Fitorja e opozitës maqedonase në zgjedhjet lokale dhe kërkesa e saj për zgjedhje të parakohshme parlamentare, ka nxitur debate lidhur me të ardhmen e Marrëveshjes së Prespës, pasi drejtuesit e disa asambleve të reja komunale, kanë kthyer në përdorim emrin e vjetër të shtetit, Republika e Maqedonisë.

Marrëveshja e Prespës për ndryshimin e emrit “Maqedoni” në “Maqedoni të Veriut”, ishte arritur më 17 qershor të vitit 2018, me çka dy shtetet zgjidhën kontestin gati 30-vjeçar, që çoi në zhbllokimin e anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në NATO dhe institucionet tjera ndërkombëtare.
Si këmbim, Shkupi pranoi se maqedonasit e tanishëm nuk kanë asnjë lidhshmëri me maqedonasit antik, e as pretendime territoriale ndaj Greqisë së Veriut, që mban gjithashtu emrin Maqedoni.

Kjo marrëveshje, asnjëherë nuk është pranuar nga opozita maqedonase që udhëhiqet nga VMRO DPMNE-ja, duke paralajmëruar se në rast se vjen në pushtet do të angazhohet për shfuqizimin e saj.

Por, duke e komentuar veprimin e disa asambleve të reja lokale, që kthyen në përdorim emrin e vjetër të shtetit, kreu i VMRO DPMNE-së, Hristijan Mickoski, tha se emri i ri është realitet, të cilin, sipas tij, e imponoi kryeministri Zoran Zaev.

Ai theksoi se mosrespektimi i këtij emri mund të sjellë pasoja, por sërish premtoi se do të punojë për të përmirësuar, siç tha, “marrëveshjen nënçmuese”.

“Marrëveshja e Prespës është realitet. A na pëlqen neve ky realitet? Sigurisht se nuk na pëlqen. Këtë realitet na e solli Zoran Zaev, por nëse nuk respektohet ky realitet në kuadër të funksionimit administrativ të këtyre institucioneve, atëherë do të kemi probleme me instanca tjera, siç janë gjykata, prokuroria, e kështu me radhë. Se a do të punojmë për të ndryshuar këtë realitet, kur një ditë të kemi mundësi që të këta bëjmë, unë them se po, por për momentin ne të gjithë po veprojmë në bazë të këtij realiteti, që është i dhimbshëm, nënçmues për të gjithë ne që Maqedoninë e vlerësojmë si atdheun tonë”, deklaroi Mickovski.

Veprimi i asambleve të reja komunale ka shkaktuar reagimin e Ministrisë së Punëve të Jashtme.

“Ministria e Punëve të Jashtme bën thirrje që të zbatohen dispozitat kushtetuese në përputhje me Marrëveshjen e Prespës, duke pasur parasysh se mosrespektimi i Kushtetutës dhe ratifikimit të marrëveshjeve ndërkombëtare, seriozisht prish imazhin ndërkombëtar të shtetit dhe cenon rendin juridik të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, thuhet në reagimin e Ministrisë së Jashtme.

“LSDM-ja dhe koalicioni nuk do të lejojnë që VMRO-DPMNE dhe Mickoski të rrezikojnë Marrëveshjen e Prespës, të na fusin në grindje të reja me Greqinë dhe fqinjët e tjerë, të na sjellin në konflikt dhe urrejtje të brendshme dhe kështu ta kthejnë vendin në të kaluarën e errët të regjimit”, thuhet në komunikatën e LSDM-së të publikuar të enjten.

Ristevski: Betimi bazuar në emrin e vjetër, i pavlefshëm

Humbja e thellë e social-demokratëve në zgjedhjet lokale të së dielës e shtyu kryeministrin maqedonas Zoran Zaev të japë dorëheqjen, sikurse kishte paralajmëruar më parë se, nëse kandidati i partisë së tij humbet në Shkup, ai do të largohej nga drejtimi i qeverisë. Ky akt i zotit Zaev vlerësohet si dinjitoz ndërsa nuk mbahet mend që ndonjë paraardhës i tij të ketë vepruar në këtë mënyrë. Por dorëheqja e Kryeministrit Zaev në një situatë kur shumica parlamentare është e brishtë, sipas analistëve, do të krijojë një krizë qeveritare dhe politike.

Zoti Zaev tha mbrëmë pak orë pas mbylljes së qendrave të votimit se përgjegjësia bie mbi të, teksa uroi rivalët politikë për fitoren:

“Jap dorëheqje nga posti i kryeministrit dhe i kryetarit të Lidhjes Social Demokrate”, njoftoi zoti Zaev, ndërsa u shpreh se mbetet me besimin se nuk ka nevojë për zgjedhje të parakohshme parlamentare. “Unë solla lirinë dhe demokracinë, ndërsa demokracia nënkupton përgjegjësinë”, theksoi ai, teksa shtoi se: “Do të qëndroj për një periudhë sa të jetë e nevojshme, për të organizuar qeverinë e re me një shumicë përparimtare që mund të zgjerohet më tej”.

Kryeministri në dorëheqje, ndonëse ende nuk i ka dorëzuar dorëheqjen presidentit dhe parlamentit, vuri në dukje dëshpërimin për vendimin e elektoratit për të votuar njerëzit e njejtë, siç tha, “që mësynë parlamanetin para katër vjetësh për të vrarë njerëz”.

Nga ana tjetër, kushtetuta, përkatësisht Neni 93 i saj thekson se qeveria, së cilës nuk i jepet votëbesimi, që ka dhënë dorëheqje apo që i është ndërprërë mandati për shkak të shpërndarjes së parlamentit, mbetet në detyrë deri në zgjedhjen e qeverisë së re.

Pritet që atë ta zëvendësojë një përfaqësues i Lidhjes Social Demokrate, që do të ruante shumicën parlamentare ku bën pjesë Bashkimi Demokratik për Integrim, Lëvizja Besa dhe dy parti më të vogla. Por zoti Zaev duhet të japë zyrtarisht dorëheqjen, në mënyrë që Presidenti Stevo Pendarovski t’i japë mandatin një kandidati të ri të shumicës parlamentare për të formuar kabinetin e ri qeveritar.

Lidhur me zhvillimet e fundit në Shkup është prononcuar edhe Departamenti Amerikan i Shtetit përmes një komunikate ku theksohet se Ambasada e SHBA-së (në Shkup) po ndjek ngjarjet pas raundit të dytë të zgjedhjeve, përfshirë shpalljen e dorëheqjes nga Kryeministri Zoran Zaev. “Shtetet e Bashkuara, thuhet më tej, e shikojnë Maqedoninë e Veriut si partnere të besueshme dhe të çmuar në rajon dhe presin me padurim për të vazhduar bashkëpunimin me qeverinë e Maqedonisë së Veriut në fusha të interesit të përbashkët, ndërsa vazhdon përparimin e bërë mbi integrimin Euro-atlantik”.

Ndërkaq, VMRO-ja në opozitë kërkon sa më parë largimin e zotit Zaev dhe shpalljen e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare.

Nga ana tjetër, partnerët e koalicionit qeveritar, BDI, Besa, PDSH, PLD, DOM, nuk duan largimin e zotit Zaev. Zyrtarë të këtyre partive u takuan të hënën në mbrëmje me kryeministrin maqedonas për ta bindur atë që të heqë dorë nga plani për t’u larguar nga qeveria dhe për t’i vazhduar projektet e përbashkëta qeveritare dhe integruese të vendit.

Gjatë katër viteve të fundit Maqedonia e Veriut nën drejtimin e Kryeministrit Zoran Zaev shënoi arritje të mëdha si anëtarësimi në NATO, zgjidhja e problemit të emrit me Greqinë fqinje dhe përparimi drejt integrimit evropian.

Por opozita e drejtuar nga VMRO-DPMNE-ja duket se pati sukses tek një pjesë e maqedonasve etnik në cilësimin e kreut social-demokrat si “tradhëtarë të interesave kombëtare maqedonase” në çështjen e gjuhës dhe identitetit me Bullgarinë fqinje. Në Shkup ka mendime të ndryshme për qeverisjen e zotit Zaev:

“Ai dështoi për shkak të politikës së jashtme të gabuar edhe asaj të brendshme”, thotë një banore e Shkupit.

“Zaevi nuk i plotësoi premtimet, por pësimi i tij ka të bëjë më shumë edhe me zvarritjen nga Bashkimi Evropian për fillimin e bisedimeve për anëtarësim”, vlerëson gazetarja Ana Petrusheva.

Ndërkohë, vëzhguesit e huaj e vlerësuan fushatën e raundit të dytë të zgjedhjeve si konkurruese ku u respektuan të drejtat themelore.

