VOAL – Bota po kërkonte Hënën dhe ishin burrat e Apollo 11 … që ua bënin dhuratë atyre, atë natë të paharrueshme pikërisht 50 vjet më parë. Një ngjarje që kishte efektin e kompaktësimit, të paktën për disa ditë, të një planeti shumë të ndarë. Në mesin e të rinjve të asaj kohe kishte shumë që flisnin për “epokën e Ujorit”, për paqen, për një vetëdije më universale të problemeve të njerëzve. Por realiteti ishte shumë i ndryshëm: midis luftës së ftohtë, tmerreve të Vietnamit, protestës dhe një mijë turbullirave të tjera, çka në vitin 1969 ishte duke përgatitur terrenin për një dekadë shumë të vështirë.
Nga e majta në të djathtë Armstrong, Collins e Aldrin: tre protagonistët e misionit Apollo 11
Megjithatë, ndoshta kurrë si ato ditë, gjithë njerëzimi dukej i bashkuar në një frikë, entuziazëm dhe madje në një krenari të shëndetshme në arritjen e një rezultati të tillë. Ky qëllim që vetëm 8 vjet më parë ishte shpallur nga Presidenti Kennedy, ishte dukur i guximshëm apo edhe i pakonceptueshëm.
“Gjithçka varej nga një fije”
Natyrisht, vështirësitë ishin mbresëlënëse. Shtetet e Bashkuara, me programet orbitale të Merkurit dhe Binjakeve, padyshim ishin në gjendje të kapërcenin hendekun e akumuluar nga sovjetikët në eksplorimin e hapësirës. Por pushtimi i Hënës kërkonte shumë më tepër: më shumë burime, më shumë investime, madje edhe zgjidhje më të avancuara teknologjike. Pa numëruar më tej shkallën e rreziqeve: në janar të vitit 1967, vdekja tragjike në një orvatje e tre astronautëve të Apollo 1 e theksoi atë në mënyrën më të qartë.
Gus Grissom, Ed White e Roger Chaffee: nga e majta në të djathtë tre kozmonautët që e humbën jetën në tragjedinë e Apollo 1, në janar të vitit 1967
“Rreziqet ishin në të vërtetë shumë të larta,” thekson Bruno Storni, një lektor i universitetit dhe ekspert i teknologjisë hapësinore. “Ishte hera e parë që kapërcehej orbita e Tokës. Duhej të ndërtohej një transportues me të vërtetë i madh, por gjithashtu një anije kozmike shumë e lehtë dhe për këtë arsye lehtësisht e dëmtueshme “. Neil Armstrong, Edwin Aldrin dhe Michael Collins në këtë mënyrë realizuan një mision plot gracka. Pakujdesia më e vogël ishte e mjaftueshme për të komprometuar gjithçka, madje edhe në mënyrën më fatale. “Misioni u përmbush më në fund, por gjithçka ishte me të vërtetë e varur nga një fije.”
Pak Zvicër në Hënë
Pushtimi i Hënës dha një triumf për kërkimin dhe teknologjinë e zhvilluar nga Shtetet e Bashkuara. Dijetarët e vendeve të tjera padyshim bënë pjesën e tyre, ndër të cilët u dalluan edhe zviceranët. Në këto vite Universiteti i Bernës filloi të merrte formë si një qendër e përkryeshmërisë në studimet e eksplorimit të hapësirës. Dhe falë një ekipi të universitetit, të drejtuar nga Profesor Johannes Geiss, është “vela” e aluminit që Aldrin vuri në selen për studimin e grimcave të përhapur nga era diellore.
Eksperimenti helvetik në Hënë
Vendimtare për zhvillimin e misionit ishin teknologjitë e miniaturizimit që synonin ndërtimin e një kompjuteri të veçantë në bord. Dhe gjithashtu në këtë fushë roli i një studiuesi zviceran ishte i rëndësishëm. Në fakt, në Fairchild Semiconductor, një kompani kaliforniane që furnizonte më shumë se gjysmën e qarqeve të integruara të përdorura nga NASA, “një inxhinier zviceran, Jean Hoerni, i cili shpiku procesin që lejoi këtë miniaturizim, ishte aktiv”, kujton Bruno Storni.
