Me produkte të shkatërruara, pajisje të dëmtuara dhe kosto të shtuara, shumë biznese në Kosovë – nga furrat e bukës e deri te fabrikat e mëdha – janë dëmtuar nga ndërprerjet e shpeshta të energjisë elektrike së voni. Probleme me rrymë, Kosova ka prej vitesh, kryesisht për shkak të vjetërsisë së termocentraleve.

Ende pa lindur dielli, furrtari Vllaznim Likaj kuptoi se në ditën e 30 dhjetorit të vitit të kaluar do ta kishte të pamundur ta mbushte furrën e tij me bukë, kifle, byrekë e pica.

Gjatë fundit të dhjetorit, në fshatin Davidoc të Shtimes – ku Likaj është shpërngulur nga Prizreni që katër vjet për të hapur furrën e tij – kishte ndërprerje të shpeshta të energjisë elektrike.

Ndërprerjet nganjëherë zgjasnin deri në pesë a gjashtë orë. Edhe kur kishte rrymë, Likaj thotë se tensioni jostabil ia dëmtonte pajisjet me të cilat punon.

“Dy siguresa të furrës i dogji krejt. Edhe një tjetër e dogji më vonë për shkak se herë vinte rrymë shumë e fortë, herë ndalej krejt”, tregon Likaj për Radion Evropa e Lirë.

Likaj, bashkëshortja dhe vajza e tij punojnë së bashku që ta bëjnë brumin, ta lënë atë të vijë për një kohë të caktuar, pastaj ta pjekin në temperaturë e kohë të caktuar, për t’iu shitur klientëve prodhime të nxehta në mëngjes, drekë e darkë.

Në zanatin që e ka trashëguar familja e tij që tre breza, çdo gjë duhet të jetë e planifikuar me orar. Por, planet shpeshherë u kanë dështuar.

“E kemi ditur që do të ketë probleme me rrymë, por jo bash kështu. Ka ndikuar shumë në cilësinë e prodhimit. Na mbeste brumi i ardhur, detyroheshim ta gjuanim. Shkurt e shqip, jemi dëmtuar”, thotë Likaj.

Por, nuk është vetëm furra “Te Rrethi” e Likajt që është përballur me këto probleme.

Lulzim Rafuna nga Oda Ekonomike e Kosovës tregon për REL-in se pothuajse të gjitha bizneset janë dëmtuar në një formë apo tjetër nga ndërprerjet e energjisë elektrike në vend.

Nevoja që bizneset të pajisen me gjeneratorë i bën prodhimet e tyre më pak konkurruese në treg, paralajmëron Rafuna.

“Sidomos kur je prodhues jo shumë i madh, kjo e rrit koston e prodhimit dhe menjëherë e bën produktin jonkonkurrent me produkte të tjera ose produkte të importuara”, thotë Rafuna.

Sipas tij, problemet po vazhdojnë ende – edhe tani kur ndërprerjet e energjisë elektrike nuk janë të shpeshta si në dhjetor të vitit të kaluar – pasi që, siç thotë, tensioni i rrymës nuk është ende stabil.

“Në momentin që ndalet rryma, i gjithë prodhimi që është në proces, shkon dëm. Në rast se linjat e reja të prodhimit nuk e kanë shumë stabil tensionin, atyre u shkaktohen probleme dhe dëme”, shton Rafuna.

Pikërisht këtë problem e ka ende Milazim Berisha, pronar i fermës dhe qumështores “Eurolona”.

Në kompaninë e tij në Fushë Kosovë nuk kishte rrymë as më 8 janar, kur ai i tregoi REL-it për problemet që i kanë shkaktuar ndërprerjet e shpeshta të energjisë elektrike.

“Ditëve të fundit kemi pasur ndërprerje deri në 12 apo 13 orë brenda 24 orëve. Ju garantoj që secila pajisje në linjat tona të prodhimit është e dëmtuar”, thotë Berisha për REL-in.

Ai thotë se investimi në pajisje moderne të teknologjisë së fundit i është kthyer si bumerang. Këto pajisje më moderne janë plotësisht elektronike dhe atyre u duhet energji stabile për të funksionuar.

“Problemi është që nuk kemi as ekspertë apo mjeshtër të mjaftueshëm në Kosovë që e bëjnë riparimin e tyre. Shumë më lehtë kemi punuar kur kemi pasur modele të vjetra, që kanë qenë gjysmë-automatike”, thotë Berisha.

Ai thotë se ka investuar edhe në rreth dhjetë gjeneratorë të kapaciteteve të ndryshme, por se pajisjet e reja nuk e durojnë as kalimin e energjisë nga rrjeti energjetik i Kosovës në gjeneratorë.

Investimet thotë se ishte i detyruar t’i bënte para disa vitesh, shkaku i mungesës së punëtorëve.

“Këto pajisje që janë të nevojshme edhe për të qenë konkurrentë me [prodhimet e] Evropës, nuk janë të përshtatshme për këtë infrastrukturë në Kosovë. Vetëm një erë e lehtë nëse fryn, këtu ndalet rryma”, thotë ai.