“Por, retorika negative dhe njoftimet për frikësime e kërcënime ndaj pjesëmarrësve në garë dhe trysnia ndaj votuesve shpërqëndroi procesin”, tha shefja e misionit të ODIHR-it, Tana De Zulueta. Ajo tha se organet administrative të zgjedhjeve bënë përpjekje për kapërcimin e mangësive që u vërejtën gjatë raundit të parë dhe se raundi i dytë u zhvillua pa probleme. Ajo theksoi edhe njoftimet për përpjekje të blerjes së votave.

Ndërkohë, kandidatja e deklaruar si e pavarur, por e mbështetur nga VMRO-ja dhe partitë shqiptare të opozitës, Danella Arsovska fitoi garën për komunën e Shkupit me një epërsi prej rreth 20 mijë votash ndaj rivalit të saj Petre Shilegov të Lidhjes Social Demokrate. Zonja Arsovska do të jetë gruaja e parë që drejton kryeqytetin.

VMRO-ja fitoi në 40 komuna, përfshirë qytetet kryesore dhe komunat në kuadër të Shkupit. Lidhja Social Demokrate arriti të fitojë në 18 komuna; Bashkimi Demokratik për Integrim në 13 komuna, përfshirë Strugën, Kërçovën, Çairin. Aleanca për Shqiptarët 2 komuna, përfshirë Gostivarin; Lëvizja Besa do të drejtojë dy komuna, një ndër to Tetovën, ndërsa Partia Demokratike Shqiptare 1 komunë nga 81 sa janë gjithsej. Tre komuna do të drejtohen nga kandidatë të pavarur.

Zgjedhjet lokale në këtë vend prej vitesh janë politizuar dhe shërbejnë si një barometër i partitve politike për zgjedhjet e përgjithshme.

Partia opozitare në Maqedoninë e Veriut, VMRO-DPMNE, shpalli të dielën mbrëma fitoren në shumicën e komunave në raundin e dytë të zgjedhjeve për pushtetin lokal.

Ndërsa nga partitë shqiptarë, Bashkimi Demokratik për Integrim tha se është fituese në këto zgjedhje, ndonëse humbi Tetovën që vlerësohet si komuna me e rëndësishme për shqiptarët në Maqedoninë e Veriut.

Bilall Kasami i Lëvizjes Besa, doli fitues në përballen me kryetaren e deritashme të Tetovës. Teuta Arifi, të Bashkimit Demokratik për Integrim. Zonja Arifi pranoi humbjen dhe duke folur nga selia e BDI-se i uroi sukses rivalit të saj politik, Kasami dhe ekipit të tij. Teuta Arifi, e cila e drejtoi komunën për dy mandate nga katër vjet, tha se Tetova është një qytet me shumë sfida.

Sipas rezultateve ende jozyrtare, Bilall Kasami ka rreth 1,700 vota epërsi ndaj rivales së BDI-së, Arifi.

Megjithatë, BDI-ja e konsideron veten si fituese absolute të këtyre zgjedhjeve. Kryetari i partisë, Ali Ahmeti një orë pas mbylljes së qendrave të votimit tha se BDI-ja ka fituar në Strugë, në Kërçovë, në Çair të Shkupit dhe në disa komuna rurale si Haraçina e të tjera, teksa shtoi se ende nuk dihet rezultati në Gostivar.

Por, Aleanca për Shqiptarët në opozitë, shpalli fitoren në Gostivar, ku kandidati i saj, Arben Taravari, mori, sipas partisë, mbi 5.000 vota më tepër se garuesi i BDI-së Nevzat Bejta. Shtabi i zotit Taravari po feston në sheshin e qytetit.

Festë ka organizuar edhe shtabi i BDI-së në Çair, ku ka shpallur fitoren e Visar Ganiut ndaj kundër-kandidatit Bekim Sali të Alternativës. Ky do të jetë mandati i dytë për zotin Ganiu.

Në Kërçovë duket se Fatmir Dehari i BDI-së ka korrur fitore ndaj Aleksandar Jovanovskit të VMRO-DPMNE-së, por VMRO-ja ende nuk e ka pranuar humbjen.

Në këtë qytet ku me përqindje mbizotëron popullata shqiptare erdhi në votime mori pjesë edhe një numër i konsiderueshëm i mërgimtarëve nga Evropa për të votuar, ndërsa pas raundit të parë dukej të ishte krijuar një përçarje tek elektorati shqiptar.

Në Dibër (të Madhe) ende nuk dihen rezultatete raundit të parë në një qendër votimi për shkak të parregullsive të konstatuara atje. Në këtë qytet u përballën Bekim Pocesta i Aleancës për Shqiptarët dhe Hekuran Duka i BDI-së.

Ndërkaq, Partia Demokratike Shqiptare ka shpallur fitore në komunën (rurale) e Studeniçanit pranë Shkupit, ku Azem Sadiku duket të ketë fituar edhe një mandat për ta udhëhequr komunën.

Në bllokun e partive politike maqedonase, VMRO-DPMNE-ja e opozitës cilësohet si fituese, ndërsa njoftohet për epërsi në Shkup të kandidates së deklaruar si e pavarur, Danella Arsovska, e mbështetur nga VMRO-DPMNE-ja dhe partitë shqiptare të opozitës kundër Petre Shilegovit të Lidhjes Social Demokrate.

Zoti Shilegov ishte kryetar i Komunës së Shkupit në mandatin e fundit. VMRO-ja ka shpallur fitore në Ohër, në Manastir dhe në një numër komunash të tjera. Ajo fitoi 23 komuna në raundin e parë; LSDM-ja 9 dhe BDI-ja 3 komuna.

Në Kumanovë po ashtu është një situatë befasuese ku LSDM-ja doli humbëse ndërsa kandidati i pavarur Maksim Dimitrievski, (ish-zyrtar i LSDM-së) shpalli fitoren.

Gara e raundit të dytë të zgjedhjeve lokale u zhvillua në 44 komuna nga 81 sa janë gjithsej. Interesimi i elektoratit për të votuar kësaj radhe ishte më i lartë se sa në raundin e parë.

Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve bëri të ditur se deri në orën 18:30 në votime kanë dalë 48,88% e votuesve. Në raundin e dytë ishin 1.355,990 qytetarë të regjistruar me të drejtë vote.

Kutitë e votimi janë mbyllur në orën 7 të mbrëmjes përveçse në një numër të vogël qendrash ku për shkak të problemeve teknike me aparatet për gjurmët e gishtave ka pasur ndërprerje, procesi ka zgjatur për aq kohë sa është bërë vonesa.

KSHZ e cilësoi procesin si të qetë ku janë regjistruar disa pengesa të natyrës teknike. KSHZ e ka për detyrë t’i shpallë rezultatet e para dymbëdhjetë orë pas mbylljes që qendrave të votimit.

Zgjedhjet lokale në këtë vend prej vitesh janë politizuar dhe partitë politike i përdorin ato për të matur forcat dhe si barometër për zgjedhjet e përgjithshme.

Procesi u ndoq nga 23 vëzhgues të Misionit të ODIHR-it të cilët vijnë nga 13 shtete të ndryshme, si dhe disa dhjetëra përfaqësues diplomatikë; Po ashtu edhe nga vëzhgues të vendit.

Në zgjedhjet lokale në vjeshtë, Maqedonia e Veriut do të hyjë me dy koalicione të mëdha ndëretnike, maqedono-shqiptare, bazuar në aktivitetet e partive që janë afër arritjes së koalicioneve parazgjedhore.

Partitë në pushtet, Lidhja Social Demokrate (LSDM) dhe Bashkimi Demokratik për Integrim (BDI) tashmë kanë bërë të ditur se në shumë komuna do ta mbështesin njëra-tjetrën, që në rrethin e parë zgjedhor, ndërsa në Shkup do të kenë kandidat të përbashkët.

Të njëjtën e paralajmërojnë edhe partitë opozitare, VMRO-DPMNE, Aleanca për Shqiptarë dhe Alternativa.

Nëse kjo realizohet, atëherë do të jetë hera e parë që nga pavarësia e Maqedonisë së Veriut, që në zgjedhje të marrin pjesë blloqe politike, maqedono-shqiptare.

“Ditëve në vijim mund të prisni rezultate konkrete sa i përket koalicionit me partitë shqiptare që janë në opozitë, por edhe me parti tjera që duan të jenë pjesë e koalicionit të madh opozitar, i cili do t’i shkaktojë disfatë të thellë qeverisë së paaftë të udhëhequr nga LSDM-ja”, ka deklaruar kryetari i VMRO-DPMNE-së, Hristijan Mickovski.

Nga opozita shqiptare thonë se koalicioni me VMRO-në është kundërpërgjigje ndaj koalicionit mes BDI-së dhe LSDM-së.

