave Mjekësore”, në Fakultetin e Mjekësisë, Tiranë,

1983 “Docent” (titull i barasvlefshëm me Prof.Ass), në Fakultetin e Mjekësisë, Tiranë.

1993 “Doktor i Shkencave Mjekësore”,

1994 “Profesor”, Universiteti i Tiranës,

2007 Profesor, në Fakultetin e Mjekësisë të Universitetit privat “KRISTAL”

2008 “Profesor Emeritus”

2009 Përshkruhet biografi e shkurtër në Enciklopedinë Shqiptare, botuar në Tiranë, 2009.

Aktiviteti Shkencor:

Ka marrë pjesë aktive në shumë konferenca, simpoziume, kongrese mjekësore si brenda shtetit ashtu dhe jashtë shtetit.

Jashtë Shqipërisë:

Prishtinë (Kosovë)

Ulqin (Mali i Zi)

Shkup (Maqedoni)

Bukuresht (Rumani)

Constanca ( ” “)

Varna (Bullgari)

Athinë (Greqi)

Janinë ( ” “)

Lubljanë (Slloveni)

Ankara (Turqi)

Budapest (Hungari)

Salzburg (Austria)

Rome (Itali)

Palermo (Itali)

Paris (France)

Nicë ( ” “)

Moskë (Rusi

Mainz (Gjermani

Essen ( ” “)

Fraiburg ( ” “)

Edinburg (Skoci)

Londër (Angli)

Wolfheze (Hollandë)

Seattle (ShBA)

Teheran (Iran)

Tunis (Tunizi)

Lome (Togo)

Ka marrë pjesë në të gjitha aktivitetet shkencore të zhvilluara në Shqipëri, për problemet e sëmundjeve të mushkërive dhe sidomos për ato të tuberkulozit, të zhvilluara në Tiranë apo në qytetet e tjera të vendit; në konferencat e organizuara me mjekë të huaj; në konferencat mjekësore te organizuara nga specialitetet e tjera ku ka diskutuar për problemet e sëmundjeve të mushkërive. Ka botuar studime të shumta: monografi, tekste mësimore, libra për probleme të tuberkulozit dhe sëmundjeve të mushkërive, artikuj shkencore etj. Botimet janë bërë në Shqipëri dhe në disa revista të huaja.

Agron Sejamini

 

27.08. 2009

https://www.voal-online.ch/index.php?mod=article&cat=SHQIPTAR%C3%8BT&article=2873

Kamala Harris dhe babai i saj

Thyerja me Kamalën është shumë e thellë, dhimbshme dhe nis me divorcin nga gruaja e tij. Por tani 85-vjeçari i ka ofruar këshilla vajzës së tij

Në vjeshtën e vitit 1962, Universiteti Kalifornian i Berkeley-t ishte tashmë kryeqyteti i protestave të studentëve për të drejtat civile me demonstrata në sheshin “Sproul”, në zemër të kampusit.

Shyamala Gopalan, një studente indiane e endokrinologjisë, ishte magjepsur nga një fjalim mbi pabarazitë sociale të mbajtur në një takim nga Donald Harris, një ekonomist i ri xhamajkan që ishte gati të merrte doktoraturën.

Të dy diskutuan për një kohë të gjatë dhe u takuan përsëri disa herë. Pasioni civil u bë një lidhje romantike: në vitin 1963 ata u martuan dhe një vit më vonë lindi Kamala.

Në rrëfimet e jetës së saj, kandidatja demokrate për Shtëpinë e Bardhë, përmend shumë shpesh nënën e saj: një studiuese, e cila u nda nga jeta në vitin 2009, e cila ia kushtoi jetën luftës kundër kancerit.

Megjithatë, figura e babait krejtësisht mungon, me përjashtim të një përmendjeje të shkurtër në fjalimin investitor në konventën e Demokratëve në Çikago, pavarësisht se Donald Harris ka kaluar dekada duke studiuar pabarazitë sociale, një temë qendrore për një udhëheqës politik demokrat.

Dhe megjithëse, siç zbuloi gazeta “New York Times”, 85-vjeçari tashmë ish-mësues, ende me shëndet të shkëlqyer, jeton tre kilometra larg rezidencës së zëvendëspresidentes së Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe që shpesh udhëton rreth Uashingtonit me makinën tip Chevrolet-Corvette të tij të argjendtë, të dy nuk dëgjohen pothuajse kurrë dhe nuk janë takuar kurrë në vitet e fundit.

Përjashtimi i vetëm ishte një darkë në Uashington në vitin 2016, kur Kamala u zgjodh senatore nga Kalifornia.

Është shkruar se Harris e mban të atin në distancë, sepse Donald Trump e përshkruan atë në mitingjet elektorale si një ekonomist marksist që indoktrinoi Kamalën.

Por ai, pavarësisht se kishte kritikuar ekonominë klasike nga e majta dhe kishte studiuar punën e Marksit, si dhe të shumë ekonomistëve të tjerë, nga Keynes te Sraffa, nuk ishte kurrë një marksist.

Historia e ndarjes me Kamalën është shumë më e thellë, më e dhimbshme dhe fillon me divorcin nga Shyamala (mamaja) në vitin 1972. As Kamala në kujtimet e saj nuk shpjegon arsyen e përfundimit të marrëdhënies mes prindërve.

Ai përmend vetëm mosmarrëveshjet në rritje dhe vrazhdësinë midis dy akademikëve, ndërsa Donaldi mori poste profesori në universitete të largëta, fillimisht në Illinois dhe më pas në Wisconsin.

Ndarja kishte ndodhur tashmë në vitin 1969. Kur ekonomisti u kthye në Kaliforni – në vitin 1972, afrikano-amerikani i parë që mori një post profesori në Stanford – beteja e divorcit kishte përfunduar.

Dhe babai i Kamalas shprehu hidhërimin e tij që nuk kishte marrë kujdestarinë e vajzave të tij, Kamala dhe Maya, duke akuzuar shtetin e Kalifornias se kishte vendosur që një baba nuk është në gjendje të kryejë rolin e prindërve, duke shtuar, sipas “Times”, “veçanërisht nëse ai prind është një burrë me ngjyrë që mund të hajë fëmijët e tij për mëngjes…”.

