Voal.ch – Pak ditë më parë është publikuar nga shtëpia botuese e njohur vjeneze” Universal Edition” katalogu i kompozitorëve  të botuar këtë vit nga kjo shtëpi botuese i quajtur “Katalogu i Dimrit “ Winter 2024 dhe veprat të cilat promovohen nëpërmjet tij. Në katalog zbulohen dymbëdhjetë kompozitorë, të zgjedhur me kujdes nga ekipi i Promovimit dhe Marketingut të UE. Katalogët përdoren gjerësisht për aktivitetet e marketingut në faqen e internetit, nëpër platforma të mediave sociale dhe në buletinët informativ. Ato janë gjithashtu të disponueshme në Vienna Musikverein, dhe menaxherët e promovimit i shpërndajnë gjatë udhëtimeve të tyre. 

Mes 12 kompozitorëve përfshihet dhe violinistja shqiptare , krijuese dhe interpretuese e cila në prill të 2024 është pranuar unanimisht nga Këshilli Artistik dhe ka publikuar krijmtarinë me këtë shtëpi tëfamshme vjeneze . Kosturi promovohet si kompozitore me veprat “Concerto “per violinë e orkestër , “7 Capriccio” per violin solo. “Duo Capriccio” per violine dhe violoncel , “Improvisation” pervioline solo. Suksesit të botimit i bashkohet dhe përzgjedhja në këtëkatalog me 11 emra të tjerë kompozitorësh nga mbarë bota tëniveleve tejet të larta me vepra të interpretuara në institucionet e orkestrat prestigjioze. Kosturi është e vetmja shqiptare që publikon në Universal Edition, ndërsa zyrat e shtëpisë botuese dhe katalogu gjenden në Musicverein Vjene. (Publikimi në anglisht cv në katalog )/

Ina Kosturi is an Albanian violinist, performer-composer, publicist, and
associate professor of violin at the University of Arts in Tirana
Since graduating in violin from Albanian and Italian institutions
dedicated herself to interpretation and teaching, debuting as a soloist and
later evolving into a performer-composer. Kosturi vieës composition as a
unique opportunity to express one’s feelings, creating melodies interëoven
ëith high violin technique through fantasy and intuition. Draëing on her
literary publications and the connections betëeen the arts, her ëorks for
violin are sometimes described as evoking the qualities of a novel, at other
times an exhibition of portraits.
As a performer-composer, she has received several aëards, including the
Golden Aëard and second prize at the 2022 Oskar Rieding International
Competition in Slovenia (Celje), the third prize in the Amadeus Composition
Competition in Vienna in September 2023, the first prize in the 2023
Composition Competition at the Central Academy of Arts in Malta, and the
first prize in the 2023 Swiss International Music Competition in Lugano.
Additionally, she participated as a performer-composer in the Music
Marathon at the Women Composers Festival of Hartford in Connecticut, USA, in 2024.
She acts as head of The Art World association, ëhere she is in charge of
organising the Violinistic Festival Marathon in Albania (Violinistic Greetings)
in collaboration ëith artists worldwide. Her music is performed in the USA
and features in recitals in Germany, Serbia, and Albania.

Ina Kosturi është violiniste shqiptare, krijuese dhe interpretuese, publiciste
.profesor i asociuar i violinës në Universitetin e Arteve, Tiranë.
Që nga diplomimi për violinë në institucionet shqiptare dhe italiane,
ajo i është përkushtuar interpretimit dhe mësimdhënies, duke debutuar si soliste dhe
më vonë si krijuese -interpretuese. Kosturi e shikon kompozimin si një
mundësi unike për të shprehur ndjenjat, për të krijuar melodi të ndërthurura
me teknikë të lartë violinistike përmes fantazisë dhe intuitës. Duke u mbështetur nëbotimet
e saj letrare si dhe duke besuar në lidhjen midis arteve, veprat e saj
violinistike nganjëherë përshkruhen e ngjasojnë me cilësitë e një romani, e herë
me një ekspozitë pikture portretesh.
Si krijuese dhe interpretuese, është vlerësuar me disa çmime, ndër të cilat
-Golden Aëard dhe çmimi i dytë në konkursin ndërkombëtar ” Oskar Rieding” ( Slloveni Celje 2022)
-Cmimin e tretë në “Amadeus Composition Competition” në Vjenë në shtator 2023;
-Cmimin e parë në “Composition Competition” në Central Academy në Maltë në2023;
-Cmimin e parë në “5 Swiss International Music Competition” në Lugano, Zvicër,December 2023
– Ka marrë pjesë si krijuese dhe interpretuese në Music Marathon
në “Women Composers Festival of Hartford” në Connecticut, USA in 2024.
Ajo vepron si drejtuese e shoqatës “Bota e Artit ”, ku në krye të saj
organizon Fetivalin Maratona Violinistike (Violinistic greetings)
në bashkëpunim me artistë nga mbarë bota. Muzika e saj interpretohet në SHBA
dhe në recitale në Gjermani, Serbi e Shqipëri.

Historik i shkurtër i shtëpisë botuese ….

Në Austri “Universal Edition” përfaqëson shtëpitë botuese Schott Music, Universal Music Publishing Ricordi, Editions Durand-Salabert-Eschig, European American Music Corporation, Editio Musica Budapest, PËM Edition, Oxford University Press, Edizioni Suvini Zerboni und Rai Trade. Përveç degëve të veta, UE përfaqësohet jashtë vendit nga botues të njohur në 25 qendra të rëndësishme muzikore në mbarë botën.