“Sipas të gjitha gjasave, Aleanca dhe Alternativa së bashku do të kenë bashkëpunim me VMRO-në në disa komuna në raundin e parë, në disa komuna në raundin e dytë, në bazë të vlerësimeve të komunave ku ka arsye dhe matematika, që na bashkojnë për t’i fituar komunat”, ka deklaruar Arben Taravari, sekretar i përgjithshëm i Aleancës për Shqiptarët dhe kryetar i Komunës së Gostivarit.

VMRO-ja dhe Aleanca për Shqiptarët, më parë nuk kanë pasur raporte të mira për shkak të ngjarjeve në kuvend më 27 prill të vitit 2017, kur militantët e VMRO-së kishin sulmuar gati për vdekje kryetarin e Aleancës për Shqiptarët, Zijadin Selën.

VMRO-DPMNE-ja një parti e djathtë në skenën politike, njihet për qëndrimet e saja nacionaliste për të gjitha çështjet që kanë pasur të bëjnë me shqiptarët. Edhe Aleanca për Shqiptarët ka kundërshtuar të gjitha projektet e qeverisë, duke i vlerësuar të dëmshme për shqiptarët.

VMRO-ja gjatë qeverisjes me vendin për gati dhjetë vjet, në koalicion ka qenë me BDI-në e Ali Ahmetit.

Kryeministri socialdemokrat, Zoran Zaev udhëheq një politikë ndryshe nga VMRO-ja, duke promovuar konceptin “Një shoqëri për të gjithë” dhe në përbërjen e saj ka ministra dhe deputetë shqiptarë, të cilët u mungojnë VMRO-së.

“Në hapësirat shumetnike, politika, jeta dhe puna janë sikur të drejtoni biçikletën. Nëse ndaloni ta ngisni, atëherë do të bini nga biçikleta, pra duhet në vazhdimësi ta ngisni. Unë shpresoj se Mickovski do të hipë në biçikletë dhe do t’ia sjellë rrotat”, ka deklaruar kryeministri Zoran Zaev, duke komentuar paralajmërimet për koalicion të mundshëm mes VMRO-së dhe opozitës shqiptare.

Xhelal Neziri, analist, thotë për Radion Evropa e Lirë se nuk ka asgjë të keqe nga koalicionet e tilla, duke marrë parasysh koalicionet që bëhen pas zgjedhjeve qoftë në nivel lokal apo qendror.

“Është shumë normale që në një shtet multientik siç është Maqedonia e Veriut, ku qeveria është multietnike, pushteti është multientik, ku po ashtu edhe në pushtetin lokal qeverisjet arrihen duket për koalicione në komunat ku ka më shumë se një enti, pra ky realitet imponon edhe këto koalicione. Tani, nëse marrim aspektin etik apo moral të këtyre koalicioneve, raportet mes partive, retorikën e përdorur, retorikën e ashpër nacionaliste ose retorikën që është në kundërshtim me idenë dhe idealet e një partie me të cilën lidhen koalicionet, pra nëse këto i marrim parasysh, asnjëherë nuk mund të lidhen koalicione. Duhet të dihet se në politikë asnjëherë nuk ka as miqësi e as armiqësi të përhershme, por ka interesa të përhershme”, ka deklaruar analisti Xhelal Neziri.

Analisti Vlladimir Bozhinovski, thotë se VMRO-ja dhe Aleanca tashmë janë të vetëdijshme se pa një koalicion, nuk do të mund të fitojnë partitë në pushtet.

“Nëse ky koalicion ndodh, atëherë kjo nuk do të ishte aspak e lehtë për LSDM-në dhe BDI-në, sikur në vitin 2017, pasi përballë do të kenë një kundërshtar shumë më të fortë dhe serioz. Ky do të ishte një koalicion i parë në vend mes dy blloqeve opozitare maqedonase dhe shqiptare”, thotë Vlladimir Bozhinovski.

Të gjitha qeveritë në Maqedoninë e Veriut janë formuar nga parti shqiptare dhe maqedonase. Ato në fushatat elektorale kanë marrë me programe etnike që edhe kanë ngritur tensione e debate të shumta, me shumë prej tyre janë lënë në harresë me përfundimin e zgjedhjeve dhe arritjen e koalicioneve për bashkëqeverisje.

Maqedonia e Veriut do të pranojë 450 afganë që janë duke ikur nga talebanët dhe do t’i strehojë ata derisa të kompletohet procesi i aplikimit për viza speciale amerikane.

Këta persona janë punëtorë dhe anëtarë të familjeve të afganëve, të cilët kanë punuar në misionet humanitare dhe paqeruajtëse, aktivistë nga organizata për të drejta të njeriut, gazetarë, përkthyes dhe studentë, ka thënë Qeveria maqedonase përmes një deklarate më 17 gusht.

Shkupi ka thënë se do të pranojë edhe afganë “të cilët kanë mbështetur trupat e NATO-s në 20 vjetët e fundit, përfshirë ushtrinë e Maqedoninë e Veriut”, e cila ka kontribuar me ushtarë te forcat e koalicionit – të udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara – në Afganistan në periudhën 2002-2008.

Aktualisht në aeroportin ndërkombëtar të Kabulit janë duke u zhvilluar një mori operacionesh të transferimit të personave që janë tejet të frikësuar nga regjimi i talibavëne.

Shumica e tyre kanë punuar bashkë me amerikanët apo me shtete tjera të NATO-s, si përkthyes apo në role tjera, gjatë luftës gati 20-vjeçare.

Shumica e 450 afganëve që do të nisen drejt Maqedonisë së Veriut pritet të arrijnë në këtë shtet në fund të javës, varësisht nga kushtet në aeroportin e Kabulit, është thënë në deklaratë.

Ministri i Jashtëm në Maqedoni të Veriut, Bujar Osmani, ka thënë se nënshtrimi në masën e karantinës do të varet nga statusi i vaksinimit të këtyre personave kundër koronavirusit.

Përveç Maqedonisë së Veriut, edhe Kosova e Shqipëria kanë shprehur gatishmëri për të mirëpritur afganët që janë duke ikur nga shteti i tyre.

Autoritetet në të dyja vendet kanë konfirmuar se kanë diskutuar me autoritetet amerikane për strehimin e tyre, ndonëse ende nuk dihet saktë sa persona do të strehojnë ato.

Grupi i parë i afganëve pritet të arrijë të mërkurën në Shqipëri.

Autoritetet kanë konfirmuar se ata do të strehohen në Tiranë dhe Durrës.

Talibanët kanë pretenduar fitore më 15 gusht, pasi kanë marrë kontrollin e kryeqytetit, Kabulit, pas gati 20 vjetëve të dhënies fund të prezencës ushtarake të forcave të udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara.

Qeveria ka rënë dhe presidenti Ashraf Ghani ka ikur nga shteti.

Ende nuk dihet vendndodhja e tij.

Trupat amerikane janë duke kontrolluar aeroportin ndërkombëtar të Kabulit, ndërkohë që banorë të dëshpëruar janë duke tentuar të ikin nga shteti.

Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Joe Biden, ka mbrojtur vendimin e tij për tërheqje nga Afganistani duke thënë se “misioni asnjëherë nuk ka pasur për qëllim shtet-ndërtimin”.

“Jam shumë i trishtuar me faktet me të cilat përballemi tani, por nuk më vjen keq për vendimin tim për t’i dhënë fund luftës në Afganistan”, tha Biden në një fjalim drejtuar kombit më 16 gusht.

“Amerikanët nuk mund dhe nuk duhet të vdesin dhe të luftojnë në një luftë që afganët nuk janë të gatshëm të luftojnë për veten e tyre”, ka thënë presidenti Biden.

Sipas tij interesi kombëtar i Shteteve të Bashkuara në Afganistan ka qenë gjithmonë kryesisht në parandalimin e sulmeve terroriste.

Presidenti amerikan ka thënë se Qeveria afgane nuk arriti të dëgjojë këshillën e tij dhe të negociojë një zgjidhje politike me talibanët, duke shtuar se kolapsi i Qeverisë afgane ndodhi shumë më shpejt sesa që kishte pritur administrata e tij.

Forcat e udhëhequra nga Shtetet e Bashkuara kanë rrëzuar talibanët nga pushteti në tetor të vitit 2001.

Talibanët kanë qenë duke strehuar atëbotë Osama Bin Laden dhe figura tjera të Al-Kaidës, të lidhura me sulmet e 11 shtatorit të po atij viti në Shtetet e Bashkaura.

Presidenti amerikan Joe Biden ka thënë se tërheqja amerikane tani është e arsyeshme, pasi forcat amerikane janë siguruar që Afganistani nuk do të bëhet më bazë për xhihadistë të huaj që të kryejnë komplote kundër Perëndimit.