Zemërim, ndoshta, edhe ndaj vajzave që zgjodhën të qëndronin me nënën e tyre: inat që Donaldi e ka mbajtur me vete gjatë gjithë jetës.

Bir i sipërmarrësve të pasur xhamajkanë, ai u kthye në Xhamajka kur doli në pension në Stanford dhe autor i një plani të politikës industriale që i lejoi vendit të Karaibeve të përgjysmonte borxhin e tij publik dhe të reduktonte papunësinë nga 15% 10 vjet më parë, në 5.4% aktuale, në vitin 1978, Harris i dedikoi suksesin më të madh të librit të tij (Akumulimi i kapitalit dhe shpërndarja e të ardhurave) dy vajzave të tij. Por ai kurrë nuk donte t’i takonte.

Ai nuk shkoi në funeralin e Shyamalas në vitin 2009, as në dasmën e Kamalas me Doug Emhoff në vitin 2015. Dhe braktisi ceremoninë inauguruese të presidencës Biden-Harris tre vjet e gjysmë më parë.

Por tani ai duket se ka ofruar t’i japë këshillat e tij të politikës ekonomike vajzës së tij, duke i propozuar një takim publik në Baltimorë, shtëpia e fushatës së Kamalas dhe kompanive për të cilat babai i saj është konsulent.Tema

Corriere della Sera

Jimmy Carter kremton 100 vjetorin e lindjes

Një president amerikan që në detyrë konsiderohej i dobët dhe pesimist, por që me kalimin e viteve ka arritur të ripushtojë një pjesë të madhe të vendit.

VOAL- Jimmy Carter mbush 100 vjet, presidenti më jetëgjatë në historinë amerikane, i cili qëndroi në Shtëpinë e Bardhë për vetëm katër vjet. Gjysmën e jetës “si ish”, aq sa arritja sot është befasuese, si kur kandidoi për post më 1975.

Jimmy kush? Guvernatori demokrat i Gjeorgjisë, një fermer kikiriku jugor, luajti efektin surprizë: një njeri i zakonshëm për presidencën e Nixon dhe Johnson. Pas skandalit Watergate dhe gënjeshtrave për Vietnamin, ai i ofroi vendit humanizmin dhe busullën e tij morale. Ai fitoi mbi amerikanët, por iu desh të përballej me një komb të zhgënjyer, të testuar nga kriza energjetike dhe recesioni.

Dhe fronti ndërkombëtar theksoi aftësinë e tij – me marrëveshjen e paqes Nobel midis Izraelit dhe Egjiptit – dhe kufijtë e tij. Kriza e pengjeve në Teheran në vitin 1979, 52 amerikanë të mbajtur të burgosur nga regjimi i Khomeinit për më shumë se një vit, ishte elektoralisht fatale për të.

Reganizmi e dërgoi në papafingo epokën e përkohshme të Carter-it… meritat e të cilit do të njihen larg Shtëpisë së Bardhë: për betejat e tij humanitare dhe mjedisin dhe për ndërmjetësimin e tij në konfliktet në mbarë botën, aq sa iu dha një Nobel.

Një dashuri e rifituar me dëshmi personale, krahas dhe kundër sëmundjes, pas një tumori të parë.

Një dëshmi besimi dhe optimizmi punëtor, gjithmonë përkrah të dashurës së tij Rosalynn pranë tij për 77 vjet. Me rastin e funeralit të saj, nëntorin e kaluar, dalja e fundit publike e Jimmy Carter.

“Ai është shumë i kufizuar në atë që mund të bëjë. Ai nuk mund të flasë në telefon. Ai ndjek lajmet dhe kur e pyetëm nëse ishte i emocionuar për ditëlindjen, ai tha po, por aq më tepër për të votuar për Kamala Harrisin”, thotë Jason Carter, nipi i Jimmy Carter dhe president i Carter Center.

Misteri i vrasjes së Zija Dibrës: E vranë krerët e VMRO-së…

Një të diel të janarit të vitit 1925, gazeta “Indipendenca Shqiptare” lajmëronte në faqen e saj të parë: “Zija Dibra u vra. Ish-kapiten Zija Dibra, ministër tjetër herë në kabinetin e Pandeli Evangjelit, i akuzuar për çështje bolshevike, tek internohej në Berat, duke kaluar katundin Harizaj të Qarkut të Kavajës, u mundua të arratisej e t’ikë prej duarsh nji aspiranti, i cili e shoqnonte deri në Berat. Kështu, duke qenë i hypur në kalë, atë e ngau me gjithë fuqinë, përpara. Aspiranti i bërtiti nja dy herë të qëndronte, por mbasi s’e dëgjoi, e qëlloi në kokë dhe e rrëzoi të vrarë prej kalit”.

Zija Dibra, figurë e njohur e politikës shqiptare të fillim-shekullit XX u vra në të njëjtën ditë kur në Tiranë shpallej republika me president Ahmet Zogun tashmë të kthyer triumfator nga Jugosllavia. Vetëm pakkush e besoi versionin zyrtar të vrasjes. Zija Dibra, njihej si kundërshtar i vendosur i Ahmet Zogut, ai vetë kishte marrë pjesë si ushtarak në kryengritjen e drejtuar nga Hasan Prishtina në 1921.

Në 1923-in, bënte pjesë në një organizatë antizogiste të themeluar në Vjenë, nga Aqif Pashë Elbasani. Në qershor të 1924-ës, kishte luftuar me armë në dorë, në krah të kryengritësve, pastaj ishte vendosur në garnizonin e Shkodrës. Në vitin 1924, Noli e kishte dërguar Zija Dibrën, për t’i mbushur mendjen Elez Isufit, që të mos bashkohej me Zogun.

Dibra ia arriti t’i mbushte mendjen Elez Isufit, duke u kujtuar dibranëve armiqësinë e kahershme me serbët dhe duke përdorur edhe një shumë të majme parash. Njerëzit e Zogut, i kishin të gjitha arsyet për ta hequr qafe, por jo vetëm se ishte fanolist…! gsh

Nga grabitja e bankave, te dekadat në burg e miqësia me një bretkosë- Cili është Pepe, presidenti uruguajan që magjepsi botën e ndërtoi një nga demokracitë më liberale në botë

Një dekadë më parë, bota u magjeps pas José Mujica, i cili njihej edhe si Pepe, president i Uruguajit.

