Vendimi i Qeverisë së Kosovës për ndalimin e prodhimit të kriptovalutave, ka bërë që disa qytetarë të fillojnë t’i shesin pajisjet e tyre, nga të cilat kanë fituar mijëra euro në vitet e fundit.

Njoftimet për shitje po bëhen kryesisht në grupe të ndryshme në rrjetet sociale, ku zakonisht diskutohet vetëm për çështjen e kriptovalutave.

Çmimet janë nga më të ndryshmet, duke filluar nga 1,500 e deri në 8 mijë euro, varësisht prej pajisjes.

Radio Evropa e Lirë ka komunikuar me disa prej tyre, të cilët në kushte anonimiteti kanë thënë se janë detyruar t’i ndalin pajisjet, të cilat i kanë blerë më shtrenjtë dhe tash po i shesin më lirë.

Njëri prej tyre tha në një përgjigje me shkrim se është detyruar t’i shesë tri pajisjet e tij, pasi nuk dëshiron të veprojë në mënyrë kundërligjore.

“I kam pasur tri pajisje dhe të tria i kam shitur, sepse Qeveria nuk ka dhënë afat se për sa kohë do të ndalohet prodhimi i kriptovalutave. Po të kishte një afat, do t’i ndalonim përkohësisht. Të tri pajisjet i kam shitur 1,500 euro”, tha ai.

Shitblerja e pajisjeve për prodhim të kriptovalutave po bëhet edhe në një grup me qindra qytetarë në aplikacionin ‘Telegram’.

“Kam filluar qe më shumë se 6 muaj të prodhoj kriptovaluta. Për momentin kam një pajisje (Rig 5700xt 6-GPU). E kam blerë 7 mijë euro. Pesë mijë euro i kam marrë kredi për ta blerë. Çdo muaj prej kësaj pajisje i kam fituar 500 deri 600 euro”, tha njëri prej tyre në kushte anonimiteti.

Vendimi i Qeverisë për ndalimin e prodhimit të kriptovalutave, sipas tij, është pak i ngutshëm dhe shpreson që i njëjti të anulohet.

Ai tha se ende nuk ka vendosur nëse do ta shesë pajisjen, pasi që, sipas tij, nuk shpenzon shumë rrymë.

Bie çmimi i pajisjeve

Përveç shitjes së pajisjeve, qytetarët kanë filluar t’i tërheqin fitimet e tyre të fituara nga prodhimi i kriptovalutave.

Në njërën nga kompanitë për këmbimin e kriptovalutave në Prishtinë, thonë se ata qytetarë që kanë kritpovaluta, tashmë kanë filluar t’i tërheqin fitimet, ndonëse aktualisht vlera e tyre ka rënë.

Ardian Alaj, bashkëpronar i njërës prej kompanive për këmbim të kriptovalutave, tha se me datat 4 dhe 5 janar ka qenë një fluks më i madh i njerëzve, të cilët kanë këmbyer valutat e tyre.

Ai tha se vendimi i Qeverisë nuk ka pasur shumë sqarime dhe njerëzit ndihen të rrezikuar se çfarë do të ndodhë me valutat e tyre.

“Kemi klientë të rregullt që çdo muaj vijnë i konvertojnë fitimet e tyre për nevoja të rrymës, internetit dhe nevojat e tyre personale, por këto dy ditë fluksi i njerëzve ka qenë më i madh dhe sasia e këmbimit të valutave ka qenë shumë e madhe krahasuar me muajt paraprakë”, tha Alaj.

Sipas tij, pas vendimit të Qeverisë për ndalimin e prodhimit të kriptovalutave, ka filluar të bjerë çmimi i pajisjeve në faqe të ndryshme online ku qytetarët i postojnë fotografitë e pajisjeve të tyre.

“Ajo çka po vërehet është se çmimi i pajisjeve ka pësuar rënie shumë të madhe. Zakonisht blerja e një pajisje, ka kushtuar deri 5 mijë euro, tash mund të gjendet në treg me 2,000-2,500 euro”, tha Alaj.

Sipas Doganës së Kosovës, vetëm gjatë vitit 2021, në Kosovë janë importuar pajisje për prodhim të kriptovalutave në vlerë rreth 600 mijë euro.

Qeveria zotohet se do t’i ndalojë kriptovalutat edhe në veri

Qeveria e Kosovës ka bërë të ditur të enjten se do të identifikohen lokacionet e prodhimit të kriptovalutave në të gjithë Republikën e Kosovës.

Në dy operacione të ndara, Policia e Kosovës tha më 6 janar se ka sekuestruar 70 aparate për prodhimin e kriptovalutave.

Nëpërmjet një përgjigjeje me shkrim dërguar Radios Evropa e Lirë, zyra për media e Qeverisë ka njoftuar se pas identifikimit do të ndërpritet prodhimi i kriptovalutave, duke përfshirë edhe veriun e Mitrovicës.

