Zyrtarë të lartë të administratës amerikane qëndruan për dy ditë në Kosovë, në një vizitë që kishte për qëllim zbatimin e marrëveshjes për normalizimin ekonomik Kosovë-Serbi që u nënshkrua në Shtëpinë e Bardhë më 4 shtator.

Delegacioni u përqendrua në fillimin e studimit të fizibilitetit për liqenin e Ujmanit dhe krijimin e lidhjeve më të mira në tregun e energjisë në Ballkanin Perëndimor.

Në një intervistë për Zërin e Amerikës, zëvendës ndihmësi kryesor i Sekretarit për Energji të Shteteve të Bashkuara, Matthew Zais dhe drejtori menaxhues i zyrës rajonale të Korporatës Ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Financiar, John Jovanoviç, thanë se zbatimi i marrëveshjes për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është përparësi e administratës amerikane.

“Absolutisht dhe kjo është një nga arsyet përse jemi këtu. Jemi këtu për dy qëllime: një është që të fillojmë studimin e fizibilitetit për liqenin dhe e dyta është që të punojmë me Kosovën dhe fqinjët e saj në rajon se si të krijohen lidhje më të mira në tregun e energjisë, qoftë elektrike apo gazit natyror. Dhe ka një mori mundësish. Ne kemi strategji për gazin natyror për Ballkanin. Dhe nuk ka rrugë tjetër për Kosovën përveç mundësive të saj që të jetë e lidhur me fqinjët dhe kjo do të ndihmojë ekonominë e Kosovës… Kur isha këtu herën e kaluar fluturova nga Athina ku u takuam me kryeministrin dhe ministrin e energjisë atje dhe diskutuam rritjen e lidhjeve të tyre më fqinjët edhe në kontekstin e lidhjes së vendeve si Kosova në rrjetin e gazit në këtë rajon. Dhe kjo është nga arsyet përse jemi këtu”, tha zoti Zais.

Zoti Zais thotë se arsyeja tjetër e vizitës së tyre ka të bëjë edhe me mbledhjen e informatave dhe vlerësimeve teknike për liqenin e Ujmanit.

”Dhe në parim, për të kuptuar mundësitë dhe përfitimet që mund të ketë Kosova nga shfrytëzimi i liqenit dhe tërë ajo që ofron liqeni, qoftë kjo energjia elektrike apo uji. Jemi këtu në kapacitet teknik dhe kjo është përcaktuar me marrëveshjen ekonomike në Shtëpinë e Bardhë. Dhe, sërish, ky është përkushtim. Kur isha herën e fundit, paraqita një letër nga sekretari i energjisë, sekretari Dan Brouillette, në të cilën përfshihej ky përkushtim për studimin e fizibilitetit dhe tri javë më vonë ja ku jemi, duke e zbatuar atë”, tha ai.

Përfshirja e fizibilitetit të liqenit të Ujmanit në dakordimin e 4 shtatorit nxiti reagime në Kosovë. Kritikët thonë se liqeni është pjesë e Kosovës dhe se nuk duhet të diskutohet me Serbinë.

Por, zoti Zais thotë se ekspertët amerikanë do të kryejnë punën teknike për mënyrën se si të shfrytëzohen më mirë mundësitë që ofron liqeni.

“Ne kemi sjellë dy ekspertë teknik. Njëri i energjisë dhe njëri i ujërave dhe të dy vijnë nga një prej laboratorëve kombëtar, Laboratori Kombëtar i Pacifikut veriperëndimor afër Siattlit. Ata kaluan tri zona kohore që të vijnë me ne që nga shteti i Washingtonit, përgjatë pandemisë dhe janë të vetmit nga tërë laboratori që kanë udhëtuar përgjatë pandemisë, sepse kërkuam një përjashtim, sepse aq i rëndësishëm mendojmë se është ky problem dhe përkushtimi ynë për të zbatuar marrëveshjen e normalizimit… Herën e fundit kur isha këtu solla një letër që e përshkrova më herët nga sekretari i energjisë për kryeministrin për përkushtimin tonë. Sot i solla një letër tjetër atij dhe ministrit të ekonomisë me të cilën ftojmë Kosovën që të jetë anëtare e asaj që ne e quajmë Partneritet për Bashkëpunim Energjetik Transatlantik, apo P-TEC. Shtetet e Bashkuara janë krahu i nismës së tre deteve. Takimi i kësaj nisme u mbajt sot në Estoni dhe sekretari ynë foli aty dhe siç e dimë 12 vende janë pjesë e saj. Por, Partneriteti për Bashkëpunim Energjetik Transatlantik të cilin Departamenti i Energjisë e lehtëson si krahu amerikan i tij, përfshinë 12 vende vëzhguese dhe sot e ftuam kryeministrin dhe Kosovën që Kosova të jetë vëzhguese në këtë Partneritet. Mendoj që ka përparësi të mëdha dhe është një rrugë tjetër që Kosova të jetë e lidhur me rajonin dhe Evropën dhe të gëzojë ndihmesën teknike dhe ekonomike që ofron departamenti amerikan i energjisë”, tha zoti Zais.

Drejtori menaxhues i zyrës rajonale në Korporatën Ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Financiar, John Jovanoviç thotë se është optimist për kuadrin e marrëveshjes për normalizimin ekonomik ndërmjet Kosovës e Serbisë.

“Ne shpresojmë se kjo do të shtojë mundësitë që të dyja palët të ndërtojnë masa të mirëbesimit për të punuar së bashku për normalizimin ekonomik, qoftë në nivelin e lartë ashtu edhe atë të ultë dhe do të kemi mundësi për të përforcuar sektorin privat, në mënyrë që kapitali privat ndërkombëtar të mund të vijë këtu, të krijojë më shumë vende pune dhe të ketë ndikim afatgjatë në të dyja ekonomitë”, tha zoti Jovanoviç.

Zoti Jovanoviç thotë se qëllimi thelbësor i administratës amerikane është përshpejtimi i kapitalit privat që do të rriste punësimin dhe mundësitë ekonomike në rajon duke ndërlidhur ekonomikisht rajonin.

“Realiteti në terren është që secili shtet në rajon është tepër i vogël për të menduar se përparimi ekonomik zhvillohet brenda kufijve të tyre, duhet të shikoj tek fqinjët dhe ky proces nuk do të thotë që patjetër të bëni kompromise me sovranitetin tuaj, me identitetin tuaj politik, etnik dhe fetar, larg asaj. Vetëm pse bëjmë tregti me Kanadanë dhe Meksikën nuk do të thotë se nuk jemi komod të vazhdojmë të jemi Shtetet e Bashkuara. Natyrisht këto janë çështje të popujve dhe janë të ndërlikuara, por ne duam të gjejmë mënyra për të mundësuar tutje bashkëpunimin ekonomik rajonal kështu që integrimi në ekonominë gjithëpërfshirëse evropiane dhe ekonominë globale të jetë më i lehtë dhe të jetë me ndikim për popullatën vendase këtu”, tha zoti Jovanoviç.

Ai thotë se Kosova ndanë vlera të përbashkëta me Shtetet e Bashkuara dhe partnerët tjerë perëndimorë dhe se gjetja e rrugëve për të çuar përpara partneritetin është thelbësor.

“Marrëveshjet për normalizimin ekonomik ofrojnë mundësi të mëdha, por, nuk janë zëvendësim për bisedimet politike në Bruksel. Dhe siç tha sekretari Zais, synimi ynë themelor, sepse është në interesin tonë strategjik të Shteteve të Bashkuara, është që t’i shohim këto vende si anëtare të Bashkimit Evropian, të forcojnë përfitimet nga demokracia, nga tregu i lirë dhe të sigurohemi se cilësia e jetës këtu të vazhdojë të përmirësohet mbështetur në ato vlera të përbashkëta perëndimore”, tha zoti Jovanoviç.

Zyrtarët amerikanë thonë se mbështetja për Kosovën dhe rajonin nuk ka filluar nga marrëveshja e 4 shtatorit por kjo pjesë sipas tyre ka qenë vazhdimisht e rëndësishme për Shtetet e Bashkuara.