Universal Edition (UE) shtëpia e njohur botuese austriake e muzikës klasike u themelua në Vjenë  në vitin 1901 duke synuarfillimisht të ofronte veprat kryesore klasike dhe veprat edukative në tregun austriak. Roli i saj ishte tejet i rëndësishëm duke u bërë shpejt një nga botuesit më të fuqishëm të muzikës klasike moderne dhe bashkëkohore.

Themelimi i Universal-Edition (në atë kohë ende me vizë ndarëse) në vitin 1901 ishte një lloj “shpallje kulturo-politike e pavarësisë’. Synimi ishte thjesht për të kundërshtuar mbizotërimin e tregtisë së huaj të muzikës në Vjenë me një shtëpi botuese muzikore vendase. Me përkushtimin ndaj modernizmit, Universal Edition hodhi themelet për një shtëpiebotuese të qëndrueshme në fillim të shekullit të 20-të, e cila u bë shtëpia artistike për emrat e mëdhenj të një epoke të re të agimit në historinë e muzikës.

Ky projekt u iniciua nga një kunat i Johann Strauss-it, umbështet nga personalitete të rëndësishme të sektorit bankar dhe i shpallur në Ëiener Tagblatt ( gazetë e përditshme vjeneze mënë zë nga 1867- 1938), dhe u zbatua shpejt. Në atë kohë, Vjena, kryeqyteti i Monarkisë Austro-Hungareze, ishte një nga qytetet më të mëdha në botë me një popullsi prej rreth dy milionë banorësh. Ministria e Brendshme Perandorake dhe Mbretërore miratuan shoqërinë e re aksionare pa asnjë pengesë.

Emri i shtëpisë së re botuese ishte edhe program edhe strategjik: thjesht nënkuptonte të gjithë botën e muzikës, në të cilën dikush kishte disa hapa për të bërë. Kështu katalogu nr 1 përfshiusonatat për piano nga Joseph Hayden. Katalogu me nr 1000 vetëm pas tre viteve botoi një reduktim për piano të Meshës solemne të Beethoven-it. Në këtë kohë, Emil Hertzka, (i lindur në Budapest në 1869), mori përsipër në në vitin 1907 drejtimin e UE dhe bashkë me të erdhi kthesa e madhe në historinë e shtëpisë botuese. Me përkushtimin e tij ndaj modernizmit, ‘Universal Edition” hodhi themelet për një shtëpi botuese të qëndrueshme në fillim të shekullit të 20-të, e cila u bë shtëpia artistike për emrat e mëdhenj të një epoke të re të agimit në historinë e muzikës. Aspiratat vizionare të “Universal Edition” kanë mbetur deri në ditët e sotme, kur revolucioni dixhital i sfidon të dalin me koncepte të guximshme dhe novatore. Duke ecur me të sotmen, me ritmin e kohës, shtëpia botuese gjen përgjigje edhe për të ardhmen. (UE faqja zyrtare )

Në vitin 1904, UE fitoi të drejtat për veprat e Richard Strauss, Max Reger dhe kompozitorëve të tjerë. Nën drejtimin e Hertzka, UE nënshkroi kontrata me një numër kompozitorësh të rëndësishëm bashkëkohorë, duke përfshirë Béla Bartók dhe Frederick Delius në 1908; Gustav Mahler, Arnold Schoenberg dhe Franz Schreker në 1909. Simfonia nr. 8 e Mahlerit ishte vepra e parë që UE fitoi të drejtën e autorit origjinal. Anton Webern dhe Alexander von Zemlinsky u nënshkruan në 1910, Karol Szymanoëski në 1912, Leoš Janáček në 1917 dhe Kurt Weill në 1924. Nëpërmjet lidhjes së tyre me Schoenberg,” Universal Edition” botoi gjithashtu shumë vepra të Alban Berg. Drejtimet avangarde vazhduan dhe pas Luftës së Dytë Botërore, kur UE botoi vepra nga një numër kompozitorësh të rëndësishëm, midis tyre Luciano Berio, Pierre Boulez, Morton Feldman, Mauricio Kagel, György Kurtág, György Ligeti dhe Karlheinz Stockhausen si dhe kompozitorë të mëvonshëm.

Disa nga kompozitorët e përfshirë në katalog

Gjerman – Venezualas kompozitori Self Albertz  cilësohet si“Një muzikant integral “me një kulturë të pamasë i shquar për depërtimin e tij transkulturor, i mbështetur nga institucione përfshirë Instituto Cervantes, MDR Sinfonieorchester dhe UNESCO.

Florian Bergmann kompozitor i shumë instrumentave, interpretues, studiuar në Berlin …Bergmann është mbështetur nga  German Music Fund,the Berlin Senate Department for Culture, and the German Orchestra Foundation, si dhe Capital Cultural Fund, muzika e tij interpretohet në Gjermani Evropë.