Mirëpo, zëdhënësi i Kompanisë Kosovare për Distribuim të Energjisë Elektrike (KEDS), Viktor Buzhala, tha të mërkurën për Radion Evropa e Lirë se kjo kompani e ka të pamundur t’i identifikojë lokacionet ku prodhohen kriptovalutat, e aq më pak në veri të Kosovës.

“Identifikimi i lokacioneve ku prodhohen kriptovaluta, nuk është kompetencë e KEDS-it. Dihet që nuk e furnizojmë veriun dhe nuk kemi qasje atje, e kemi të pamundur”, tha Buzhala, duke shtuar se e kanë të vështirë të dinë edhe sa shpenzojnë rrymë këto pajisje.

Në përgjigjen e Qeverisë së Kosovës thuhet se “në vitin 2021 është rritur konsiderueshëm konsumi i energjisë elektrike dhe një ndër faktorët e rritjes së konsumit besohet të jetë prodhimi i kriptovalutave në vend, me theks të veçantë në veri të vendit”.

“Sa për ilustrim, prodhimi i një kriptovalute, duke marrë parasysh shifra konservative, konsumon energji sa afro 19 shtëpi kosovare mesatare në vit”, thuhet në përgjigje.

Që prej vitit 1999, furnizimi me energji elektrike në pjesën veriore të Kosovës është problem.

Që nga ajo kohë, qytetarët e Mitrovicës së Veriut, Zubin Potokut, Zveçanit dhe Leposaviqit nuk paguajnë për energjinë e shpenzuar.

Rreth 12 milionë euro në vit llogaritet fatura e përbashkët e energjisë së shpenzuar në katër komuna në veri të Kosovës.

Së fundmi, Kosova po përballet me krizë energjike, pas rritjes së importit të energjisë. Autoritetet kanë miratuar masat emergjente për energji.

Qeveria e Kosovës ka njoftuar të martën, më 4 janar, se institucionet kompetente do të angazhohen që të ndalojnë prodhimin e kriptovalutave, pasi dyshohet se pajisjet me të cilat prodhohen ato, shkaktojnë konsum të lartë të energjisë elektrike.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti tha në një intervistë me Zërin e Amerikës se shpreson për një marrëveshje me Serbinë brenda mandatit të qeverisë së tij, që përkon me mandatin e presidentit amerikan, Joe Biden dhe atij të Komisionit aktual evropian. Në intervistën e fundvitit me korrespondentin tonë në Prishtinë, Besim Abazi, kryeministri Kurti foli edhe për krizën energjetike që ka përfshirë vendin si dhe marrëdhëniet rajonale.

Zëri i Amerikës: Zoti kryeministër, Kosova po përballet me krizë energjetike që ka kushtëzuar shkurtime të furnizimit të qytetarëve. Cila është rrugëdalja prej saj?

Albin Kurti: Kriza energjetike nuk është vetëm në Kosovë dhe rajon, është në gjithë Evropën. Por, neve na ka goditur si një popullsi e varfër që jemi. Dhe me këtë rast, ne po përpiqemi që nëpërmjet subvencionimit të konsumit në njërën anë dhe rregullimit të bllokut B2 të termoelektranave në anën tjetër, sadopak ta zbusim këtë situatë e cila nuk do të mund të përfundojë shpejt, meqenëse këto ditë ngarkesa bazë është diku rreth 900 megavat, ndërkaq që shpenzimi arrin edhe 1.4 gigavat, kurse i gjithë kapaciteti prodhues, sikur të punonte edhe blloku B2, nuk do të ishte më shumë se 900 megavat. Në këtë situatë ne jemi të detyruar të importojmë energji elektrike dhe këtë po e bëjmë me çmime bukur të shtrenjta, për shkak se bursa ndërkombëtare është goditur rëndë nga çmimet gjithnjë e më të larta të gazit. Pra, në njërën anë subvencionojmë konsumin, do të ndihmojmë edhe familjet që janë më të varfra, por në anën tjetër, gjithashtu u kemi bërë thirrje qytetarëve që sa më shumë që të munden, ta racionalizojnë shpenzimin dhe u jemi mirënjohës për përgjigjen pozitive.

Zëri i Amerikës: Opozita i ka cilësuar të vonuara veprimet tuaja përballë një krize të paralajmëruar. Vendet e rajonit ka muaj që e kanë shpallur emergjencën energjetike. Përse ju nuk e bëtë një gjë të tillë?