Berisha ende nuk e di se sa është vlera e dëmeve që ka pësuar, por për një gjë është i sigurt: dëme ka pasur.

Ai tregon se kur ndërpritet furnizimi me energji në linjat e prodhimit, produkti që është në prodhim e sipër, shkon dëm, pasi që pajisjet ndalojnë menjëherë së punuari.

Qumështi që ka qenë në shishe mbetet, ta zëmë, pa kapakë dhe prishet shumë më shpejt se kur është i mbyllur siç duhet.

Rafuna tregon se Oda Ekonomike ka dërguar plot ankesa në Kompaninë Kosovare për Shpërndarjen e Energjisë (KEDS) dhe në Ministri të Zhvillimit Ekonomik për dëmet e shkaktuara ndaj bizneseve, por thotë se kërkesat kanë hasur në vesh të shurdhër.

Vetë Lika dhe Berisha nuk kanë tentuar të kërkojnë kompensim në KEDS. Ata thotë se në punën e tyre u duhet të bëjnë zgjidhje shpejt për ta kufizuar dëmin. Për këtë arsye, të dy kanë tentuar të gjejnë mjeshtër për t’i rregulluar pajisjet.

“S’kemi pasur as kohë të ankohemi”, thotë Lika.

“Na shkoi jeta duke u ankuar dhe tash po i marrim si normale këto probleme”, shton Berisha.

KEDS-i nuk është përgjigjur në pyetjet e REL-it se sa kërkesa për kompensime kanë pranuar dhe sa është vlera e dëmeve të shkaktuara gjatë periudhës kur kishte ndërprerje më të shpeshta të rrymës.

Ngjashëm, as Ministria e Zhvillimit Ekonomik nuk ka treguar nëse ka ndonjë plan për t’i mbështetur bizneset që janë dëmtuar.

Gjatë kohës sa problemet me furnizim me energji elektrike kanë qenë të pranishme kudo nëpër Kosovë, institucionet u kanë bërë thirrje qytetarëve që ta kursejnë atë, për shkak të mbingarkesës së rrjetit.

Por, pronarët e shumë bizneseve s’funksionojnë dot pa energji elektrike.

“Një gjë mund t’ju them: unë, personalisht, nëse do të mund ta ktheja kohën prapa, as edhe një cent nuk do ta investoja. Dhe, jam prej atyre që kam qenë jashtë Kosovës dhe jam kthyer”, thotë Berisha.

Punë edhe nga shtëpia, edhe nga një qytet kufitar i Serbisë. Ky është rasti i Milloshit nga veriu i Kosovës tash e disa muaj, pasi autoritetet e Kosovës e kanë mbyllur institucionin ku ai ka punuar, me arsyetimin se veprimtaria e tij, brenda sistemit të Serbisë, ka qenë e paligjshme.

Identiteti i vërtetë i tij, institucioni ku ai punon dhe vendbanimi i tij në Kosovë janë të njohur për Radion Evropa e Lirë, por ai kërkon që të gjitha të mbeten anonime, nga frika se mund të akuzohet për “falsifikim dokumentesh” – ashtu siç e karakterizon, zakonisht, punën në institucionet serbe Prokuroria e Kosovës.

Në muajin dhjetor, REL-i ka përcjellë shkuarjen në punë të Milloshit dhe të disa qytetarëve tjerë në një qytet kufitar të Serbisë.

Ata nisen rreth orës 7:00 në mëngjes. Nganjëherë vonohen për shkak të tollovisë në trafik, por palët i presin me padurim para zyrave alternative, të vendosura në kontejnerë të zinj, pranë pikave kufitare: Bërnjak, Jarinjë e Merdare.

Disa kërkojnë certifikata ose dokumente të tjera administrative, të lëshuara nga autoritetet serbe, e të tjerë dokumente për kredi në bankë, apo të ngjashme.

Gjatë tri-katër ditëve të tjera të punës në javë, Milloshi punon nga shtëpia në Kosovë.

Në shtator të vitit të kaluar, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka thënë se nuk do t’i mbyllë institucionet për Kosovën dhe ka paralajmëruar hapjen e “zyrave moderne” në anën serbe të pikave kufitare.

Ai ka premtuar edhe më shumë të ardhura për ata që udhëtojnë, në mënyrë që t’u mbulohen shpenzimet.

Por ka edhe nga ata që nuk shkojnë në punë pas mbylljes së institucionit të tyre nga autoritetet e Kosovës.

Petri nga Mitrovica e Veriut është një nga ta. Ai shkon në Rashkë të Serbisë vetëm për të marrë rrogën, meqë dinari serb është hequr nga përdorimi në Kosovë qysh në shkurt të vitit të kaluar.