Alma Deutscher (lindur 2005) ka kompozuar që në moshën 5 vjecare Është dirigjente, violiniste, pianiste. Në moshën 6 vjecare kompozon sonatën e plotë(available in the UE catalogue), 9 vjec kompozon Koncert për violine dhe orkestër te cilin e e ka interpretuar si soliste në vende të ndryshme të botës. Opera e saj «Cinderella», është dhënë premierë në Vjenë kur ajo ish 11 vjec , duke shkaktuar sensasion në  media. Dirigjenti Zubin Mehta e përshkruan si një nga talentet më të mëdha muzikore të sotme Cd e saj janë publikuar përfshirë Sony Classic. Vlerësuar me European Culture Prize and zgjedhur nga Gazeta”German Stern” si një nga 12 Heronjtë e së nesërmes në muzikë.

Seong Ae Kim është kompozitore e lindur në Kore që jeton NewYork . Vlerësuar of the Jerome Hill Artist Grant, Neë Music USA Grant, and Composers, Rockefeller Brothers Fund Fellowship PhD në kompozicion nga Stony Brook University and an MA and BA në kompozim dhe dirizhim nga  University of Music and Performing Arts,Vienna, Austria.

Ky është niveli i kompozitorëve të përfshirë në katalog …

Screenshot

Screenshot

Derisa po lexoja një shkrim të autorit Atdhe Geci, sikur po thosha mëvete: ja shpirti, zemra poetike dhe zjarri patriotik-prometeik i një “cowboy-i” kosovaro-gjerman! Në mendje e quajta “cowboy” pa të keq, madje i buzëqeshur, foto-portreti i tij në kuptimin e stilit perëndimor me kapelën a la “wild west”, e quajta “cowboy” për kapelën e zezë dhe për bishtalecin e një musketir-djaloshari, për pozën pafajësisht të “stisur” dhe për shkak të aktrimit të dobët sa i përket shikimit diku në askundësi, mikro-fenomene të fotografikave këto (të cilat zakonisht na imponohen brenda atyre ca sekondave para shkrepjes.

S’duhet mohuar, gjithsekush i njeh këso mikro-elemente të stisura të pozave, mund t’i hetojmë… u ndodhin madje dhe vetë yjeve të Hollivudit, unë pata shkruar dikur madje dhe për buzëqeshjet super-të stisura, për buzëqeshjet robotike-automatike të ish-Presidentit Obama. Ai si politikan një ditë prej ditësh qe detyruar për takim me qindra politikanë të botës (inkluzivisht ndër ta dhe Berisha i Shqipërisë, Erdogani i Turqisë etj. mbi 100 këso kokash të politikave të ububushme) dhe i “ngrati” Obama me të gjithë veç e veç i duhej të fotografohej atë ditë. Nuk di pse duhej fotografuar ashtu… me të gjithë veç e veç, por di se ashtu qe “detyruar”.

Ja po e sjell këtu, në v. 2011, dmth. para 1 dekade e më shumë, pata shkruar si vijon:
Shiheni pakëz foto-kolazhin, ‘studiojeni’ buzëqeshjen e Presidentit Obama. Analizojini buzëqeshjet e të tjerëve, vërtetojeni vetë sa mbrapa janë politikanët e tjerë me buzëqeshjen. Ja përse dhe mund ta vërtetojmë shkencërisht se Obama vërtet e ka aftësinë e ‘buzëqeshjes konsistente’. Asgjë s’lëviz, falsitet stabil, thuase dhe buzëqeshja e tij e “trajnuar” nga CIA. Ndoshta dhe është marifet i CIA-s, ku i dihet, meqë fjala është për buzëqeshje “politike”. S’i trembet buzëqeshja sepse “robotike”, e njëjta ngelet qoftë dhe nëse duhen 1000 foto njërën pas tjetrës.

Sa për vete, mendoj sqarimi është akoma më i thjeshtë – anise, kuptohet ashtu mendoj vetëm unë. Sipas meje e gjitha ka t’bëjë me “djathin”, krejt varet nga shqiptimi imagjinar i djathit (në anglisht). E qartë se askush nga të tjerët jo-anglishtfolës s’mund ta shqiptojë në mendje “djathin” si Obama. Bie fjala ku di Berisha ta bëjë këtë, ku di ai inglizisht “çiiiiiiiizzzzz”. Sa për Erdogan atje në fund, hiç se hiç, come oooon, do habitej dhe vetë Obama : )

Një tjetër teori flet për flamurthin e vockël patriotik në sakon e Presidentit (aty tek xhepi). Se gjoja na qenka njëfarë “butoni” për buzëqeshjet fotografike. Aso butoni high-tech (dhuratë e CIA-s) të cilin ai e aktivizuaka duke i fryrë lehtë ca sekonda para shkrepjes së aparatit. Mirëpo ec e besoju gjithë teorive konspirative që njerëzit e botes parapëlqejnë t’i marrin si të “vërteta”. Neve mbase na mjafton vërtetësia dhe dëshmia e foto-kolazhit.

***
Më poshtë po e ngjes një tekst të cilin Atdhe Geci (pseudonim ky, emër pene, i autorit Geci) e kishte postuar tek portali “VoAl” si poezi – kam vuajtje atdheu në kraharor, dhimbje poetike ndeshje lotësh mes mallit, dehjes dhe pikëllimit, si një udhëtar i detyruar për në mërgim, koha ime mund të quhet “Prometejane” – është shprehur autori Geci, ndër tjerash segmente poetike, ka plot të ngjashme, që ngërthen teksti.