Albin Kurti: Kosova i ka dy termoelektrana. Njëra, Kosova A është e vjetër 60 vjet, tjetra, Kosova B është 40 vjet. Por, teknologjia brenda tyre është edhe më shumë se kaq, sepse vjetërsinë që e përmenda është vetëm vjetërsi e ndërtesave, ndërkaq stabilimentet aty janë edhe së paku edhe një dekadë më të vjetër se kaq. Është situatë me pajisje, teknologji dhe rrjet të amortizuar dhe gjatë këtyre dy dekadave të pasluftës kemi pasur përgjithësisht projekte sporadike e të dështuara, pa një strategji të mirëfilltë. Për herë të parë sivjet, me një strategji që i paraprinë analiza dhe studimi, do ta kemi vitin e ardhshëm për politikat energjetike dhe sektorin e energjisë në përgjithësi dhe më pastat do të mund të kemi projektet se si Kosova në këtë dekadën e tretë të këtij shekulli t’ia dalë sa i përket krizës energjetike. Jemi kritikuar që është dashur të blejmë energji elektrike më herët, por një gjë e tillë nuk ka qenë e mundur. Meqenëse nuk mund të blesh energji elektrike dhe ta konservosh në frigorifer. Je shumë i ekspozuar ndaj çmimeve të bursës dhe nuk ka asnjë vend tashmë në rajonin tonë të afërt që është vend eksportues, të gjithë janë duke importuar. Ne jemi goditur rëndë për shkak se jemi vend më i varfër se sa të tjerët dhe ne anën tjetër, jemi goditur rëndë, meqenëse përafërsisht shtatë herë më shumë shpenzon energji elektrike amvisnia në raport më industrinë.

Zëri i Amerikës: Në ndërlidhje me këtë krizë, jeni kritikuar shumë për refuzimin e projektit të Korporatës Sfidat e Mijëvjeçarit për ndërtimin e strukturës së gazsjellësit. Debati rreth gazsjellësit u shoqërua nga diskutime rreth marrëdhënieve të Kosovës me Shtetet e Bashkuara, të cilat në kohen e qeverisë suaj të parë ishin të ftohura. Po tani?

Albin Kurti: Ne nuk e kemi përjashtuar mundësinë e furnizimit me gaz dhe përdorimit të gazit dhe të një termoelektrane në të ardhmen edhe nëpërmjet gazit dhe këtë mund ta bëjmë më vonë. Mirëpo, tani, kur nuk e kemi strategji, të hyjmë në projekte për të cilat nuk e kemi as infrastrukturën dhe as ekspertizën, na është dukur nxitim i pavend. Gjithçka kemi bërë në diskutim me partnerët amerikanë, përkatësisht me MCC-në dhe me programin e tyre ‘compact’, fondet për të cilin nuk do të shkojnë dëm, por do të riorientohen deri atëherë kur ne ta kemi strategjinë dhe të shohim se si do të ecim përpara. Pra, për asnjë moment, nuk ka pasur as lëkundje se lëre më dëmtim të bashkëpunimit tonë me SHBA-në.

Zëri i Amerikës: Edhe për faktin që gazsjellësi është një projekt rajonal sepse përfshinë Maqedoninë e Veriut dhe lidhet edhe me Greqinë, pra kur Kosova ka nevojë për zgjerim të këtij bashkëpunimi rajonal?

Albin Kurti: Padyshim që bashkëpunimin rajonal ne e kemi prioritet dhe tashmë kemi mbajtur mbledhje të përbashkëta të dy qeverive edhe me Republikën e Maqedonisë së Veriut edhe me Republikën e Shqipërisë. Kemi pasur vizita të ndërsjella me Greqinë, por nuk mendoj që projekte e tilla, që edhe ashtu nuk do të mund të fillonin para shumë vjetëve, diku nga fundi i kësaj dekade, do të mund ta cenojnë bashkëpunimin e mirë që kemi me të gjitha vendet e rajonit, mbase me përjashtim të fqinjit tonë verior.

Zëri i Amerikës: I përmendët mbledhjet me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut që të dyja janë pjesë e nismës Ballkani i Hapur që e keni refuzuar deri tani Ka ndonjë gjasë që Kosova të ndryshojë qëndrimin ndaj kësaj nisme e cila po merr formë?

Albin Kurti: Së pari, Ballkani nuk është vetëm tri shtete, Ballkani nuk është as gjashtë shtete sa është hapësira e Ballkanit Perëndimor ende të paintegruar në BE. Ballkani është së paku 12 shtete…

Zëri i Amerikës: Por të tjerat janë ne BE, tashmë janë të rregulluar…?

Albin Kurti: Por, nëse e quajmë Ballkan dhe Ballkan i Hapur, besoj se testi i së vërtetës është hapja e Serbisë ndaj Kosovës. Ata nuk i pranojë as dokumentet tona të udhëtimit, kartat e identitetit, nuk i pranojnë as vulat, certifikatat dhe diplomat tona, prandaj me një Serbi të mbyllur për Kosovën, nuk e di se si mund te kemi Ballkan të Hapur. Ndërkaq, në një rrafsh edhe më individual do të thosha, besoj që kështu ndjehen shumica dërmuese e qytetarëve të Republikës sonë. As si përcaktim politik as si ndjeshmëri kulturore, unë nuk u përkas atyre që besojnë në vetëmjaftueshmërinë e Ballkanit. Unë jam i bindur që Kosova dhe shqiptarët në përgjithësi e kanë vendin e tyre në NATO dhe BE.