Në një intervistë për Zërin e Amerikës, kryetari i Bashkimit Demokratik për Integrim Ali Ahmeti flet për rëndësinë e Marrëveshjes së Ohrit që u nënshkrua para 20 vjetësh duke i dhënë fund konfliktit të armatosur midis Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare dhe forcave ushtarake e policore maqedonase. Zoti Ahmeti, i cili ishte drejtues i UÇK-së e vlerëson si hap të rëndësishëm miratimin e pjesës normative të Marrëveshjes, teksa thotë se ka ngecje të zbatimit të disa pjesëve të saj në praktikë. Ai theksoi në intervistën me korrespondentin e Zërit të Amerikës, Isak Ramadani se me këmbëngulje do të vazhdohet me respektimin e Marrëveshjes, të cilën e quan paqësore dhe shembull për zgjidhjen e konflikteve jo vetëm në rajon por dhe më gjerë.

Zëri i Amerikës: Z. Ahmeti, ju nuk jeni nënshkrues i Marrëveshjes së Ohrit, por jeni shkaktar për arritjen e saj. Përgjatë viteve ka pasur politikanë që e kanë quajtur marrëveshjen të vdekur. Marrëveshja e Ohrit, ndërkohë është shkrirë në ligje dhe Kushtetutë. Por ka ende elemente që nuk zbatohen në praktikë. Pse?

Ali Ahmeti: Është shumë me rëndësi që pjesa normative e Marrëveshjes paqësore të Ohrit është e përfunduar, por ka edhe shumë punë për t’u bërë edhe më tutje në pjesën praktike-pragmatike për t’u zbatuar e materializuar ajo pjesë normative e cila ka kaluar në organet legjislative të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Pra, duhet të jemi shumë të hapur në këtë temë: një marrëveshje që del nga një kryengritje nuk është edhe aq lehtë për t’u zbatuar me përpikmëri në bazë të marrëveshjes së nënshkruar.

Zëri i Amerikës: Si u bë që dokumenti aq i rëndësishëm (origjinali) u zhduk për kaq gjatë dhe u gjet vetëm tash para 20 vjetorit të nënshkrimit. A kishte qenë gjatë gjithë kohës tek eksponentë të PPD-së? (Partia për Prosperitet Demokratik)

Ali Ahmeti: Kemi bërë hulumtime në Arkivin e shtetit dhe nuk ka rastisë që ta gjejmë këtë dokument dhe më në fund e ka dorëzuar njëri nga pjesëmarrësit në Marrëveshjen e Ohrit. Pastaj në mënyrë të organizuar është dorëzuar nga Ministri për Sistem Politik dhe Zëvendës-Kryeministër i parë, dhe sigurisht është mbajtur protokoll e shënim për dorëzimin e këtij dokumenti. Në këtë rast nuk ka pasur diçka të qëllimshme, por nuk është i qëllimshëm as tani me veprimin e fundit të dorëzimit në mënyrë publike të dokumentit (origjinal) të Marrëveshjes së Ohrit.

Zëri i Amerikës: Marrëveshja duhej zbatuar deri në vitin 2004. Si e shikoni ritmin e miratimit dhe zbatimit të saj në praktikë?

Ali Ahmeti: Ka edhe shumë për t’u bërë por ne kemi përkushtim, kemi përgatitje, kemi përvojën e duhur; Kemi investuar në ngritjen dhe përgatitjen e kuadrove dhe mendojmë se do t’ia dalim me sukses edhe në ato çështje të cilat kanë mbetur pa u materializuar dhe kjo tani më është çështje kohe, çështje e një procesi që është duke u zhvilluar bukur mirë dhe jam shumë optimist sepse baza është ndërtuar shumë e fortë dhe nuk ka më kthim prapa. Ne nuk kemi hyrë në këtë luftë dhe nuk e kemi bërë Marrëveshjen paqësore të Ohrit që ta marrim hisen e tjetërkujt, por ama ne kemi luftuar që të mos jemi qiraxhinj në shtëpinë tonë, por të jemi zotë në shtëpinë tonë. Dhe vetë komuniteti maqedonas është ndërgjegjësuar se Marrëveshja e Ohrit ka qenë dhe mbetet në dobi të shtetit. Dmth nuk është ai opinion që ka ekzistuar para 20 vjetësh.

Zëri i Amerikës: A ka gatishmëri tek pala maqedonase, nëse keni biseduar me drejtues të partive të tyre që termi “20%” në kushtetutë, i cili u referohet shqiptarëve të ndryshojë dhe të emërtohet në mënyrë të përshtatshme, si “shqiptarë”?

Ali Ahmeti: Unë mendoj se kjo çështje është bërë më shumë mediatike se sa problem real. Kjo qenë puna më e vogël nëse ne do ta kishim futur në bisedime në mandatin që lamw ose në këtë mandat çështjen e ndryshimit të këtij pasusi në Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut dhe do të ishte çështja më e lehtë përpara Ministrit të Jashtëm, Zëvendës-Kryeministrit të parë, apo të Kryeministrit. Nuk ka qenë aq e lehtë për t’u pranuar dhe për t’i bërë këto negociata. Pra kjo është një çështje që me një mirëkuptim nga palët sepse dihet që 20 përqindësh që definohet në Kushtutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut (RMV) është si një moment kompromisi që kemi që e kemi bërë në vitin 2001 gjatë negociatave, edhepse unë nuk kam qenë në tryezë të negociatave, por Marrëveshja paqësore e Ohrit më parë është pranuar nga Ushtria Çlirimtare Kombëtare (UÇK) e më pas është hedhur në tavolinë për t’u pranuar nga të tjerët. Ne kemi bërë por pa e rrezikuar dhe pa e cënuar substancën e Marrëveshjes paqësore të Ohrit. Kështu që është çështje kohe që këto gjëra të rregullohen në Kushtetutën e RMV-së.

Zëri i Amerikës: Rivalët politikë por dhe të tjerë ju kritikojnë dhe akuzojnë në lidhje me statusin e pazgjidhur të veteranëve të UÇK-së, përderisa ish-pjesëtarët e forcave ushtarake e policore maqedonase morën pensione nga shteti. A ka vend për këto kritika?

Ali Ahmeti: Ne kemi nënshkruar që të gjithë ushtarët e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare që kanë nevojë për trajtim se kanë pësuar trauma, do të trajtohen në institucione të ndryshme shtetërore, por nuk kemi një marrëveshje që ushtarët e UÇK-së do të përfitonin nga pensionet apo fondet e shtetit, por në bazë të Marrëveshjes që kemi nënshkruar dhe që ne në përpikmëri e kemi respektuar, ushtarët e UÇK-së do të trajtohen si të gjithë qytetarët në institucionet shtetwrore. Sot i keni pjesën dërrmuese të ish-ushtarëve të UÇK-së në polici, në ushtri, në administratë…

Zëri i Amerikës: A është kjo një marrëveshje për paqen afatgjatë të këtij vendi, apo mund të ketë zgjerim të kërkesave për, siç paralajmërojnë një pjesë e politikanëve maqedonas, për federalizim, apo ndryshim të sistemit kushtetues?

Ali Ahmeti: Çdo analizë e frikshme që i bëhet Marrëveshjes së Ohrit bëhet me qëllim të frikësimit të popullit. Marrëveshja është në dobi të popujve dhe të shtetit, paqes dhe qëndrueshmërisë. Unë vendin tim dhe tëndin, vendin tonë, pas dhjetë vitesh e shoh të anëtarësuar në Bashkimin Evropian. Nëse para dy-tre vitesh ka qenë e pabesueshme, utopi që ky vend të jetë në NATO, sot Maqedonia e Veriut është anëtare e NATO-s. Vetëm se duhet t’i bëjmë detyrat, t’i përmbushim standardet që kërkohen nga ne; të mbisundojë shteti ligjor.

Gjykata Penale e Shkupit ka dënuar me 25 vjet burg organizatorët e dhunës në Kuvendin e Maqedonisë së Veriut, më 27 prill të vitit 2017.

Ish-kryetarin e kuvendit, Trajko Veljanovski gjykata e dënoi me gjashtë vjet e gjashtë muaj burg, ish-ministrat Mile Janakievski dhe Spiro Ristovski u dënuan me nga gjashtë vjet e tre muaj burg, ndërsa me gjashtë vjet burg u dënua ish-drejtori policisë sekrete, Vlladimir Atanasovski.

Për ish-kryeministrin, që gjendet në arrati, Nikolla Gruevski dhe zyrtarin policor, Nikolla Boshkovski, procedura u ndërpre deri në kapjen e tyre dhe nxjerrjen para drejtësisë.