Them se teksti i tij dhe është “poezi”, teknikisht mbase jo, siç e kërkon shtrati stilistik, nëse do donim t’ishim ndonjë “kritik” strikt i letraritetit, aso të “hutuar” pas teknicitetit gjuhësor, por në kuptimin pafajësisht siç e ndjen shpirti autorial, është “brum tekstual” i ngjeshur, madje i stërngjeshur poetikisht, i stërngopur me ndjesinë poetike (gjatë leximit më bëhej sikur mund ta ndieja, ta “prekja” mirëfilli zemrën e tij, patriotizmin e kulluar, mallin, dhimbjen, gjithçka që një zemër e “gurëve të rrokullisur” di të ndiejë).

Teksti “Kosovë, Koha Jonë Kombëtarisht” i autorit Geci, sipas meje ngërthen brenda më shumë se një “poezi”, tekst i shtrirë së gjati me një “gjatësi epike” (siç ishte postuar nga ai tek portali VoAl) i ngjante një poemthi a poeme a la fishtiane – unë e përmirësova pak dhe po e lë si “tekst prozaik” pasi për mua, siç thashë, brenda materies tekstuale figuron ose është stampuar gjithçka që më duhej.

Dihet se stilet e poezisë (si formë, e kam fjalën për format poetike) janë diç si sheqerka, a çokollatash ndjesie teknikisht të fabrikuara, herë i bejmë si “lëpirëse”, herë si bomboniere, herë i paketojmë në kutitë e bukura, herë i mbështjellim me lloj-lloj letrash ambalazheske të laryshuara, provojmë t’i bëjmë sa më tërheqëse, herë u shtojmë ingrediente, aromash etj. etj. por në fakt kur duhet t’i shijojmë, i lëpijmë me gjuhën e leximit dhe kënaqemi me sheqerkat, me “m&m” si rruazash shumëngjyrëshe, me lloj-lloj formash të ëmbla, realisht kur i shijojmë (dmth. si lexim) të gjitha “skrihen” në mendjen tonë, kthehen në diç si masë e njëtrajtshme mjalteske… dhe kuptohet na pllakos dëshira ta kemi fytin sa më të “gjaaaaaaaaaaatë”, mundësisht si gjirafat, dhe kështu të na kënaqin ëmbëlsisht : )

– – – teksti ngjitur – – –

Kosovë, Koha Jonë Kombëtarisht – nga Atdhe Geci

Jo rrallë kam qarë me shiun dhe stuhitë e tij, me vetëtimat dhe murmurimat e kotit, kam kujtime nga koha me pushkë në dorë dhe këngë në zemër Kosovë dardane, koha e një epoke kombëtarisht. Jam n’mërgim të detyruar, në mërgim ekonomik, mërgimi i detyruar nga shtypja dhe nga vrasjet është i neveritshëm dhe është plagë kombëtare. Unë s’jam nga ata që qëllim jete i kanë dëfrimet, kënaqësitë dhe aventurat e tejkalimeve vetjake.

Kam vuajtje atdheu në kraharor, dhimbje poetike ndeshje lotësh mes mallit, dehjes dhe pikëllimit, si një udhëtar i detyruar për në mërgim, koha ime mund të quhet “Prometejane”, i tej-plagosur nga ata që vrasjen kishin mësim! Unë punoj për vendin tim aq sa kam forcë e zemër t’i bëjë detyrat e mia për atdheun, për pjesët e atdheut tim të pushtuar. Liri, unë kam aq gjak e frymë që pikat e gjakut për liri t’i bëj këngë, poema dhe dedikime për herojntë e kombit.

Malli dhe dhimbja janë pjesë e jetës për mua, çdo frymëzim në këtë temë kujtoj se e kam bërë ashtu s’i e kërkon misioni i shkrimtarit. Në Gjermani unë nuk u kundërvihem ligjeve dhe zakoneve të tyre. Gjermanët kanë shumë respekt ndaj njerëzve tanë të mërguar me detyrim, shpirti tyre është gjigant, Gjermania është një krah i Kosovës.

Ne shqiptarët kemi lashtësi të shquar dhe të ndritur, i gjithë kontinenti i Evropës quhej Pellazg-Iliri. Liriun e takova një mëngjes vjeshte në Dortmund, më përqafoi fort dhe u ndalëm të bashkëbisedojmë, Trepça dhe pasuritë e Kosovës janë në heshtje, kam ardhur këtu – më thotë Liriu për përgatitjen e vullnetarëve tanë për Frontin e Luftës në Kosovë, në Kosovë e gjithandej toka avullon gjak të nxehtë, kemi bekimin e popullit që t’i dalim zot Dardanisë, lufta e UÇK-së është e ardhmja e Kosovës së lirë, Amerika dhe Aleanca Perëndimore, NATO, janë në anë të Kosovës, mërgimtarët kudo janë bashkuar për liri të Kosovës, i mërguari po jep para dhe gjak.

Në rrugën drejt lirisë unë me vete e kisha Kosovën, gjysmën e familjes dhe disa dorëshkrime librash. Jeta e poetit është rrugë e veçantë nga të tjerat (rrugë jetësore), rri e qetë vetja ime, mbaje veten që unë të mbaj lirinë, liria do gjakun e çdonjërit që lirinë ta kemi në duar. Kosovë, emri im prej gjakut dardan, emri im prej prej gjakut shqiptar, në kraharor kam prush kënge, gaca të prushit të lashtë të kohës së Prometeut, një himn kombëtar dhe një flamur gjaku kombëtar.