“Adhurimi” për të erdhi pas një zyrtar i këtij rangu, kishte zgjedhur të mos jetonte në pallatin presidencial, por banonte në një shtëpi të vogël me gruan dhe qenin e tyre.

Po kjo nuk është gjithçka që rrethonte figurën e tij jo konvencionale.

Jeta e tij është e përshtatshme për një skenar filmi.

Në rininë e tij, Pepe grabiste bankat si gueril, i mbijetoi 15 viteve në burgjet vendase, kjo falë edhe një miqësie me një bretkosë ndërsa qëndronte në qeli.

Pavarësisht të gjithave Pepe ishte ai që në transformimin e kombit të tij të vogël të Amerikës së Jugut në një nga demokracitë më të shëndetshme dhe më liberale në botë.

Tani po lufton me vdekjen, ndërsa është prekur nga një sëmundje e rëndë në ezofag. bw

Arbri Kopliku i riu nga Shkodra që përgatitet të nisë studimet në Harvard

Arbri Kopliku

 

VOA/Pëllumb Sulo

Në Shqipëri, të rinjtë gjithnjë e më shumë po priren të studiojnë jashtë vendit, në universitetet e Europës dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Deri në fund të vitit akademik 2023-2024 rreth 14 mijë të rinj shqiptarë studiuan jashtë vendit, ku më shumë se 1000 prej tyre në Universitetet e Amerikës. Korrespondenti i Zërit të Amerikës, Pëllumb Sulo, sjell përvojën e të riut Arbri Kopliku, i cili, pasi përfundoi shkëlqyeshëm studimet në Institutin e Teknologjisë në Masaçusetts të Bostonit, po përgatitet të nis studimet për doktoratur në Universitetin mjeksor të Harvardit.

Për të rinjtë shqiptarë, që studiojnë në Europë dhe Amerikë, janë ditët e fundit të pushimeve verore në vendlindje, pasi shumë shpejt ata do të rikthehen në auditore.

Edhe i riu nga Shkodra, Arbri Kopliku, pas disa ditësh do të udhëtojë për studime drejt SHBA-së. Gjatë 4 viteve të kaluara, ai përfundoi studimet për Bio-Inxhinieri me rezultate të nivelit të lartë në Institutin e Teknologjisë së Masaçusetsit, ndërsa në ditët e para të shtatorit do të nisë studimet për doktoraturë në Universitetin e Harvardit.

“Do të rikthehem në Amerikë, prap në Boston, për të filluar studimet për doktoraturë në programin në mes të shkollës së mjekësisë së Harvardit, Harvard Medical School dhe Institutit Teknologjik të Masaçussets, ku isha për të kryer bachelorin. Do të studioj për inxhinieri mjekësore edhe specifikisht do të punoj në një laborator që zhvillon trajtimet e reja të personalizuara në një shkallë nano, shumë të vogël, për kancerin specifikisht por që të jenë të afta me trajtu shumë lloje të kancerave me të njëjtën teknologji”, tregon ai për Zërin e Amerikës.

Arbri thotë se përvoja e fituar në Institutin e Teknologjisë në Masaçusets është mjaft e veçantë për të si student, pasi studimi në një prej universiteteve më të mira në botë, i krijoi mundësinë e njohjes me zhvillimet më të fundit të kërkimit shkencor, zgjedhjen e lëndëve dhe komunikimin me profesorët që ishin në frontin e parë të imunologjisë dhe luftës kundër COVID-it, mbi të gjitha, zhvillimin e praktikave mësimore në laboratorë dhe kompani me famë botërore.

Ishte periudha pas COVID-it, thotë ai, dhe kjo ndikoi në mënyrën ku u fokusua shkenca. Laboratorët me rritjen më të shpejtë ishin ato që prodhonin antitrupa dhe vaksina dhe po përparonin në kërkimin shkencor, sidomos për sëmundjet infektive.

Kjo, ndihmoi të përfshihet në kërkimin shkencor dhe të aplikojë njohuritë teorike nëpërmjet projektesh madhore te kompanive më të njohura në Amerikë, ku ai zhvilloi praktikat mësimore.

“Hera e parë ishte tek kompania Moderna që është edhe kompania që ka prodhuar edhe vaksinën kundër COVID-it dhe shumë gjëra të tjera. Puna që kisha unë ishte për të testuar lloje të ndryshme kombinimesh të ARN, që ishte përmbajtja e vaksinës, për të arritur që vaksinat të bëhen më të qëndrueshme ndaj temperaturave të larta dhe më thjeshtë të prodhohen. Pastaj, verën pas kësaj unë u futa në një fushë krejt tjetër, çuditërisht ishte krejt e përshtatshme me edukimin që kisha marrë në shkollë, por që ishte për pajisjet biomjekësore. Kompania prodhonte pajisje për diabetin, për sëmundjet neurodegjenerative edhe për kancerin”, thotë ai.

Në Boston jeton një komunitet i madh shqiptarësh, mes të cilëve edhe të rinj nga trevat shqipfolëse, të cilët studiojnë në universitetet e Bostonit. Kjo, thotë Arbri, ishte një mundësi e mirë për të krijuar shoqatën e studentëve shqiptarë në Institutin e Teknologjisë në Masaçusets, përmes të cilës marrin pjesë nëpër panaire, ekspozita, në festivale të kulturës ballkanike dhe europiane si dhe ndërveprojmë me shoqatën “Besa” dhe Kishën e Shën Gjergjit në Boston.

Ndërsa një vit më parë, bashkë me një të ri shqiptar që studion në Kanada, themeluan organizatën jofitimprurëse “Albanian Trailblazers”, e cila ofron mentorim dhe mbështetje për të rinjtë shqiptarë që duan të studiojnë jashtë vendit.

“Arritëm të krijojmë një organizatë që quhet “Albanian Trailblazers”, e cila vitin që kaloi është zgjeruar shumë. Kemi arritur të krijojmë një grup për workshope ku, shqiptarët e suksesshëm nëpër botë mund të vijnë , të ndajnë përvojat e profesioneve të tyre apo pasionet gjithashtu. Kemi krijuar një grup për ndërlidhjen e shqiptarëve me synimin që të bëjnë grupe të veçanta si shqiptarët e Bostonit, të Londrës apo Austrisë dhe me u arritë të takohemi edhe fizikisht dhe jo vetëm virtualisht”, tregon ai.