Zoti Zais thotë se investimet e Rusisë dhe Kinës në rajon i shohin të rrezikshme sepse Ballkani Perëndimor është shumë i rëndësishëm për Shtetet e Bashkuara,

“Është rajon shumë i rëndësishëm sepse nuk është periferi e Evropës por është zemra e Evropës. Ne duam të ndihmojmë Ballkanin dhe të gjitha vendet e Ballkanit që të bëhen pjesë e Bashkimit Evropian dhe të përmbyllin rrugën drejt demokracisë dhe bazën ekonomike që Ballkani duhet të ketë në Evropë. Sa i përket investimeve kineze e ruse, ne jemi të sigurt për mundësitë dhe përparësitë e investimeve amerikane dhe mendoj që dëshmitë flasin vet. Sa i përket investimeve ruse, nuk është fshehtësi se Shtetet e Bashkuara mbështesin për Ballkanin dhe Evropën politikën se i tërë tregu është i hapur dhe ka rrugë e furnizime të llojllojshme posaçërisht për energjinë dhe gazin natyror. Ne besojmë se ky nuk është synimi i Rusisë. Qëllimi i Rusisë është rritja maksimale e varësisë së gjithë Evropës nga gazi i saj dhe të gjitha përpjekjet e saj çojnë në atë drejtim. Ky nuk është synimi i Shteteve të Bashkuara, investimet tona synojnë llojllojshmërinë e furnizimeve dhe pavarësisht nëse vijnë nga Shtetet e Bashkuara, ky është treg i lirë dhe në shpresojmë të sigurojmë furnizim për tërë rajonin”, tha zoti Zais.

“Ky rajon nuk ka nisur të jetë i rëndësishëm për Shtetet e Bashkuara që nga 4 shtatori, ka qenë vazhdimisht i rëndësishëm. Mbështetja për rajonin është dypartiake, përfshinë ideologji shumëpartiake, administrata, presidenca dhe do të vazhdojë për këto arsye themelore. Ne duam që t’iu shohim juve si anëtar të përhershëm të Bashkimit Evropian, duam të përforcojmë arritjet demokratike dhe tregtisë së lirë të cilat kemi parë që ju i keni bërë dhe duam që ky vend të jetë i shquar në qëndrueshmërinë ekonomike dhe politike, i shquar për krijimin e vendeve të punës dhe jo krizave dhe duke ofruar mundësi të mjaftueshme për të rinjtë këtu në rajon”, tha zoti Jovanoviç.

Zoti Zais thotë se qasja ndryshe e administratës amerikane për të zgjidhur problemet ka çuar në arritjet e deritashme.

“Ka pas mungesë të përparimit për një kohë të gjatë dhe ideja ka qenë që të provojmë diçka ndryshe duke studiuar mënyrat se si Kosova dhe fqinji i saj Serbia mund të përfitojnë nga normalizimi ekonomik, i cili thelbësisht është ndryshe dhe ne mendojmë se mund të arrijmë një përparim të ndjeshëm pavarësisht politikës. Prandaj ambasadori Grenell dhe presidenti (Trump) kanë pasur qasje të ndryshme”, tha ai.

I dërguari i posaçëm i Bashkimit Evropian për bisedimet Kosovë – Serbi, Miroslav Lajçak, filloi të martën vizitën dyditëshe në Prishtinë, prej nga do të shkojë më aps në Beograd, në një përpjekje për rifillimin e bisedimeve, të cilat duket se ngecën për shkak të mospajtimeve rreth çështjes së Asociacionit të komunave më shumicë serbe në Kosovë.

Serbia kërkon që në bisedimet e lehtësuara nga Bashkimi Evropian të diskutohet për këtë asociacion, ndërsa Kosova thekson se kjo çështje është mbyllur me marrëveshjet ekzistuese të vitit 2013 dhe 2015. Tashmë kjo çështje ka bllokuar bisedimet për më shumë se një muaj.

Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, tha në një konferencë për gazetarë se vizita e zotit Lajçak ka të bëjë me vlerësimin e bisedimeve dhe hapave tjerë për këtë proces.

“Ky nuk është proces i lehtë. Ka tema të vështira, siç është Asociacioni edhe tema tjera, por të gjithave do t’iu qasemi bazuar në parimet e qarta që i kemi bërë të ditura para Kuvendit, para qytetarëve edhe të dakorduara në mes të partnerëve të koalicionit”, tha ai

Kryeministri Hoti përsëriti qëndrimin se Asociacioni i komunave me shumicë serbe është çështje e mbyllur dhe sipas tij Kosova ka marr garanci dhe mbështetje nga partnerët e saj që Asociacioni i komunave me shumicë serbe nuk do të ketë kompetenca ekzekutive. Ai tha se nuk do t’u nënshtrohet trysnive që lidhen me çështjen e këtij asociacioni.

“Kur kemi hyrë në procesin e dialogut e para që kemi hequr nga tavolina ishte ideja shkëmbimit të territoreve dhe sot askush nuk flet për këtë temë dhe e dyta që nuk diskutohet, karakteri unitar i shtetit të Kosovës, që nënkupton nuk ka Asociacion me kompetenca ekzekutive”, tha ai, duke nënvizuar se Kosova nuk po bllokon bisedimet.

“Pas dy vitesh të bllokadës së procesit të dialogut, të pamundësisë për të çuar përpara normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve tona, është mbërritur dakordim edhe me partnerët ndërkombëtarë që ky proces i dialogut është vetëm për një gjë, për marrëveshje përfundimtare për normalizim të marrëdhënieve dhe njohje reciproke…”, tha ai.

Autoritetet në Serbi ndërkaq paralajmëruan sot mundësinë e tërheqjes së përfaqësuesve të komunitetit serb nga institucionet e Kosovës, në rast se nuk zbatohet marrëveshja për Asociacionin e komunave serbe sipas marrëveshjes së nënshkruar në vitin 2013.

Këto paralajmërime u bënë pas një takimi ndërmjet drejtorit të ri të zyrës për Kosovën në qeverinë e Serbisë, Petar Petkoviç me udhëheqësit e Listës serbe, subjekti me i madh politik i serbëve të Kosovës.

Analistët në Prishtinë thonë se vazhdimi i bisedimeve mbetet i paqartë dhe se kërkesa për të diskutuar çështjen e Asociacionit të komunave me shumicë serbe mbetet sfidë e madhe.

Arbresha Loxha nga Grupi për Studime Juridike dhe Politike thotë për Zërin e Amerikës se qasja e deritashme e Kosovës përballë bisedimeve ka qenë e gabuar, meqë ajo mori detyrime pa ndonjë përfitim në këmbim.

“Ndërsa në anën tjetër Serbia ka hapur kapituj të rinj në rrugën e saj integruese, ka restauruar komplet marrëdhënien e saj me SHBA-të, ndërsa ne asnjëherë, asnjërën nga marrëveshjet, asnjërën nga këto copëza të marrëveshjes të cilat i kemi nënshkruar dhe kemi marrë obligime për to, përfshirë edhe Asociacionin e komunave me shumicë serbe, nuk e kemi bërë me një obligim minimal ose kushtëzim minimal që Serbia ta njoh pavarësinë e Kosovës. Pra nuk kemi marrë asgjë në këmbim dhe qasja e deritashme është e gabuar dhe nuk duhet vazhduar, sipas opinionit tonë, në të njëjtën mënyrë”, tha zonja Loxha.

Jeta Krasniqi nga Instituti Demokratik i Kosovës thotë se Prishtina zyrtare në këto bisedime po shihet si palë që po bllokon procesin dhe për këtë, sipas saj, Kosova duhet të ndërrojë qasjen në këto bisedime.

“Dhe tani kur duket që ka rifilluar dialogu, pasi Kosova i hoqi gjitha ato masa dhe duhet thënë pa marr asgjë në këmbim, duket që është një kushtëzim i radhës që kërkohet të diskutohet për komunitetet jo shumicë apo Asociacionin e komunave me shumicë serbe pasi që janë të dyja këto tema që përdoren, por nuk ka një qartësim se për çfarë përdoren. Pala kosovare duhet të bëj atë që të zbatojë marrëveshjen në bazë të aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese, duke e ruajtur si funksionimin e brendshëm të Kosovës që ka një nivel qendror dhe lokal por edhe vet funksionimin unitar kushtetues të Kosovës”, tha ajo.

Zonja Krasniqi thotë se ka një paqartësi rreth asaj se çka po kërkohet të bisedohet rreth Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Bruksel.

“A është duke u kërkuar të bëhet zbatimi i marrëveshjes së viti 2013 dhe 2015 në respektim të aktvendimit të Gjykatës Kushtetuese, apo është duke u kërkuar që kjo marrëveshje të rinegociohet dhe të ribëhet e tëra duke parë parimet të cilat janë dakorduar. Derisa nuk kemi qartësim, është pak e vështirë të dihet se si t’i dilet në krye këtij procesi dhe si të tejkalohet kjo pengesë, e cila është tashmë në tryezë të dialogut”, tha ajo.

Arbresha Loxha thotë se Kosova duhet të vazhdojë këto bisedime me kushtëzimin e njohjes së pavarësisë së saj nga ana e Serbisë para se të arrihet çdo marrëveshje tjetër.