O atdhe, o Dardania ime, o Iliri Arbërore, ndjemë, ndodh që herë-herë natën kur zgjohem, dëgjoj një oshtimë përroi të egërsuar dhe një përndjekje të qetësisë në gjumë, një fluturim mendimesh të një mërgimtari. Liri, i mërguari në mërgim i bart dy plagë; një për familjen e të afërmit, dhe një për atdheun. Kjo ndeshje nate midis mallit e dhimbjes u jep krah ëndrrave dhe dashurisë sime për atdhe-Kosovën dardane, koha e një epoke kombëtarisht!…
Atdhe Geci – Dortmund, 2024

(…do duhej t’ishte e mundur dhe t’i “citoja audio-vizuelisht” videot, dokumentarët, madje dhe filmat e Hollivudit – ashtu pata kujtuar, në Fb e pamundur : )

…siduket Facebook “abuzon” me video-postimet tona, për fat të mirë jo dhe Youtube (ndoshta as Vimeo, por s’di për atje, s’e kam përdorur) – bie fjala, çfarëdo video që ta postoj në Fb (qoftë dhe 100% bërë nga unë) Fb e “shurdhon”, e izolon etj. (psh. Sky Division – “Point of no Return”, 2024 – e pata postuar dhe në Fb) këta të Fb e “shurdhojnë” me justifikimin se gjoja NUK i paskan të drejtat për muzikat në NL dhe në 45 vende tjera të botës, fakti se dhe unë mund t’jem AUTORI i ndonjë muzike (helbete… eventualisht, ku i dihet, jo vetëm Madonnat as jo vetëm Jacksonat na ditkan me muzikat : ) fakti se dhe unë mund t’jem AUTORI i ndonjë video-grafike (s’jam Spilberg as Cameron… aq i madh s’jam si regjisor, por sot gjithkush e ka 1 kamerë, madje dhe vetë iPhone është kamerë), fakti se është postim i imi, dhe faqja në Fb do duhej t’ishte e imja (jo cenzurë, as “jurisdiksion” i Fb)… shefat e Fb NUK brengosen për këso të drejtash tona si përdorues (pa le që do duhej t’ishte e mundur dhe t’i “citoja audio-vizuelisht” videot, dokumentarët, madje dhe filmat e Hollivudit (nëse më teket) filma që s’janë bërë nga unë, njësoj siç njeriu ka të drejtën t’i citojë librat, romanet, poezitë, vjershat, t’i përdor pikturat për sqarime të ndryshme rreth artit, t’i përdor skulpturat, veprat e artit, psh. për qëllime edukative) – ndërsa në Youtube e njëjta video brenda javës me qindra “views”… e çuditshme, disa gjëra siç ia bën Fb thjesht s’i kuptoj – anise, afërmendsh s’mund t’ma ndalojnë të shkruaj, të ankohem, ta shpreh habinë, çudinë, mospajtimin, indinjatën etj etj : (

[ ngjitur dhe çudia 1-javore me Youtube, le t’jetë si plotësim 100% i çudisë – meqë para 1 jave ju pata informuar rreth suksesit (nisur si screenshot, pata bërë shaka me video-kanalin e Youtube), betohem që para 1 jave Sky Division s’i kishte as 10 “subscribers” (anise hapur pothuaj para 2 vitesh) tani i paska mbi 180 ndjekës, ku është 10 e ku 180 – betohem se para 1 jave njëra nga videot s’i kishte as 2000 views… tani afro 80. 000, ku është 2000 e ku 80. 000, betohem që s’kam bërë gjë… përveç se ju pata informuar me grafikat qesharake : )

27 m i gjatë, murali i ngërthen 75 figura me përmasa reale: në qendër janë 3 artistët e Greqisë antike, Iktinusi (arkitekti kryesor, përgjegjës për Partenonin e Athinës), Apellesi (piktori i famshëm grek) dhe Fidia (skulptor, piktor).

4 Muza si përfaqësuese të periudhave artistike – Për ta “balansuar” sadopak aspektin femëror të muralit janë përdorur 4 figura femërore gjoja si muza (në mesin e 70 burrave : ) ato i simbolizojnë periudhat e artit: artin grek, romak, gotik, dhe artin e Renesansës (Rilindjes).

67 artistë në dukje tek bisedojnë me njëri-tjetrin, sipas kundërvënies të supozuar në përputhje me doktrinën akademike – mbështetësit e “ngjyrës” janë plasuar në të majtën e muralit, ndërsa ata të qasjes vizatimore në të djathtën.

Delaroche – “Studim për figurën e Famës”, c1837-41

Alegoria e Artit – Figura alegorike e “Gjeniut të Arteve” – modeli i përdorur për “alegorinë” nga Delaroche ishte një femër e njohur e Parisit të asaj kohe, Josephine Bloch, figurë mjaft frymëzuese, Bloch do i frymëzonte shumë artistë dhe poetë francezë – psh. ajo ishte njëra nga figurat e vëllimit poetik “Lulet e së Keqes” të Charles Baudelaire.