Jürg Meister
Nga prodhimi zviceran ishin gjithashtu objektivat e kamerave në bordin e anijes, prodhuar nga një kompani nga Argau, si dhe kronografet e saktësisë në pajisjet e ekuipazhit, ishin të furnizuar nga kompania zvicerane Omega.
Aldrin me Shpejtësimatësin zviceran
Duke u kthyer tek teknikat e miniaturizimit, duhet të theksohet se ishte pikërisht përpjekja teknologjike për programin Apollo ajo që dha një impuls sistematik në këtë fushë. Dhe me zhvillimet e destinuara, në dekadat e ardhshme, për t’u vendosur përgjithmonë në jetën e përditshme të njerëzve të zakonshëm: “Aplikimi i mikroelektronikës ka hyrë kudo”, vëren Bruno Storni; “instrumente mjekësore, stimulues, vegla për telekomunikime … dhe sot ne kemi telefonat tanë të xhepit me 6 miliard tranzistorë”. Burime dhe mjete, të disponueshme për të gjithë sot, të cilat në një masë të madhe rrjedhin nga studimet intensive të ndërmarra për pushtimin e Hënës.
Hëna bëhet protagoniste
Sot, pasi një lloj harrese e dukshme zgjati për disa dekada, kthimet tona satelitore tërheqin vëmendjen e kombeve. Shtetet e Bashkuara dhe Kina, në veçanti, po dalin në garë për një kthim në Hënë. Çfarë e motivon këtë interes të ripërtërirë? Ekziston mundësia e nxjerrjes nga toka selen “burime natyrore që mund të përdoren në Tokë”: natyrisht minerale të rralla, por gjithashtu burime “të tilla si heliumi 3, i cili mund të përdoret për të prodhuar energji”, shpjegon Bruno Storni, i rrallë në Tokë, por ndoshta më i përhapur në Hënë, mund të përdoret si burim premtues i energjisë në proceset e bashkimit bërthamor.
Vektorët e Space X kanë shënuar në kthesë në fushën raketore, me perspektiva të rëndësishme ne optikën e kthimit në Hënë
Motivime të tjera lidhen me hulumtimet, si dhe me hipotezën e një baze të ndërmjetme në Hënë për udhëtimet e ardhshme në Mars. Por kur do të jetë e mundur të kthehemi në satelitin tonë? “Sigurisht jo para 5 viteve”, na tregon bashkëbiseduesi ynë. “Ka tashmë një kapsulë që po zhvillohet nga amerikanët”, por ende ka nevojë për “një modul uljeje”. Perspektivat interesante, megjithatë, ofrohen nga Space X, i cili “aktualisht ka transportuesit më të fuqishëm në treg”. Ata kujtojnë se ato janë të pajisura me faza dhe motorë që mund të përdoren përsëri dhe jashtë. Prandaj kapaciteti i tyre i lartë propulsiv mund të jetë “i dobishëm për nisjen e ngarkesave të rëndësishme edhe ndaj Hënës”.
Zvicra dhe misionet e ardhshme
Si do të artikulohet kontributi i Zvicrës në këto projekte të reja? Mundësitë janë të shkëlqyera. Për të filluar me agjencinë amerikane të hapësirës, drejtimi i programeve shkencore aktualisht i është besuar një astrofizikianit bernez, Thomas Zurbuchen. “Ne kemi nivelin e lartë të menaxhimit në NASA”, komenton Bruno Storni.
Astrofizikani bernez Thomas Zurbuchen drejton nga viti 2016 i programet shkencore të NASA-s
Përveç kësaj, Konfederata “shpenzon rreth 200 milionë franga në vit si një kontribut në ESA”, Agjencia Evropiane e Hapësirës. Në fushën e kërkimit, përkryeshmëria zvicerane vazhdon të demonstrohet edhe me pajisje të tilla si spektrometrat masivë të Universitetit të Bernës dhe gjithashtu nga instrumente të tjera “që kanë udhëtuar në Mars për misionet e NASA-s”.
Me paf fjalë, Zvicra tregon se i ka të gjitha kredencialet për të kontribuar në një mënyrë të rëndësishme për projekte të reja ambicioze si kthimi në hënë: një destinacion, një ëndërr që 50 vjet pas kthimit të kompanisë Apollo 11 është një përgjigje ndaj thirrjes së saj.
Alex Ricordi
Komentet