Zëri i Amerikës: Por, a nuk e dëmton Kosovën një farë vetizolimi nga kjo nismë ndërsa ajo ka nevojë për thyerjen e pengesave dhe për qasje më të gjerë në një treg më të madh dhe për sigurimin e lirisë së lëvizjes së njerëzve, mallrave e kapitalit?

Albin Kurti: Kurrë nuk ka pasur Republika e Kosovës më shumë vizita të zyrtarëve të lartë politik e diplomatik të perëndimit sikurse në vitin 2021. Dhe gjithashtu, kurrë nuk ka pasur pritje më të larta për zyrtarët tanë sikurse në këtë vit. Mbase vetëm viti 1999 pas çlirimit do të mund të ketë pasur më shumë vizita nga jashtë në vendin tonë. Në anën tjetër ne marrim pjesë në procesin e Berlinit. Për tregun e përbashkët rajonal kemi shprehur gatishmërinë tonë dhe interesimin tonë. Gjithashtu, theksojmë se investimet janë shumë të rëndësishme në rajon. Por, këto duhet të bëhen duke pasur respekt të ndërsjellë dhe barazi të të gjithëve. Iniciativat që vijnë nga Beogradi, unë e kam përshtypjen e fuqishme se dëshirojnë që të krijojnë një platformë pa BE-në. Ne dëshirojmë që BE-ja të jetë në çdo iniciativë rajonale edhe si mekanizëm, por njëkohësisht edhe si vlerë. Nuk preferojmë që edhe më tej në Ballkanin Perëndimor të ketë fonde të BE-së pa vlera evropiane.

Zëri i Amerikës: BE-ja mbështeti nismën përmes komisionarit për zgjerim, ndërsa nisma është mbështetur nga diplomacia amerikane dhe vet zoti Gabriel Escobar ka theksuar se mbështet nismën që nuk e zëvendëson BE-në. A nuk janë garanci të mjaftueshme që Kosova ta tejkalojë do thosha njëfarë vetizolimi të saj?

Albin Kurti: Unë jam i bindur që mbështetja që vjen nga perëndim për Ballkanin e Hapur, është më shumë nga motivi që të mos i dilet kundër idesë, sesa të përkrahet projekti si i tillë. Pra, nuk duan ta kundërshtojnë idenë, por nuk është se aktivisht po marrin pjesë pastaj në projektin e tillë. Dhe të mos harrojmë që tek këto tri shtete që po marrin pjesë në iniciativën e Ballkanit të Hapur, vetëm njëri shtet e ka pajtimin edhe të presidentit edhe të kryeministrit; Serbia.

Zëri i Amerikës: Kundërshtimi i nismës sikur shkaktoi çarje në marrëdhëniet e Kosovës me Shqipërinë. Përse një nismë që synon afrim mes vendeve të Ballkanit po thellon ndarjet në mes të dy vendeve që marrëdhëniet e tyre i kanë cilësuar vëllazërore?

Albin Kurti: Besoj që mospajtimi ynë rreth iniciativës për Ballkanin e Hapur, që në fakt e ka origjinën në Novi Sad, është dëmtim i raporteve tona që vlen për t’u përmendur. Marrëdhëniet midis Prishtinës dhe Tiranës janë ndër ë të mirat në Kosovën e pasluftës…

Zëri i Amerikës: Edhe midis kryeministrave?

Albin Kurti: Padyshim. Por ne kemi mospajtime edhe në Kuvendin e Republikës së Kosovës, edhe brenda partive politike nganjëherë kemi mospajtime edhe brenda kabineteve qeveritare e lëre më midis dy kryeministrave. Por, me vet faktin që përmendet kaq shumë ky mospajtim, besoj që kjo tregon se në fakt, ka fare pak ose aspak mospajtime të tilla.

Zëri i Amerikës: Marrëdhëniet e Kosovës me Serbinë shfaqen përgjatë gjithë zhvillimeve në Ballkan. Aktualisht procesi i bisedimeve është në rrugë pa krye. Çfarë mund të zhbllokojë këtë proces dhe cilat janë pritjet tuaja?