[ ngjitur: Gabriel Ritter von Max (1840-1915) – Shkollarët, 1915 – detaj ]

E shohim që artisti Ritter von Max veprën e vet e ka quajtur “shkollarët”, ose të diturit, të mençurit, studiusit etj. etj. Si titull i librit (gjoja që janë duke lexuar shkollarët) figuron “Dualismus”, e që na e kujton dualizmin e filozofit francez Descartes. Dekarti (Rëne Dekarti) pati filluar me “cogito, ergo sum” (mendoj, prandaj jam, ekzistoj) mbase si “mosdyshim kartezian” : ) dhe do na e linte tutje si filozofi versionin e tij të dualizmit klasik. T’i besosh mendjes është diç e madhe.

Psh. sot IA (inteligjenca artificiale) padyshim vazhdon si Dekarti “cogito, ergo sum”, e ka t’njëjtin besim të madh, prore beson se një ditë do jetë më e “mençur” se njeriu, tekefundit më efikase se krijuesi i saj, por madje dhe super-inteligjente. Nëse intelekti t’mos e kishte besimin padyshim do ipte “shpirt” or something… do vdiste dmth : ) Ekziston vetëm si kod, si artificialitet, vetëm si “mendje” pa patur asfare lidhje me fiziken (materiale) përveç me energjinë (si ana tjetër e medaljes materialiste – meqë e dimë, Ajnshtajni me mençurinë e-mc2 na e pati thënë se ‘energjia’ thjesht ajo ana tjetër e materies, në thelb baraz me materien, e vërtetuam pastaj mjaft shpejtë dhe me bombat bërthamike).

Sidoqoftë, shakatë janë tjetër – dualizmi lidhet me pikëpamjen filozofike se mendja dhe trupi në thelb janë lloje të ndryshme substancash, ose kanë natyra të ndryshme. Me këtë nënkuptohet që mendja (si substancë jomateriale) dhe trupi (këtu nënkuptohet dhe truri brenda kafkës sonë, si organ material) jo vetëm që ndryshojnë në kuptim, por u referohen llojeve të ndryshme të entiteteve. Ata që e kuptojnë kështu dualizmin mendor-trupor (jomaterial-material) do ta kundërshtojnë çdo teori e cila e identifikon mendjen me trurin (i cili trur, kuptohet, duke qenë substancë materiale konceptohet si një mekanizëm fizik).

Sipas meje, e qartë se Dekarti do teorizonte i “frymëzuar” nga mësimet platonike-aristoteliane, thuase “teoria e tij e dualizmit” do ishte diç si derivacion, si eksperiment ideatik. Filozofia “eterike” platonike sugjeronte të paprekshmen, spekulativen, shpirtëroren, të mbinatyrshmen. Ndërsa aristotelizmi insistonte me “filozofinë” e së prekshmes, me realitetin tokësor, me njëmendësinë faktike (si burim i të gjitha njohurive, e sidomos i atyre shkencore). Apo akoma më herët, pikëpamja “materialiste” (e Demokritit psh.) dhe ajo “idealiste” (e Platonit) sikur qenë përqafuar në dansin e kundërshtisë që nga lashtësia.

Platoni besonte se idetë janë thelbësore, në krahasim me objektet (atomos – dmth, me materien, materializmin). Idealizmi i Platonit bazohej në supozimin se struktura bazë themelore e gjërave të kësaj bote nuk është atomi (materia), por forma abstrakte mendore që i përcakton vetitë e një objekti.

Bazamenti filozofik “materialistik” i Demokritit bazohej në supozimin se atomet janë të vetmet gjëra që vërtet ekzistojnë, se atomet janë të përjetshme. Të gjitha gjërat tjera të kësaj bote ekzistojnë vetëm për shkak se janë të përbëra nga atomet. Duke ndjekur këtë logjikë, atëherë pra dhe vetëdija e njeriut do duhej t’jetë produkt i proceseve fizike në trurin e tij. Sipas Demokritit “vetëm atomet dhe zbraztësia ekzistojnë, çdo gjë tjetër është opinion”.

Dekarti do e zhvillonte teorinë e mendjes si substancë jomateriale që përfshihet në aktivitete të ndryshme ose i nënshtrohet gjendjeve të ndryshme, si psh. mendimi racional, imagjinata, ndjenja (ndjesia) dhe vullneti. Materia (si lëndë substanciale) përputhet me ligjet e fizikës në mënyrë mekanike, me përjashtim të trupit, për të cilin Dekarti besonte se ndikohet në mënyrë shkakësore nga mendja e njeriut, dhe që po ashtu prodhon në mënyrë shkakësore ndodhi, evente të caktuara mendore.

Bie fjala, dëshira për ngritjen e krahut vjen nga mendja dhe voila sakaq shkaktohet ngritja e krahut. Njëjtë, me mendjen shkatohet dhe lëvizja e këmbëve dhe hooop hidhen hapat, ia nisim e ecim, vrapojmë. Dhe ashtu, varg e varg, të gjitha “komandat” mendore që e bejnë trupin t’i kryejë veprimet e ndryshme. Mirëpo goditja padashtas me çekan e gishtit, jo vetëm që nuk vjen nga mendja, por shkakton madje dhimbje në mendje. Goditet gishti por ja që dhemb mendja (anise neve na duket se dhemb gishti). I bie se është një lloj “ndëraksioni” i çuditshëm ndërsubstancial, dhe rreth kësaj Dekarti do e lodhte mendjen me gjithë bashkëmendimtarët e tij, me pasuesit e filozofisë së tij.