“Nëse ne prapë vazhdojmë të heqim copëza të sovranitetit, ashtu siç kanë bërë qeveritë e kaluara dhe kanë lejuar delegacionet e kaluara të Kosovës, atëherë ne vetëm kemi me i hap rrugë Serbisë. Në të kundërtën, nëse këmbëngulim që gjithçka të kushtëzohet me njohje dhe të pajtohemi për çdo gjë para se të nënshkruajmë çfarëdo marrëveshje tjetër dhe çdo gjë për ne duhet të jetë së pari njohja, atëherë do ta pengonim rrjedhimisht edhe Serbinë që të bëj progres në rrugën e saj evropiane”, tha ajo.

Kosova dhe Serbia janë përfshirë në bisedime të lehtësuara nga Bashkimi Evropian që nga viti 2011 për arritjen e një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve. Në fillim të muajit shtator të dyja vendet u dakorduan për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike në Shtëpinë e Bardhë, por sfidë mbetet zgjidhja politike e cila diskutohet në Bruksel.

Vizita e përfaqësuesit të posaçëm të Bashkimit Evropian në dialogun midis Kosovës dhe Serbisë, Mirosllav Lajçak, në Kosovë dhe më pas, siç është paralajmëruar edhe në Serbi, tregon interesimin e BE-së që të përshpejtojë dinamikën e dialogut ndërmjet dy vendeve, me përfshirjen më të fuqishme të saj, thonë njohësit e zhvillimeve politike, Donika Emini dhe Artan Muhaxhiri.

Zyrtarët e Bashkimit Evropian kanë paralajmëruar se vizita e Lajçakut në Prishtinë dhe Beograd, do të jetë për “zhbllokimin e çështjes së Asociacionit të komunave me shumicë serbe”.

Nga zyra e BE-së në Prishtinë kanë konfirmuar për Radion Evropa e Lirë se Lajçak, gjatë vizitës së tij në Prishtinë, do të takohet me kryeministrin e Kosovës, Avdullah Hoti si dhe me të gjithë liderët e tjerë politikë në Kosovë.

Sipas agjendës, Lajçak të martën do të takohet me kryeministrin Hoti dhe kryeparlamentaren Vjosa Osmani, ndërkaq të mërkurën do të takohet me presidentin, Hashim Thaçi dhe liderët e partive politike.

Përderisa Serbia këmbëngulë që çështja e Asociacionit të komunave me shumicë serbe të jetë temë e negocimit në tavolinën e dialogut në Bruksel, kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, ka deklaruar disa herë që në dialogun e Brukselit nuk do të pranojë që negociojë për këtë çështje.

Këtë qëndrim kryeministri i Kosovës, Hoti e ka ripërsëritur edhe në seancën e së hënës në Kuvendin e Kosovës, ku ishte thirrur për interpelancë lidhur me procesin e dialogut në Bruksel.

“Lidhur me temën e Asociacionit, qëndrimi jonë është që kjo temë nuk hapet në dialog, pasi që ka një marrëveshje të vitit 2013 që është ratifikuar në Kuvendin e Kosovës dhe përtej kësaj ekziston edhe Marrëveshja e parimeve për Asociacionin e vitit 2015, si dhe aktgjykimi i Gjykatës Kushtetuese”, ka thënë Hoti.

Kosova e (pa)fuqishme përballë presionit

Analistja Donika Emini, drejtoreshë ekzekutive të Platformës CiviKos, thotë për Radion Evropa e Lirë se përkundër dëshirës së BE-së që të përshpejtojë dinamikën e procesit të dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, kjo e fundit po e përdorë çështjen e Asociacionit për ta bllokuar procesin.

Nisur nga kjo, sipas saj, Lajçak ka paralajmëruar vizitën në Prishtinë dhe Beograd për t’iu bërë presion palëve, e në veçanti palës së Kosovës, e cila është fajësuar që nuk e ka zbatuar Marrëveshjen për formimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe.

Siç thotë Emini, qëndrimi i kryeministrit Hoti për të mos diskutuar për çështjen e Asociacionit, është i çuditshëm për shkak se është dashur të parashihet që do të ketë presione për diskutimin e kësaj teme dhe të përgatitet një përgjigje e pranueshme edhe për BE-në. Sipas saj presioni nga BE-ja zakonisht bie mbi palën më të dobët, e që në këtë rast, siç thotë ajo, presioni do t’i bëhet Kosovës, siç edhe ka qenë zakonisht për shkak se nuk i ka rezistuar asnjëherë presionit ndërkombëtar.

“Ky qëndrim i zotit Hotit është problematik sepse po duket si strategji për të thënë që ‘e kemi refuzuar deri në fund, mirëpo nuk kishim fuqi politike për t’i thënë jo’ dhe së dyti, për faktin që nuk po e bën gati as opinion publik dhe as vet qeverinë për t’i hartuar dokumentet ose për të pasur një qasje më strategjike në negociata, nëse potencialisht hapet kjo çështje përsëri në Bruksel”, theksoi Emini.

Analisti Arton Muhaxhiri, duke folur për Radion Evropa e lirë, shpreh mendimin që vizita e Lajçakut në Prishtinë dhe Beograd, duhet të konsiderohet si një ofertë për të dy palët, që të bashkëpunojnë për gjetjen e një zgjidhjeje që do të çonte drejt marrëveshjes gjithëpërfshirëse dhe përfundimtare.

Sipas tij, marrë parasysh paralajmërimet nga BE-ja se vizita e Lajçakut ka për qëllim “zhbllokimin e çështjes së Asociacionit”, sipas tij, mund të pritet që BE-ja t’i bëjë presion Kosovës në këtë drejtim. Megjithatë, siç thotë ai, presioni eventual ndaj palës së Kosovës, mund të bëhet vetëm mbi bazën e dokumenteve të nënshkruara në vitin 2013 nga ish-kryeministri Hashim Thaçi, aktualisht president i Kosovës, si dhe nga ish-kryeministri Isa Mustafa, në vitin 2015.

“Në atë kornizë të pritjeve dhe të garancive, të cilat i ka dhënë Kosova, mund t’i bëhet presion kryeministrit Hoti dhe institucioneve të Kosovës që t’i zbatojnë dhe realizojnë ato premtime të cilat i kanë bërë gjatë procesit të dialogut. Kjo mund të jetë çështja e vetme, për të cilën Lajçak dhe kolegët e tij nga BE-ja mund të bëjnë presion. Në asnjë mënyrë, unë nuk besoj që ndonjë politikan do të pranojë lëvizjen nga pikat, të cilat janë vendosur gjatë dialogut dhe nga marrëveshjet për dialogun, të cilat tashmë janë nënshkruar”, theksoi Muhaxhiri.

Asociacioni përtej marrëveshjes ekzistuese, kapitullim politik

Formimi i Asociacionit të komunave me shumicë serbe është paraparë me Marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013, të arritur në dialogun Kosovë-Serbi.

Në vitin 2015, dy vendet, nën ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, kanë arritur edhe një marrëveshje shtesë për parimet e themelimit e këtij Asociacioni. Por, Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka konstatuar se në 23 pika të marrëveshjes, parimet nuk janë në harmoni me Kushtetutën e Kosovës, edhe pse ka thënë se ato mund të harmonizohen me një akt ligjor të Qeverisë së Kosovës.

Analistja Emini thotë që edhe në rast se do të ketë presion eventual ndaj Kosovës që të rishikohet Marrëveshja për Asociacionin, për ta modifikuar atë, pala e Kosovës nuk duhet të lëshojë pe ndaj atij presioni.

“Kushdo që e nënshkruan një dokument, e nënshkruan edhe kapitullimin e vet politik në Kosovë. Këtë duhet ta kenë të qartë. Ne, nëse kemi një pozitë dhe një qasje strategjike në dialog, normalisht që mund ta bëjmë shumë lehtë, si Kroacia, e cila i ka ofruar diçka të ngjashme me përmbajtjen e dokumentit të vitit 2015 dhe formimit të Asociacionit mbi atë se çka thotë Gjykata Kushtetuese në Kosovë. Çfarëdo përtej kësaj, do të jetë problematike”, theksoi Emini.

Presioni eventual i BE-së ndaj Kosovës lidhur me çështjen e Asociacionit, përtej dokumenteve të nënshkruara tashmë në dialogun në Bruksel, sipas analisti Muhaxhiri, nuk do të ishte i ndershëm dhe do t’i shkatërronte të gjitha parakushtet normale për një dialog.

“Nëse eventualisht BE-ja e ndërlidh zhbllokimin e dialogut me kalimin e kërkesave të Serbisë për rimodifikimin e Marrëveshjes për Asociacionin, atëherë Kosova, me automatizëm, do të duhej ta ndërpresë këtë dialog dhe të largohet sepse një kontekst i tillë është jashtëzakonisht i pafavorshëm dhe i pamoralshëm, si dhe është krejtësisht i padrejtë për Kosovën dhe për qytetarët e saj”, tha Muhaxhiri.

Ai shtoi se Kosova nuk e ka asnjë arsye të jetë pjesë e dialogut, në rast se Lajçak eventualisht favorizon vetëm kërkesat e Serbisë.

Vizita e Lajçakut në Kosovë dhe Serbi vjen menjëherë pas adresimit të tij, ditën e hënë në Luksemburg, për ministrat e Jashtëm të BE-së, për dialogun Kosovë-Serbi.

Përfaqësuesi i lartë i Bashkimit Evropian për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Josep Borrell, ka theksuar që dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është një proces kompleks, por ai ka shprehur bindjen se arritja e një marrëveshjeje finale është çështje muajsh, e jo vitesh.

Dy dekada pas përfundimit të luftës së fundit, për krime lufte në Kosovë, nga gjyqësori vendor, duke i përfshirë edhe misionet ndërkombëtare, janë akuzuar 116 persona dhe janë dënuar 40 prej tyre, thotë Fondi për të Drejtën Humanitare në Prishtinë.

Rreth 40 janë liruar, derisa 28 persona janë arratisur pas ngritjes së aktakuzës, prej tyre 24 serbë.

Ata u dënuan nga gjykatat vendore, përfshirë misionet ndërkombëtare UNMIK dhe EULEX.

Mirëpo, që nga data 13 maj 2015, u krijua Departamenti për krimet e luftës në kuadër të Prokurorisë Speciale të Kosovës.

Kur kanë kaluar më shumë se pesë vjet, janë ngritur shtatë aktakuza nga Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës pas fillimit të pranimit të kompetencave ekzekutive nga misioni i EULEX-it, dy prej të akuzuarve janë liruar e të tjerët janë ende në proces.

Radio Evropa e Lirë ka tentuar të marrë një përgjigje nga Prokuroria Speciale, por nga ky institucion i drejtësisë nuk janë deklaruar lidhur me këtë çështje.

Analisti ligjor në Fondin për të Drejtën Humanitare në Prishtinë, Amer Alija, thotë për Radion Evropa e Lirë se institucionet e Kosovës duhet të bëjnë më shumë për dënimin e atyre që kryen krime.

“Institucionet në Kosovë duhet të hulumtojnë dhe të përgatisin sa më shumë raste dhe të tentojnë që përmes INTERPOL-it t’i arrestojnë edhe individët që nuk jetojnë në Kosovë dhe që janë të pakapshëm për organet e drejtësisë së Kosovës”, thotë Alija.

Alija thotë që ky proces të jetë më i lehtë, duhet që të ketë një bashkëpunim ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

“Po ashtu përmes bashkësisë ndërkombëtare duhet insistuar që të krijohet një bashkëpunim juridik i shëndoshë në mes Kosovës dhe Serbisë, në shkëmbimin e informatave që do të ndihmonin në arrestimin dhe gjykimin e sa më shumë kryesve të krimeve të luftës në Kosovë”, thekson ai.

Pse ka dështuar drejtësia kosovare?

Që nga mbarimi i luftës, më 1999, krimet e luftës janë hetuar nga gjyqtarë dhe prokurorë të huaj, kurse nga viti 2015, këtë rol e kanë marrë institucionet e Kosovës.

Avokati Taulant Hodaj thotë se janë disa arsye pse gjyqësori në Kosovë nuk ka qenë efektiv sa i përket dënimit të atyre që kryen krime gjatë luftës.

“Gjykatat vendore, problem kryesor – po ashtu edhe prokuroritë – kanë që t’i dënojnë apo t’i ndjekin kryerësit e veprave penale që janë në fushëveprimin e krimeve të luftës. Është mungesa ose mospasja të drejtë e gjykimeve në mungesë deri tani, megjithëse kohët e fundit është ndryshuar ligji ku për krimet e luftës mund të vazhdojë gjykimi edhe në mungesë”, thotë Hodaj.

Po ashtu, problem tjetër sipas avokatit Hodaj është edhe mungesa e ekspertizës, pasi nuk ka hetues dhe prokurorë që kanë përvojë të hetimeve të krimeve të luftës.

Këto dhe çështje të tjera, sipas avokatit Hodaj, kanë bërë që të ketë nevojë për një gjykatë si Gjykata Speciale, që të merret me krimet e pretenduara të luftës në Kosovë.

“Gjyqësori ka pasur mungesë të vullnetit që të ballafaqohet me kryerësit shqiptarë potencialë që mund të kenë kryer krime të luftës. Po ashtu, edhe ndikimi në dëshmitarë dhe mosmbrojtja e dëshmitarëve ka qenë një prej arsyeve pse është marr vendimi që të themelohet Gjykata Speciale”, thotë Hodaj.

As Serbia s’ka bërë më mirë në dënimin e atyre që kryen krime lufte në Kosovë

Nga 40 personat e dënuar në Kosovë për krime lufte, 34 janë shqiptarë, pesë serbë dhe një rom, thonë në Fondin për të Drejtën Humanitare në Prishtinë.

Në Serbi është bërë shumë më pak sa i përket dënimit të atyre që kryen krime në luftën e viteve 1998-1999.

Që nga përfundimi i luftës në Kosovë, në Serbi janë gjykuar vetëm 17 persona, prej tyre, dy janë shqiptarë.

Për krime lufte në Kosovë, janë mbajtur edhe dy procese gjyqësore në Mal të Zi dhe është dënuar një malazez.

Në Hagë janë dënuar gjashtë serbë për krime lufte në Kosovë, të cilët kanë pasur pozitat e eprorëve ushtarakë dhe politikë. Po ashtu janë dënuar edhe dy ish-ushtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, që kanë pasur pozita më të ulëta.

Ndërkohë, Zyra e Prokurorit të Specializuar në Hagë është duke i hetuar krimet e pretenduara të pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të kryera kundër pakicave etnike dhe rivalëve politikë që nga janari i vitit 1998 e deri në dhjetor të vitit 2000.

Këto krime të pretenduara përmenden në një raport të Këshillit të Evropës, të vitit 2011, autor i të cilit është senatori zviceran, Dick Marty.

Më 24 shtator, Dhomat e Specializuara në Hagë bën publike aktakuzën për krime lufte ndaj ish-eprorit të UÇK-së në zonën e Llapit, Salih Mustafa.

Mustafa, i cili u arrestua dhe u dërgua në paraburgim në Hagë, akuzohet nga Gjykata Speciale (v.j. Dhomat e Specializuara dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar) për “ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje të paligjshme, si krime lufte të kryera në kontekstin e konfliktit të armatosur jondërkombëtar në Kosovë, ose në lidhje me atë konflikt”.

Në aktakuzën ndaj Mustafës thuhet se “afërsisht midis 1 prillit 1999 dhe 19 prillit 1999, në një kompleks ndalimi në Zllash, Kosovë, u kryen krimet e ndalimit arbitrar, trajtimit mizor dhe të torturës kundër të paktën gjashtë personave”.

Në aktakuzë përmendet po ashtu se prej periudhës 19 prill të vitit 1999 e deri në fund të atij muaji, në atë vendndodhje është vrarë një i ndaluar.

Ndryshe, gjatë luftës në Kosovë humbën jetën rreth 13,500 persona, ndërsa 1,600 ende konsiderohen të pagjetur.

Të hënën, më 12 tetor, 2020, Gjykata Themelore e Prishtinës do të shpallë aktgjykimin ndaj S.O, i akuzuar për dhunimin dhe vrasjen e 11-vjeçarit, Kujtim Veseli nga Fushë Kosova.

Kujtimi, që përkiste komunitetit ashkali, u gjet i vdekur më 11 korrik, 2019, poshtë shkallëve të një objekti banimi në lagjen “Xhemajl Mustafa”, në Fushë Kosovë.

Ndonëse procesi gjyqësor ka ardhur në fund, familja dhe aktivistë për të drejtat e njeriut, nuk po pajtohen me faktin se nuk pati asnjë hetim penal ndaj prokurorëve dhe zyrtarëve policorë, neglizhenca e të cilëve sipas tyre çoi në vdekjen e Kujtimit.

Avokatja Rina Kika, që përfaqëson në gjykatë familjen Veseli, thotë për Radion Evropa e Lirë se vrasja e Kujtimit mund të parandalohej sikur, S.0, të ishte arrestuar kur herën e parë u denoncuar për dhunim seksual të Kujtimit më 29 janar, 2019.

“Kur e kanë intervistuar [Policia e Kosovës], ai [S.O] e ka pranuar se ka dhunuar një fëmijë dhe nuk ia kanë caktuar ndalimin policor, që është një gjë që mund ta bëjë policia pa lejen e prokurorisë dhe e dyta nuk është kërkuar paraburgimi i tij nga prokuroria”, thotë Kika.

S.O akuzohet se ka dhunuar vazhdimisht Kujtimin edhe para datës 11 korrik, 2019, ditën kur u gjet i vrarë.

Sipas shkresave të rastit, S.O, akuzohet se ka dhunuar seksualisht Kujtimin edhe më 29 janar, 2019, për çka ishte denoncuar në polici nga babai i tij dhe nëna e viktimës.

Pavarësisht veprës së rëndë panel për të cilën dyshohej, S.O, intervistimi nga Policia e Kosovës, u krye vetëm pas 65 ditësh, më 4 prill, 2019.

Në këtë intervistë, S.O, pranoi se ka kryer marrëdhënie seksuale me viktimën.

Tek pas 65 ditësh, Policia e Kosovës, kërkoi nga Prokuroria Themelore e Prishtinës, ekzaminim mjekoligjor të Kujtimit, por kjo e fundit, tha se s’kishte nevojë.

Edhe pse rasti u paraqit në polici më 29 janar, 2019, ky institucion parashtroi kallëzim penal në Prokurori Themelore të Prishtinës, vetëm më 12 prill, 2019.

Dështimi i Prokurorisë në trajtim efektiv të rastit

Përkundër faktit se S.O, kishte pranuar se ka dhunuar seksualisht Kujtimin, ndaj tij nuk u lëshua urdhërarrest e as nuk iu caktua masa e paraburgimit.

S.O, vazhdoi të lëvizte i lirë deri më 11 korrik, 2019, kur besohet se fillimisht dhunoi e më pas ia mori jetën Kujtimit, 11-vjeçar.

Para vrasjes, Prokuroria Themelore e Prishtinës, kishte nxjerrë aktvendim për nisjen e hetimeve, mirëpo i pezulloi ato më 26 qershor, 2019, pasi që i dyshuari, S.O, nuk ju kishte përgjigjur ftesës së prokurorisë.

I dyshuari ishte person i njohur për institucionet e rendit pasi kishte aktive 15 aktakuza për vepra të ndryshme penale.

Avokati i Popullit: Policia dhe Prokuroria nuk e mbrojtën Kujtimin

Në dhjetor të vitit 2019, Institucioni i Avokatit të Popullit bëri një hetim “Ex-officio” për këtë rast.

Ky institucion kishte gjetur shkelje të ligjeve dhe Kushtetutës.

Në veçanti, në raportin e Avokatit të Popullit të datës 6 dhjetor, 2019, u tha se zyrtarët policorë dhe prokuroria kishin dështuar që ta mbronin Kujtimin.

“Avokati i Popullit vërën se viktima ishte intervistuar shtatëdhjetë e dy ditë (72), pasi Policia e Kosovës ishte njoftuar se fëmija mund të jetë viktimë e abuzimit seksual”, thuhet në një nga gjetjet e Avokatit të Popullit.

Avokati i Popullit bënë përgjegjës prokurorinë për neglizhencë të vazhdueshme të rastit pavarësisht se dinin rrezikun me të cilin përballej fëmija.

“Organet e hetuesisë kanë dështuar të jenë efektive në arrestimin dhe në ndalimin e të dyshuarit, vlerësimin e rastit, si dhe shqiptimin e masave ligjore për sigurimin e pranisë së të pandehurit në procedurë penale”, thuhet më tej në raportin e Avokatit të Popullit.

Ky institucion kërkoi një hetim të brendshëm lidhur më dështimin e prokurorisë për përmbushjen e detyrimeve pozitive për mbrojtjen e së drejtës për jetë.

Krejt çfarë ndodhi ishte nisja e një hetimi për shkelje eventuale disiplinore.

Më datë 12 nëntor, 2019, Këshilli Prokurorial i Kosovës i Kosovës konstatoi se prokurori Ruhan Salihu kishte kryer shkelje disiplinore përmes veprimeve të tij në rastin vrasjes së Kujtim Veselit.

Por, dënimi ishte vetëm masë administrative.

“Zvogëlim i përkohshëm i pagës në 30 për qind për një periudhë kohore 6 muaj”, thuhet në vendimin e Këshillit Prokurorial për këtë rast.

Avokatja e familjes Veseli, Rina Kika, thotë se nuk mund të ketë drejtësi pa hetim penal ndaj personave përgjegjës në polici e prokurori.

“Hetimi disiplinor është administrativ. Përgjegjësia penale është një gjë tjetër. Ne po kërkojmë që të ketë hetim sepse janë dy vepra penale në Kodin Penal të Kosovës që ne po konsiderojmë se këta [Prokuroria] duhet ta shikojnë se a ka pasur përgjegjësi penale nga prokurorët apo zyrtarët e policisë”, thotë Kika.

Kika thotë se neglizhenca e policisë dhe prokurorisë përfshinë dy vepra penale si; shkelja e statusit të barabartë të shtetasve të Republikës së Kosovës si dhe moskryerja e detyrës zyrtare.

“Është marramendëse sa provat i kanë pasur dhe se si kanë vendosur mos ta kryejnë detyrën zyrtare”, thotë Kika.

Policia s’gjeti shkelje nga zyrtarët e saj

Një hetim të brendshëm për rastin e vrasjes së Kujtimit e ka kryer edhe Policia e Kosovës.

Ky hetim u krye nga Drejtoria e Hetimeve të Brendshme dhe Verifikim të së Kaluarës ndaj dy zyrtarëve policorë.

Por, procedurat hetimore pushuan për shkak se nuk u gjetën shkelje disiplinore.

“Drejtoria e Hetimeve të Brendshme dhe Verifikim të së Kaluarës, ka iniciuar dhe hetuar dy zyrtarë policorë, me ç’rast me 24.03.2020, kanë pushuar procedurat për shkak se gjate hetimeve nuk janë gjetur elemente te shkeljeve disiplinore për dy zyrtarët e hetuar”, thuhet në përgjigjen e Policisë së Kosovës dhënë organizatorëve të peticionit “Drejtësi për Kujtimin”, më 17 shtator, 2020.

‘U neglizhua vetëm pse ishte ashkali’

Gazmend Qyqalla një nga aktivistët kryesorë në kërkimin e drejtësisë për rastin e Kujtimit, thotë se rasti u neglizhua nga zyrtarët e institucioneve kosovare vetëm pse ai ishte i pjesëtar i një komuniteti joshumicë.

“Fatkeqësisht nga ajo që kemi parë deri me tash, ky neglizhim është vetëm për shkak të përkatësisë etnike”, thotë Qyqalla.

Qyqalla thotë se për të pasur drejtësi, atëherë duhet ndjekje penale për çdo person që punon brenda institucioneve e që ka pasur përgjegjësi për këtë rast.

“Nëse dënohet vetëm, S.O dhe nuk dënohen pjesa tjetër përgjegjës, mendoj se nuk shkon drejtësia në vend për arsye se edhe ata janë bashkëfajtorë”, thotë Qyqalla.

Kërkohet kërkim-falje dhe dëmshpërblim

Është bërë një vit prej se një grupi i aktivistëve “Drejtësi për Kujtimin” kanë organizuar protesta e aktivitete kundër neglizhencës të cilën ata besojnë se kanë shfaqur institucionet në rastin e Kujtim Veselit.

Një peticion me më shumë se 1,200 nënshkrime u dorëzua në Prokurorinë e Shtetit, Policinë e Kosovës dhe në qeveri.

Përmes peticionit, u kërkua nga Policia dhe Prokuroria kërkim-falje publike ndaj familjes së Kujtimit për shkeljen e të drejtës së tij në jetë dhe neglizhimin e rastit, nga Kryeprokurori i Shtetit dhe Prokuroria e Shtetit u kërkua inicimi i hetimeve të pavarura penale të prokurorëve dhe zyrtarëve policorë përgjegjës për rastin si dhe nga Qeveria e Kosovës u kërkua që të kompensojë për shkelje të të drejtave të njeriut për familjen e Kujtim.

Sipas aktivistëve, deri më tani nuk është përmbushur asnjë nga kërkesat.

Përmes një letre, të datës 31 gusht, 2020, kryeprokurori i Shtetit, Aleksandër Lumezi, shprehi keqardhje për vdekjen tragjike të Kujtimit duke thënë se me ngritjen e aktakuzës ndaj S.O dhe marrjen e masave disiplinore ndaj prokurorëve nga Këshilli Prokurorial i Kosovës (KPK), është bërë gjithçka që kërkohet nga ky institucion.

Por, rastin e vrasjes së Kujtimit, e ktheu në institucione politike, kryetarja e Kuvendit, Vjosa Osmani, të enjten më 8 tetor, 2020.

“Vrasja e Kujtim Veselit është pasojë e dështimit të dyfishtë. Është dështim i bashkëndjesisë njerëzore si dhe është dështim i përgjegjësisë dhe profesionalizmit institucional”, tha Osmani në fjalën e saj.

Osmani tha se shoqëria kosovare ka dështuar që të luftojë sa duhet racizmin ndaj komuniteteve rom, ashkali, egjiptian.

Pak ditë para se të shpallet aktgjykimi për rastin, Radio Evropa e Lirë ka provuar të flasë më familjen e Kujtimit, mirëpo, avokatja mbrojtëse ka thënë se familja nuk do të deklarohet pasi që janë në pritje të vendimit.

Me gjithë deklaratat e krerëve të institucioneve të Kosovës për vite me radhë se Aeroporti i Gjakovës do të funksionalizohet, duke u përdorur për shërbime komerciale, ushtarake apo edhe shërbime tjera, ky aeroport vazhdon të mbetet jashtë funksionit.

Aeroporti i Gjakovës ishte rindërtuar nga KFOR-i italian dhe që nga paslufta, më 1999, deri në vitin 2013 ishte përdorur me qëllim të përkrahjes së aktiviteteve ushtarake për aeroplanët e operacioneve të misionit të NATO-s.

Në dhjetor të vitit 2013, pas një marrëveshjeje të nënshkruar ndërmjet Qeverisë së Italisë dhe Qeverisë së Kosovës, ishte bërë transferimin i Aeroportit të Gjakovës tek autoritetet e Kosovës, përfshirë edhe të gjitha mjetet për operime.

Vlera e mjeteve, të cilat ishin investuar në këtë aeroport nga KFOR-i italian kapte shumën e miliona eurove.

Pas transferimit që ishte bërë nga KFOR-i italian, në vitin 2014, Qeveria e Kosovës pati krijuar ndërmarrjen publike Aeroporti i Gjakovës.

Në atë kohë, Qeveria e Kosovës drejtohej nga kryeministri Hashim Thaçi.

Më 18 prill 2014 kryeministrit Thaçi pati paralajmëruar hapjen e një “akademie të rëndësishme të fluturimit, që do të fillojë të operojë këtu në Aeroportin e Gjakovës”.

Kjo akademi nuk u hap asnjëherë.

E njëjta deklaratë, duke i shtuar edhe atë se ky aeroport do të funksinalizohet për t’u përdorur për udhëtarë, mallra ose edhe si shkollë e pilotimit, ishte përsëritur në vitin 2017 nga ish-kryeministri Isa Mustafa, i cili kishte ndarë nga buxheti i shtetit edhe 200 mijë euro për nevoja të Aeroportit të Gjakovës.

Institucionet e Kosovës në atë kohë, nuk e kishin hedhur poshtë si mundësi që Aeroporti i Gjakovës t’i jepet në shfrytëzim kompanisë turke “Limak”, e cila menaxhon Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës.

Por, të gjitha këto deklarata e premtime të dhëna vit pas viti, nuk u realizuan dhe Aeroporti i Gjakovës mbeti jashtë funksionit.

Aeroporti i Gjakovës i kalon Ministrisë së Mbrojtjes

Në vitin 2019 Aeroporti i Gjakovës, me vendim të Qeverisë së Kosovës, me kryeministër Ramush Haradinaj, i është dorëzuar Ministrisë së Mbrojtjes, e cila edhe tani e ka në shfrytëzim.

Vendimi i Qeverisë së Kosovës parasheh marrjen në shfrytëzim në kohë të pacaktuar të Aeroportit Civil të Gjakovës, për nevojat strategjike të Ministrisë së Mbrojtjes dhe Forcës së Sigurisë së Kosovës.

Por zyrtarë të Ministrisë së Mbrojtjes në një përgjigje me shkrim dërguar Radios Evropa e Lirë kanë treguar se Aeroporti i Gjakovës aktualisht është në gjendje jofunksionale, dhe se vetëm është siguruar roja fizike e aeroportit.

Në planet e Ministrisë së Mbrojtjes, thuhet në përgjigje, Aeroporti i Gjakovës do të shfrytëzohet për nevojat e Forcës së Sigurisë së Kosovës dhe në funksion të njësive të saj për përmbushjen e detyrave të tyre ligjore.

Në Ministri të Mbrojtjes vlerësojnë se Aeroporti i Gjakovës ka nevojë për investime, të cilat do të realizohen në përputhje me planet paraprake të qeverisë dhe ministrisë, porse nuk jepen detaje se çfarë dhe kur mund të hyjë në funksion ky aset i cili konsiderohet i rëndësishëm në Kosovë.

Gjendja e Aeroportit të Gjakovës sipas ACC-së

Në vitin 2016, Autoriteti i Aviacionit Civil (ACC) i Kosovës, i cili është përgjegjës për rregullimin e sigurisë së aviacionit civil dhe rregullimin ekonomik të aeroporteve dhe shërbimeve të navigacionit ajror në Kosovë, kishte bërë një auditim në Aeroportin e Gjakovës.

Ky raport tregon se në atë kohë, Aeroporti i Gjakovës ishte i mbyllur për operime.

Ndërkohë, auditimi gjithëpërfshirës në Aeroportin e Gjakovës, kishte vlerësuar infrastrukturën dhe pajisjet ekzistuese.

Në këtë raport, përveç tjerash, thuhet se në Aeroportin e Gjakovës është e instaluar një kullë mobile e kontrollit të trafikut ajror, plotësisht e pajisur me sistemet e nevojshme të komunikimit tokë-ajër.

Aeroporti i Gjakovës ka në dispozicion sistemin për aterrim instrumental dhe sistemin navigues NDB (Non-directional Beacon) që përdoret si ndihmë për navigim nga ana e pilotëve. Shtohet se aeroporti ka edhe infrastrukturën e furnizimit me rrymë dhe ujë dhe, po ashtu, ekziston sistemi i ndriçimit aeronautik në tokë dhe i ndihmesave vizuale dhe atyre të radio-navigimit.

Po ashtu, në këtë aeroport ekziston edhe infrastruktura dhe mjetet për shërbimin e shpëtimit, zjarrfikjes dhe për furnizimin me karburante të aeroplanëve.

Aeroporti i Gjakovës gjendet rreth 5 km në veri të qytetit të Gjakovës. Është i vendosur në një hapësirë relativisht të rrafshët rreth 400m mbi nivelin e detit.

Aeroporti ka një sistem të vetëm piste me një rrugë paralele për taksim. Pista është 1,799 metra e gjatë, 30 metra e gjerë dhe e orientuar në drejtimet 17-35. Sipërfaqja e pistës është asfalt, anët e pistës janë të gjëra 7.5 metra të përbëra nga zhavori.

Hapësira e terminalit të aeroportit përbëhet nga hapësirat e terminalit të udhëtarëve dhe mallrave, parkingu i aeroplanëve, hapësirat për ngarkimin, shkarkimin dhe hapësirat për shërbime të udhëtarëve.

Ish-eprori i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Salih Mustafa, gjatë paraqitjes së parë para Dhomave të Specializuara në Hagë të hënën, ka zgjedhur që të mos deklarohet rreth akuzave për krime lufte që rëndojnë ndaj tij.

“Nuk do të deklarohem sot, do të konsultohem me avokatin”, tha Mustafa, i cili do të mbesë në paraburgim.

Sipas rregullave të Dhomave të Specializuara, Mustafa ka të drejtë që në një periudhë brenda 30 ditësh të deklarohet i pafajshëm apo i fajshëm për akuzat ndaj tij.

Aktakuza e konfirmuar e ngarkon Mustafën për ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje e paligjshme. Krimet për të cilat akuzohet Mustafa, sipas aktakuzës, dyshohet se janë kryer gjatë muajit prill të vitit 1999 në një qendër ndalimi në fshatin Zllash që ndodhet në rrethinën e Komunës së Prishtinës. Gjatë seancës publike është thënë se “ekziston dyshimi i bazuar mirë se zoti Mustafa është përgjegjës për kryerjen e këtyre krimeve”.

Avokati i Mustafës, i caktuar nga gjykata, Julius Von Boné, tha se mbrojtja mund të sfidojë legjitimitetin e Dhomave të Specializuara.

“Mbrojtja në këtë moment nuk e përjashton mundësinë e dorëzimit të mocioneve të cilat kundërshtojnë juridiksionin apo ligjshmërinë e gjykatës dhe fakti që jemi këtu sot nuk do të thotë që mbrojtja e pranon gjykatën si të tillë, por këtë do ta bëjmë me kalimin e kohës përmes mocioneve tona”, tha Boné, i cili po ashtu kërkoi që i gjithë dokumentacioni i rastit të klientit të tij të jetë i qasshëm në gjuhën shqipe dhe në letër.

Gjyqtari i procedurës paraprake, Nicolas Guillou në fillim të seancës ia lexoi veprat për të cilat akuzohet se Mustafa i ka kryer gjatë vitit 1999.

Po ashtu, Mustafa u informua nga gjyqtari i procedurës paraprake për të drejtat e tij si dhe iu tha se ka të drejtë të kundërshtojë masën e paraburgimit.

Mustafa u arrestua më 24 shtator në shtëpinë e tij që gjendet në periferi të Prishtinës, pasi i ishte konfirmuar aktakuza për dyshimet për kryerjen e krimeve të luftës, përfshirë këtu veprat penale si: ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje të paligjshme.

Arrestimi i Mustafës ishte i pari që nga themelimi i Dhomave të Specializuara dhe Zyrës së Prokurorit të Specializuar – që njihen edhe si Gjykata Speciale – në vitin 2015.

Pas konfirmimit të aktakuzës dhe paraqitjes së parë të të akuzuarit, gjykatësi i procedurës paraprake bashkërendon komunikimin ndërmjet palëve deri në momentin kur çështja i kalohet trupit gjykues dhe siguron që të mos ketë vonesa dhe merr të gjitha masat e nevojshme për përgatitjen e shpejtë të çështjes për gjykim.

Çfarë përmban aktakuza ndaj Salih Mustafës?

Në bazë të aktakuzës, e cila iu konfirmua më 12 qershor, Mustafa dyshohet për disa vepra penale, përfshirë torturën dhe vrasjen e paligjshme.

“Në aktakuzën e konfirmuar, Salih Mustafa akuzohet në kuadër të formave të ndryshme të përgjegjësisë penale, për: ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje të paligjshme si krime lufte të kryera në kontekstin e konfliktit të armatosur jondërkombëtar në Kosovë, ose në lidhje me atë konflikt”, kanë njoftuar Dhomat e Specializuara më 24 shtator.

“Aktakuza e konfirmuar përcakton se afërsisht midis 1 prillit 1999 dhe 19 prillit 1999, në një kompleks ndalimi në Zllash, Kosovë, u kryen krimet e ndalimit arbitrar, trajtimit mizor dhe të torturës kundër të paktën gjashtë personave”.

“Ata u mbajtën të ruajtur me rojë, ndër të tjera në një stallë të kyçur, dhe iu nënshtruan akteve të trajtimit mizor dhe të torturës”, thuhet në aktakuzë.

Gjithashtu, pretendohet se në këtë lokacion ishte vrarë një i ndaluar gjatë muajit prill të vitit 1999.

Ndër tjerash në aktakuzë, po ashtu, theksohet se “Salih Mustafa, së bashku me anëtarë të tjerë të UÇK-së”, mori në pyetje dhe rrahu një person –identiteti i cilit është fshehur apo redaktuar – “dhe urdhëroi të tjerët që ta rrihnin”.

Siç shtohet në aktakuzë, atë e shqelmuan, e goditën me grushte dhe e rrahën me shkopinj. Sipas aktakuzës, atij i është thënë se ishte spiun dhe se do ta vrisnin.

Sipas aktakuzës, Salih Mustafa, gjithashtu i njohur si ‘komandant Cali’, ishte komandant i njësitit gueril BIA (‘njësiti BIA’), njësit brenda Zonës Operative të Llapit të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Ky njësit, siç thuhet në aktakuzën e ngritur ndaj Mustafës, kishte rreth 600 ushtarë dhe vepronte në zona urbane si Prishtina dhe Obiliqi.

Sipas aktakuzës, ky njësit e përdori kompleksin në Zllash si vendstrehim të sigurt dhe si qendër ndalimi dhe marrjeje në pyetje.

Viktimat e këtyre krimeve, që pretendohen në aktakuzë, ishin të gjithë shtetas të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe persona të cilët nuk merrnin pjesë aktivisht në luftime, thuhet në aktakuzë.

Arrestimi i krerëve të OVL të UÇK

Ndryshe, një ditë pas arrestimit të Salih Mustafës, një bastisje prej më shumë se 8 orësh u krye në zyrat e Organizatës së Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Aksioni i bastisjes u bë nga zyrtarë të Zyrës së Prokurorit të Specializuar në Hagë. Ky aksion rezultoi me arrestimin e kryetarit të OVL të UÇK-së, Hysni Gucati si dhe nënkryetarit të kësaj organizate, Nasim Haradinaj.

Gucati dhe Haradinaj u arrestuan dhe u dërguan në mbajtje në Hagë për dyshimet për veprat penale “kundër administrimit të drejtësisë, përkatësisht për frikësim të dëshmitarëve, hakmarrje dhe shkelje të fshehtësisë së procedurës”.

Arrestimi i tyre ndodhi pasi ata kanë organizuar tri konferenca për media në të cilat ata, sipas Dhomave të Specializuara, kanë bërë të qasshme për mediat informacione dhe dokumente konfidenciale që kanë të bëjnë me punën e Zyrës së Prokurorit të Specializuar.

Gucati po ashtu akuzohet se nuk ka intervenuar kur Nasim Haradinaj (nënkryetari i OVL të UÇK-së) ka përmendur emrin e një dëshmitari dhe ka dhënë informacione lidhur me vendin ku ai banon dhe të dhëna të tjera personale.

Enigma e dosjeve

Tri herë radhazi Organizata e Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, pretendoi se ka pranuar mijëra dosje origjinale të hetimeve që kanë kryer prokurorët e Gjykatës Speciale.

Këto dokumente, disa prej të cilave iu shpërndanë mediave, sipas OVL të UÇK-së përmbanin dëshmitë dhe emrat e dëshmitarëve që kishin dëshmuar kundër ish-pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e që mund të jenë të akuzuar potencialë.

Mirëpo pavarësisht këtyre pretendimeve, Dhomat e Specializuara ende nuk kanë konfirmuar autenticitetin e këtyre dosjeve.

Përmes një reagimi, Prokuroria e Specializuar në Hagë tha se disa aktivitete, në të cilat ishte përfshirë Organizata e Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, “kanë për qëllim të minojnë administrimin e drejtësisë në mënyrë të duhur”.

Rasti Thaçi –Veseli

Zyra e Prokurorit të Specializuar poashtu ka njoftuar se më 24 prill ka paraqitur për shqyrtim te Dhomat e Specializuara edhe një aktakuzë ndaj presidentit të Kosovës, Hashim Thaçit dhe kryetarit të Partisë Demokratike të Kosovës, Kadri Veselit.

Në këtë aktakuzë, sipas Zyrës së Prokurorit të Specializuar, Hashim Thaçi, Kadri Veseli dhe të tjerë akuzohen për një sërë krimesh kundër njerëzimit dhe krime lufte ndër të cilat, vrasje e paligjshme, zhdukje e detyruar e personave, përndjekje dhe tortura.

Në aktakuzë pretendohet se Hashim Thaçi, Kadri Veseli dhe të dyshuar të tjerë janë penalisht përgjegjës për afërsisht 100 vrasje të paligjshme.

Krimet e paraqitura në aktakuzë përshijnë qindra viktima të identifikuara shqiptarë, serbë dhe romë të Kosovës dhe kundërshtarë politikë.

Që nga publikimi i këtij informacioni në muajin prill, Dhomat e Specializuara ende nuk kanë njoftuar për konfirmim ose jo të aktakuzës.

Sipas procedurës, një gjykatës i procedurës paraprake i Dhomave të Specializuara shqyrton aktakuzën për të vendosur nëse do t’i konfirmojë akuzat apo jo.

Ndryshe, Prokuroria e Specializuar në Hagë heton krimet e pretenduara të pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të kryera kundër pakicave etnike dhe rivalëve politikë që nga janari i vitit 1998 e deri në dhjetor të vitit 2000. Këto krime të pretenduara përmenden në një raport të Këshillit të Evropës, të vitit 2011, autor i të cilit është senatori zviceran, Dick Marty.

Zyra e Prokurorit të Specializuar i kishte paraqitur aktakuzat e para në muajin shkurt të këtij viti dhe pastaj edhe një në muajin prill.

Dhomat e Specializuara në Hagë konfirmuan se kundër kryetarit të Organizatës së Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Hysni Gucatit është lëshuar fletarrestim për vepra penale “kundër administrimit të drejtësisë, përkatësisht për frikësim të dëshmitarëve, hakmarrje dhe shkelje të fshehtësisë së procedurës”, thuhet në njoftimin e këtyre dhomave, që në Kosovë njihen ndryshe edhe si Gjykata Speciale.

Gucati u arrestua të premten në Prishtinë në objektin e OVL të UÇK-së.

Dhomat e Specializuara kanë konfirmuar se Gucati tashmë është transferuar në objektin e paraburgimit të këtyre dhomave në Hagë.

“Ka dyshim të bazuar se zoti Gucati ka mbajtur tri konferenca për media më 7, 16 dhe 22 shtator, 2020, ku ai ka shpërndarë ose ka bërë të qasshme për mediat informacione dhe dokumente konfidenciale dhe jopublike që kanë të bëjnë me punën e Zyrës së Prokurorit të Specializuar dhe nuk ka intervenuar kur Nasim Haradinaj (nënkryetari i OVL të UÇK-së) ka përmendur emrin e një dëshmitari dhe ka dhënë informacione lidhur me vendin ku ai banon dhe të dhëna të tjera personale”, thuhet në fletarrestin e lëshuar për Gucatin.

Ndërkaq, për paraqitjen e parë të Gucatit para gjykatësit të procedurës paraprake, Dhomat e Specializuara thonë se do të njoftojnë më vonë.

Më herët, Zyra e Prokurorit të Specializuar në Hagë ka konfirmuar arrestimin e Gucatit, në bazë të, siç u tha “një fletarrestimi dhe urdhri për transferim, të lëshuar nga një gjykatës i procedurës paraprake i Dhomave të Specializuara të Kosovës”.

Menjëherë pas arrestimit të Gucatit, avokati i OVL të UÇK-së, Tomë Gashi, tha se “në bazë të vendimit që e kemi parë, mund të ketë gjasa që ai (Gucati) është arrestuar për atë që gjykata e konsideron si pengim të drejtësisë”.

Përmes një njoftimi për media, Zyra e Prokurorit të Specializuar tha se Misioni Evropian për Sundimin e Rendit dhe Ligjit (EULEX) dhe Policia e Kosovës i dha mbështetje operative dhe logjistike Prokurorisë së Specializuar gjatë arrestimit të Gucatit.

Gucati u arrestua në zyrat e OVL të UÇK-së, ku gjatë ditës, zyrtarë të EULEX-it dhe të Zyrës së Prokurorit të Specializuar bën bastisje për më shumë se 8 orë.

Faton Klinaku, sekretar i Organizatës së Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ka bërë të ditur se nga zyrat janë marrë shtëpiza të kompjuterëve dhe incizimet e kamerave të ditëve të fundit. Ai ka bërë të ditur se janë kontrolluar dosjet e veteranëve të UÇK-së, por nuk janë marrë.

Po ashtu, gjatë së premtes, në një lagje të Prishtinës, nga zyrtarët e Prokurorisë së Specializuar dhe Policia e Kosovës u shoqërua edhe Nasim Haradinaj, nënkryetari i Organizatës së Veteranëve.

Arrestimin e Nasim Haradinajt, megjithatë, nuk e ka konfirmuar prokuroria në Hagë.

Bastisjet nga EULEX-i në zyrat e OVL të UÇK-së, kishin nisur rreth orës 11. Në vendin e ngjarjes janë parë edhe pjesëtarë të Policisë së Kosovës.

Gjatë bastisjes së Zyrave të OVL-së nga EULEX-i, para këtyre zyrave ishin mbledhur disa qytetarë në shenjë pakënaqësie ndaj arrestimit të Gucatit.

Arrestimi i Gucatit dhe Haradinajt pason arrestimin një ditë më parë nga Zyra e Prokurorit të Specializuar në Hagë të Salih Mustafës, njërit prej themeluesve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në zonën e Llapit, pas konfirmimit të një aktakuze kundër tij.

Shoqata e Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, tri herë në javët e fundit, ka njoftuar se një person anonim ka dorëzuar tek ajo “mijëra dosje që përmbajnë emrat dhe adresat e dëshmitarëve”. Këto dokumente, sipas saj, janë nga Haga. Pas çdo dorëzimi, udhëheqësit e Shoqatës kanë mbajtur konferencë për media, ku gazetarëve u është lejuar t’i marrin ato dokumente. Pas çdo konference, dokumentet janë konfiskuar nga hetuesit në Hagë.

Përmbajtja e tyre është e panjohur dhe ende nuk është konfirmuar nëse ato janë autentike.

Prokuroria e Specializuar: Dosjet e prezantuara nga OVL e UÇK-së “minojnë administrimin e drejtësisë”

Të martën, Zyra e Prokurorit të Specializuar në Hagë ka thënë se disa aktivitete në të cilat është përfshirë Organizata e Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, “kanë për qëllim të minojnë administrimin e drejtësisë në mënyrë të duhur“.

Kjo zyrë, po ashtu, ka thënë se “është e angazhuar për të hetuar dhe ndjekur penalisht, me forcë, individë që kryejnë krime të tilla, që përfshijnë publikimin e identitetit të individëve që mund të thirren para gjykatës apo të ndonjë informacioni që mund të çojë në identifikimin e tyre”.

Thaçi: Asnjë i pandehur potencial nuk do t’i ikë drejtësisë

Pas bastisjeve në zyrat e Shoqatës së Veteranëve, presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, tha se “nuk ka asnjë arsye për ekspedita apo aksione spektakulare”.

“Veteranët e UÇK-së janë vlera më sublime e rezistencës dhe lëvizjes sonë për liri e pavarësi. Asnjë grackë e ngrehur nga kushdo, nuk do ta vendosë Kosovën në anën e kundërt të drejtësisë”, tha Thaçi përmes një deklarate për media.

Në deklaratën e tij për media, presidenti Thaçi tha se “rrjedhja e dokumenteve e ka cenuar legjitimitetin e gjykatës në sytë e qytetarëve, ka dëmtuar imazhin e shtetit të Kosovës dhe të drejtat e të pandehurve potencialë”.

“Asnjë i pandehur potencial nuk do t’i ikë drejtësisë. Prandaj, vlerësoj se nuk ka asnjë arsye për ekspedita apo aksione spektakulare. Ndërsa, integriteti dhe dinjiteti i secilit qytetar duhet të respektohen”, tha Thaçi.

“Kosova gjithmonë ka qenë dhe do të jetë në anën e së vërtetës, bashkëpunimit, drejtësisë dhe së drejtës ndërkombëtare, e përcaktuar për ndërtimin e shtetit demokratik, ligjor dhe shumetnik, atdhe të të gjithë qytetarëve të saj”, theksoi Thaçi.

AAK dhe Nisma me kritika për bastisjet në OVL të UÇK-së

Kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, dhe Nisma Socialdemokrate reaguan të premten, pas arrestimeve dhe bastisjeve të bëra në zyrat e Organizatës së Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, në Prishtinë.

“Nuk ka arsye për operacione e bastisje”, tha Haradinaj në një postim në Facebook.

“Tentimi për të krijuar imazhin se Kosova është e mobilizuar ta pengojë drejtësinë, është i gabuar. Ne nuk kemi qenë e as nuk jemi në anën e kundërt të drejtësisë. Apeloj tek organet e drejtësisë, vendore dhe ndërkombëtare, që t’i respektojnë të drejtat e të gjithëve. Asnjë i akuzuar nuk do t’i ikë drejtësisë”, shkroi Haradinaj.

Nisma Socialdemokrate, në anën tjetër, shprehu, siç tha, mospajtimin e saj për mënyrën e trajtimit të udhëheqësve të OVL të UÇK-së.

“Që nga përfundimi i luftës, pjesëtarët e UÇK-së u janë përgjigjur sistemeve të drejtësisë pa asnjë hezitim, duke filluar nga gjykatat e UNMIK-ut [Misionit të Përkohshëm të Kombeve të Bashkuara në Kosovë], Hagës dhe ato të EULEX-it [Misionit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë]. Prandaj, askush nuk ka asnjë arsye të ndryshojë mënyrën e sjelljes në raport me pjesëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës”, thuhet në komunikatën për media të këtij subjeki politik.

Gjykata e Kosovës e përbërë nga Dhomat e Specializuara dhe Zyra e Specializuar e Prokurorisë në Hagë, është formuar me insistimin e bashkësisë ndërkombëtare dhe financohet kryesisht nga Bashkimi Evropian.

Gjykata është themeluar me vendimin e Kuvendit të Kosovës pas raportit të Këshillit të Evropës, të vitit 2011, në të cilin senatori zviceran, Dick Marty, flet për krimet e pretenduara “të pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ndaj pakicave etnike dhe rivalëve politikë“, që nga janari i vitit 1998 e deri në dhjetor të vitit 2000.