Studimet në ciklin e doktoraturës në Universitetin e Harvardit pritet të zgjasin pothuajse 6 vite, një rrugë e gjatë dhe plot sfida edhe për të riun nga Shkodra, Arbri Koplikun, por ai ndjehet optimist se do t’i kapërcejë i nxitur nga synimet që ka për të ardhmen.

“Doktoratura në Amerikë është pak e gjatë, është 5-6 vjet, por duke mendu përtej kësaj unë kam dëshirën që njohuritë që arrij t’i thelloj gjatë doktoraturës si dhe zbulimet t’i paketoj në mënyrë të atillë që të jetë një kompani në të ardhmen. Me hap një kompani dhe, pse jo, me përfshi edhe Shqipërinë aq sa ajo mund të ofrojë për zhvillimin e teknologjive për kurimin e sëmundjeve të ndryshme, por edhe për prodhimin e produkteve biofarmaceotike”.

I ati i kërkoi të bëhej doktor, por Eqrem Çabej iu përkushtua gjuhësisë! Nga braktisja e Fakultetit të Mjekësisë, te studimet në Vjenë

Eqrem Çabej, është një ndër përfaqësuesit më të shquar të gjuhësisë shqiptare. Akademiku i shquar shqiptar lindi në Turqi më 6 gusht 1908.

 

Studimet fillore i kreu në Gjirokastër. Më pas kreu shkollën e mesme në Klagenfurt dhe pasi braktisi Fakultetin e Mjekësisë në Romë, u regjistrua në Fakultetin e Filologjisë në Universitetin e Gracit, e më pas në Universitetin e Vjenës, në Austri, ku dhe përfundoi studimet. Pas mbarimit me sukses të studimeve universitare 25 – vjeçari Eqrem Çabej u kthye përfundimisht në Shqipëri, me diplomën e Universitetit të Vjenës në xhep dhe me dëshirën e zjarrtë për t´i vënë dituritë dhe energjitë e tij në shërbim të Atdheut. Por pasi kreu gjimnazin në Klagenfurt (1923-1926), për shkollimin e lartë pati një fërkim me synimin që i ati i kishte vënë që të bëhej mjek.

U regjistrua në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Romës. Por pas këmbënguljes për gjuhësinë, regjistrohet në Grac për vitin akademik 1927-1928 dhe mbasandaj kaloi në Vjenë (1930-1933), ku ndoqi mësimet e Paul Kretschmer, Karl Patsch, Nikolai Trubetzkoy dhe Norbert Jokl. Nën drejtimin e Joklit, Çabeji filloi të kishte interes të madh në zhvillimin historik të gjuhës shqipe. Në 1933, ai dorëzoi disertacionin e doktoraturës mbi “Italoalbanische Studien” (“Studime italoshqiptare”). Çabej u kthye në Shqipëri ku edhe punoi si mësues gjimnazi dhe nëndrejtor i konviktit “Malet Tona” në Shkodër (1933/34) ku dha letërsi shqipe. Në vitin shkollor 1935-’36 u transferua në Normalen e Elbasanit, ku edhe atje ndenji një vit. Që andej u transferua në Ministrinë e Arsimit për t´u marrë me drejtimin e arsimit të mesëm.

Me sa kuptohet nga qëndrimi i tij, ai nuk e kishte mirëpritur një emërim të tillë. Me një lutje më datë 17. 12. 1936, drejtuar Ministrisë së Arsimit, për arsye shëndetësore kërkoi të transferohej duke u riemëruar profesor i letërsisë në liceun e Tiranës. Kërkesa nuk i plotësohet, duke e emëruar në Shkollën e Plotësimit Ushtarak. Me “çështjen Çabej” u mor më në fund edhe Këshilli i Ministrave të asaj kohe, i cili vendosi që Çabej, pas mbarimit të Shkollës së Plotësimit Ushtarak, të transferohej si profesor në Gjirokastër. Më 1938-’39 vijoi si arsimtar në Gjirokastër, ku vazhdoi të jepte mësimin e letërsisë të bashkërenduar me elemente të gjuhës shqipe. Në vitin shkollor 1939-’40 Çabej u transferua në gjimnazin e Tiranës ku u ngarkua me drejtimin e shkollës.

Anëtar i Institutit të Studimeve Shqiptare, më 1940 u dërgua në Romë nga min. i Arsimit Koliqi për të punuar mbi Atlasin Gjuhësor Shqiptar, i cili nuk u krye për arsye të ndryshimeve politike përgjatë Luftës së Dytë Botërore. Në shtator të 1943 u emëruar min. i Arsimit në qeverinë Mitrovica, post të cilin nuk e pranoi. Më 25 janar 1944 i pushkatohet vëllai, Selaudini, nënprefekt i Malësisë së Gjakovës. Në Shqipëri u kthye vetëm pas korrikut 1944. Në 1947, ai u caktua anëtar i Institutit të Shkencave, instituti paraardhës i Universitetit të Tiranës. Nga 1952 deri më 1957, ai shërbeu si profesor i historisë së Shqipërisë dhe fonetikës historike.

Në 1972, ai u bë anëtar themelues i Akademisë së Shkencave. Eqrem Çabej u specializua në gjuhësinë krahasuese indo-evropiane. Veprimtarinë shkencore e shtjelloi në gjuhësi, por edhe jashtë saj, në folklor, etnografi dhe histori të letërsisë. Vend zënë studimet etimologjike dhe leksikologjike historike, dialektologjia e onomastikës si edhe kodifikimi i gjuhës letrare. Çabej ka dhënë një ndihmë të çmuar me një varg sqarimesh etimologjike gjatë hartimit të Fjalorit të gjuhës shqipe të botuar në Tiranë më 1980. Më 1951 shkroi “Sonetet”, një libërth kushtuar së shoqes, Shyhrete Turkeshit, që e kishte njohur pranverën e 1949 e porsadalur nga burgu dhe punonte në Bibliotekën Kombëtare. U botuan për herë të parë me rastin e 100-vjetorit të lindjes më 2008 nga shtëpia botuese Çabej, drejtuar nga e bija, Brikena. Ai ndërroi jetë pak ditë pas ditëlindjes së tij të shtatëdhjetë e dytë, më 13 gusht të vitit 1980, në një klinikë të Romës. gsh

Më 10 korrik 1509 lindi John Calvini, reformues i madh i krishterimit evropian, pararendës i kapitalizmit

VOAL – Në gjysmën e parë të shekullit të gjashtëmbëdhjetë datojnë reformuesit më të mëdhenj të krishterimit evroan: John Calvin (Gjon Kalvin) dhe Martin Luter.