“Unë nuk shkoj në punë, por rroga më del në llogarinë në dinarë. Ndoshta edhe kjo është dashur të zgjidhet, në mënyrë që rroga të na dalë në euro”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

*Lidhur me këtë REL-i ka biseduar me disa banorë në veri. Derisa serbët lokalë thonë se këto masa ua vështirësuan jetesën, shqiptarët e kthyer në shtëpitë e tyre në veri 25 vjet pas luftës, e shohin këtë ndryshe.

Cilat institucione janë mbyllur deri tani?

Autoritetet e Kosovës kanë vazhduar edhe këtë vit me mbylljen e institucioneve që punojnë në sistemin e Serbisë e që Prishtina zyrtare i konsideron të paligjshme.

Më 8 janar është mbyllur Administrata Tatimore në Mitrovicë të Veriut – njërën nga katër komunat me shumicë serbe në veri të Kosovës.

Lista Serbe – partia më e madhe e serbëve në Kosovë, e cila ka mbështetjen e Beogradit – ka thënë se autoritetet kosovare i kanë mbyllur hapësirat e saj, por jo edhe Administratën Tatimore të Republikës së Serbisë që vepron në Kosovë.

Pas një takimi me rreth 80 punonjës të kësaj administrate, ajo ka thënë se ata do të vazhdojnë t’i marrin normalisht të gjitha përfitimet nga buxheti i Republikës së Serbisë.

Takime të ngjashme, kjo parti ka mbajtur edhe me punëtorët e Drejtorisë për Urbanizëm, të Drejtorisë për Hapësira Banesore dhe Afariste dhe të Drejtorisë për Toka Ndërtimore në Mitrovicë të Veriut, të cilat janë mbyllur në fund të dhjetorit të vitit 2024.

Atyre u është premtuar se do të vazhdojnë të marrin paga dhe se do t’u ofrohet çdolloj mbështetjeje.

Kosova ka nisur mbylljen e institucioneve serbe qysh në janar të vitit 2024, duke ua vënë fillimisht drynin organeve të përkohshme komunale të Dragashit, Suharekës, Prizrenit dhe Rahovecit, të cilat gjendeshin në jug të lumit Ibër.

Pastaj janë mbyllur organet e përkohshme komunale të Pejës, Istogut, Klinës, Skenderajt, si dhe ato në komunat në veri: Mitrovicë e Veriut, Zveçan, Zubin Potok dhe Leposaviq.

Ndërkohë janë mbyllur edhe degët e Postës së Serbisë në veri të Kosovës, kasaforta e Bankës Popullore të Serbisë në Leposaviq, Banka Kursimorja e Postës, Zyra për Kosovën e Qeverisë së Serbisë, Drejtoria e Fondit për Sigurimin Pensional dhe Invalidor, Qarku Administrativ Kosovë-Mitrovicë dhe Qendra për Punë Sociale në Vushtrri.

Të gjitha këto institucione me mijëra punëtorë kanë funksionuar në sistemin e Serbisë.

Presidenti serb, Vuçiq, ka thënë në mes të shtatorit se mbyllja e tyre ka lënë rreth 5.800 persona pa punë, por se ata do të vazhdojnë t’i marrin pagat e tyre.

Zyra për Kosovën në Qeverinë e Serbisë e cilëson mbylljen e institucioneve serbe në Kosovë si “konfiskim të pronës serbe dhe okupim”.

Radio Evropa e Lirë ka pyetur këtë zyrë nëse ka ndonjë plan afatgjatë për institucionet që janë duke i mbyllur autoritetet e Kosovës, por nuk ka marrë përgjigje.

*Radio Evropa e Lirë më 5 gusht regjistroi mbylljen e nëntë objekteve të Postës së Serbisë në pjesën veriore të Kosovës

Marrja e aseteve dhe ndërprerja e projekteve

Gjatë vitit të kaluar, Agjencia Kosovare e Privatizimit ka përvetësuar edhe disa objekte në veri, duke thënë se ka juridiksion mbi to.

Disa prej tyre, ajo ua ka dhënë me qira biznesmenëve shqiptarë, të cilët kanë hapur dyqane ushqimore, restorante, pastiçeri apo kafene, por popullata lokale serbe, kryesisht, i bojkoton ato.

Po ashtu, në fund të vitit 2023, Agjencia e Privatizimit ka marrë nën kontroll resortin Rajska Banja në Banjskë, afër Zveçanit, rinovimi dhe ndërtimi i të cilit janë iniciuar nga Qeveria e Serbisë, përmes Zyrës së saj për Kosovën, në vitin 2015.

Zyrtarët serbë kanë thënë se Qeveria serbe ka investuar rreth shtatë milionë euro në këtë projekt.

Komuna e Zubin Potokut ka marrë nën kontroll edhe objekte banimi që janë ndërtuar me mjete të Qeverisë së Serbisë.

Në Mitrovicë të Veriut, ndërkohë, janë ndërprerë disa projekte të financuara nga Serbia – mes tyre, ndërtimi i një universiteti që do të funksiononte brenda sistemit serb.

Nga 1 janar 2025, qytetarët e Kosovës nuk mund të zhdoganojnë automjetet më të vjetra se viti i prodhimit 2015. Me Ligjin për Automjete që ishte miratuar në Kuvendin e Kosovës, thuhet qartë se veturat që janë më të vjetra se 10 vjet nuk mund të importohen.