Të dënuarit janë shpallur fajtorë për veprën penale “rrezikim terrorist të rendit kushtetues dhe sigurisë”, bazuar në nenin 313 të Kodit Penal.

Gjykatësi Ilija Trpkov tha se procedura gjyqësore, bazuar në faktet e paraqitura nga më shumë se 100 dëshmitarë, këta persona i shpallë fajtorë për atë që kishte ndodhur në kuvend më 27 prill të vitit 2017, kur një turmë e madhe njerëzit kishte hyrë me dhunë në institucionin ligjvënës për të penguar zgjedhjen e kryetarit të ri të kuvendit, Talat Xhaferi.

“Për atë qëllim, të pandehurit organizuan dhe mbështetën materialisht protestat masive, së pari para Komisionit Shtetëror të Zgjedhjeve dhe pastaj protestat e lëvizjes ‘Për një Maqedoni të Bashkuar’, e cila kulmoi me hyrjen me forcë në kuvend më 27 prill 2017. Të pandehurit, si organizatorë, përfshin në organizimin e këtij akti të gjithë strukturën e partisë dhe mjetet materiale për të përmbushur qëllimin. Për t’ia arritur qëllimit ata mundësuan reduktimin e numrit të oficerëve të policisë që siguronin protestat dhe ndërtesën e kuvendit”, ka thënë veç tjerash gjykatësi Trpkov, duke shpallur vendimin e trupit gjykues.

Video nga arkivi: Dhuna në Kuvendin e Maqedonisë së Veriut

“Shteti mbrohet mendje dhe zemër, jo me dhunë”, tha gjykatësi Trpkov, sipas të cilit, me sulmin e organizuar ndaj kuvendit janë shkelur themelet demokracisë.

Gjykatësi gjithashtu iu referua deklaratës së ish-kryeministrit Nikolla Gruevski, i cili kishte ftuar njerëzit “Të mos rrinë në shtëpi me pantofla, por të dalin dhe të marrin fatin në duart e tyre”.

Gjykatësi gjithashtu kujtoi se ish kryetari i kuvendit, Veljanoski në seancën konstituive nuk e ndryshoi pikën në rendin e ditës me kërkesë të dhjetë deputetëve, siç e parasheh rregullorja, por e përfundoi seancën. Por, para kësaj, ai lejoi një deputet të këndonte himnin shqiptar për të tensionuar situatën. Sipas gjykatësit, Trajko Veljanovski e kishte bërë këtë veprim pasi e kishte informuar ish-kryeministrin, Nikolla Gruevski i cili ndodhej në Vjenë se pas orës 17:00, Lidhja Social Demokrate (LSDM) do të zgjidhte Talat Xhaferin për kryetar të kuvendit. Në një situatë të tillë, ish-ministri Mile Janakieski kishte kërkuar nga deputeti Krsto Mukoski i (amnistuar për veprën e bërë), që të hapte dyert e kuvendit për t’i mundësuar turmës që të pushtonte institucionin ligjvënës.

Nga dhuna e protestuesve që kishin hyrë në kuvend, ishin lënduar shumë deputetë, ndërsa më së rëndi e kishin pësuar kryetari i LSDM-së, Zoran Zaev dhe kryetari i Aleancës për Shqiptarët, Zijadin Sela.

Dhuna shpërtheu disa minuta pas zgjedhjes së Talat Xhaferi në postin e kryetarit të kuvendit. Zgjedhja e tij u kundërshtua nga partia maqedonase, VMRO-DPMNE, e cila ishte ende në pushtet.

Për veprën e njëjtë, gjykata deri më tani kanë dënuar 16 persona me mbi dhjetë vjet apo gjithsej 211 vjet burg, nën akuzën e “kërcënimit terrorist të rendit kushtetues”.

Kreu i shtetit maqedonas, Stevo Pendarovski kishte nxitur reagime në opinion pas një deklarate që synonte rigjykimin e të dënuarve për dhunën e përgjakshme në kuvend.

“Njerëzit që ishin futur në kuvend nuk janë terroristë. Këtë e them pas konsultimeve të gjera që kam realizuar me ekspertë të ndryshëm”, kishte deklaruar presidenti Pendarovski, në një intervistë televizive. Por kjo deklaratë, përveç nga VMRO-DPMNE-ja, u kundërshtuar nga të gjitha partitë tjera politike duke e vlerësuar si presion dhe ndërhyrjen e punën e gjyqësorit.

Proceset gjyqësore kundër dhjetëra ish-zyrtarëve të Qeverisë së ish-kryeministrit, Nikolla Gruevski, të akuzuar nga organet e ndjekjes për keqpërdorim të detyrës zyrtare dhe vepra të tjera penale, ende nuk kanë marrë epilog, edhe pesë vjet nga nisja e hetimeve dhe e proceseve gjyqësore.

Gjykimet deri tani kanë përfunduar për ish-Ministren e Punëve të Brendshme, Gordana Jankullovska, e cila është dënuar me gjashtë vjet burgim, ish-drejtori i Policisë Sekrete, Sasho Mijallkov është dënuar për tre vepra penale, me nga 12, 8 dhe 3 vjet burgim dhe disa ish-punonjës tjerë policorë.

Ata janë funksionarët e vetëm nga Qeveria e kaluar, që janë dënuar për keqpërdorim detyre e vepra të tjera penale.

Ish-kryeministri Nikolla Gruevski, është dënuar me dy vjet burgim për blerjen e një makine luksoze në vlerë prej mbi 600 mijë eurove, por ai nuk ka vuajtur dënimin për shkak të arratisjes në Hungari.

Kundër tij po zhvillohen edhe disa procese të tjera, sikur edhe një tjetër gjykim ndaj ish-shefit të Policisë Sekrete, Sasho Miajllkov, por që u shty për shkak të siç u tha “qartësimit të dëshmive”.

Procese gjyqësore kanë nisur, por ende pa epilog edhe kundër disa ministrave tjerë të ish-Qeverisë së Gruevskit, Mile Janakievski dhe Spiro Ristovski, ndërsa hetime kishin nisur edhe për shumë të tjerë.

Epilog nuk ka as për ngjarjet e dhunshme në Kuvend, më 27 prill 2017, për çka janë akuzuar Nikolla Gruevski, ish-kryetari i Kuvendit, Trajko Veljanovski dhe shumë ish-zyrtarë të tjerë.

Drejtuesit e institucioneve gjyqësore, vonesat i kanë arsyetuar me “çështje komplekse”, siç kanë thënë, por edhe pengesa të natyrave të ndryshme, që nuk i kanë sqaruar “për të mos ndikuar në hetimin dhe gjykimin e rasteve”.

Nga Qeveria, që tani drejtohet nga socialdemokrati Zoran Zaev, gjithashtu nuk kanë komentuar, siç kanë thënë “për të mos ndikuar në punën e gjyqësorit”, por që në fillim të mandatit, Zaev kishte premtuar “se të gjithë ata që e kanë shkelur ligjin nuk do të mund t’i ikin drejtësisë”.

Temelko Ristevski, njohës i çështjeve kushtetuese, thotë për Radion Evropa e Lirë, se e gjithë kjo është pasojë e gjyqësorit joefikas dhe të politizuar.

“Nuk po shkon ashtu siç ishte planifikuar. Kemi gjyqësi joefikase, kemi arsye objektive e subjektive. Ato objektive kanë të bëjnë me keqpërdorimin e ligjit, mosdorëzimin apo mospranimin e ftesave, organizim jo të mirë të procedurës gjyqësore. Për shkak të punës jo të mirë, mund të ndodhë që lëndët edhe të vjetërsohen. Kjo është e pafalshme. Unë kam qenë gjyqtar ushtarak dhe nëse një gjykatës do të dështonte në procesin gjyqësor, kjo do të ishte e papranueshme dhe gjykatësi nuk mund të llogariste në vazhdimin e mandatit. Kemi gjyqësi joefikase, mosnjohuri të lëndëve e arsye të tjera, siç është edhe pandemia, por kjo nuk duhet të jetë arsye për dështimin e gjyqësorit”, thotë Ristevski, duke shtuar se mospërfundimi i lëndëve gjyqësore ndikon negativisht në proceset në vend, evropianizimin e vendit, kthimin e besimit të qytetarëve në gjyqësor e pasoja të tjera.

“Gjyqësia duhet të jetë më efikase, nëse duam të anëtarësohemi në BE duhet të jemi më efikas, gjyqësori duhet të jetë në krye të detyrës, duhet të garantojë sundimin e ligjit, të jetë efikas dhe i pavarur, të respektojë të drejtat dhe liritë e qytetarëve”, thotë Temelko Ristevski, njohës i çështjeve kushtetuese.