Calvini, megjithatë, ndryshe nga Luteri, donte krijimin e legjislaturës së një shoqërie të kapitalizmit të egër, ndërkohë që Luteri ishte i kufizuar për të marrë parasysh aktivitetin tregtar të borgjezisë si një aspekt të shoqërisë feudale që nevojitet për t’i dhënë më shumë hapësirë, por gjithmonë brenda kufijve të feudalizmit.

I lindur më 10 korrik 1509 në Noyon (Francë) Calvini shpejt u largua nga Kisha në mënyrë të vendosur, i bindur se lumturia e përjetshme është e destinuar për disa të zgjedhur dhe që jepet vetëm me anë të hirit të Perëndisë. Ai ishte gjithashtu i bindur se pas vdekjes, fati i shkuarjes në qiell ose në ferr ishte tashmë i paracaktuar. Ithtarët e tij gjithmonë kanë qenë të kufizuar për të shpenzuar jetën e tyre duke punuar, duke pritur një shenjë hyjnore.

Sipas mendimit të Calvinit, puna ishte e barasvlershme me lëvdatat ndaj Perëndisë. Calvini e shikonte punën si mënyrë për të lavdëruar Perëndinë dhe për të shprehur dukshëm në qëndrueshmërinë e besimit dhe bazimit të saj në hiret hyjnore. Vetëm nëse varen nga e mira e përbashkët, pasurimi dhe fitimi pasues konsideroheshin të drejta. Në këtë kuptim, Calvini konsiderohet pararendës i kapitalizmit. Puritanët e Evropës veriore ishin dishepujt e parë të Calvinit, për të ndjekur shembullin e diktuar nga teologu francez, duke përdorur një mënyrë jetese të drejtuar me kujdes, seriozitet, moderim dhe të bazuar vetëm në punë.

Edhe ekonomisti gjerman dhe sociologu Max Weber në librin e tij “Etika Protestante dhe Shpirti i Kapitalizmit” shpesh flet për marrëdhënien midis fitimit dhe kalvinizmit. Puna prodhuese sipas Calvinit, u bë një formë e lutjes, një ofertë për Zotin ndaj pasigurive të tyre. Por edhe sipas teologut dhe humanistit ishte e drejtë për të dalluar fajdet, me të cilat ata e shtypin dhe e vidhnin të varfërin, nga kredia, interesi dhe investimet produktive. Sipas Calvinit, edhe vetë feja u konsiderua gjithashtu parimi i vetëqeverisjes në sjelljen e përditshme.

John Calvini vdiq në Gjenevë më 27 maj 1564./Elida Buçpapaj

IN MEMORIAM- Profesor Vehbi Hoti, intelektuali i vlerave të mëdha të dritësimit pedagogjik të brezave- Nga Fran GJOKA

(Në kujtim të jetës dhe veprës së pavdekshme të Prof. Vehbi Hotit)

Një vit më parë u nda nga jeta profesori ynë i paharruar, Vehbi Hoti, që për 50-vjet me radhë ja kushtoi dijes dhe edukimit, edukatori i një qyteti të tërë, që aq shumë e deshi dhe aq shumë bëri ai për të dhe për njerëzit. Fëmijëria dhe adoleshenca nuk ishin të lehta për të, e ndoshta ky është shkaku i një miredukimi e shkollimi, me sakrificë, të cilët ai ka ditur t’i mundë shumë mirë. Shkollimi ishte pika më e ndjeshme e tij dhe që i hapi rrugë të reja për të njohur më mirë jetën. Që në rininë e hershme ai njihej si një djalë fjalëpakë, pa zhurmë dhe me energji të pashtershme, punëtor i palodhur në shërbim të arsimit të lartë, dashamirës që nuk iu dëgjua kurrë zëri për keq, gojëmbël dhe me kurajë, që mbronte me dinjitet pikëpamjet e tij. Një burrë që nuk e nisi dhe as e përfundoi karrierën e tij me bujë e reklama, por ua la të tjerëve të gjykonin për shërbimin perfekt dhe me sinqeritet që u bënte studentëve, por që vlerësoi me profesionalizëm, sinqeritet e dashamirësi, punën e mirë që bënin kolegët e tij. Shumë shpejt, profesor Vehbi Hoti u shndërrua një ndër figurat e dashura publike dhe i admiruar jo vetëm nga shkodranët, por nga e gjithë Shqipëria. Duke qenë një burrë me tradita të mrekullueshme fisnike dhe një familje intelektuale, të gjithë të shkolluar në universitetet tona shqiptare, ai ishte një njeri shumë i ndjeshëm, human e tepër miqësor, po kaq ishte dinjitar e konsekuent në gjërat themelore të bindjeve dhe ekzigjencave që të përbëjnë të plotë personalitetin e tij.