“Në Kosovë nuk mund të importohen vetura më të vjetra se 10 vjet. Në Kosovë nuk mund të importohen vetura që nuk e plotësojnë standardin Euro katër”, thuhet në nenin 44 të Ligjit për Automjete. Gjithashtu, ligji parasheh që mjetet rrugore që importohen në Kosovë duhet të kenë certifikatë të konformitetit për vetura të reja dhe dëshmi të origjinës dhe pronësisë së mjetit ose pjesëve të veçanta të instaluara.

“Qëllimi i këtij ligji është përcaktimi i kushteve bazë të pajisjeve dhe instalimeve, të cilat duhet t’i ketë mjeti, dimensioni, masa më e madhe e lejuar dhe ngarkesa boshtore e mjetit, si edhe kushtet të cilat duhet t’i plotësojë mjeti në trafik, kushtet për importim, homologimin e tipit të mjetit, pjesës përbërëse, njësisë së pavarur teknike, kontrollimin teknik të automjeteve, kontrollimi i rregullsisë teknike në rrugë, regjistrimin e automjeteve, automjetet të cilat kanë dalë prej përdorimit, si dhe çështjet tjera lidhur me to”, thuhet në Ligjin për Automjete.

Të dhënat zyrtare tregojnë se në Kosovë qarkullojnë afro 500 mijë vetura të regjistruara, ku mesatarja e vjetërsisë së tyre që qarkullojnë në Kosovë është 18 vjet. Mbi 144 mijë prej tyre janë nga Gjermania dhe i përkasin markës Wolkswagen. sn

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve do të mblidhet, sot ku do ta miratojë edhe fletën e votimit për zgjedhjet e 9 shkurtit.

Këtë e ka konfirmuar për RTKlive zëdhënësi i KQZ-së, Valmir Elezi.

“Mund t’iu konfirmoj se pas tërheqjes së shortit për renditjen e subjekteve politike në fletëvotim, më 8 janar, KQZ do të shqyrtojë dhe miratojë dizajnin dhe përmbajtjen e fletëvotimit për Zgjedhjet për Kuvendin e Kosovës, të cilat do të mbahen më 9 shkurt 2025”, tha ai.

Ndërkaq, të enjten pritet të fillojë votimi për votuesit e regjistruar jashtë Kosovës.

“Pasi KQZ-ja të miratojë fletëvotimin e zgjedhjeve, më 9 janar do të fillojë procesi i votimit jashtë Kosovës për votuesit e regjistruar për të votuar përmes postës. Gjithashtu, miratimi i fletëvotimit mund t’iu shërbejë edhe subjekteve politike gjatë fushatës zgjedhore”, tha Elezi për RTKlive.

Fushata zgjedhore do të nisë zyrtarisht më 11 janar dhe do të zgjasë deri më 7 shkurt, derisa qytetarët do t’i drejtohen kutive të votimit më 9 shkurt. sn

KFOR-i ka shtuar numrin e forcave të tij në jug të Mitrovicës, ndërsa Asambleja Parlamentare e NATO-s ka alarmuar për rreziqe të shumta në Kosovë dhe Bosnjë-Hercegovinë.

Drizan Shala, ekspert i sigurisë, ka thënë  se NATO si mekanizëm politik dhe ushtarak ka detyruar shtimin e trupave të KFOR-it, transmeton Klankosova.tv.

“Komandanti aktual i KFOR-it ka deklaruar se, në varësi të zhvillimeve dhe analizave nga terreni, mund të ketë edhe shtim të numrit të trupave, dhe sipas planifikimeve, deri në vitin 2025 pritet një prani më e madhe e trupave të KFOR-it në territorin e Kosovës, me qëllim minimizimin e rreziqeve të mundshme”.

“KFOR-i nuk do të lejojë asnjë rastësi dhe do të intensifikojë aktivitetet për të ruajtur sigurinë e vendit, por kjo mund të shihet gjithashtu si një dobësim i sovranitetit të Kosovës”, tha Shala.

Ndërsa Adnan Zujeva, ekspert i sigurisë, e konsideron këtë shtim trupash si një shenjë të dobësimit të sovranitetit të Kosovës dhe të integritetit territorial, duke theksuar se prania e trupave të KFOR-it e dëmton këtë sovranitet.

“Në veri të Kosovës, ka një prani të madhe të trupave të NATO-s, përfshirë ato amerikane, turke dhe polake, ndërkohë që është paralajmëruar që edhe trupa sllovake do të mbërrijnë pas një muaji”.

“Kjo tregon se situata në këtë pjesë të Kosovës mbetet e brishtë”, tha Zujeva në emisionin “Ora 7” në Klan Kosova.