Bashkim Selmani, profesor i së drejtës penale në Universitetin e Tetovës, thotë për Radion Evropa e Lirë, se pushteti aktual ka dështuar në sigurimin e një gjyqësori të pavarur, ndryshe nga ai që ishte në qeverisjen e Nikolla Gruevskit.

Sipas Selmanit, problemi kryesor qëndron në siç thotë ai, shpikjen e nocionit të pajtimit nga ana e kryeministrit Zoran Zaev. Ai vlerëson se kjo lë dyshime sikur ka një marrëveshje mes pushtetit të tij dhe atij të kaluar për të mos u konfrontuar për qëllime të ndërsjella, që janë të dëmshme për demokracinë dhe pritjet e qytetarëve për vendosjen e sundimit të ligjit në vend.

“Ai shpiku nocionin e pajtimit që ka pasur për qëllim që pushtetet të mos ngacmohen, në kuptimin e zbardhjes së krimit dhe kriminalitetit. Ky është zemërimi më i madh, pasi nënkupton se gjyqësori ende është i varur politikisht, pasi po të zbardhen përgjegjësitë penale, atëherë do të zbardhet edhe dëmi material që i është shkaktuar qytetarëve, qoftë me borxhet publike, kthimin e parave dhe konfiskimin e pronës. Qytetarët i shohin pasuritë e paligjshme që i kanë përfituar këta njerëz dhe shumë të tjerë. Por, e keqja këtu është se kjo qeveri, nuk pati qëndrim dhe vullnet për t’u përballur me krimin”, thotë Selmani.

Ngecjet në reformimin e sistemit të drejtësisë, janë theksuar në të gjitha raportet e Bashkimit Evropian, ndërsa në rast të nisjes së bisedimeve të anëtarësimit në bllokun evropian, sundimi i ligjit dhe lufta kundër korrupsionit, pritet të jenë të parat në agjendën e bisedimeve.

Hapja e temës për ndryshimin e simboleve shtetërore po bëhet në kohën kur Maqedonia e Veriut po kalon nëpër në një situatë të ndjeshme, pasi Bullgaria po e konteston të kaluarën historike të vendit, ku përfshihen edhe figurat historike dhe himni kombëtar, vlerësojnë përfaqësuesit e sektorit civil.

Këto reagime vijnë pasi kryetari i partisë shqiptare, që është pjesë e qeverisë, Bashkimit Demokratik për Integrim, Ali Ahmeti, në një intervistë për “TV Klan Maqedoni” tha se me palën maqedonase është diskutuar për ndryshimin e himnit, stemës dhe të flamurit shtetëror.

“Është biseduar edhe për himnin, është biseduar edhe për stemën edhe për flamurin e shtetit. Këto janë çështje për të cilat megjithatë duhet të ketë një konsensus, mirëpo kjo do të varet shumë edhe nga një marrëveshje brenda maqedonasve. Sa i takon himnit, do të thotë është biseduar, nuk ka ndonjëra palë kundërshtim të jashtëzakonshëm. Më tepër kjo është çështje kohe dhe mendoj që pa rezerva edhe mund të bisedohet”, ka thënë kreu i BDI-së, Ali Ahmeti.

Pas kësaj deklarate të Ahmetit, Qeveria e Maqedonisë së Veriut, por edhe zyrtarët e lartë të BDI-së, kanë hedhur poshtë se për momentin, kjo çështje është pjesë e diskutimit brenda partnerëve të koalicionit qeverisës.

Megjithatë, nga BDI-ja kanë theksuar se çështja e ndryshimit të simboleve kombëtare gjithmonë ka qenë pjesë e diskutimeve me palën maqedonase sepse, siç kanë nënvizuar zyrtarët e kësaj partie, himni shtetëror nuk paraqet një element përfshirës, pasi shqiptarët nuk janë pjesë e këtij himni.

Xhelal Neziri nga organizata joqeveritare SCOPP, thotë për Radion Evropa e Lirë se simbolet e Maqedonisë së Veriut nuk krijojnë një kohezion të nevojshëm brenda shtetit, pasi këto simbole janë miratuar pa pasur një konsensus ndëretnik. Ai shpreh mendimin se të njëjtat duhet të ndryshohen, pasi shqiptarët nuk ishin të përfshirë në procesin e miratimit të tyre, por shton se kjo temë aktualisht nuk është prioritet.

“Është fakt se shqiptarët etnikë, nuk identifikohen me këtë himn (himnin shtetëror të Maqedonisë së Veriut) për shkak se e shohin si përjashtues për ta. Nga ana tjetër, nëse një marrëveshje finale, do të nënkuptonte që disa nga figurat historike që përmenden në vetë himnin shtetëror të Maqedonisë së Veriut, do të identifikoheshin si bullgarë, atëherë shtrohet pyetja nëse ata e kanë vendin në himnin shtetëror të Maqedonisë së Veriut”, thotë Neziri.

“Ka shumë elemente që të hapen këto tema, por natyrisht ato nuk janë me prioritet dhe për këtë kërkohet një qasje më racionale dhe një kohë më e mirë, ku të gjitha partitë të kenë mendime për këto ndryshime, që në fund të arrihet një konsensus”, shton ai.

Ndërkaq, drejtuesi i Qendrës për Studime Politike, Vladimir Bozhinovski, thotë për Radion Evropa e Lirë se me këtë deklaratë të Ahmetit, partia e të cilit është pjesë e qeverisë, që është temë etnike, vjen pak kohë pasi kreu i BDI-së njoftoi se partia e tij do të fokusohet në agjendën e gjelbër. Sipas tij, kjo deklaratë ka për qëllim që ta shpërqendrojë vëmendjen e opinionit nga vetoja bullgare, e cila po pengon procesin euro-integrues të shtetit.

“Ngritja e kësaj çështjeje në një mënyrë është koincidencë me veton e Bullgarisë. Nuk është as koha e as momenti që të diskutohet për simbolet shtetërore”, thotë Bozhinovski.

Pas pavarësisë, Maqedonia e Veriut ka ndryshuar stemën shtetërore që ishte miratuar më 1946, kur shteti ishte pjesë e Federatës Jugosllave. Më 2009, shteti hoqi yllin e pestë nga stema, që ishte simbol i socializmit.

Ndërkaq sa i përket himnit, në tekstin e tij ende përdoret teksti i shkruar nga Vllado Malevski më 1941 dhe në vitin 1992, kur u pavarësua Maqedonia e Veriut, ky tekst, përmes ligjit, u definua si himn shtetëror.

Më 1995, pas presionit të Greqisë, Maqedonia e Veriut hoqi diellin e “Verginës” që ishte pjesë e flamurit shtetëror.

Programi i hapjes së Javës Çame në Shkup përfshiu hapjen e një ekspozite për Çamërinë, ku u paraqitën figura historike dhe vendbanime çame, si dhe recitim të poezive dhe valle me motive çame.

Aktivitetet kryesore të Javës Çame në Shkup janë paraparë të mbahen të enjten, duke përfshirë një panel diskutim me të ftuar nga Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut, si dhe “Marshi i Paqes për Çamërinë”, marsh i cili është paraparë të përfundojë para Ambasadës së Greqisë në Shkup.

Në emër të Këshillit Organizativ të Javës Çame në Shkup, Xheneta Mamuti ndau entuziazmin që për herë të parë edhe në kryeqytetin e Maqedonisë së Veriut organizohet Java Çame.

“Ju ftoj juve që jeni këtu, por edhe të gjithë shqiptarëve kudo janë, që të enjten më 24 qershor 2021, në ora 14:30, në numër sa më të madh të mbështesin marshin për Çamërinë dhe të dëshmojmë se Shkupi dhe në përgjithësi të gjithë shqiptarët e Maqedonisë kanë qenë në mbrojtje të secilit shqiptar në botë dhe në mbrojtje të viktimës, kushdo qoftë ai dhe kurdo qoftë ajo kohë. Sot Shkupi është Çamëri dhe sot ne jemi çamë”, tha Mamuti.

Më 27 qershor të këtij viti përkujtohet 77-vjetori i gjenocidit grek ndaj shqiptarëve të Çamërisë, pasi me ligj kjo ditë në Shqipëri është “Dita e gjenocidit ndaj shqiptarëve të Çamërisë nga shovinistët grekë”.

Nga qershori i vitit 1944 deri në mars të vitit 1945, mijëra shqiptarë të Çamërisë përjetuan një gjenocid të ashpër nga forcat greke nën komandën e Napoleon Zervës, që rezultoi me vdekjen masive të civilëve, por edhe me shkatërrimin, grabitjen dhe konfiskimin e pronave të tyre.