Energjitë e tij ai i vuri
në shërbim të studimeve, didaktikës, pedagogjisë dhe edukimit

Tek profesor Vehbi Hoti, mendimi dhe preokupimi i vazhdueshëm rrinte përherë zgjuar, ashtu si rri ndezur zjarri në një vatër të ngrohtë familjare, ëndërronte aspiratën e shpejtë dhe rrugën për demokraci të vërtetë dhe integrim dinjitoz dhe evropian. Them këtë, jo aq nga mosha, por nga energjia dhe vitalitetit që shfaqte në studime dhe kërkime në fushën e didaktikës, pedagogjisë dhe të edukimit në tërësi, nga ndihma dhe mbështetja që profesori ynë vazhdonte t’u jepte studentëve dhe kolegëve të tij pedagog dhe gjithë atyre që dëshironin t’i futeshin punës së bukur dhe të vështirë shkencore dhe pedagogjike. Profesor Vehbi Hotin kam pasur fatin ta njoh që në rininë time të hershme. Ai ishte shembulli më i shkëlqyer i njeriut të formuar me një personalitet dhe kulturë njerëzore. Janë pikërisht këto cilësi tepër të vyera që më nxit të hedh në letër këto radhë për jetën, punën dhe veprën e pavdekshme të këtij njeriu me shumë vlera në fushën e dijes dhe të prosperitetit tonë kombëtar. Ishte sa e lehtë, edhe aq e vështirë dhe, sipas kujtimeve që unë kam ruajtur për figurën e tij, ishte njeriu me vlera të përkushtueshme, me kulturë e vizion perëndimor, i talentuar, i përgatitur, emocional, i dhembshur, me vizion të gjerë për jetën, për familjen e shoqërinë. Ishte “i vështirë”, sepse profesor Vehbiu kishte lindur i talentuar, donte të punonte megjithëse në kushte të vështira në momente të tilla, kur vështirësitë familjare nuk e favorizonin sa duhet dëshirën edhe pasionin e tij. Megjithatë ai punonte e punonte dhe krijonte pa u lodhur njëkohësisht. Si qytetar aktiv i Shkodrës, Vehbiu po ngjiste shkallët e karrierës me shpejtësi marramendëse. S’kishte si të ndodhte ndryshe për një talent dhe shkencëtar që kishte hedhur me kohë ide, kishte botuar shkrimet e para shkencore pedagogjike e didaktike që në vitin e largët 1965, për të mos u ndalur për asnjë çast deri më 5 korrik 2023, ku zemra e profesorit pushoi së rrahuri.

Universiteti i Shkodrës ishte jeta e tij
Profesori i madh na la një pasuri të jashtëzakonshme shkrimore

Prof. Vehbiu thoshte: “Po të ishte e mundur të bëhesha edhe njëherë i ri, veç për Universitetin e Shkodrës do të dëshiroja të punoja e të kontribuoja me dëshirë e pa hezitim”. Janë me dhjetëra veprat e tij, me qindra kumtesa e referate të botuara në revista shkencore dhe të mbajtura në shumë simpoziume kombëtare e ndërkombëtare, me qindra artikuj pedagogjik e didaktik të botuara në organet e ndryshme të shtypit apo në revistat shkencore më prestigjioze të vendit dhe jashtë tij. Pra, gjithë jeta dhe veprimtaria 50-vjeçare e profesor Vehbiut iu kushtua zhvillimit të arsimit të lartë tonë kombëtar. Kështu, u bë shumë shpejt figurë e njohur, falë punës dhe djersës së tij brenda dhe jashtë Shqipërisë. Prof. Vehbiu është autor dhe bashkautor i shtatë botimeve monografike, të katër teksteve mësimore për shkollën e lartë dhe dy për shkollën e mesme. Ka botuar rreth 60 punime në shtypin shkencor dhe ka referuar mbi 50 sesione e konferenca shkencore brenda dhe jashtë Shqipërisë. Është kënaqësi të thuhet në ceremoninë solemne në korrik të vitit 2022, me rastin e 65-vjetorit të themelimit të Universitetit “Luigj Gurakuqi”, Shkodër profesor Vehbi Hoti iu dha titulli: “Profesor Emeritus”, nderimi më i lartë dhe i vetmi për një pedagog të këtij institucioni të lartë arsimor.

Në foto Prof. dr. Vehbi Hoti, gjatë marrjës së titullit “Profesor Emeritus”, korrik 2022

Në nder të profesorit të madh, Universiteti i Shkodrës organizoi konferencën me titull: “Jehonë auditorësh”, me rastin e 80-vjetorit të lindjes. Për më shumë se 15 vjet ai ka qenë Sekretar i Këshillit Shkencor të Universitetit, kryeredaktor i serisë të revistës shkencore të edukimit dhe për 13 vjet dekani i parë i Fakultetit të Shkencave të Edukimit dhe anëtar i Senatit të Universitetit të Shkodrës. Pasioni për auditorin e bën që më shumë se gjysmë shekulli, profesori ynë i paharruar të edukonte breza të tërë studentësh me përkushtim dhe pasion, ndaj dhe kujtimet, përshtypjet, mbresat e miqve dhe të shokëve të shumtë të tij janë të pashlyeshme, sepse ashtu siç thekson Prof. Dr. Tomor Osmani për figurën e ndritur dhe të pavdekshme të Prof. Dr. Vehbi Hotit: “Është dhe mbetët një nga figurat e shquara të shkencës pedagogjike shqiptare, autor i shumë veprave dhe studimeve shkencore nga fusha e pedagogjisë, mësimdhënies dhe didaktikës të botuara brenda dhe jashtë vendit”. Do të thosha me plot gojën se Vehbi Hoti mbetët integrali i vlerave gjurmëlënëse i dritësimit pedagogjik të brezave. Një jetë plot gjurmë, një jetë plot përkushtim, kjo ishte dhe mbeti deviza e jetës së Vehbi Hotit.