Të tilla probleme “ndëraksionale” do shkaktonin ose do sillnin dhe varietete të tjerë të dualizmave, e edhe aso që nuk kërkojnë ndërveprim të drejtpërdrejtë shkakësor (jo patjetër duhej goditja e gishtit me çekan). Pra ka dhe tjera teori rreth “dualizmit substancial”. Disa mendimtarë do pohonin se lidhjet e dukshme mes “ndodhive” mendore dhe fizike janë rezultat i veprimit të vazhdueshëm shkakësor hyjnor (të Zotit). Ose bie fjala, Lajbnici, i shihte mendjen dhe trupin si ndërlidhje serike në mënyrë të përsosur, sinkronizuar aq përkryer në një harmoni të paracaktuar, që nga origjina e tyre nga vetë Zoti. Ok, të mendosh kështu është pothuaj e ngjashme me besimin religjioz, pse duhet patjetër “komplikim i panevojshëm i teorisë së Zotit”, më e lehtë e të thuhet Zoti është “boss-i” i gjithçkaje. Një fjali e vetme dhe sqarohet gjithçka : )

Por se mos vetëm Lajbnizi, madje dhe sot e kësaj dite filozofë të ndryshëm vazhdojnë me “interpretime filozofike të bibles”, shkruajnë dhe fitojnë miliona duke shitur teori derivative biblike, si psh. kanadezi Jordan Peterson, një jetë të tërë duke ia mbajtur “rrotull” duke filozofuar e duke grumbulluar pasuri, vëmendje, famozitet, fansa mediatik etj. etj. Prore duke derdhur lot publikisht, një lloj filozof-qaralaçi i stërngjeshur me sentimentet, duke u shitur një lloj “Krishti psikologjik” modern, ndërsa pa e pranuar as përmendur kurrë nëse ai vetë është besimtar apo ndoshta jo.

Dmth. edhe në kohën tonë moderne, edhe 2000 vjet pas Krishtit, me t’njëjtën mendjelodhje si dikur para mijëvjeçarëve, është absolutisht e mundur të filozofosh rretherrotull Zotit, duke i “shtrydhur” maksimalisht derivacionet biblike dhe të bëhesh i famshëm botërisht + i pasur (materialisht). S’po themi se patjetër i pasur me “materializmin” ie Demokritit, por ja që materializmi fort i rëndësishëm. Pa materializmin, meqë ra fjala, as Donal Trump s’do ishte askushi, madje as Elon Musk (ok, ky s’është filozof por) s’do kishte shans. Vallë si t’i ndërtonte raketat a teslat pa materializmin. Dhe mrekullia vetë, Jordan Peterson është shkollar-filozof por është fans i Trump, njësoj sikur dhe i Elon Musk, flet për Zotin njësoj si Trump në miting, njësoj si Elon Musk që ia qëllon pikës në Twitter a në X, edhe shkollar-filozofi Peterson e “shet” Zotin si libër dhe me miliona fansa e ndjekin pas : )

(video, 1 min, preview – siç dhe postuar ne Fb)

skyd_-_potpuri_folklorike_baresha_rmx_2024_short_fb.mp4

Sky Division – “Potpuri (këngë dasmash) kosovare”, Exp. Rmx, 2024
…nëse e përfundoj ndonjëherë, dhe nëse nuk “ankohet baresha network”, ata janë pronari i origjinalit, do e postoj të tërën, mirëpo ka disa muaj ka ngelur, s’e kam prekur : )

…ishte diç si eksperiment, melodia pata menduar të ndryshohet (kjo ishte vetëm si provë, si test), versioni origjinal i “baresha network” është me një lloj surle të “digjitalizuar” (kuptohet edhe surla e tyre në stilin alla turka, njëra këngë që e këndojnë vajzat madje është thjesht këngë turke (me fjalët shqip – këngë e njohur turke por s’di si quhet : ) meqë potpuri mjaft e gjatë, disa këngë dasmash njëra pas tjetrës, melodia më qe dukur se është tepër “uniforme”…

(…them se Kosova ka potencial të pashtershëm për avancime, pse t’mos avancohet puna akoma më tej, dihet se kontesti “Miss Universe” ishte dhe është i Trump-it – nëse ta kishim një “Miss Albania” si Presidente… garant brenda 4-5 viteve do e kishin njohur Kosovën të gjitha shtetet e botës)

***
…shih çudia e Parisit, Miss-Presidentja në Paris me Elon Musk!, vallë a nuk është e çuditshme, në rregull me Trump… po shih domino-efektin (fotografik), foto-buzëqeshje me Elon Musk, ndërsa bie fjala Gjermania askund, s’më del as 1 foto e gjermanëve as 1 lajm i tyre nga Parisi, në prag i kam por s’ua var kush gjermanëve, 85 milionë gjermanë por s’i njeh kush në Paris, sorry gjermanë por s’e keni zgjedhur dhe ju një Miss-Presidente andaj s’ka foto, kot e mprehni dhëmbin ju mediatikët e Gjermanisë…