Banorët lokalë dhe ekspertët e turizmit po kërkojnë që autoritetet të jenë transparente gjatë realizimit të investimeve në qendrën turistike “Kodra e Diellit”, teksa janë paralajmëruar investime të huaja në këtë qendër, por edhe nuk është hapur procesi i tenderimit.

Këto reagime vijnë pas paralajmërimit të Qeverisë së Maqedonisë së Veriut se në qendrën në “Kodrën e Diellit” do ta marr me koncesion për 99 vjet një investitor i huaj dhe do të investojë 100 milionë euro, përkatësisht 50 milionë investitori dhe 50 milionë do të investojë qeveria.

Iniciativa qytetare “Ta shpëtojmë Kodrën e Diellit”, i ka quajtur të pakuptimta paralajmërimet nga qeveria për investime milionëshe në këtë qendër turistike, duke argumentuar se kjo qendër gjatë dy dekadave të fundit është pothuajse jofunksionale, për shkak të vështirësive për sa i përket qasjes, si dhe mungesës së parkingjeve dhe mosfunksionimit të teleferikëve.

“Është shumë qesharak paralajmërimi se do të bëhen fusha të golfit, se do të bëhet një nga resortet më të mëdha, kur ai resort ende nuk e ka të rregulluar çështjen pronësore juridike. Çdoherë kur këto qendra rinovohen, duhet bërë projekte afatshkurtra dhe afatgjate dhe të planifikuara mirë. Asnjëherë te ne institucionet, që thirren në studime fizibiliteti apo analiza të ndryshme strategjike për zhvillimin e turizmit, por nuk janë bërë publike për opinionin”, thotë për Radion Evropa e Lirë, Hamdi Sulejmani nga iniciativa “Ta shpëtojmë Kodrën e Diellit”.

“Nuk mund të vijë një investitor i huaj në një vend ku nuk ka asnjë çështje të rregulluar pronësore, e as planifikim të duhur hapësinor, pasi kjo paraqet një nga hapat kryesor me qëllim që të bëhet një investim”, shton Sulejmani, i cili me profesion është arkitekt.

Nuk mund të dihet investitori pa nisur procesi i tenderimit

Arben Halili nga fshati Shipkovicë në Malësinë e Tetovës, që ndodhet vetëm pak kilometra nga “Kodra e Diellit”, thotë për Radion Evropa e Lirë se gjithmonë kur është vit zgjedhor, paralajmërohen investime të mëdha në këtë qendër turistike.

Sipas tij, nuk mund të flitet për investitorin e mundshëm, derisa nuk ka filluar procesi i tenderimit, pasi sipas Halilit, kjo është në kundërshtim me rregullat e Bashkimit Evropian.

“Vetë fakti që flitet në mënyrë hipotetike për një investim miliona eurosh apo për një investitor gjerman, të çon nga ajo që nuk ka të bëjë aspak me një investim serioz ose se kjo bëhet për t’i hapur rrugë ndonjë investitori potencial. Por, gjithsesi në një shtet serioz, i cili pretendon të jetë pjesë e strukturave të Bashkimit Evropian, nuk mund të dihet investitori para se të bëhet shpallja e tenderimit”, thotë Halili.

Halili thotë se “Kodra e Diellit” ka nevojë për riorganizim dhe jo për një partneritet publiko-privat, pasi sipas tij, në të kaluarën, kjo formë e bashkëpunimin ka dëshmuar se nuk është e suksesshme.

“Unë jam për dhënien në menaxhim te një partner, i cili do ta marrë përgjegjësinë e menaxhimit të kësaj qendre”, thotë ai.

Qendra e skijimit në “Kodrën e Diellit” është një prej qendrave më të njohura jo vetëm në Maqedoninë e Veriut, por edhe në gjithë shtetet e Ballkanit Perëndimor. Kjo qendër, që gjendet në Tetovë, njihet për terrenet e saja të skijimit.

Qëndrime kundërthënëse rreth investitorit

Gjatë kësaj jave, kryeministri i Maqedonisë së Veriut, Zoran Zaev ka bërë të ditur se në strategjinë kombëtare 2021-2027, është përfshirë edhe rivitalizimi i qendrës “Kodra e Diellit”. Ai ka theksuar se për të investuar në këtë qendër është interesuar një investitor “i besueshëm” nga Evropa.

“Ky projekt parashihet të realizohet në bazë të ligjit për koncesione me partneritet publiko-privat apo investime strategjike, varësisht fazës përfundimtare të marrëveshjes”, ka thënë Zaev.

“Në thelb, parashihet të jepet në një koncesion prej 99 vjetësh njërit prej investitorëve më të mëdhenj të qendrave të skijimit në Evropë. Është e udhës që investitori vetë të vendosë që ta bëjë publik emrin e tij. I gëzohem këtij investimi sepse do t’i japë një dimension të ri turizmit dimëror”, shtoi kryeministri maqedonas.

Po gjatë kësaj jave, ministri i Jashtëm, Bujar Osmani ka thënë se investitori i interesuar për “Kodrën e Diellit” është nga Abu Dabi. Në këtë vend, Osmani thotë se qendra turistike e “Kodrës së Diellit” është prezantuar si projekt rajonal, ku bën pjesë edhe Kosova, pasi gjatë dimrit, turistët do ta shfrytëzonin për skijim e gjatë verës do të përdorej si atraksion turistik, me fusha të golfit dhe atraksione të tjera.

“Në Abu Babi kam folur shumë për ‘Kodrën e Diellit’. Atje pash interes për investime në ‘Kodrën e Diellit’ dhe atë e kam prezantuar në dy forma si projekt në vete, por edhe si projekt bashkë me Republikën e Kosovës, si projekt i malit, që në të dyja anët të tërhiqen sa më shumë investitorë, për ata që kërkojnë tregje më të mëdha apo rajone më të mëdha”, ka thënë Osmani.

Zero transparencë për investimet

Por, Mislim Zendeli, profesor në Fakultetin për Menaxhment në Universitetit të Tetovës, thotë se për disa vite me radhë sezoni turistik në “Kodrën e Diellit” u krijonte të ardhura financiare shumë familjeve të fshatrave të Malësisë së Tetovës, pasi kjo qendër ishte ndër destinacionet kryesore në Ballkanin Perëndimor për sporte dimërore.

Ai thotë se në dy dekadat e fundit, sa herë që afrohet mbajtja e zgjedhjeve të reja, bëhen edhe premtime për këtë qendër, që sipas tij, janë të parealizueshme.

“Transparenca është zero. I gjithë procesi është jotransparent, si ai i studimeve të fizibilitetit, por edhe rreth planifikimit të realizimit të këtij procesi. Është evidente që duhen mjete, duhen investime, nevojitet angazhim nga qeveria dhe jo vetëm fjalë. Që nga viti 2001 deri më 2021 kemi dëgjuar vetëm fjalë”, thotë Zendeli.

Ai shton se me qëllim që t’i kthehet shkëlqimi kësaj qendre turistike, duhet që të bashkëpunojnë të gjitha palët, veçmas, qeveria, pushteti lokal, banorët e fshatrave përreth, sektori civil dhe kompania ELEM-turs, që është pronare e pjesshme, që menaxhon “Kodrën e Diellit”, dhe në mënyrë transparente të vendosin për ofertën më të mirë për këtë qendër turistike.

“Kodra e Diellit” pa hotele luksoze e teleferikë funksionalë

Në këtë drejtim, drejtuesi i qendrës së skijimit në “Kodrën e Diellit”, Zhivko Aleksovski, thotë për Radion Evropa e Lirë se kësaj qendre i mungon rrjeti i hoteleve, bora artificiale, teleferikët modernë, me qëllim që t’u përgjigjen kërkesave të turistëve.

“Sa i përket turizmit dimëror, nevojiten investime për borën artificiale, që do të mundësonte që të zgjatej sezoni i skijimit. Nevojitet po ashtu funksionalizimi i një teleferiku të ri nga Tetova deri në ‘Kodrën e Diellit”, po ashtu parkingje, me qëllim që të lehtësohet qasja deri te kjo qendër skijimi”, thotë Aleksovski.

Ndërkaq, Naum Martinovski, ligjërues në Fakultetin për Turizëm në Ohër, thotë se “Kodra e Diellit” duhet të rivitalizohet dhe të përdoret si qendër turistike gjatë gjithë vitit dhe jo vetëm në sezonin e dimrit.

Ai thotë për Radion Evropa e Lirë se për t’u paraqitur si atraksion turistikë, që do të tërhiqte edhe turistë të huaj, “Kodra e Diellit” duhet të lidhet me qendrën e skijimit të Brezovicës, që gjendet në Malet e Sharrit.

“Me rëndësi është që ‘Kodra e Diellit’ të lidhet me pjesën e Kosovës, me kompleksin e Brezovicës sepse në atë më mënyrë do të ishte atraksion për turistët ndërkombëtarë”, tha Martinovski.

Frika nga privatizimi i lumenjve dhe hapësirave malore

Kundër investimeve në “Kodrën e Diellit” ka reaguar ashpër edhe Branimir Jovanoviq, i cili ka qenë këshilltar i ish-ministrit të Financave, Dragan Tevdovski, gjatë qeverisë së parë të Zaevit.

Përmes një postimi në rrjetin social Facebook, ai ka thënë se investimet milionëshe, të paralajmëruara nga kryeministri Zaev, i ngjasojnë me periudhën e viteve të 90-ta, kur u realizua procesi i privatizimit dhe pronat shtetërore kaluan në pronësi të një grupi të caktuar biznesmenësh, të cilët morën në pronësi edhe hapësira të gjelbëruara dhe lumenj.

Paralajmërim për investime në kohë zgjedhjesh

Investime në “Kodrën e Diellit” në vlerë prej 30 milionë eurove, ishin paralajmëruar edhe më 2012, nga kryeministri i atëhershëm, Nikolla Gruevski. Ai kishte paralajmëruar se projekti do të realizohej në disa faza dhe për të do të shpallej edhe ofertë për gjetjen e një investitori ndërkombëtar.

Investime për “Kodrën e Diellit” kishte paralajmëruar edhe ish-presidenti, Gjorgje Ivanov, i cili kishte thënë se një investitor nga Katari ishte i gatshëm të investonte në këtë qendër turistike.

Një i dënuar në burgun e Idrizovës, që ndodhet 13 kilometra nga Shkupi, rrëfen për Radion Evropa e Lirë për gjendjen e rëndë, që sipas tij, mbretëron në këtë burg, që është më i madhi në Maqedoninë e Veriut.

I.A (për shkaqe sigurie nuk deshi të identifikohet, por identiteti i tij është i njohur për redaksinë) rreth 40 vjeç, që po vuan dënimin me 13 vjet burg, thotë se sjellja e punonjësve të burgut është çnjerëzore, ndërsa kushtet ku ata vuajnë dënimin janë katastrofale.

“Gardianët sillen sikur të jenë rrugaçë, sjellja e tyre është katastrofale. Maltretime psikike kemi non stop, kemi edhe raste të sulmeve fizike dhe nuk kemi ku të ankohemi. Edhe mua më ka ndodhur një rast konkret, kam kërkuar ndihmë nga Avokati i Popullit, por as që ka ardhur të më kontaktojë. Pata një problem me një gardian, i cili më sulmoi ndërsa mua më dënuan, më ndërruan vendin, më dërguan në vetmi edhe pse kam probleme shëndetësore”, thotë ky i burgosur, teksa i përshkruan më tej kushtet e qëndrimit në burgje si shumë të rënda, mungesë të gjërat më elementare, ushqim të dobët, por edhe ujë për pije.

Ai thotë se të burgosurit më së rëndi e kanë pasur gjatë pandemisë, pasi nuk u janë ofruar as shërbimet elementare shëndetësore.

“Jemi ankuar, kemi kërkuar ndihmë edhe nga jashtë, por askush nuk na ka marrë në dorë. Ata që kanë dalë pozitivë i kanë mbajtur në dhomat të vetmisë dhe ndonjëherë i kanë ofruar ndonjë paracetamol dhe asgjë tjetër. Ka dashtë Zoti nuk ka pasur viktima, pasi sa i përket mjekëve të burgut, asgjë nuk kanë ndërmarrë”, thotë i burgosuri me inicialet I.A, që po vuan dënimin në burgun e Idrizovës.

Edhe gazetari Tomisllav Kezhalovski, ish i burgosur, rrëfen për Radion Evropa e Lirë gjendjen në burgje, e cila, sipas tij, nuk ka ndryshuar fare që nga periudha kur ai qëndroi në burg në vitin 2013.

“Atje asgjë nuk ka ndryshuar sa i përket arsimimit apo ngritjes së nivelit profesional të të punësuarve. Ndaj meje pati dhunë psikike nga të punësuarit e burgut edhe pse rasti im kishte marrë përmasa ndërkombëtare. Kur ndaj meje ushtronin dhunë psikike, paramendoni se çfarë mund t’u ndodhë të burgosurve të tjerë. Korrupsioni gjithashtu është i pranishëm.. për të pasur një telefon apo një sistem më të rehatshëm, patjetër që duhet të japësh ryshfet”, thotë Kezhalovski.

Se gjendja në burgjet e Maqedonisë së Veriut, në veçanti në atë të Idrizovës, është e rëndë, flet edhe raporti i fundit i Këshillit të Evropës mbi gjendjen në burgje, i publikuar më 11 maj.

Burgjet në Maqedoninë e Veriut, sipas raportit, janë të mbushura me staf të korruptuar, ndërsa të burgosurit vazhdimisht keqtrajtohen, kurse autoritetet nuk kanë arritur të përmirësojnë mangësitë strukturore brenda sistemit të burgjeve në këtë vend.

“Mangësitë kanë të bëjnë veçanërisht me mungesën e një qasjeje profesionale në menaxhimin e situatave komplekse, menaxhimin dhe performancën e dobët të stafit, nivele të ulëta të personelit, cilësi e dobët e kujdesit shëndetësor të ofruar për të burgosurit, mungesë e regjimit të duhur, dhunë mes të burgosurve, kushte të dobëta materiale dhe korrupsioni endemik i personelit, veçanërisht në burgun e Idrizovës” thuhet në një pjesë të raportit.

Raporti vë në pah praninë e madhe të korrupsionit në mesin e punonjësve të burgut, të cilët trajtojnë të burgosurit kundrejt pagesave të ndryshme për t’i akomoduar në ambiente më të mira.

Për gjendjen e rëndë në burgjet e Maqedonisë së Veriut flitet edhe në raportin e Avokatit të Popullit, por raporti i vitit 2020 flet për ulje të torturës dhe të ankesave për sjellje joprofesionale në burgje.

Raporti flet edhe për aspektet e ushtrimit të dhunës fizike, e cila bazuar në qëndrimet e institucioneve, ka të bëjë “me shkeljen e rendit dhe të disiplinës në institucion ose kur të burgosurit nuk i kanë respektuar apo i kanë kundërshtuar urdhrat e personave zyrtarë”.

Avokati i Popullit, thuhet të raport, ka ndërmarrë masa për hetimin e të gjithë vërejtjeve dhe ankesave të paraqitur për tejkalim të kompetencave të personave zyrtarë.

Avokati i Popullit, Naser Zyberi thotë për Radion Evropa e Lirë se shqetësuese janë kushtet e këqija në burgje.

“Gjendja në burgjet e Maqedonisë së Veriut është e pavolitshme. Ka mungesë të ujit, pastërtisë, higjienës, kualitetit dhe sasisë së ushqimit. Në disa raste ka edhe mungesë të hapësirës për vendosje…Problemi më i theksuar është gjendja me trajtimin shëndetësor të personave të dënuar. Në disa prej burgjeve ekzistojnë ekipe mjekësore, por janë të pamjaftueshme, por në disa prej burgjeve fare nuk ka mjek të punësuar”, thotë Avokati i Popullit, Naser Zyberi.

E pyetur të komentojë kritikat për gjendjen në burgje, Drejtoria e Burgjeve, në një përgjigje me shkrim për Radion Evropa e Lirë, pranon gjendjen e vështirë në burgje, por nuk komenton kritikat për ushtrim dhune ndaj të burgosurve dhe praninë e korrupsionit në radhët e zyrtarëve të burgjeve.

“Jemi plotësisht të vetëdijshëm për problemet me të cilat përballet sistemi i burgjeve dhe me qëllim të përmirësimit të kushteve të jetesës së të dënuarve, në kuadër të Projektit të rindërtimit të burgjeve, do të vazhdojmë me ndërtimin e objekteve të reja dhe për këtë qëllim janë siguruar burime financiare në vlerë totale prej rreth 31.8 milionë euro. Duke pasur parasysh dinamikën me të cilën janë ndërtuar ndërtesat e mëparshme, ne presim që të realizojmë plotësisht fazën e dytë, që nënkupton përmirësimin e kushteve për qëndrim në burgun e Idrizovës dhe në burgjet nëpër qytetet tjera”, thuhet në përgjigjen me shkrim të Drejtorisë së Burgjeve.

Kryeministri i Maqedonisë së Veriut, Zoran Zaev pas zgjedhjeve parlamentar në korrik të vitit 2020, kishte premtuar reforma të thella në gjithë vendin, përfshirë edhe përmirësimin e kushteve në burgje dhe luftimin e korrupsionit të evidentuar në të gjitha raportet e institucioneve ndërkombëtare.