I thjeshtë, i ditur dhe i urtë si e vërteta

Një intelektual i fisnikërisë, i mendjes së ndritur. Ai dinte të mësojë të nderojë të tjerët. Për profesorin e paharruar mund të shkruhen plot kujtime, shkrime apo studime. Ai ishte dhe mbeti një thesar, një vlerë e shtuar e pedagogjisë shkodrane kohore e mbarëkombëtare. I thjeshtë, i ditur dhe i urtë si e vërteta. Fjala dhe shembulli i tij rrezatonin kudo mirësi, thjeshtësi e dituri. “Kam pasur fatin ta njoh nga afër kur unë botoja në organin shkencor të Universitetit apo në gazetën “Jeta e re” e Shkodrës, në kohën e tërmetit, asokohe unë shkoja në Bushat, Berdicë, Trush e Velipojë, Vehbi Hoti ishte sa i thellë e filozof i pedagogjisë, aq edhe i thjeshtë e gjurmëlënës, i dashur, e dashamir për botuesit. Me çiltërsinë e zemrës dhe bazuar në studimet e tij, me të drejtë do ta quaja Hasan Tahsini i Shkodrës e më gjerë. Botimet e tij janë të çmuara e me plot vlera. Ndihmesa e tij në arsimin e lartë, urtësia prej një intelektuali zemër drite nuk harrohen kurrë, -kështu e mbyll bisedën e tij poeti dhe shkrimtari dibran, Mevlud Buci. Veprën e tij e pasojnë tre djemtë e mrekullueshëm e të zgjuar në punën e tyre si: Dritani, me profesion jurist, Arbeni, pedagog për lëndën e Psikologjisë në Universitetin “Luigj Gurakuqi” Shkodër, Bledari, me profesion gazetar, aktualisht redaktor lajmesh në televizionin kombëtar Klan. Këta tre pasardhës shikojnë sot modelin e prindërve të devotshëm, babain e tyre të mirënjohur dhe të paharruar, të nënës së tyre, Fitnetit, që personifikon sot modelin njerëzor të nënës së dhembshur, që sa punoi, mbeti një profesioniste e rrallë në arsim, që rrezaton mirësi, një qytetare e denjë shkodrane e me emancipim bashkëkohor.

Njeri i vlerave të mëdha njerëzore

E takoja shpesh profesor Vehbiun në Shkodër e Lezhë, bisedonim për çështje të arsimit dhe shkollës dhe vija re se herë pas here shfaqte interesa të larta intelektuale për frymën e re perëndimore që po hynte në shkollat tona, veçanërisht kur biseda binte për temat e ndryshimeve të tranzicionit, gjithnjë ishte i hapur me atë vështrimin e ëmbël e të respektueshëm, fliste me pasion e logjikë dhe me argument për vlera e alternativa, për ide dhe mendime të dobishme për demokracinë në Shqipëri. Ky njeri i vlerave të mëdha ishte një shembull i shkëlqyer dhe i vlerave njerëzore, nga duhet të marrin shembull ideatorët e sotëm të fushës së pedagogjisë dhe didaktikës si dhe shoqëria njerëzore e ditëve të sotme. Ishte një pedagog me emër të madh, si Vehbi Hoti, vlen jo vetëm të kujtohet, por dhe të përgjithësohet dhe të kapësh dhe detajet më të vogla të aktivitetit të tij studimor 50-vjeçar, pasi dhe ato do të ishin dukuri pozitive për brezat e rinj pedagogë. Dhe, siç duket, do kalojnë plot vite e dekada të tjera dhe emri i ndritur Vehbi Hoti do të mbetet në kujtesën e brezave, ku sot është bërë shpirt e zemra e kujtdo. Kur bisedon me njerëz të profesioneve të ndryshme, e kujtojnë shpesh profesorin ku mbart një shtrirje të gjerë miqësie e shoqërie nga trevat shqiptare brenda dhe jashtë vendit, në fushë veprimtarie leksionesh, duke u skalitur në kujtesën e brezave studentë me atë portretin e një embleme të veçantë, që rrezatonte dashuri e respekt të ndërsjellë. Asnjëherë nuk i uli vlerat e tij, por qëndroi besnik i figurës morale e profesionale. Asnjëherë nuk dinte të diferencojë studentët sipas shoqërisë, miqësisë që kishte, por gjithmonë ishte pranë tyre, me pasionin që i jepte profesioni, edukimi, kultura e lartë shkodrane. Sa jetoi e punoi, Vehbiu kurrë nuk bëri kompromis me karakterin e tij edhe kur ishte përfitimeve e famës shoqërore e miqësore. Mbeti deri në frymëmarrjen e fundit i dashur me të vërtetën dhe i rreptë ndaj padrejtësive.

Një personalitet
si prof. dr. Vehbi Hoti mbetet i pavdekshëm

Sot u mbush plot një vit që është ndarë nga jeta, por trashëgimia e tij në fushën e arsimit dhe kërkimit shkencor do t’i rezistojë kohërave, kontributi i tij do të jetë vazhdimisht i dukshëm dhe me vlera të papërsëritshme. Pas shumë vitesh, mësuesit dhe studiuesit e ardhshëm do ta kujtojnë edhe më mirë thellësinë e mendimit të tij, aftësinë për të vëzhguar dhe eksperimentuar, për të bërë përgjithësime e nxjerrë konkluzione që do të ndihmojnë shkollën e shoqërinë në demokratizimin dhe emancipimin e tyre të mëtejshëm. Këtu më vjen ndërmend një thënie e Hygoit: “Njerëzit e mëdhenj bëjnë piedestalin, e ardhmja u ngre statujën”.

Ndërsa shkruaj këto radhë për ketë njeri që sakrifikoi shumë nga vetja për t’u dhënë dije e kulturë brezave, më vjen keq për harresën e organeve qendrore dhe atyre vendore në Shkodër. Kurrë s’ka punuar për lavdi, ndonëse lavdinë me punë e sakrifica e emrin e mirë la kudo, e meriton plotësisht, pas vdekjes, që t’i jepet titulli “Mjeshtër i Madh”. Për njerëz të tillë të ditur, të emancipuar, tolerant në shërbim të dijes dhe për 50 vjet me radhë mbajti titullin e lartë dhe të denjë “Njeri”, si Vehbi Hoti, sa shumë ka nevojë shoqëria e sotme shqiptare. Sa i thjeshtë në dukje, aq edhe i lartë e njerëzor ishte. Cilido që ka njohur apo ka lexuar për Vehbi Hotin, krenohet dhe frymëzohet dhe pyet veten: “Jeta vlen kur vihet në shërbim të mirësisë e diturisë”. Profesor Vehbi Hoti mbetet intelektuali i vlerave të mëdha të dritësimit pedagogjik të brezave. Përmes kujtimeve synuam të kujtojmë sadopak jetën plot aktivitet të një njeriu, humbja e të cilit një vit më parë preku thellë jo vetëm familjen Hoti, por dhe gjithë Shqipërinë dhe më gjerë. Ishte një humbje e madhe për shkencën pedagogjike dhe arsimin tonë kombëtar. Njerëz të tillë lindin rrallë, por mbetën përgjithmonë të pavdekshëm në mendjen e zemrat e popullit.
I paharruar qoftë vepra dhe kujtimi i tij!