Njëherësh Visar Reça, njohës i sigurisë, shtoi se Asambleja Parlamentare e NATO-s ka informacione më të detajuara për situatën në Kosovë dhe rajon dhe se ky rekomandim për shtimin e trupave ka për qëllim të shmangë befasi për organizatën e NATO-s në rast të ndonjë skenari të mundshëm./Klankosova.tv.

Kryeministri Albin Kurti deklaroi se organet e sigurisë vijojnë të jenë vigjilente pas sulmit në kanalin e Ibër Lepencit në Zubin Potok dhe heqja e masave shtesë të sigurisë nuk është një opsion tani.

Në një intervistë për KosovaPress, Kurti tha se destruktiviteti i Serbisë ka shkuar duke u rritur dhe realiteti i ri, sipas tij në veri, i ka nervozuar.

“Organet tona të sigurisë, inteligjenca jonë përcjell me shumë vëmendje çfarëdo informacioni i cili mund të na tregojë çkado qoftë lidhur me sulmet e tyre të radhës, por unë e di një gjë që ato sulme nuk mund të planifikohen më në Kosovë, nuk mund të iniciohen përbrenda Kosovës. Ato janë sulme të cilat vijnë gjithmonë nga Serbia dhe organizohen atje.”

Duke u ndalur të dialogu mes dy vendeve, Kurti u shpreh se tani është radha e Bashkimi Europian dhe përfaqësues së re të politikës së jashtme Kaja Kallas për iniciativat për rrugën përpara.

Sipas tij, nuk pritet nga Beogradi të bëhet bashkëpunues pa ndërhyrjen e ndërmjetësit si dhe theksoi se marrëveshja bazë dhe aneksi duhet të zbatohen të plota dhe jo të përqendrohen tek Asociacioni.

“Nuk besoj që në qendër të raporteve Kosovë-Serbi është apo duhet të jetë Asociacioni, është njohja reciproke. Nuk mund të flasim për Asociacionin e komunave me shumicë serbe duke braktisur njohjen reciproke. Pra, në qendër të marrëveshjes bazike është së paku njohja reciproke defacto.”

Kurti deklaroi se Perëndimi duhet të sanksionojë Serbinë si e vetmja mënyrë për të parandaluar tensionimin e situatës dhe ekstradimin e Milan Radoiciç, i cili mori përgjegjësinë për sulmin terrorist në Banjskë.

Sipas tij, në të kaluarën, Perëndimi e kishte kërcënuar Vuçiçin me rikthimin e regjimit të vizave dhe largimin e investitorëve gjermanë në janar të vitit 2023 para se të pranonte marrëveshjen e Brukselit.

“Unë besoj që kjo është mënyra për të vepruar me Beogradin nëse perëndimi demokratik seriozisht e sanksionon destruktivitetin e Serbisë atëherë unë jam optimist që edhe Milan Radioçiqin shpejt do të na e dorëzojnë, mirëpo ne nuk kemi levë kundër Serbisë, siç ka Perëndimi.”

Duke u ndalur te zgjedhjet që pritet të mbahen pas një muaji, Kurti tha se Lëvizja Vetëvendosje synon të marr 500 mijë vota dhe të qeverisë e vetme, pasi tek partitë opozitare nuk sheh ndonjë partner të mundshëm koalicioni.

Ai tha se Qeveria nën drejtimin e tij ka shënuar suksese në të gjitha fushat prandaj meriton besimin e qytetarëve për një tjetër mandat.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve mori vendim për certifikimin e Listës së Votuesve brenda dhe jashtë Kosovës për procesin e Zgjedhjeve për Kuvendin e Kosovës, të cilat do të mbahen më 9 shkurt 2025.

Sipas kësaj liste votuesish, numri i qytetarëve me të drejtë vote për këto zgjedhje është 2 milionë e 75 mijë e 868 votues.

Sipas të dhënave të KQZ-së, numri i qytetarëve me të drejtë vote në vendvotime, në Republikën e Kosovës, është: 1 milion e 970 mijë e 944 votues, ndërkaq, numri i qytetarëve që janë regjistruar për të votuar jashtë Kosovës, është 104 mijë e 924.

Arianit Elshani, udhëheqës i këshillit për operacione zgjedhore tha se numri i votuesve, të jetë 999 votues nëpër zona rurale, kurse për zona urbane ai vazhdon të jetë 950.

“Secili votues mund të votoj rreth 10 kandidat, prandaj nuk kemi dashtë të tejkalojmë shifrën e 1 mijë votuesve”, ka thënë Elshani.

KQZ sqaron se votimi me kusht është i përcaktuar vetëm në një qendër të votimit në një komunë, nuk mund të votohet në të gjitha qendrat. sn

Ish-pjesëtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), Hasan Dakaj, ka mbërritur në Kosovë të premten pasdite, pasi u lirua nga paraburgimi në Serbi, ku ishte mbajtur për një vit nën akuza për krime lufte, kanë konfirmuar familjarët e tij.

Dakaj ishte arrestuar më 5 janar 2024 në pikëkalimin kufitar në Merdarë, që lidh Kosovën dhe Serbinë.

Vëllai i tij, Gzim Dakaj, konfirmoi për televizionin Koha se Hasanin e morën të premten rreth orës 17:00 nga pika kufitare në Merdarë.

Mediat lokale publikuan pamje të Hasan Dakajt duke u përqafuar me të afërmit e vet në pjesën kosovare të pikëkalimit kufitar me Serbinë.

Dakaj akuzohej sipas nenit 142 të Ligjit Penal të ish-Jugosllavisë – që ishte në fuqi më 1999 – për krime lufte, privim nga liria e disa personave joshqiptarë, rrahje, torturë dhe vrasje.

Ministria e Jashtme e Kosovës nuk i është përgjigjur pyetjeve të Radios Evropa e Lirë rreth lirimit të Dakajt nga burgu në Serbi.

Lirimi i Dakajt vjen rreth dy muaj pasi autoritetet serbe e liruan në tetor një shtetas tjetër kosovar të mbajtur nën dyshimin për krime lufte.

Sadik Duraku, me shtetësi të Britanisë së Madhe dhe Kosovës, u lirua më 15 tetor, rreth pesë muaj pasi ishte arrestuar nën dyshime për krime lufte më 1999.

Edhe dy shtetas të tjerë të Kosovës gjenden në paraburgim në Serbi, nën akuza për krime lufte: Nezir Mehmetaj dhe Tefik Mustafa.

Muajin e kaluar, Gjykata e Lartë e Serbisë e dënoi me gjashtë vjet burgim Nezir Mehmetajn, nën akuza për krime lufte kundër popullatës civile në fshatin Rudicë të Klinës më 1999.

Autoritetet e Kosovës vazhdimisht kanë kërkuar lirimin e Mehmetajt dhe qytetarëve të tjerë të Kosovës, që janë arrestuar nga Serbia nën dyshime për krime lufte.

Ministria e Drejtësisë e Kosovës në korrik të vitit 2024 kërkoi nga Serbia që të ekstradojë në Kosovë shtetasit kosovarë që mbahen atje.

Por, udhëheqësja e kësaj Ministrie, Albulena Haxhiu, deklaroi se është e vështirë që Serbia t’i përgjigjet pozitivisht kësaj kërkese, për shkak të mosbashkëpunimit të vazhdueshëm juridik.

Departamenti amerikan i Shtetit ka bërë thirrje për proces të drejtë ligjor për personat e arrestuar në Serbi nën akuzat për krime lufte.

Puna e Prokurorisë serbe është kritikuar në të kaluarën.

Sipas Fondit për të Drejtën Humanitare në Serbi, mungesa e transparencës dhe mungesa e informacionit – që duhet të jetë i qasshëm publikisht – e kanë përjashtuar publikun prej këtyre proceseve.

Në raportin e fundit të kësaj organizate është përmendur edhe mungesa e dëshmitarëve. Sipas tij, Prokuroria nuk ka qenë në gjendje të sigurojë asnjë dëshmitar kyç për më shumë se dy vjet në rastet për krime lufte.

Në Raportin e Progresit për Serbinë, për vitin 2023, Komisioni Evropian ka përmendur që “ritmi i gjykimit të krimeve të luftës në Serbi është përkeqësuar në vitet e fundit” dhe se duhet treguar përkushtim të vërtetë për zgjidhjen e rasteve REL

Remitancat e huaja në Kosovë arritën në 1,224 miliardë euro në periudhën janar-nëntor, nga 1,208 miliardë euro në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, tha banka qendrore, duke cituar të dhënat preliminare.

Vetëm në muajin nëntor, remitancat e huaja në Kosovë u rritën me 2.3% krahasuar me një vit më parë, tha banka qendrore e Kosovës në një publikim të të dhënave.

101.3 milionë euro është shuma e mjeteve të dërguara në muajin nëntor të vitit 2024.

Krahasuar me muajin tetor, remitancat nga jashtë ranë me 9.6% në muajin nëntor.

Në vitin 2023, remitancat e huaja në Kosovë u rritën 10% krahasuar me vitin paraprak. sn

Tash kur pritet të hyjë në fazën e tretë, dhe të fundit, të procesit të tranzicionit, Forca e Sigurisë së Kosovës synon që të bëhet me pajisje ajrore. Ministri i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci thotë se janë duke “gjeneruar opsione për furnizimin me helikopterë” dhe sipas tij në ditët në vijim do të kenë “një informacion të qartë se ku është orientimi për helikpoterët”.

Maqedonci flet edhe për situatën e sigurisë dhe rrezikun nga grupet terroriste serbe.

Procesi i transformimit të Forcës, i cili ka hyrë në vitin e shtatë, po zhvillohet sipas planfikimieve, thotë ministri i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci.

“Jemi duke gjeneruar opsione për furnizim me helikopterë dhe besoj që në ditët në vijim do të kemi një informacion më të qartë se ku është orientimi ynë për helikopterët dhe qytetarët normalisht do të jenë të informuar për orientimin tonë dhe për qasjen tonë në raport me helikoptetët dhe gjithmonë synimi ynë është që para përmbylljes së fazës së tretë të tranzicionit, para vitit 2028, të paktën të kemi një pjesë të këtyre aseteve në FSK”, shprehet ai.

Gjatë këtij procesi, Kosova ka blerë dronë e automjete të ndryshme ushtarake. Shteti është fokusuar në investime për sisteme moderne të armatimit, në mesin e tyre edhe blerjen e anti-tankeve “Javelin”.

Me përfundimin e transformimit, FSK-ja pritet të ketë përgjegjësi ruajtjen e sovranitetit dhe integritetit territorial të vendit.

Ministri i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci thotë se Serbia po vazhdon të paraqes kërcënim me vendosjen e 48 bazave të ushtrisë serbe përgjatë vijës kufitare me Kosovën.

Në Rashkë, Nish dhe Vranjë, thotë ai, janë vendosur baza të tjera të cilat nuk janë larg nga territori i Kosovës. Ai konsideron se rreziku për sulme është i mundshëm, marrë parasysh se ende nuk janë ndëshkuar terroristët e sulmit në Banjskë dhe në kanalin e Ibër-Lepencit.

Terroristët serbë sulmuan Policinë e Kosovës në shtator të vitit 2023 dhe vranë rreshterin Afrim Bunjaku, në Banjskë të Zveçanit. Një vit më vonë, mbrëmjen e 29 nëntorit, nga një shpërthim i madh u dëmtua kanali i ujit i Ibër-Lepencit në Varagë të Zubin Potokut.

Autoritetet e Kosovës thanë se sulmi ishte terrorist dhe i kryer nga bandat kriminale të mbështetura prej Beogradit zyrtar.

Maqedonci deklaron se institucionet e sigurisë janë të afta dhe të përgatitura për t’u përballur me çdo kërcënim që tenton të cenojë sovranitetin e vendit.

Ditë më parë, kryeministri Albin Kurti paralajmëroi për sulme të mundshme para dhe pas Vitit të Ri.

“Normalisht që rreziku gjithmonë është theksuar i mundshëm për një arsye të thjesht, për shkak që grupi i cili ka zhvilluar sulmin terrorist të 24 shtatorit dhe që dyshohet që është i implikuar edhe në sulmin e 29 nëntorit kundër infrastrukturës kritike, vazhdon të mbetet i lirë dhe i pandëshkuar në Republikën e Serbisë. Për më tepër Republika e Serbisë, më saktësisht institucionet atje vazhdojnë të lehtësojnë funksionimin e këtij grupi në territorin e Serbisë, duke e mbështetur edhe në aspektin financiar dhe administrativ këtë grup dhe që normalisht që e gjithë kjo është indikacion që ky grup mund të vazhdojë me sulme, dhe sulme terroriste të tilla që ndodhën edhe më herët lidhen shpesh me periudha të caktuara të vitit kur vlerësohet që vigjilenca mund të jetë më e ulët dhe kur vlerësohet që dëmi mund të jetë më i madh. Pra, normalisht që kryeministri i Republikës së Kosovës nuk thotë asgjë pa pasur paraprakisht informacion që drejton në atë drejtim”, tregon Maqedonci.

Ushtria serbe vazhdon të jetë e pozicionuar përgjatë vijës kufitare me Kosovën, thotë ministri i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci.

“Vazhdojnë të mbeten prezente 48 baza të xhandarmërisë dhe ushtrisë serbe, por përveç tyre Serbia ka të vendosur baza të tjera pikërisht në jug të territorit të saj, më saktësisht në Rashkë, në Nish dhe Vranjë, që gjithashtu nuk është distancë e largët nga territori i Republikës së Kosovës. Tri nga katër brigadat e mekanizuara të ushtrisë serbe janë të vendosura në këto baza dhe gjitha këto bazat tjera operacionale që janë përgjatë vijës kufitare, këto 48 bazat, janë një zgjatje operacionale pikërisht e këtyre njësive të mëdha që i kanë të vendosur në jug të territorit të Serbisë. Kjo patjetër që për neve paraqet kërcënim. Gjithmonë kur një shtet i vendos trupat ushtarake, që shteti fqinj në kufi është një kërcënim apo pjesë e një lufte të madhe hibride ku përfshihet edhe aspekti konvencional i kërcënimit”, shprehet ai.

Anëtarësimi i Kosovës në NATO ishte theksuar si çështje e rëndësishme nga autoritetet e Kosovës, sidomos pas sulmeve terroriste në veri.

Kjo çështje është një nga objektivat kryesore të institucioneve vendore, thotë Maqedonci, i cili shton se Forca e Sigurisë së Kosovës po ndërtohet sipas standardeve të NATO-s.

“Pengesë mbetet hezitimi i vendeve mosnjohëse për të mbështetur Republikën e Kosovës për t’u anëtarësuar plotësisht në NATO. Besoj që me një punë që do të bëjmë në të ardhmen edhe kjo pengesë do të evitohet dhe vendi ynë do të jetë pjesë e NATO-s”, shton ai.

Në fund të vitit të kaluar, Kosova ka nënshkruar marrëveshje me prodhuesin turk të industrisë së mbrojtjes për themelimin e fabrikës së municioneve në Kosovë.

Ministri Ejup Maqedonci thotë se në këtë mënyrë Kosova do të pavarësohet në aspektin e municioneve.

“Për herë të parë vendi ynë po fillon prodhimin e municioneve ‘Made in Kosova’, të cilat do të jenë 100 për qind prodhim i Kosovës dhe marka do të jetë markë e Kosovës edhe me prodhimin e tyre, në të ardhmen Kosova do të pavarësohet në aspektin e municioneve sidomos të atyre që shpenzohen më së shumti dhe gjithashtu do të ketë mundësinë që të bëhet vend eksportues duke marrë parasysh kapacitetet e fabrikës që mendohet që të ndërtohet dhe funksionalizohet në Kosovë. Por, edhe mundësitë për prodhuesit privat që gjithashtu qeveria jonë i inkurajon që të investojnë në Republikën e Kosovës në këtë fushë”, deklaron ai.

Kjo fabrikë do t’i ketë makineritë sipas standardeve të NATO-s dhe siç tregon Maqedonci, do të menaxhohet nga një ndërmarrje publike.

Kontrata përfshin edhe trajnimin e stafit nga Republika e Turqisë.

“Me nënshkrimin e kontratës nga kryeministri i Republikës së Kosovës më 16 dhjetor të vitit 2024, kompania shtetërore turke MKE ka marrë përgjegjësinë që të fillojë prodhimin e makinerisë për këtë fabrikë. Por edhe gjithashtu edhe të pjesëve të tjera përcjellëse, është për tu theksuar që nuk është vetëm çështja e linjave të prodhimit. Kosova përmes kësaj kontrate do të ketë mundësinë që të ketë edhe laboratorët për testimin e kualitetit, gjithashtu laboratorët për kalibrimin e atyre municioneve që do të prodhohen nga kjo fabrikë. Është më shumë se një fabrikë, është një kompleks i cili do të krijojë mundësi që edhe në të ardhmen të rritet dhe të bëhen investime të tjera për të rritur kapacitetet e këtij kompleksi dhe për të mos u kufizuar vetëm në dy llojet e municioneve, të cilat planifikohet të prodhohen në fazën e parë. Normalisht që kontrata është e klasifikuar dhe ka informacione të cilat nuk mund të bëhen të njohura për publikun. Mirëpo, çfarë mund të theksojë këtu është se sipas kontratës do të marrë më shumë se një vit dhe më pak se dy vjet për tu funksionalizuar në tërësi fabrika e municioneve 5/56 dhe 7.62, municione këto të cilat më shumti shpenzohen gjatë ushtrimeve”, thekson ai.

Në shtator të vitit të kaluar, Qeveria e Kosovës ka miratuar konceptin për mbrojtje gjithëpërfshirëse Ky koncept synon të integrojë edhe qytetarët në sistemin e mbrojtjes së vendit.

Ministri i Mbrojtjes thotë se gjatë këtij viti prioritet do të jetë implementimi i këtij koncepti.

Qeveria, pjesë e së cilës është Maqedonci, e përfundon mandatin këtë fillimvit, pasi që zgjedhjet e përgjithshme do të mbahen më 9 shkurt.

“Koncepti për mbrojtje gjithëpërfshirëse, programi është miratuar nga Qeveria e Kosovës. Hapat në vazhdim kanë të bëjnë me planet e veprimit. Koncepti për mbrojtje gjithëpërfshirëse nuk është ekskluzivitet vetëm i Ministrisë së Mbrojtjes. Do të përfshijë edhe ministri dhe institucione të tjera. Ne vlerësojmë që gjatë vitit 2025 do të bëjmë planet e veprimit për implementimin e këtij koncepti, normalisht do të duhet që të bëhet një grup ndërministror për të drejtuar zhvillimin e këtij koncepti. Është një koncept që aplikohet në vendet baltike dhe përafërsisht edhe në vendet skandinave dhe që mundëson që qytetarët e Kosovës të kenë rolin e tyre në kuadër të sistemit tonë të mbrojtjes…Ky nuk do të jetë i kufizuar vetëm në angazhimin e qytetarëve në sistemin mbrojtjes. Do të jetë gjithashtu program i cili do të mundësojë që vendi ynë të fillojë të rishikojë çështjen e strehimoreve, infrastrukturës kritike dhe elementeve të tjera”, shprehet ai në intervistën e KosovaPress.

Gjatë vitit të kaluar është validuar edhe regjimenti i dytë i këmbësorisë, që sipas Maqedoncit, ka shënuar arritje për zhvillimin e kapaciteteve të mbrojtjes.

Kosova gjatë këtij viti do të jenë vend pritës i ushtrimit “Defender Europe 2025”, ku do të ketë njësi të Shteteve të Bashkuara të Amerikës por edhe vendeve të tjera partnere./kp/