…ndërsa shih Kosovarlushen, sidomos mediat e linjës “demaçiste-kurtiste” duke e fotograf-izuar lartësinë qiellore (sepse dhe ushqehen nga sofra e tyre politike, media që u fryejnë trumpetave të sevilizmit), shih tani çudia foto-kosovarishte, “merci beaucoup Notre Dame”… foto me Trump, foto me Macron, foto me këtë, foto me atë, Miss-Presidentja duke u kënaqur me politikanët e botës, Presidentja më “servile” dmth. gjoja më “diplomatike” që ka patur Kosova ndonjëherë (meqë nëse histori realiste, jo aso imagjinare, s’është se Kosova na qenka aq e “vjetër” si shtet), Miss-Presidentja e buzëqeshur që nga 2021 tani duke buzëqeshur në Paris me Elon Musk, “luja Cimë luja… n’Palma de Majorca” – do u thoshte Leci shokëve të treshi-përsheshit, Qumilit dhe Cimës…

…dhe siç dihet, çudia është akoma më e “çuditshme”, e kemi thënë tashmë, Amerika gjoja zemra e demokracisë kurrë as 1 Miss-Presidente nuk e zgjodhi, kaluan shekuj dhe afro 50 Presidentë varg e varg!, ndërsa Kosova gjatë demokracisë “newborn” (pothuaj ende me cucëll, me biberon) i zgjodhi jo 1… por 2 Miss-Presidente, e megjithatë propozoj pse t’mos avancohet puna dhe më tutje, pse t’mos synohet dhe 1 nivel më lart… them se Kosova duke e ndjekur strategjinë e Miss-Presidenteve, dmth. politikisht më e avancuar se vetë Amerika, “politikë” kjo fort e qëlluar, tekefundit jemi aq të vegjël, pothuaj “elemente thërmijore në sofrën e makropolitikave mondiale”, ashtu-kështu na imponohet vazalizmi, vazalizëm modern… “super-advanced”, atëherë pse t’mos avancohet puna akoma më tej…

…them se Kosova ka potencial të pashtershëm për avancime, pse t’mos i zgjedh Kosova ca bukuroshe të rangut ndërkombëtar, e kam fjalën aso Miss-e të vërteta, mundësisht ndonjë “beauty” që e fitojnë shiritin Miss Albania, psh. dihet se kontesti “Miss Universe” ishte dhe është i Trump-it… gjithçka përputhet, do entuziasmohej në kulm dhe vetë Trump si President i zgjedhur, do i kishim nja 4 vite të mandatit të tij (nga Janari e tutje 4 vjet) fort të frytshme, do e kishim sigurinë e Amerikës 100% të “siguruar”, pse Kosova t’mos i zgjedh tutje aso Miss-Presidente marramendëse (jo se medoemos duhet në bikini) por aso bukuroshesh që me një buzëqeshje mund t’i trullosin politikanët…

…sepse dhe politikanët thjesht njerëz janë, trullosen dhe ata, sidomos aso të rangut Trump (prandaj dhe i duhej Miss-Universe, prandaj dhe pronë e tij), në përgjithësi politikanët të thjeshtë janë, s’janë “super-man or something”… miss-efektet gjithmonë e bëjnë punën e vet, njësoj siç komunistët e dikurshëm, njësoj si tovarish-kosovaristët, s’kishin si u shmangen efekteve as ata, servilët e titizmit në Kosovë çmendeshin dikur pas bukurisë së Nexhmije Pagarushës (s’duhet harruar, përveç zërit Nexhmija e rinisë i kishte dhe ca kualitete të tjera), dmth. s’është ide e keqe, pse t’mos i avancojë Kosova punët e miss-eve edhe më tutje…

…sepse ashtu do ishte “1 udhë e 2 punë”, edhe Presidente për foto në Paris si ndonjë Latetia Casta, si ndonjë Brigitte Bardot, por dhe tjetra më kryesorja, nëse ta kishim një “Miss Albania” si Presidente… garant brenda 4-5 viteve të mandatit do e kishin njohur Kosovën të gjitha shtetet e botës, unë vetë si shkronjës i kësaj humoreske do e zhysja dorën në zjarrë se do ishte e saktë (mund ta lë dhe vetë kokën “peng”, nëse s’ia qëlloj të vërtetës atëherë kokë kot, s’nevojitet as koka) Kosova do njihej botërisht në plotësinë e vet…

…e jo siç tani puna (jo dhe aq për lakmi), psh. Palestina më e “njohur” ndërkombëtarisht sesa Kosova, po ashtu mjaft shtete i hëngrën “fjalët” e veta, u bënë “pishman”, na njohen… s’na njohen, ec e merre vesh, shkurt gjysma e botës ende s’e njohi Kosovën, asnjë shtet s’na njohu për “hir” të buzëqeshjeve të Presidentes aktuale nëpër fotote e Parisit, Presidente që nga v. 2021 por s’na njohu kush, i zgjodhëm dhe ato Rita Orat e Dua Lipat gjoja si “ambasadore të ndershme” por pa efekt, prapë s’na njohi kush, ndërsa ku i dihet… me 1 Miss-Albania si Presidente të gjithë do na njihnin (atyre skeptikëve të skjashëm u them se as vetë Serbia s’do kishte kah ia “mban” sepse do ngelej fillikat e izoluar, serbët kur ndjehen të “izoluar” sakaq dorëzohen, njihet kjo dobësi e tyre, historikisht)…

“K’cimi i Tropojës” zyrtarisht në UNESCO – Në studio me Skënder Haklajn dhe Mujë Buçpapajn