Më 28 qershor 548 u nda nga jeta Teodora, perandoresha bizantine, gruaja e Justinianit

VOAL- Teodora, perandoresha bizantine, gruaja e Justinianit, lindi rreth vitit 500 në Kostandinopojë.

Në vitin 532, përballë një turme të trazuar që thërriste “Fitore! Fitore”, Justiniani I, sundimtari i Perandorisë Romake të Lindjes, ishte në prag të arratisjes nga pallati. Papritur me një thirrje pasionante, gruaja e tij Teodora iu drejtua atij dhe oficerëve të tij të tmerruar: “Nuk është e tmerrshme që një perandor të bëhet i arratisur, nëse do të shpëtosh veten me arratisje, perandor, sigurisht që mund ta bësh, megjithatë, sado shqetësime. Unë, do t’i qëndroj besnik thënies së vjetër se vjollca është një qefin funerali” (Prokopi, Lufta Persiane).

I impresionuar nga këto fjalë, perandori dhe grupi i tij, përfshirë gjeneralin Bellisario, vepruan. Gjenerali trim mblodhi njerëzit e tij dhe lëvizi kundër turmës së zemëruar që ndërkohë ishte mbledhur në Hipodromin, një amfiteatër i madh pranë pallatit. Represioni ishte i menjëhershëm. Flitet për tridhjetë mijë burra të cilët Justiniani fillimisht i vrau dhe më pas i hodhi trupat e tyre në det. E ashtuquajtura kryengritja e Nikës kishte përfunduar pothuajse para se të fillonte.

Justiniani doli nga sprova më i sigurt dhe më i fuqishëm se më parë, falë vendosmërisë së Teodorës. Ai gjithashtu i dha asaj meritën e duhur për sjelljen e saj heroike duke dekretuar që ajo të merrte pjesë me të në qeverisjen e perandorisë, gjë që Theodora e bëri me efikasitet të pamëshirshëm. Në realitet, Teodora nuk ishte një zonjë, përkundrazi vinte nga një familje me origjinë modeste dhe e kishte nisur karrierën e saj si prostitutë. Babai i tij stërviti arinj në Hipodromin e Konstandinopojës, qendra e sporteve popullore si luftimi i qenve me arinj dhe garat me qerre. Ndoshta shokët e parë të lojës së Teodorës ishin dhëndrrat, shitësit ambulantë, tutorët, prostitutat dhe poshtëruesit e vegjël.

Gratë që kujdeseshin për reputacionin e tyre shmangnin korridoret e Hipodromit, por ishte pikërisht në këtë vend që Teodora, në moshën dymbëdhjetë vjeç, u bashkua me motrën e saj më të madhe dhe filloi të shfaqej në skenë në Perandorinë Romake Lindore duke hyrë në një bordello.

Prokopi, një historian bashkëkohor, tha se Theodora nuk ishte një aktore e talentuar, por ajo ishte e bukur, inteligjente, plot hir dhe e gatshme për të interpretuar në situata dhe qëndrime lakmuese.

Sigurisht, aspektet dhe rrethanat më pikante të së kaluarës së tij u ekzagjeruan nga Prokopi, i cili gjithmonë kishte një armiqësi të njohur ndaj perandoreshës. Sidoqoftë, ka pak dyshim për shthurjen e perandoreshës së ardhshme.

Ndoshta, ndryshe nga sa pretendonte Prokopi, ajo nuk bëri akte të turpshme në skenë me patat, as nuk darkoi me dyzet burra të cilëve u dha hiret e saj, siç tha historiani britanik Edward Gibbon.

Për një kohë ajo ishte e dashura e guvernatorit të Pirenekës (Libia e sotme), duke gjetur përfundimisht rrugën e saj me trashëgimtarin e fronit bizantin Justinian, fillimisht si dashnore, pastaj si grua.

Në vitin 527, kur Justiniani u bë perandor, në krah të tij u kurorëzua Teodora, e cila nuk ishte ende tridhjetë vjeçe. Pas martesës, ajo arriti të fitonte një respekt të mirë dhe në dukje ajo ishte gjithmonë besnike ndaj Justinianit. Sido që të jetë, shumë pak guxuan ta vënë në dyshim moralin e saj, edhe sepse ishte më mirë të mos e kishim armike.

Theodora kishte një ushtri spiunësh që i raportonin kush fliste keq për të kaluarën e saj ose e kritikonte sjelljen e saj, kushdo që ishte fajtor për këtë “faj” hidhej në burg, torturohej apo edhe lihej të vdiste. Ajo pati lindur një djalë dhe e kishte braktisur menjëherë. Kur djali u shfaq para saj vite më vonë, duke u shfaqur si djali i saj jashtëmartesor, perandoresha e bëri atë të zhdukej dhe askush nuk dinte asgjë më shumë për të.

Një përkrahëse e vendosur e Kishës Lindore, ajo u tregua intolerante ndaj besimtarëve të Kishës së Romës. Për bashkëshortin dhe perandorinë e tij, një grua si Theodora ishte gjëja më e mirë që mund t’u ndodhte. Guximi i daj, intuita e tij politike dhe vullneti i saj ishin një ndihmë e madhe për Bizantin. Perandoresha ndërtoi manastire, jetimore dhe spitale për më të varfërit.

I dha fund trafikut të prostitutave, duke i shpenguar nga shtëpitë publike për t’i riedukuar dhe për t’i rikthyer në rrugën e duhur dhe e shpalli shfrytëzimin e prostitucionit një krim të dënueshëm me ligj. Perandoresha gjithmonë e shtynte Justinianin të merrte vendime, falë të cilave shumica e historianëve e përfshijnë atë në mesin e perandorëve të mëdhenj të Lindjes.

Pa mbushur ende pesëdhjetë vjeç, Theodora vdiq më 28 qershor 548; Justiniani mbretëroi për shtatëmbëdhjetë vjet të tjera. Kodi i Justinianit, pushtimi i shumë territoreve në Itali dhe së fundi, ndërtimi i Hagia Sophia-s në Kostandinopojë, të gjitha datojnë që nga koha kur Teodora mbretëronte në krah të tij./Elida Buçpapaj

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend