Në afërsi të kinemasë verore në qendër të Korçës, në një ndërtesë dominuese e me stil eklektik jeton familja Polena. Historia e jashtëzakonshme e familjes Polena është shkruar nga mjekë të shquar që jetuan e punuan që nga gjysma e dytë e shekullit të XIX dhe vazhdon akoma sot prej 4 brezash apo 140 vitesh.Ndër ta është pioneri i mjekësisë moderne shqiptare, doktor Sotir Polena.Nuk ka njeri në Korçë sot që mos të ketë dëgjuar për historinë e tij.Për me shume se 80 vjet kjo ndërtesë, dikur klinika e parë shqiptare rrethohej nga pacientë që udhëtonin nga çdo cep i Shqipërisë për tu mjekuar apo operuar nga dora e doktor Sotirit. Emri i mjekut të dashur korçar ishte kthyer për shqiptarët në simbol shprese, shërimi dhe lehtësim i dhimbjeve. Sot në këtë banesë jetojnë pasardhësit e doktor Sotir Polenës.

Ne intervistë eshte mjeku Adhon Polena, biri i Sotirit,që dje humbi jetën nga Covid.
75-vjeçari e ka të vështirë të na rrëfëje gjithë historinë e krenarisë por dhe te dhimbjes se dinastisë familjare
“Është shume e vështire në një interviste të vetme të përshkruash një rruge kaq të gjatë, është një rrugë 140 vjeçare që vijon…”,-shprehet ai.

Rrëfimin e nis nga gjyshi i tij Kostandin Polena, mjek i shquar të cilit iu dha e drejta nga Perandoria Osmane ta ushtronte profesionin në çdo cep të saj. Ai zgjodhi të ishte kirurgu i parë obstetër në Korçë në spitalin e hapur nga amerikanët në vitin 1916. Jeta e doktor Kostandinit ishte mbushur me tragjedi të paimagjinueshme familjare. Nga tetë fëmijë vetëm dy i jetuan, Nikoja dhe Sotiri. Dhimbja e vuri përfund kur edhe Nikoja 30 vjeçar edhe ai mjek pasi u kthye nga Shtetet e Bashkuara u mbyt me të fejuarën 19 vjeçare Julian në liqenin e Ohrit. Fëmija i vetëm që e gëzonte ishte Sotir Polena.

“I’u dha e drejta e ushtrimit të profesionit në gjithë Perandorinë Osmane në degën e kirurgjisë dhe obstretisë, u kthye në Korçe ku u martua dhe lindën tetë fëmijë. Kostandini vazhdoi punën si mjek këtu në Korçë. Hapi klinikën e parë në vitin 1889. Kryente të gjitha llojet e operacioneve qoftë kirurgjikale, obstretikale operonte sytë, hiqte perdet e syve. Po kështu edhe në patologji. Patën shumë fatkeqesi. Nga tetë fëmijë mbeti vetëm me një fëmije. Humbja e tetë fëmijëve ndodhi në moshë të re, nga 6 vjeç dëri në 30 vjeç. Dy vajza i kanë vdekur brenda një dite, Ishin 6 dhe 8 vjeç. Një djalë humbi jetën kur ishte 17 vjeç, ndërsa një djalë tjetër ia helmuan turqit kur ishte 21 vjeç, kur ishte kthyer nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës pasi kishte mbaruar studimet në universitetin e Harvardit.

Humbi një vajzë tjetër 19 vjeç dhe vdekja e fundit ajo që e tronditi më shumë ishte vdekja aksidentale e djalit tjetër Niko Polena. Pastaj ndodhi një tragjedi e madhe, në Shën Naum, ishin mbledhur shumë intelektualë, ishte elita e Korçës, konsuj të ndryshëm ishte dhe Niko më të fejuarën e tij 19 vjeçare. Fatkeqësisht atje u batua varka dhe ranë të gjithë në liqen. Atje u mbytën nëntë veta, xhaxhai im Niko me gjithë të fejuarën, konsulli serb më të gjithë të shoqen, konsulli grekë me gjithë të shoqen dhe dy marinarët serb. I sollën këtu u bë varrimi, çfarë të të thëm, ishte mars 1930. Në këtë kohë gjyshi mbeti vetëm me të shoqen ishte 75 vjeç, aq sa jam unë sot”,-thotë 75 vjeçari.

Adhon Polena shkëputet nga tragjeditë që kanë ndjekur gjyshin e tij dhe flet për studimet brilante të babait të tij Sotirit në Gjermani.

I diplomuar me nderimet më të larta dhe me mentor shkencëtare të laureuar më pas me çmimin NOBEL, ai spikati me talentin e tij në fushën e kirurgjisë dhe obstetrisë në Europë kudo qe ushtroi profesionin.

I biri Adhoni thotë me siguri se natyra e babait të tij nuk ishte për jetë tipike akademike. Ai e donte jetën në emër të jetës! Me kthimin në Korçë mjeku i ri filloi të shkruante historinë e tij si ndër pionerët e mjekësisë moderne shqiptare.

“Donte macet, qentë ishte njeri i apasionuar pas gjithçkaje, një jetë akademike nuk mund t’i japë këto. Ai vijoi punën në Korçë, paraqiti dokumentet për të ushtruar profesionin këtu, se nuk do të thotë gjë që po të diplomoheshe jashtë në atë kohë e të filloje direkt. Jo, jo nuk të linte njeri ashtu! Në atë kohe ministër i shëndetësisë ka qenë Refat Frashëri, duhet të ekzaminoheshin gjithë dokumentacionet dhe pastaj të jepej e drejta e ushtrimit të profesionit. Fillimisht 2-3 vjet ka punuar si mjek privat, pastaj në gusht të 1933 nisi në spitalin e shtetit në Korçë”

Pas tërmetit shkatërrimtar të vitin 1931, doktor Sotiri punoi me mish e shpirt dhe ndërtoi klinikën e parë në vend. I biri me detaje tregon sa moderne ishte ajo për kohën.

“Ai punonte me mish e me shpirt për popullin. Punonte pa u lodhur, punonte me një profesionalizëm të shkëlqyer. Prandaj mori famë. Në Korçë ai u emërua operator i spitalit të shtetit. Drejtori i spitalit të Korçës në atë kohë vuri re dhe e mori mjek. Filloi punë si kirurg dhe obstetër gjinekolog. Atëherë kirurgët i bënin të gjitha punët.
Përpara se të fillonte në spitalin e shtetit, ai ndërtoi klinikën. Pasi i ndërroi jetë i ati në vitin dhjetor të vitit 1930. Në 14 janar 1931 këtu në Korçë ra tërmet i fuqishëm.

U rrëzua edhe kisha e Shën Sotirit këtu pranë. Madje ai personi që punonte atje e zunë rrënojat e kishës por nuk vdiq. Pasi ra tërmetit, Sotiri ndërtoi disa barraka ai ndërtoi edhe një klinikë. Gjatë kësaj kohe ai ndërtoi këtë pjesën mbrapa e kompletoi.

Është ndër të parat shtëpi të ndërtuar me beton, babai im e projektoi vetë këtë klinikë, përbëhej nga biblioteka, dhoma e vizitave, laboratori, dhoma e sterilizimit, salla e operacionit dhe dhoma post operatore.

Ishin edhe dy dhoma me dhjetë shtretër në total për pacientët. Përpara sallës ishte dhe farmacia. Ishte një korridor I madh ku prisnin pacientët për vizitë dhe vendi ku qëndronte portieri. Se nuk të linte njeri ashtu. Kishte rregulla e ligje atëherë, nuk të linte njeri që mos të zbatoje ligjet. Jo si tani, futesh i paidentifikuar. Ishin edhe dhomat poshtë dhe kjo dhomë që u ndërtua fillimisht. Këtu kanë lindur edhe dy motrat binjake dhe vëllai i madh. Dhomat ishin ndërtua me soleta të shtruara, me pllaka shumë të bukura. Cdo dhomë ishte pajisur me zile telefoni. Ja si tek kjo dhoma mund ta shikosh vendin ku ishin, zile telefon dhe prizë.

Në korridor ishte një tabele e madhe, çdo pacientë I binte ziles dhe dilte numri i shtratit në koridor. Kishte dhe çentral telefonik brenda në shtëpi. Ishte një klinikë moderne për atë kohë. Se sot thotë hajde në klinikë, nuk janë klinika këto, janë kabinete por jo klinika. Fjala klinikë vjen nga kline do të thotë shtrat pra një ambient shëndetësor i pajisur me shtretër. Klinika e babait tim kishte edhe laborator klinik brenda, bëheshin analizat e gjakut, ishte e kompletuar shumë mirë për kohë, ishte e para klinike në Shqipëri. Në vitin 1935 u hap klinka e dytë ku sot është ajo që quhet “Shtëpia me gjethe” në Tiranë. Klinika u hap nga mjeku Jani Basho, ai ishte një mjek i shkëlqyer, ishin njëri më i mirë se tjetëri në atë kohë”.

Doktor Adhoni tregon se babai i tij gjatë luftës së dytë botërore Sotiri ka shpëtuar shumë partizanë nga pushkatimi i sigurt, madje ai ka dëgjuar të thuhej se Sotiri ka shpëtuar edhe Korçën nga shkaterrimi i nazistëve.

Kurrë nuk bëri dallim mes të sëmureve, nuk kishte rëndësi nëse pacienti ishte një partizan, një ballist apo nazist. Sotir Polena kishtë bërë betimin e Hipokratit dhe tek ky betim poltika nuk hynte fare.

“Ai ka sakrifikuar jetën e tij për të shpëtuar të tjerët në Kohen e LIIB. Shumë partizanë në Korçë i merrnin nazistët për t’i pushkatuar. Jo thoshte doktor Sotiri, ata nuk kanë asnjë faj. U dilte garant partizanëve. Ata shpëtonin nga pushkatimi. Në një artikull shkruhej se mjeku Polena në Korçë, i aftë i shkolluar në Greqi dhe Gjermani e ka mirë edhe me partizanët dhe gjermanët. Besohet se ka shpëtuar Korçën nga zjarri. . Ishte e vërtetë kjo. Do ta digjnin gjermanët! Gjermanët thoshnin ne luftojmë me trupat e bijëve tanë, për një gjermanë do vrasim 100. Sotiri i porositi komunistët të bënin kujdes. Korça mund të digjej vërtetë” .

Mjeku me duart e rrufeshme, ky ishte epiteti që e shoqeroi gjatë gjithe jetes doktor Polenen.

Nuk tha kurrë u lodha, ishtë gjithmonë në çdo orë të ditës dhe natës në shërbim të pacientëve madje portieri i spitalit shpesh mendonte se doktori flinte i veshur dhe me kravatë.

Për 23 vjet rresht punoi si drejtor i spitalit të Korçës njëkohësisht ishte kirurgu numër një i saj. I biri thotë ai babai ka kryer gjatë gjithë karrieres 40.000 ndërhyrje. Emri i tij shumë shpejt nisi të përhapej në të gjitha anët e vendit. Sotir Polena arriti të realizonte operacione gati të pamundura për kohën, ndoshta po kaq të vështira edhe për kohët e sotme.

“Babai im ishte drejtori më jetëgjatë i spitalit të Korçës. Qëndroi në këtë detyrë 23 vjet. Deri në 1962 kur doli në pension. Më pas deri në 1966 ishte shefi i kirurgjisë në Korçë. Gjithësej kishte kryer 40.000 ndërhyrje kirurgjikale. Ai ishte optimist, kishte temperament të veçantë. Ishte djalë guximtar optimist, entuziast, I kapur nga një perëndi ky është kuptimi i fjalës entuziast. Në karakterin e tij ishin ndërthurur karakteristikat e mjekut, kishte harmonizuar inteligjencën, kulturën e thellë e gjithanshme, teknika e përsosur kirurgjikale por ai kishtë një shpirt të madh dhe human. Është vlerësuar gjatë gjithë kohës. Ka aplikuar kirurgjinë në të gjithë degët dhe nëndegët e saj, është konsultuar me gjithë pionerët e kirurgjisë moderne në Shqipëri. Ka kryer operacione që edhe në kohën e sotme nuk bëhen.

Një pjesë e operacioneve të rëndësishme mban vulën e tij. Ka aplikuar në të gjitha specialitetet e mjekësisë. Por ai krijoi një armatë infermierësh që kanë punuar më përkushtim të lartë në gjithë vendin, ka përgatitur edhe profesor Koço Gliozhenin etj. Por karakteristika e tij ishte se ishte i gatshëm në cdo rast dhe cdo çast nuk tha kurre u lodha! Ne mes të natës ai ishte gati kur e kërkonin. Ishte gjithmonë në gadishmëri. Fitoi respektin e popullit. Thërritej edhe 2 ose 3 herë gjatë një nate edhe kravatën e lidhte tek dera duke ikur, portieri i spitalit thoshte me humor nuk ka mundësi, doktor Polena fle veshur. Babai shkonte në spital më herët se vetë portieri madje”.

Pajisjet mjeksore qe përdorte doktor Sotiri, i biri 75 vjecar i ruan ende si syte e ballit. Me krenari shpjegon funksionet që kanë pasur dikur. Dëshira e tij është që të krijojë një muze te vogel të mirëfilltë por mundësite nuk jane ende.

Talenti i Sotir Polenes spikati në neurologji, në qepjen e venave, tek ortopedia e deri tek ndërhyrjet e guximshme maksilofaciale dhe gjinekologjike.

Dr. Polena arriti gjithçka jo vetëm se ishte një perfeksionist por edhe se kishte një zemër të madhe.

Për të ishin të gjithë të barabartë nga kopshtari deri tek burrat e shtetit. Enver Hoxha ishte një nga ata persona të cilit i thoshte gjithmonë atë që mendonte. E kishte njohur Hoxhën kur ishte mësues në Liceun e Korçës por një ditë marsi në vitin 1957 diktatori e vizitoi personalisht në këtë dhomë dhe i kërkoi diçka të pazakontë…
“Në mars të vitit 1957 në këtë dhomë ka ardhur, Enver Hoxha me Liri Belishovën. Një episod interesant do ta tregoj. Mamaja ime kur erdhi Enveri në shtepi kafen e bëri tek dhoma e pritjes në syrin e tij edhe pse hasi me habinë e Hoxhës. Madje kafen e parë ia dha babait Sotirit. Mes babit tim Sotirit dhe Enver Hoxhës u zhvillua një bisedë interesante. Enveri pyeti babain: përse nuk bëhesh komunist? Babai i’u përgjigj se “Kanë kaluar 13 vjet që është çliruar vendi, mos dëgjo çfarë të thonë këta që të krehin bishtin, unë do të them të vërtetën. Populli po vuan. Nuk po bëhen ato gjera që kemi diskutuan të dy kur ishim të rinj vite më parë kur ishim të rinj. Për këtë arsye nuk mund të bëhem komunist! Enver Hoxha iu ktheu: ti je mjek, unë jam politikan.

Për këtë ke të drejtë, se mjekësia ka të drejtë të shërojë njerëz, kurse poltika të detyron edhe të vrasësh. Enveri nuk ia merrte për keq, ata llafoseshin “zhveshur”. Babai atë që kishte e thoshte drejtë, e kishte pjesë të karakterit, nuk lëkundej kurrë, por Enver Hoxha nuk ia merrte për keq. Ai e njihte. Enveri i tha më tej “mirë komunist nuk do të bëhesh, e kuptova, por unë dua që ti të bëhesh deputet!” Ishte një periudhë në atë kohë që këta intelektualët të cilët kishin studiuar në perëndim kanë qenë gjithmonë në survejim. Edhe babai im ka qenë në survejim nga Sigurimi i Shtetit. I kanë bërë shumë provokacione. Babai duhej që për hir të poltikës të zbutej pak, shumë deputetë ishin nga radhët e intelektualëve midis tyre ishte dhe babai im. Ai qëndroi deputet vetëm 4 vjet vetëm një legjislaturë Nga viti 1958 deri në vitin 1962”.

Pakush e di se kjo banesë nuk ka qenë vetëm klinika më e famshme e Shqipërisë por pas vdekjes së tij, edhe një shesh xhirimi e Kinostudios. Një fakt tjetër interesant është se doktor Sotir Polena është mishëruar në personazhin e doktorit në filmin “I teti në bronz”

“Ky film në fakt I është kushtuar Fuat Babanit, ai që ishte I teti në bronx. Por midis atyre një nga personazhet kryesor ishte Kristo Borova pra babai im Sotir Polena, Në peridhën e luftës ishte plotë klinka me partizanë. Këtu i vinte në allçi babai që mos të njiheshin, këtu më duket ka qenë edhe Fuat Babani u shtrua dhe ai kishte një këmbë të thyer e të plagosur u mjekua këtu, është ngjarje e vërtetë. Pastaj skenari u zbukurua nga Dritëro Agolli. Këtu janë xhiruar disa filma shqiptarë. Kam sakrifikuar shumë për Kinostudion, u rregulloja ambientin. Ata u miqësuan me mua, ju kam dhënë shumë”.

Gjatë kohës që Sotir Polena punonte me bisturi, preu ne nje moment dorën e tij. Ajo prerje së cilës nuk I dha rëndësinë e duhur iu shndërrua në plagë. I dhënë gjithnjë pas pacientëve të vet, e harroi veten ndërsa ditët kalonin. Vetëm dy vjet më vonë ai u nis drejt spitalit universitar te Vjenës në për të kuruar plagën e bisturisë.
Mjekët austriake u kujdesën për të, bënë të pamundurën, por kirurgu shqiptar nuk mundi të mbijetonte. Kirurgu qe kishte shpëtuar jetën e mijëra shiqptarëve, nuk mund të shpëtonte dot jetën e tij!Sotir Polena nderroi jete në spitalin Universitar të Vjenës më tre korrik të vitit 1967 pa mbushur 65 vjeç.

Kirurgu me duart e rrufeshme ia trashëgoi profesionin fisnik tre fëmijëve të tij e me pas mbesave dhe nipërve. Mesa duket familja e Doktor Polenës nuk do të rreshti kurrë së nxjerri doktorë brez pas brezi gjithmone në shërbim të njerëzve

“Kur vdiq la pas gruan e tij, 6 fëmijë, tre prej të cileve u bënë mjek, të tjerët u bënë arsimtare. La 10 mbesa e nipër 3 prej te cileve u bene mjekë. Në familjen time ka qenë e panderprerë linja e mjekësve. Edhe une mjek jam…”
Ky ishte Doktor Polena, qe nuk pati kohe te clodhej por gjith jeten e kaloi duke punuar per te mirën e njerzve.
Letra e cila ju gjet në xhaketë, në kthimin e trupit të pajetë nga Vjena, citonte rreshtat e fundit të shkruara prej tij, nga filozofi indian Tagore:-Fjeta dhe enderrova qe jeta eshte gezim, u zgjova dhe pashë që jeta është detyre, veprova sipas kësaj dhe nxora si përfundim se detyra është gëzim!

C’pati në dorë e bëri, pa kursim i derdhi energjite e tij per Korçen dhe për mijëra pacientë.

Funerali i tij ishte madheshtor para pallatit të kulturës. Korça e përlotur mori pjesë në atë ceremoni të përmortshme. Ajo përcillte mjekun human bujar e të pa kursyer. Mbi arkmortine e tij ishin vendosur katër urdherat e punës, diplomat, medaljet dhe dekoratat që rrezatonin tek syte e mallëngjyer të mijëra bashkeqytetareve. Korça mburrej me të, ai krenohej për Korçën . Vallë a nuk ishte ky fillimi i rrugës drejt pavdekësise për mjekun human Sotir Polena? A mund të harrohet ai?/korcablog.com

Midis gjashtë fëmijëve ndodhet edhe Dr.Adhon Polena që humbi dje jetën nga Covid.

 Zoti President,

Mora vesh per dhenien nga ana tuaj te dekorates se larte “Kaloresi i urdherit Gjergj Kastrioti-Skenderbeu” kriminelit Mehdi Bushati.

Turp !

Zoti President eshte ne nderin tuaj ta anulloni kete dekorate. Bejeni qe mos t’jua mallkojne DOREN me te cilen firmoset.

Antar i Bordit te Institutit studimit te krimeve te komunizmit

Gezim Peshkepia

Në Shqipëri, një ditë pas protestës së kontrollorëve ajrorë, që çoi në bllokimin e aeroportit të vetëm ndërkombëtar të vendin, sot rinisën fluturimet e emergjencës, ndërsa të premten, sipas deklaratave të ministres së Infrastrukturës Belinda Balluku, rifillojnë dhe linjat e tjera ajrore. Menaxhimi i trafikut, do t’i besohet një grupi kontrollorësh turq, dhe grekë, ndërkohë që kompania Albcontrol, është në kontakte me kontrollorët shqiptarë, për rikthimin e tyre në detyrë. Një hetim i nisur nga Prokuroria çoi të enjten në ndalimin e tre kontrollorëve të cilët dyshohet të kenë organizuar protestën

Një avion i kompanisë Air Albania, me një ngarkesë prej 100 mijë dozash vaksinash, u ul të enjten pasdite në pistën e aeroportit Nënë Tereza, pas njoftimit të autoriteteve se kishin siguruar shërbimin e organizmit të trafikut ajror, të paktën për fluturimet emergjente. Ndërsa të premten, siç bëri të ditur ministrja e Infrastrukturës Belinda Balluku “që nga orët e para të mëngjesit dhe gjatë gjithë ditës, do të filojmë të kemi operime normale në aeroportin e Rinasit, për të gjithë udhëtarët e fluturimeve tregtare. Pra të gjitha kompanitë që janë të skeduluara dhe të gjitha kompanitë charter që operojnë në Republikën e Shqipërisë”.

Ministrja nuk bëri të ditur se si do të bëhej e mundur në kushtet e mungesës së kontrollorëve. Këtë e zbuloi në mbrëmje kryeministri Edi Rama gjatë një interviste për televizionin ABC NEWS. “Sot gjithshka në kontroll. Kemi patur përgjigje nga kontrollorët e Turqisë. Nesër mbërron dhe një grup nga Greqia. Do punojnë bashkë për të garantuar vijimin e punës. Do të qëndrojnë këtu dhe është një akt i mirëfiltë solidariteti në kushte shumë të rënda dhe të pakuptueshme për askënd”, shpjegoi kryeministri. Ai bëri të ditur se dhe një pjesë e kontrollorëve shqiptarë “janë kthyer në punë, të gatshëm për të nisur punën” duke nënvizuar se “kjo nuk mbaron me kaq. Do të bëhet një proces shumë i vëmendshëm”, mbi atë çka ndodhi.

Edhe aeroporti “Nënë Tereza”, njoftoi mbrëmjen e së enjtes rinisjen e aktivitetit, duke publikuar oraret e fluturimeve si në nisje ashtu dhe në mbërritje.

Specialistët turq dhe grekë do të zëvendësojnë kolegët e tyre shqiptarë, të cilët të mërkurën nisën një protestë të paprecedentë për shkak të një vendimi të shoqërisë Albcontroll të prilllit të vitit të kaluar për thuajse përgjysmimin e të ardhurave të tyre mujore, si pasojë e rënies së fluksit të fluturimeve në situatën e pandemisë.

Fillimisht ishte një grup i vogël kontrollorësh që deklaroi paaftësinë për të punuar për shkak të stresit financiar. Por nisja e procedurave të shkarkimit nga puna për ta, u bë shkak, që me të njejtin arsyetim, atyre t’u bashkoheshin dhe kontrollorë të tjerë.

Autoritetet folën sërish të enjten për “një grevë të paligjshme, me një prapavijë politike në prag të zgjedhjeve të 25 prillit” dhe reaguan gjithashtu me gjuhën e forcës. Policia ushtarake mori nën ruajtje kullën e trafikut ajror, ndërsa kontrollorëve që nuk kryenin detyrën ju kërkua të largoheshin nga mjediset e punës.

Albcontrol ngriti padi të mërkurën pasdite ndaj disa prej kontrollorëve, të konsideruar si “organizatorë të kësaj proteste”. Prokuroria e Tiranës nisi menjëherë veprimet e para, dhe në polici u shoqëruan të paktën 24 kontrollorë. Ndërsa 21 prej tyre u lanë të lirë gjatë ditës së sotme, për tre të tjerë është nxjerrë një urdhër ndalimi nën akuzën e “shpërdorimit të detyrës” në bashkëpunim. Menjëherë më pas avokati i tyre Rezart Kthupi, tha se “kjo akuzë nuk mund të ngrihet ndaj një punonjësi të një shoqërie anonime. Gjykoj se kjo mund të ngrihet vetëm ndaj një punonjësi që ushtron një funksion në një institucion shtetëror për shpërdorim detyre shtetërore. Nuk e di se me çfarë arsyeje prokuroria gjen këtë si vepër penale për të ngritur akuzën”.

Sipas procesverbalit të ndalimit, ku citohen dhe komunikime telefonike, të tre kanë “ndikuar te vartësit e tyre, për të plotësuar formularin e paaftësisë së përkohshme për punë me qëllim shmangien nga detyrimi ligjor për të ushtruar detyrën”. Për ndalimin e tyre pritet të shprehet gjykata.

Në Shqipëri Prokuroria e Përgjithshme ka nisur proçedurat për verifikimin e 30 kandidatëve për deputetë nga 1900 që janë gjithsej pas kërkesës së KQZ. Ky numër që mund rritet pasi verfikimet paraprake në institucionin që menaxhon zgjedhjet vazhdojnë. Përfaqësues të organit të akuzës i thanë Zërit të Amerikës se hetimet jashtë vendit paraqesin problematika, pasi ligji i dekriminalizimit siç thonë ata, është unik dhe mjaft vende nuk gjejnë bazë ligjore për të kthyer përgjigje. Studiuesit e konsiderojnë të dështuar ligjin e dekriminalzimit ndërsa përfaqësues të partive thonë se i kanë shfrytëzuar të gjitha filtrat për të ndaluar kandidimin e individëve me të shkuar kriminale.

Në Shqipëri debati për pastrimin e politikës nga eksponentë me rekorde kriminale vazhdon edhe pse kanë kaluar afro 6 vjet nga miratimi i ligjit që garanton integritetin e personave që zgjidhen emërohen ose ushtrojnë funskione publike i njohur si ligji i dekrminalizimit, i cili në atë kohë u mendua se do ishte i përkohshëm. Sot ka një diskutim mbi cilësinë e parlamentit të ardhshëm që ka nisur me verifikimin e afro 1900 kandidatëve nga KQZ. Ky institucion thotë se ka përfunduar verifikimin paraprak për dhe se për 30 kandidatë i është drejtuar prokurorisë së përgjithshme për verifikim të thelluar, bazuar në indicie dhe fakte të bëra publike.

“Bazuar në të dhënat e drejtorisë së gjendjes civile, të drejtorisë së burgjeve për gjendjen gjyqësore, bazuar dhe në të dhënat që kandidatët kanë deklaruar në formularin e dekriminalizimit, kur është rasti ne kërkojmë hetim të thelluar. Ose dhe kur ka fakte të bëra publike për kandidatë të caktuar siç ishte rasti i Tom Doshit, por dhe disa raste të tjera të bëra publike nga parti politike të ndryshme”- u shpreh për Zërin e Amerikës, Ilirjan Celibashi, Komisioner shtetëror për zgjedhjet.

30 kandidatët për deputetë nën verifikim i përkasin 9 subjekteve politike, 5 kandidatë nga Aleanca ABEKO, 2 nga Bindja Demokratike, 2 nga Lëvizja për Ndryshim, 1 nga Lëvizja e Re, 6 nga LSI, 2 nga Nisma Thurrje, 4 nga Partia Demokratike, 3 nga Partia Socialiste, 3 nga Partia Social-Demokrate dhe dy janë të pavarur. Në formularët e dekriminalizimit të dorëzuar në KQZ shumica prej tyre kanë deklaruar dëbime nga një vend i huaj, dënime, dhe ndalime brenda dhe jashtë vendit.

Prokuroria e Përgjithshme i tha Zërit të Amerikës se ka nisur verifikimet e thelluara, për 30 kandidatët për deputetë sipas kërkesës së KQZ duke iu drejtuar Ministrisë së Brendshme. Për kandidatin të PSd Tom Doshi organi i akuzës i është drejtuar ambasadës së SHBA, mbi informacionet që kjo ambasadë disponon nisur nga fakti që ambasadorja amerikane Yuri Kim, ka bërë thirrje të përsëritura për të penguar rikandidimin e tij. Për 25 nga 30 kandidaë për deputetë Prokuroria e Përgjithshme ka kërkuar informacione nga zyra e interpolit në Tiranë përmes Drejtorisë së përgjithshme të policisë, një sinjal që ngre dyshime për përfshirjen e tyre në vepra panale jashtë kufijve të Shqipërisë. Zyrtarë të organit të akuzës thonë se kanë hasur në të shkuarën disa problematika për raste të ngjashme në verifikimet jashtë vendit.

“Ky proçes përfshin një hetim i cili pavarësisht se është i plotë dhe i thelluar, është i natyrës administrative, nuk është i natyrës penale. Ndërkohë marrëdhëniet jurdiksionale me jashtë, parashikojnë që ne mund të bashkëpunojmë me autoritete të shteteve të tjera, vetëm në rastin e një hetimi penal. Dhe është e kuptueshme, që hetimi në këtë rast nuk është penal, pra ne mbledhim informacione të karakterit administrativ. Kjo e bën pak të vështirë proçesin, pasi shumë shtete nuk kanë bazë ligjore, se ku të mbështeten për të kthyer një përgjigje. Që nga 2016 dhe deri më sot, ka patur mjaft raste, ku hetimet që bëhen nga sektori i dekriminalizimit, kanë qëndruar të pezulluara, për shkak të moskthimit të përgjigjeve, qoftë dhe nga autoritetet policore me të cilat ne bashkëveprojmë me marrëveshje ndërkombëtare, pasi nuk gjejnë bazën ligjore për të kthyer përgjigje dhe kanë mbetur të mbartura nga vitet e kaluara”- u shpreh për Zërin e Amerikës Pranvera Pustina, Prokurore, Drejtore e Kabinetit të Prokurorit të Përgjithshëm.

Prokuroria ka afat deri në 3 muaj për të kryer verifikimet, por vonesat e përgjigjeve nga autoritetet jashtë vendit, mund ta zgjasin edhe me vite proçesin. Studiuesit thonë se proçesi i dekriminalizimit ka dështuar sepse individët e inkriminuar kanë mbështetje politike.

“Është një proçes i cili nuk ka një limit kohor përfundimar dhe si i tillë do të jetë shumë e vështirë për të patur një përgjigje nëse në parlamentin e ardhshëm do të kemi ose jo individë me rekorde kriminale. Pyetja është- Si është e mundur që individët me rekorde kriminale, sërish kanë kurajon për të hyrë në politikë dhe për të kandiduar, kur e dinë se një ditë do përballen me lgjin. Kjo do të thotë, se ata kanë garanci, që proçesi do zgjasë shumë dhe nuk do ketë verifikime, ose duan të përfitojnë maksimalisht nga politika duke shpresuar që letrat e tyre nuk do gjenden”- i tha Zërit të Amerikës Afrim Krasniqi, Drejtor ekzekutiv i Institutit të Studimeve Politike

PS në qeverisje, ka në proçes verifikimi nga Prokuoria tre kanidatë dy prej të cilëve në formularin e dekriminalizimit kanë deklaruar se janë dëbuar nga një shtet i huaj dhe tjetri ka deklaruar se ka qenë nën hetim në Gjermani. Zyrtarë të kësaj force politike mohojnë të kenë neglizhuar filtrat partiakë të verifikimit dhe nënvizojnë se përgjegjësia ligjore është individuale.

“Partitë politike nuk janë organe hetimore, nuk kanë as struktura për këtë çështje. E rëndësishme për një parti është vullneti i qartë për të respektuar ligjin dhe ky vullnet është shprehur në mënyrë periodike nga Kryeministri Edi Rama. Patjetër që është bërë një verifikim, aq sa është e mundur dhe për aq sa kapacitet ka një parti politike për ta bërë, por vullneti politik është i rëndësishëm. Prandaj është bazuar i gjithë proçesi në vetëdeklarim. Çdo kandidat, kur bën vetëdeklarimin, është nën përgjegjësi penale për çfarë deklaron”- tha Plarent Ndreca kandidat i PS për deputet, Qarku Tiranë.

PD në opozitë ka në verifikim nga Prokuroria 4 kandidatë, tre prej të cilëve kanë deklaruar në formularin e dekriminalizimit dënim në Itali dhe dëbim nga Zvicra dhe Gjermania ndërsa për një tjetër KQZ është bazuar në kërkesën për hetim të thelluar në disa fakte të bëra publike. Përfaqësues opzitës thonë se për një kandidat të saj është kryer më herët verifikimi i thelluar dhe se ai rezulton në përputhje me ligjin.

“Dua të garantoj të gjithë opinionin publik në Shqipëri, se kandidatët tanë i janë nënshtruar filtrit të verifikimit për cilësitë e tyre të integritetit të tyre profesional dhe moral. Ndërkohë jemi duke bërë gjithçka, gjatë kësaj periudhe të fushatës zgjedhore, për të garantuar standardet për zgjedhje të lira dhe të ndershme”- u shpreh për Zërin e Amerikës Gazmend Bardhi, Sekretër i Përgjithshëm i PD.

Studiuesit thonë se eksponentë me të shkuar kriminale kanë mbështetje politike, gjë që sipas tyre shpjegon faktin se në këtë fushatë individë të inkriminuar, ose kandidojnë ose janë pjestarë të stafeve elektorale, gjë që siç shprehen studiuesit, u jep atyre më tepër pushtet se vetë kandidatët për deputet. Impakti i proçesit të dekriminalizimit në publik është ende minimal. Sot askush nuk ka garanci nëse në parlamentin e ardhshëm do ketë ose jo të zgjedhur me rekorde kriminale.

Ish-të përnddjekurit politikë kanë reaguar të revoltuar pas dekorimit të Mehdi Bushatit nga Ilir Meta, me titullin “Kalorës i Flamurit”, si figurë  e rëndësishme e sportit shqiptar.

Shoqata Antikomuniste e ish-të përndjekurve politikë thotë se personi që Meta ka dekoruar, është autor i shume krimeve të komunizmit, arrestime, torturime e dënime të shumta politike gjatë diktaturës komuniste dhe një nga drejtuesit e lartë të organizatës kriminale e terroristë Sigurimi i Shtetit.

Letra e plotë e te perndjekurve politikë:

Z. President! Me indinjatë të thellë morëm vesh dekorimin nga Ju me titullin e lartë “Kalorës i Flamurit: të një prej xhelatëve  me famëkeq te Sigurimit te Shtetit Mehdi Bushati.

Personi qe ju keni dekoruar është autor i shume krimeve te komunizmit , arrestime ,torturime e dënime të shumta politike gjatë diktaturës komuniste dhe një nga drejtuesit e lartë te organizatës kriminale e terroristë Sigurimi i Shtetit. Krimet e tij ne ligjin shqiptar dhe atë ndërkombëtar klasifikohen si “krime kundër njerëzimit dhe gjenocid “ dhe nuk parashkruhen. Ne kemi qindra prova, dokumente zyrtare e dëshmi publike te viktimave që provojnë autorësinë e krimeve të tij

Vlerësojmë se ky veprim i juaji ( jo i vetmi ) është një fyerje publike e zyrtare nga na e kreut të shtetit Shqiptar ndaj viktimave të krimeve  komunizmit dhe çdo qytetari tjetër të ndershëm të këtij vendi .

Akti Juaj është në shkelje të ligjit kushtetues, konventave ndërkombëtare parimeve të lirisë dhe demokracisë, vlerave të demokracisë perëndimore e moralit qytetar.

Nuk mund të pretendoni të jeni garant i kushtetutës, lirisë dhe demokracisë kur me veprime te tilla nderoni e respektoni  te kundërtën e këtyre . gjene me të keqe që i ka ndodhur ndonjë herë në histori kombit e popullit shqiptar. Dekorimi nga ana Juaj i hanxharëve te përgjakur të diktaturës komuniste është një akt  i pa pranueshëm nga na jonë dhe prova që shteti shqiptar dhe ju personalisht nuk jeni shkëputur nga diktatura komuniste  e sa e keni vullnetin politik për ta bere këtë

Dua tiu kujtoj ato që iu thash sy për sy faljen time gjatë ceremonisë se dekorimit te dy të mbijetuarave të kampit komunist të shfarosjes ne Tepelene në 23 Gusht 2018 : ” …Z, President është këtu edhe për të dekoruar disa të mbijetuar të Kampit te Tepelenës dhe shumë mirë po bën . Por ka ndodhur në të shkuarën, shpresoj të mos ndodh më, që institucionet shtetërore Presidenti ,qeveria etje sa here që dekorojnë njerëzit tanë, viktimat e krimeve te komunizmit, shkojnë ne Tirane dhe dekorojnë edhe autoret e këtyre krimeve. Sot Enver Hoxha dhe gjithë banda e tij kriminale janë heronj dhe tituj te tjerë, te dhëna nga shteti shqiptar .Shpresoj qe kjo te mos përsëritet më….ndajeni mendjen ,o me viktimat o me xhelatët …”.

Me këtë dekorimin por edhe te tjerë me parë duket që Ju e keni marrë vendimin tuaj për të qenë me xhelatët. Z. President! Dy javë më parë kam kërkuar nga Ju të dekoroni një nga legjendat e gjalla të qëndresës sonë antikomuniste, ish të burgosurin politik Qani Sadiku, nënkryetar i Këshillit Kombëtar e Shoqatës Antikomuniste e te Përndjekurve Politik te Shqipërisë. Pas dekretit tuaj për te dekoruar një xhelat nga me famëkeqit të “ Sigurimit të Shtetit “ e tërheq përfundimisht kërkesën time për dekorimin e z. Sadiku .

Nuk mundet ti jepni te njëjtën dekorate edhe xhelatëve edhe viktimave e martirëve, kjo është me shume se hipokrizi. Për ne është një krim i komunizmit më shumë.  Sa të jem unë kryetar i të përndjekurve politikë antikomunistë dhe ju President i Republikës kjo nuk do të ndodhe me në asnjë rast e rrethanë.

Në Shqipëri, Prokuroria e Përgjithshme i tha sot Zërit të Amerikës, se i është drejtuar zyrtarisht ambasadës amerikane për të kërkuar informacion mbi deputetin Tom Doshi i cili rikandidon edhe në zgjedhjet e 25 Prillit

Zoti Tom Doshi është në listën e 28 kandidatëve që Komisioni Qëndror i zgmjedhjeve i ka nisur për verifikim Prokurorisë së Përgjithshme. Pak ditë më parë kryetari i KQZ-së Ilirjan Celibashi shpjegoi se “në rastin e zotit Doshi KQZ ka marrë shtysën nga të dhëna publike, që e nxitin t’i kërkojë prokurorisë informacione të tjera, veç atyre që ai ka dhënë në formularin e vetëdeklarimin, për të bërë vlerësim më të plotë mbi përputhshmërinë e kandidimit të tij për deputet. Por edhe në formularin e vetëdeklarimit ka të dhëna që shërbejnë si indicie për KQZ-në, për të kërkuar hetim të thelluar për kandidatin” – tha zoti Celibashi.

Në letrën drejtuar ambasadës amerikane, Prokuroria e Përgjithshme kërkon të dijë informacionet që kjo ambasadë disponon rreth zotit Doshi, nisur dhe nga fakti që Departamenti amerikan i Shtetit në Prill të vitit 2018, vendosi që t’i ndalojë hyrjen në Shtetet e Bashkuara zotit Doshi dhe anëtarëve të tjerë të familjes së tij. Ndërkaq, ambasadorja amerikane Yuri Kim, ka bërë thirrje të përsëritura për të penguar rikandidimin e zotit Doshi.

Pas përgjigjes nga ambasada amerikane, Prokuroria shpjegon se do të vlerësojë hapat e mëtejshëm, në varësi të informacionit që do të marrë. Ndërkohë ajo ka nisur veprimet për kandidatët e tjerë, duke kërkuar fillimisht informacion nga të gjitha institucionet vendase. Bëhet fjalë për 5 kandidatë nga Aleanca ABEKO, 2 nga Bindja Demokratike, 2 nga Lëvizja për Ndryshim, 1 nga Lëvizja e Re, 6 nga LSI, 2 nga Nisma Thurrje, 4 nga Partia Demokratike, 3 nga Partia Socialiste dhe 3 nga Partia Social-Demokrate.

Dy partitë kryesore të Shqipërisë, Partia Socialiste (PS) dhe Partia Demokratike (PD) të enjten kanë hapur zyrtarisht fushatën zgjedhore për zgjedhjet e përgjithshme të 25 prillit.

Partia Socialiste, e cila mblodhi vetëm kandidatët për deputetë, e nisi fushatën zgjedhore në Sheshin “Skënderbej”.

Kryetari i Partisë Socialiste, Edi Rama, njëherësh kryeministër i Shqipërisë, gjatë fjalës së tij kërkoi “timonin” për drejtimin e vendit për herë të tretë me qëllim, siç tha ai, çuarjen përpara të reformave të nisura.

“Mandati i tretë i Partisë Socialiste nuk është një qëllim në vetvete, mandati i tretë i PS-së nuk është për PS-në dhe për ata që PS-në e përfaqësojnë si deputetë, ministra, kryetarë bashkish; mandati i tretë i PS-së nuk është për karrigen e askujt, por mandati i tretë është që Shqipëria të mos kthehet kurrë mbrapa. Mandati i PS-së bën të pakthyeshme të gjitha reformat…E kundërta do të thotë humbje e të gjithë përpjekjeve dhe sakrificave dhe kthim me siguri, aty ku Shqipëria nuk duhet të kthehet më”, tha ai.

Kryeministri bëri krahasimin mes partisë që ai drejton dhe PD-së, ku deklaroi se “edhe sonte po e bëjmë dallimin e madh”, duke theksuar se Partia Demokratike nuk respektoi rregullat e vendosura për mospërhapjen e pandemisë së COVID-19.

“Edhe sonte po e bëjmë dallimin e madh. Ne dhe ata u vumë sot përpara syve njerëzve si dy kartolina. Mjafton t’i shohësh për të kuptuar ndryshimin e madh dhe hendekun që ndan ne dhe ata në marrëdhënien tonë me njerëzit dhe shtetin. Këtu ka respekt për shtetin, për ligjin, për rregullat që i kemi vënë të gjithë bashkë dhe i kemi pranuar të gjithë bashkë. Ndërkohë, atje nuk ka respekt për shtetin, për ligjin, rregullat dhe njerëzit. Këtu ka përgjegjshmëri qytetare, njerëzore dhe familjare, ndërsa atje sundon papërgjegjshmëria”, deklaroi Rama.

Në Sheshin “Nënë Tereza”, pak metra dhe pak minuta më larg, Partia Demokratike mblodhi qindra simpatizantë të partisë me flamuj kombëtarë dhe atë të partisë, dhe u kërkoi qytetarëve të Shqipërisë udhëheqjen e shtetit.

Me parullën “Shqipëria fiton”, kryetari i subjektit më të madh opozitar në vend, Lulzim Basha, bëri thirrje kundër qeverisë dhe kryeministrit Edi Rama.

Basha në fjalimin e tij tha se prioritet i tij do të jetë përmirësimi i jetës së qytetarëve dhe anëtarësimi i vendit në Bashkimin Evropian.

“Edhe 31 ditë për të nisur së bashku rrugën e ndryshimit të Shqipërisë; zhvillimit, punësimit, mirëqenies dhe integrimit në familjen evropiane. Ju keni marrë një vendim shumë të rëndësishëm. T’i japim së bashku fund tranzicionit shqiptar dhe të hapim një faqe të re të historisë moderne të Shqipërisë; të mundësojmë që më të mirët e të ndershmit të drejtojnë fatet e vendit, se Shqipëria ka nevojë më shumë se kurrë për punë nder e ndryshim rrënjësor”, tha Basha.

Kryetari i opozitës tha se shqiptarët “meritojnë më mirë se kaq”.

“Po zhvillojmë një betejë kundër vetes. Shumëkujt i ka humbur besimi dhe shumëkush mendon se ky vend nuk ndryshon. Për të gjithë këta unë pyes a është kjo që ne meritojmë a është papunësia e mjerimi, largimi i rinisë ajo që meritojmë? A është ky fati i shkruar për secilin prej nesh? Jo. Nuk ka gënjeshtër më të madhe se kjo”, u shpreh Basha.

Ndryshe nga PS-ja dhe PD-ja, Lëvizja Socialiste për Integrim (LSI) nuk organizoi ndonjë tubim kryesor, por ka vendosur të mbajë takime të vogla me qytetarë. Kryetarja e LSI-së, Monika Kryemadhi ka planifikuar takime në Divjakë, ndërsa kandidatët për deputetë në Tiranë kanë vijuar me rutinën e zakonshme me mbledhje në mëngjes dhe takime në terren.

Shefi i Delegacionit të BE-së, Luigi Soreca dhe shefat e misioneve të Shteteve Anëtare të BE-së në Shqipëri, përmes një deklarate të përbashkët kanë thënë se po ndjekin nga afër përgatitjet e zgjedhjeve parlamentare dhe fushatës elektorale.

“Nisja e fushatës zyrtare është rasti që partitë politike dhe kandidatët t’i përqendrojnë debatet e tyre te programet përkatëse politike dhe reformat që synojnë të paraqesin për të përmirësuar jetën e të gjithë qytetarëve”, thuhet në deklaratën e tyre.

Ata bëjnë thirrje që zgjedhjet të jenë transparente, gjithëpërfshirëse, të lira dhe të ndershme, si dhe të respektohet rezultati i tyre.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve bëri të mërkurën thirrje që partitë dhe institucionet të respektojnë Kodin Zgjedhor dhe të shmangin përdorimin e aseteve publike për fushatë.

Në anën tjetër, Komiteti Teknik i Ekspertëve nuk i ndryshoi masat kufizuese për pandeminë, duke ndaluar për të paktën dy javë të tjera grumbullimet me më shumë se 10 persona.

Presidenti i kompanisë amerikane që synon futjen e Gazit të Lëngshëm Natyror (GNL) në Shqipëri, thotë se ky burim energjie do të plotësonte nevojat për energji në vend dhe do ta kthente atë në një pikë për eksportin e tij në vende të tjera të Ballkanit.

Steven Kobos, president dhe shef ekzekutiv i kompanisë Excelerate Energy me bazë në Teksas, tha për Zërin e Amerikës se deri në tremujorin e tretë të këtij viti, pritet të përfundojë studimi i fizibilitetit për projektin dhe puna pritet të fillojë në vitin 2023.

Në bazë të Memorandumit të Mirëkuptimit të nënshkruar këtë muaj mes Shqipërisë dhe kompanive amerikane ExxonMobil dhe Excelerate Energy parashikohet që termocentrali i Vlorës të konvertohet me gaz, si dhe do të shqyrtohet mundësia e zgjerimit të tij.

Sipas zotit Kobos ndërtimi i këtij impianti me gaz natyror do t’u përgjigjej mungesave të energjisë elektrike në Shqipëri, e cila varet ne pjesën dërrmuese nga kushtet e motit.

Ai tha gjithashtu se kjo është zgjidhja e duhur për të përdorur energji të pastër.

Kompania Excelerate Energy ka përvojë në shpërndarjen e Gazit Natyror të Lëngshëm me terminale lundruese dhe ofron shërbime të integruara për gjithë procesin, që nga zhvillimi i infrastrukturës deri tek furnizimi me gaz.

Excelerate ka zyra në Abu Dabi, Buenos Aires, Daka, Doha, Dubai, Rio de Zhaneiro, Salem, Singapore, Çitagong dhe Washington, DC.

Zëri i Amerikës: Zoti Kobos, ExxonMobil dhe Excelerate nënshkruan një memorandum me Shqipërinë për të bërë një studim fizibiliteti në lidhje me një projekt të mundshëm zhvillimi për Gaz Natyror të Lëngshëm (GNL). Çfarë përfshin ky projekt?

Steven Kobos: Për sa i përket studimit të fizibilitetit, ne kështu e fillojmë çdo projekt, duke studiuar sfidat inxhinierike, vend-ndodhjen, aspektin ekonomik etj. Kështu që në bazë të Memorandumit, ne do të studiojmë dhe analizojmë nëse ka një potencial për Gaz Natyror të Lëngshëm si burim energjie, që natyrisht do të përfshijë zhvillimin e një terminali për importin e GNL-së. Po ashtu edhe përshtatjen e termocentralit ekzistues të Vlorës ose zgjerimin e tij në mënyrë që të funksionojë me gaz. Ky është një element kritik. Dhe përveç kësaj, të identifikojmë mënyrën më të mirë për ta përdorur atë bazë për të zgjeruar shpërndarjen e GNL-së nga ai terminal importi si në Shqipëri, edhe më tej në rajonin e Ballkanit. Pra këtë do të bëjmë, do të analizojmë aspektin inxhinierik, koston, mundësinë për të investuar kapital etj.

Zëri i Amerikës: Cili është afati kohor për këtë studim dhe për projektin dhe cilat janë disa nga fazat kryesore?

Steven Kobos: Kjo është pjesa ku ne duam të jemi shumë të saktë. Duhet të studiojmë siç duhet anën inxhinierike, matjet dhe koston. Unë parashikoj që t’ia dorëzoj Ministrisë (së Infrastrukturës) analizën në tremujorin e tretë të këtij viti, 2021. Dhe duke u nisur nga përvoja e punës e kompanisë Excelerate në gjithë botën, mendoj se projekti për GNL-në mund të fillojë në vitin 2023.

Zëri i Amerikës: Çfarë kapaciteti do të ketë terminali i importit?

Steven Kobos: Mënyra më e mirë për t’u përgjigjur është që ne do t’i marrim masat për zgjidhjen më të mirë. Nuk ka asnjë problem për të përmbushur çdo lloj kërkese. Disa nga terminalet tona lundruese përpunojnë (mbajnë) 28 milionë metra kub gaz të lëngshëm në ditë, në disa nga tregjet me kërkesat më të larta. Disa janë më të vogla por do të shohim se cila është zgjidhja optimale, në mënyrë që energjia të jetë e përballueshme. Por i gjithë ky program duhet të jetë i përballueshëm dhe këtu është avantazhi i terminaleve lundruese, siç janë shumica e terminaleve tona të importit në të gjithë botën, që e ulin koston në mënyrë masive. Kjo të lë kohë që të hidhet në treg më me shpejtësi, që projekti të përmbyllet më shpejt. Ne gjithmonë orientohemi nga pyetja se cila është zgjidhja e duhur.

Nëse kërkesa për Ballkanin është më e vogël, ne nuk do të ofrojmë një zgjidhje si për Brazilin për shembull. Kështu që ne do të shohim një zgjidhje me përmasa të përshtatshme për rajonin.

Por ne mund të përmbushim çdo lloj nevoje, deri tek më e madhja. Të gjitha palët duhet të fitojnë.

Zëri i Amerikës: Çfarë do të ofrojë ky projekt për Shqipërinë?

Steven Kobos: Vlora u zgjodh nga ministria, por për mua ka kuptim si vend ankorimi. Por le të flasim fillimisht se çfarë po përpiqemi të sigurojmë për Shqipërinë me GNL-në? Shqipëria është një vend unik përsa i takon burimeve të larmishme të energjisë. Në gjithë botën po bëhen përpjekje për të hequr dorë nga karboni dhe qymyri. Dhe Shqipëria është e veçantë me këtë përqendrim të gjenerimit të energjisë së ripërtëritshme, përmes hidroenergjisë sa saj. Është diçka e mrekullueshme. Shumë vende do të dëshironin të kishin atë nivel prodhimi të energjisë së ripërtëritshme ndërsa shkojmë drejt dekarbonizimit.

Nga përvoja jonë në botë kemi arritur në përfundimin se Gazi Natyror i Lëngshëm është i përkryer për këtë lloj kombinimi burimesh. E shohim edhe në Brazil ku ka shumë hidrocentrale. Ka një farë varësie tek stinët, me mungesa furnizimi të mjaftueshëm kur ka thatësira. Dhe mbi të gjitha me prodhimin e energjisë, ke nevojë për vazhdimësi dhe qëndrueshmëri, si edhe për kosto të përballueshme. GNL do të ndihmojë në këtë drejtim dhe do të thoja se është një plotësues i përsosur për burimet e ripërtëritshme, pasi sasia e tij mund të rritet dhe të ulet në varësi të prodhimit të energjisë së rinovueshme. Kjo do ta lejojë Shqipërinë të plotësojë nevojat e saj në momente kur luhatja e natyrshme e energjisë së ripërtëritshme është ndoshta e pamjaftueshme për nevojat e brendshme të Shqipërisë dhe njëkohësisht të bëhet eksportues i energjisë në vendet përreth.

Studimi do të analizojë se në cilat tregje do të depërtojmë dhe cili është mekanizmi më i mirë për të arritur në tregje të ndryshme? Por mendoj se është diçka për të cilën të gjithë në Shqipëri mund të krenohen pasi do të krijojë qëndrueshmëri më të madhe tek energjia e ripërtëritshme dhe së dyti do të luajë rol për zëvendësimin e qymyrit në vendet fqinje.

Më duhet të theksoj këtu, se këtë bën Gazi Natyror i Lëngshëm, ne zëvendësojmë qymyrin dhe nëse bota synon të përmbushë qëllimet e saj për të ulur sasinë e karbonit, objektivat e Marrëveshjes së Parisit, etj, ne do të duhet të ngadalësojmë shtimin e projekteve të mëtejshme të qymyrit dhe të zhvendosim projektet ekzistuese të qymyrit.

Zëri i Amerikës: Kur i merrni këto vendime dhe hyni në këto marrëveshje, a merrni parasysh gjithashtu se cila është situata në përgjithësi në vend?

Steven Kobos: Ne investojmë në tregjet ku shërbejmë. Dhe sigurisht, nga të gjitha vendet, që ne shërbejmë, kemi interes të jemi në një treg të mirë. Dhe zakonisht kjo nënkupton respektimin e shtetit ligjor, nënkupton qëndrueshmërinë.

Padyshim që Shqipëria është një vend shumë pro-amerikan dhe kjo na jep qetësi, që të dimë që ka këto vlera dhe kjo zakonisht do të thotë që është një vend, ku nuk jemi të shqetësuar për të investuar.

Zëri i Amerikës: Ju thatë se keni kapacitetin që të furnizoni me çfarëdo lloj sasie që të jetë e nevojshme. A jeni në gjendje të thoni në këtë moment se sa mund të jetë kjo sasi?

Steven Kobos: Kjo është diçka që do ta vlerësojnë inxhinierët dhe teknikët tanë. Nuk mund ta them. Jemi vetëm në fillim.

Zëri i Amerikës: Dhe Gazi Natyror i Lëngshëm do të shkojë me cisterna? A mendoni se do të jetë në gjendje porti i Vlorës ta akomodojë një gjë të tillë?

Steven Kobos: Do ta studiojmë. Mund t’ju them se në projektet tona ekzistuese ne kemi për shembull platforma, si në Boston, ku terminali është 20 kilometra larg bregut nga ku e transportojmë (në tokë) me një tubacion nënujor. Në Argjentinë kemi një terminal 40 kilometra përgjatë lumit. Gjëja më e mirë për një platfotmë lundruese është se realizon çka është më e mira për të gjitha palët. Dhe me siguri që mund të gjejmë një sistem shpërndarjeje të përshtatshëm, qoftë në det të hapur, qoftë pranë bregut, apo ndonjë zgjidhje tjetër.

Zëri i Amerikës: Në memorandum thuhet gjithashtu se një nga përfitimet e drejtpërdrejta për Shqipërinë do të jetë konvertimi i termocentralit të Vlorës në Gaz Natyror të Lëngshëm. Të pakën ky është një nga objektivat e Shqipërisë. A do të jetë pjesë e studimit të fizibilitetit se sa gaz do të konsumojë termocentrali?

Steven Kobos: Këto janë pyetje të rëndësishme. Ne do t’i shqyrtojmë ato si pjesë e studimit. Por meqë studimi nuk ka filluar, për fat të keq nuk mund të hyj në detaje. Ajo që mund t’ju them është se jemi të kënaqur të punojmë së bashku me ExxonMobil për të zhvilluar zgjidhje të besueshme dhe të përballueshme për energjinë në Shqipëri. Forma e saktë, a do të jetë modifikim i kapacitetit ekzistues të termocentralit të Vlorës apo një zgjerim i tij, si do të funksionojë me elementë të tjerë, nuk jam në gjendje ta them ende.

Zëri i Amerikës: Dhe a jeni në gjendje të na thoni se sa do të investohet dhe cili do të jetë plani për investimin?

Steven Kobos: Kjo është e lidhur me atë që studimi i fizibilitetit do të përcaktojë si strukturën optimale. Secili prej terminaleve në botë është i ndryshëm, mund të jenë të vendosur në det, në breg, sa gaz do të shpërndajnë, të gjitha këto bëjnë pjesë në përcaktimin e kostos. Por mund t’ju them, ne jemi të interesuar të investojmë në Shqipër kështu që do të jemi shumë të vëmendshëm që të gjejmë zgjidhjen më të mirë dhe të funksionojë për të mirën ekonomike të vendit.

Arsyeja që jemi entuziastë që fillojmë studimin e fizibilitetit është pikërisht që të marrim këto përgjigje që do të përcaktojë vendimet për investimet. Ne do ta bëjmë këtë me shpejtësi. Mendoj se pas gjashtë muajsh pak a shumë, do të jemi në një pozitë më të mirë për të vlerësuar alternativat.

Zëri i Amerikës: Pse zgjodhët Shqipërinë? U nisët duke pasur parasysh vendin vetë apo rajonin?

Steven Kobos: Duhet të shohësh detajet e çdo tregu dhe ne jemi në të gjitha llojet e tregjeve nga Shtetet e Bashkuara siç përmenda në Boston, në Bangladesh, Pakistan Brazil Argjentinë, Abu Dhabi Dubai, ne u shërbejmë të gjitha llojeve të tregjeve.

Ne shohim se ç’ka kuptim për tregun dhe pritshmëria ime në këtë rast është që edhe vendi, edhe rajoni kanë rëndësi. Është e rëndësishme që të ketë burime shtesë për siguri energjie, për ato që nuk plotësojnë hidrocentralet, ta bësh të besueshëm, të eliminosh nevojën për import etj. Kjo është e vlefshme në vetvete. Por përveç kësaj, kur mendon se në ç’mënyrë do të shpërndahet, duhet të shohësh tërësinë e tregut si brenda territorit ashtu edhe jashtë tij. Kështu që unë shpresoj dhe mendoj se kjo do të ishte një përfitim për Shqipërinë, përsa i takon eskportit.

Zëri i Amerikës: Si lindi ky partneritet për të sjellë Gazin Natyror të Lëngshëm dhe që të bashkëpunojnë Shqipëria, Exxon dhe Excelerate?

Steven Kobos: Kemi disa kohë që diskutojmë. Mendoj se ambasada e Shteteve të Bashkuara luajti një rol të dobishëm në organizimin e disa diskutimeve. Mendoj se ambasadorja Kim ka qenë një mbështetëse e këtij projekti që e ka vlerën tek krijimi i një sigurie të furnizimeve dhe tek zëvendësimi i qymyrit, çka do të thotë për klimën. Kështu që mendoj se ka qenë një përpjekje bashkëpunuese. Ajo që mund t’ju them është se jemi mirënjohës që punojmë me të gjitha palët e interesuara në projekt. Excelerate mez pret të sjellë aftësitë e veta në këtë grup.

Zëri i Amerikës: Vendi më i madh në Ballkanin Perëndimor, Serbia merr furnizime me energji nga Rusia. A është një nga synimet e këtij diversifikimi përmes terminalit tuaj edhe që të sigurojë aq energji sa të konkurrojë me Rusinë në lidhje me të paktën pjesë të tregut në rajon?

Steven Kobos: Vërtet nuk kam përgjigje, sepse kjo ka të bëjë me detajet dhe se deri ku shtrihen këto sisteme. Unë do t’u bëja jehonë komenteve të Ambasadores Kim në ceremoninë e nënshkrimit se kjo është diçka e mirë për Evropën. Kjo do të thotë që të sigurosh burime të ndryshme të energjisë në një vend evropian dhe kjo është pozitive për të gjithë, që të kenë larmi furnizimi dhe mundësi. Se ku mund të ketë mbivendosje të sistemeve specifike, sinqerisht nuk e kam parë deri në ato detaje të anës inxhinierike që të mund të përgjigjem.