Albin Kurti: Edhe kryenegociatorja e dikurshme e Kosovës, zonja (Edita) Tahiri, e pat përmendur para disa viteve që bisedimet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë praktikisht janë ndalur kur është hedhur në tryezë projekti i shkëmbimit të territoreve. Pra, nuk është se ne ndaluam dialogun, përkundrazi, ne i patëm dy takime në Bruksel dhe patëm një marrëveshje për reciprocitetin e targave, e cila po zbatohet edhe derisa po e zhvillojmë këtë intervistë. Ndërkaq ,dialogu besoj që ngadalë, por sigurt, po vendoset ne binarët e duhur, e ato janë binarët e një marrëveshje ligjërisht të obligueshme, sipas vlerave evropiane me qytetarët si përfitues të mbramë dhe në qendër ta ketë njohjen reciproke ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, që do të thotë se aktualisht realiteti është ai i një mosnjohjeje reciproke.

Zëri i Amerikës: A keni ndonjë pritje edhe në afate kohore? Brenda mandatit tuaj? Më vonë?

Albin Kurti: Unë besoj që dialogu, bisedimet dhe marrëveshja ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, do të duhej të përfundonte brenda të mandatit të qeverisë së Republikës së Kosovës e që koincidon, që përputhet edhe me mandatin e presidentit amerikan, Joe Biden dhe atë të Komisionit aktual Evropian të udhëhequr nga zonja Ursula von der Leyen dhe me zëvendësin e saj, përfaqësuesin e lartë për politikën e Jashtme dhe atë të sigurisë, zotin Josep Borrell.

Zëri i Amerikës: Herën e fundit kur u takuat me zotin Borrell, doli në pah mospajtimi juaj i thellë rreth çështjes së Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Si do ta tejkaloni këtë çështje?

Albin Kurti: Unë i kam theksuar çdo herë në Bruksel parimet që duhet t’i ketë dialogu dhe bisedimet, e ato janë në fakt vlerat evropiane, demokratizimi, sundimi i ligjit, ballafaqimi me të kaluarën dhe njëkohësisht një lloj simetrie apo reciprociteti i të drejtave të pakicave kombëtare, sepse pa një lloj simetrie të tillë nuk do të mund të kemi paqe të qëndrueshme dhe stabilitet afatgjatë. Tash Asociacioni i komunave serbe është një kërkesë e Beogradit si një instancë e lartë shtetërore

Zëri i Amerikës: Kërkesë e Beogradit por e sanksionuar në një marrëveshje ndërkombëtare?.

Albin Kurti: Nuk është marrëveshje ndërkombëtare meqenëse nuk është ratifikuar asnjëherë në Serbi, njëra palë nuk e pranon si marrëveshje ndërkombëtare dhe le të mos harrojmë që nuk e ka kaluar testin e Gjykatës Kushtetuese në Kosovë. Në vitin 2013 njëmend janë vendosur parimet e atij asociacioni, mirëpo substanca ka ardhur në vitin 2015 dhe ajo praktikisht u rrëzua në Gjykatën Kushtetuese. Bindja ime është se Serbia synon të krijojë brenda Kosovës një ngrehinë që do të ishte edhe më legjitime ndërkombëtarisht se sa shteti i Kosovës, sepse paramendojeni një Asociacion të komunave me shumicë serbe të instaluar në Kosovë ashtu siç e ka dashur Serbia, ai do të njihej edhe nga Kosova edhe nga Serbia ndërkohë që Republika e Kosovës do të vazhdonte të mos njihet nga Serbia, mbase edhe shtetet tjera në BE edhe më tej e sidomos nga dy superfuqitë të cilat janë në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara. Pra, ka një synim të mbrapshtë që brenda Kosovës të krijohet një ngrehinë legale e juridike e cila jo vetëm që është në shërbim të Beogradit, por edhe bëhet ndërkombëtarisht me legjitimitet edhe më të lartë se sa vet shteti i pavarur i Kosovës.

Zëri i Amerikës: Gjykata Kushtetuese gjeti shkelje brenda marrëveshjes por në tekstin e saj përafërsisht thuhet se Asociacioni duhet të formohet në bazë të marrëveshjes së vitit 2013. Do ta pranoni një gjë të tillë?

Albin Kurti: Unë besoj se Gjykata Kushtetuese thotë kështu meqenëse e kemi pasur një ratifikim të atyre parimeve të marrëveshjes me 26 qershor të vitit 2013 për marrëveshjen e 19 prillit të atij viti dhe është interesante se si Serbisë menjëherë, një apo dy ditë pasi që ratifikohet në Kuvendin e Republikës marrëveshja e parë e parimeve, i çelen negociatat për anëtarësim në Bashkim Evropian. Ne pësojmë dëme në funksionimin e brendshëm ndërkaq Serbia avancon së jashtmi. Gjykata Kushtetuese e kufizuar nga një ratifikim i tillë në Kuvendin e Republikës më duket që është ndjerë në një çikë sikleti dhe ka thënë se nuk e kundërshton në parim idenë për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, por pastaj thotë se asnjëri prej shtatë kapitujve të atij asociacioni nuk është në përputhje me Kushtetutën e cila lëndohet në plot 23 nene, jo në dy apo tri nene, por në 23 nene.

Zëri i Amerikës: Por si do ta kaloj kryeministri Kurti ‘sikletin’ e trysnisë që ushtrohet mbi të për themelimin e Asociacionit?

Albin Kurti: Me durim dhe punë. Unë jam zgjedhur si kryeministër i Republikës së Kosovës pas 14 shkurtit që ishte një fitore plebishitare, që ishte një fitore e paparë në Kosovën e pasluftës dhe zotimet tona kanë qenë për punësim dhe drejtësi, këto janë prioritetet tona gjithashtu, është e pandemia të cilën po e menaxhojmë mjaft mirë dhe nuk e përjashtojmë dialogun, jemi të gatshëm dhe të hapur për diskutime e bisedime, mirëpo ato duhet të jenë vetëm bisedime për statusin e marrëdhënieve të raportit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, jo për statusin e Kosovës. Pra, nuk bisedojmë për statusin e Kosovës i cili jo vetëm që është ai i një shteti të pavarur, por i një pavarësie që në katër vitet e para ishte e mbikëqyrur ndërkombëtarisht dhe në fund ishin vetë faktorët ndërkombëtarë që na e hoqën mbikëqyrjen në vitin 2012, na thanë mjaft me mbikëqyrjen tash pavarësia juaj do të jetë e plotë. Nuk mund të kthehemi as para vitit 2012 as para vitit 2008.

Zëri i Amerikës: E përmendët më herët mundësinë e një asimetrie ndërmjet dyja vendeve duke pasur parasysh gjendjen e pakicave. A po kërkoni kësisoj një status të ngjashëm me serbët në Kosovë për shqiptarët në Luginën e Preshevës?

Albin Kurti: Kjo u shtrua në takimin që kemi pasur në Bruksel me datë 15 qershor dhe në atë takim, meqenëse presidenti i Serbisë mundohej që të arsyetonte interesin e Serbisë si shtet i hidhëruar nga humbjet e së kaluarës, si përkujdesje për të drejtat e pakicave në Kosovë, unë thash le ta shohim se çfarë bën Serbia me pakicat në territorin e saj. Ata e kanë Këshillin Nacional të hungarezëve, të shqiptarëve dhe boshnjakëve, meqenëse ju besoni se jeni më të mirët le ta përdorim edhe në Kosovë këtë model. Pra unë e prezantoja kërkesën e tij si interes shtetëror të tij dhe e kundërshtova. Më pastaj ai (Aleksandër Vuçiç) e elaboroi kërkesën shtetërore si interes i pakicave dhe aty ishte shansi që unë të prezantoj se si Serbia e zgjidh çështjen e pakicave në territorin e saj, mirëpo natyrisht u hidhëruan edhe më shumë se sa ishin, meqenëse dëshironin të mbanin një lloj ofensive, një lloj hegjemonie ku ajo që vlen për vetën e tyre, nuk vlen edhe për ty dhe ajo që duhet të vlejë për ty nuk ka pse e zbatojnë te vetja e tyre. Nëse dëshiron që një kërkesë të jetë legjitime duhesh ta paramendosh kërkesën në formën e një parimi, mirëpo ata kanë vetëm kërkesa që refuzojnë që t’ua japin trajtën e një parimi, prandaj edhe simetria, balanci që e shtrova unë aty u refuzua me nervozizëm nga pala tjetër.

Zëri i Amerikës: Po ndërmjetësuesi, si reagoi?

Albin Kurti: Ndërmjetësuesi nuk reagoi meqenëse ishte më shumë i interesuar të kemi një rezultat se sa tek theksat e hollësive të atij diskutimi. Unë i konsideroj si ndërmjetësues por, fatkeqësisht, ata e konsiderojnë vetën vetëm si lehtësues dhe unë mendoj që kjo është një mënyrë se si Brukseli fatkeqësisht nuk po e zë vendin që e meriton dhe i cili na duhet të gjithëve. Fuqia e Brukselit mbi rajonin e Ballkanit Perëndimor, mbi Kosovën dhe Serbinë, është shumë më e madhe sidomos mbi Serbinë dhe një pjesë e madhe e kësaj fuqie që do të mund të mirë përdorej, fatkeqësisht nuk po ngjan.

Zëri i Amerikës: Për shumë kënd prania amerikane prandaj bëhet e domosdoshme. Nisur nga komunikimet tuaja, a ka gjasa, a ka mundësi për forcim të kësaj pranie?

Albin Kurti: Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë mirë të informuara dhe na njohin të gjithë neve tejet mirë, natyrisht që ne e mirëpresim gjithmonë rolin dhe kontributin amerikan, mirëpo për momentin intensitetin dhe formën e angazhimit të tyre ata e dinë vet më së miri.

Zëri i Amerikës: Integrimet evropiane lidhen me procesin e bisedimeve dhe nëse mund të them kësisoj, karota që u ofrohet palëve për të normalizuar marrëdhëniet ndërmjet tyre është pikërisht ky integrim ndonëse Kosova është e fundit në rajon. Por. me një Bashkim Evropian të tillë që është sot i lodhur nga zgjerimi, i rezervuar nga zgjerimi, cila mund të ishte realisht karota për të nxitur palët për një marrëveshje?

Albin Kurti: Së pari prioritet i yni është normalizimi i Kosovës, nuk e mohoj rëndësinë e normalizimit të raporteve me Serbinë me njohjen reciproke në qendër mirëpo, mua më nevojitet që t’i dal zot qytetarit në përputhje me vullnetin e tij për normalizim të Kosovës dhe ne po e dëshmojmë që është e mundshme që ndonëse s’e kemi zgjidhur çështjen me Serbinë, megjithatë ne mund të funksionojmë si shtet i suksesshëm dhe të forcohemi. Ta zëmë investimet e huaja direkte në Kosovë gjatë këtij 9 mujori të parë të vitit 2021 ishin 53 për qind më të larta se në periudhën e njëjtë të vitit të kaluar dhe 80 për qind më të larta se në vitin 2019. Kemi një qeveri që ka administruar 1 milionë e 600 mijë doza të vaksinave pa konsideruar asnjëherë Federatën ruse dhe Kinën si opsion, vetëm vaksinat e miratuara nga EMA dhe FDA pra evropiane dhe amerikane dhe në të njëjtën kohë nga 773 raste ditore brenda mesatares javore që i kishim para 9 muajve kur hymë në zyrë, kemi rënë vetëm në 9 raste. Popullsia mbi moshën 18 vjeçare është vaksinuar me së paku një dozë mbi dy të tretat dhe me dy doza mbi 60 për qind. Qytetarët mund të vaksinohen pa caktuar termin dhe madje pa qenë shtetas të Republikës sonë dhe unë i inkurajoj ata që nuk e kanë bërë që ta bëjnë e ata që tashmë e kanë bërë, ta marrin edhe dozën e tretë. Të hyrat tatimore janë rritur në Kosovë, i kishim mbi 588 milionë të hyra tatimore nga Administrata Tatimore sivjet ndërkaq nga Doganat e Kosovës, i kemi të hyrat 1 miliardë e 320 milionë euro sivjet. Të hyrat tatimore janë për 26 për qind më të larta se viti paraprak, 12 për qind më të larta se sa viti 2019 dhe 28 për qind më të larta se viti 2018. Doganat janë mbi një të tretat më të larta se viti i kaluar, për 17.5 për qind më të larta se viti 2019 dhe për 21 për qind më të larta se viti 2018. Pastaj kemi regjistruar diku rreth 10 mijë vende të reja pune, i kemi mbajtur 50 mbledhje si qeveri, me 458 vendime dhe gjithsej me 112 projektligje. Rritja ekonomike do të jetë dyshifrore, është interesant që tremujori i dytë i këtij viti kishte rritjen ekonomike 16.3 për qind ndërkaq tremujori i tretë i kishte 14.5 për qind. Eksportet janë rritur 60 për qind krahasuar me vitin e kaluar dhe madje 90 për qind krahasuar me vitin 2019 ndërkaq të hyrat buxhetore janë 30 për qind më të larta, që tregon se qytetarët kur e shohin një qeveri të pakorruptuar janë më shumë të gatshëm të paguajnë taksa dhe kontribute, ndërkaq kur kanë shpresë për të ardhmen po ashtu më shumë preferojnë të shpenzojnë se sa të kursejnë. Këto janë shifra të një shteti i cili po avancon nga një bazë e ulët, mirëpo po ecën përpara dhe në kontrast me rrëfimin e pavërtetë të Serbisë se Kosova është një shtet i dështuar, qeveria jonë po tregon që edhe vlerat demokratike evropiane por edhe progresi shoqëror dhe ekonomik në Kosovë, jo vetëm se janë të mundura por tashmë po ngjajnë.

Zëri i Amerikës: Pas këtyre të dhënave që ju i radhitet si suksese të qeverisë suaj ndryshe nga shkurti i vitit 2021 kur ju fituat me mbi 50 për qind, tetori dhe zgjedhjet lokale nuk e përsëritën një sukses të tillë. Si shpjegohet zoti kryeministër?

Albin Kurti: Është e vërtetë se në zgjedhjet lokale patëm një rezultat të pakënaqshëm për subjektin tonë politik, mirëpo Kosova tregoi një pjekuri demokratike të jashtëzakonshme. Ishin zgjedhjet e para që organizoheshin me mua si kryeministër. Edhe më 14 shkurt të vitit 2021 edhe më 17 tetor e 14 nëntor të këtij viti me zgjedhjet lokale, Kosova ka treguar se opozita mund të fitojë, që është kushti thelbësor për një situatë demokratike. Tash aq shumë është rritur mbështetja jonë në elektorat në fillim të këtij viti sa që në fund të këtij viti të preokupuar shumë me qeverisjen qendrore nuk kemi arritur as për së afërmi të krijojmë struktura të gjera dhe organizatë të madhe për ta përthekuar atë mbështetje dhe kjo besoj që na u shfaq në rezultatin jo të kënaqshëm. Më pastaj, faktor tjetër besoj se ka qenë edhe pandemia, ku subjekti ynë politik që është i njohur për tubime të mëdha, në kushte të pandemisë ne mund të mbanin vetëm tubime të vogla ndërkohë që për tubime të mëdha nuk kemi gjetur si organizatë ende zëvendësim. Pra, me aq sa dimë po i nxjerrim mësimet e duhura dhe do të bashkëpunojmë me komunat e Kosovës për zhvillimin dhe përparimin e të gjithëve, duke mos lënë mbrapa askënd.

Qytetarët në Kosovë, nga e mërkura e 22 dhjetorit, përballen me reduktime të energjisë elektrike.

Kompania Kosovare për Distribuim të Energjisë Elektrike (KEDS) njoftoi se reduktimet pritet të zgjasin rreth dy orë në ditë, në kohë të ndryshme, dhe se do t’i prekin të gjithë konsumatorët, përveç atyre emergjentë.

Reduktimet u udhëzuan nga Operatori i Sistemit dhe Tregut – KOSTT, për shkak të mbingarkesës në sistemin elektro-energjetik.

KEDS tha se është në pritje të instruksioneve nga KOSTT-i për kohëzgjatjen e reduktimeve.

“[Në mënyrë] që kriza të ketë ndikim sa më të vogël, KEDS apelon për kursim maksimal të energjisë elektrike dhe përdorim të formave alternative të ngrohjes, aty ku ka mundësi”, thuhet në komunikatën e lëshuar nga KEDS.

Për situatën e krijuar, disa fajësojnë politikën e mbi 20 vjetëve të fundit – kohë prejse Kosova ka dalë nga lufta. Të tjerë thonë se ka pasur mungesë strategjish dhe projektesh.

Termocentralet “Kosova A” dhe “Kosova B” në Obiliq aktualisht prodhojnë rreth 500 megavat energji elektrike në orë, ndërsa kërkesat janë për mbi 1,100 megavat në orë.

Një nga arsyet për nënprodhim është vjetërsia me dekada e termocentraleve.

Korporata Energjetike e Kosovës njofton herë pas here për rënien e blloqeve nga sistemi.

Më 15 dhjetor, një rrjedhje në kaldajën e njësisë B1 të termocentralit “Kosova B” pamundësoi furnizimin me avull të ngrohtores “Termokos”. Kjo bëri që ngrohja për mbi 15 mijë konsumatorë në Prishtinë të ndërpritet për më gjatë se një ditë.

Për t’i plotësuar nevojat, Kosova është duke importuar rrymë, por me çmime më të larta, për shkak të krizës energjetike në botë.

Autoritetet paralajmërojnë se faturat e energjisë elektrike mund të shtrenjtohen për 7 për qind në muajt e ardhshëm.

Abazi: Faji i politikës 20-vjeçare

Dardan Abazi, hulumtues në Institutin për Politika Zhvillimore në Prishtinë (INDEP), thotë se situata aktuale është pasojë e vendimeve të politikës.

“Në 20 vjetët e kaluar, qeveritë e ndryshme kanë diskutuar për ndërtimin e termocentraleve të reja nga thëngjilli dhe nuk e kanë vënë Kosovën në binaret e një tranzicioni energjetik, i cili do të bazohej më shumë në prodhim të energjisë nga prodhues të decentralizuar”, thotë Abazi.

Sipas tij, mungesa e një strategjie të mirëfilltë ka bërë që Kosova të varet nga termocentralet “Kosova A” dhe “Kosova B”, ku çdo problemi teknik që ndodh, shndërrohet në ndërprerje të rrymës.

“Nuk i kemi reformuar as sistemet e ngrohjes, nuk kemi investuar që qytetarët të kenë ngrohje qendrore, nuk kemi investuar që ata t’i ndryshojnë kaldajat e ngrohjes, të cilat në një masë janë joefikase dhe harxhojnë shumë energji”, thotë Abazi.

Çeku: Problemet me rrymën, pasojë e mosndërtimit të “Kosovës së Re”

Në vitin 2005, Qeveria e atëhershme e Kosovës ka pasur një projekt për, siç është thënë, zgjidhjen e problemeve me rrymë. Projekti për ndërtimin e një termocentrali të ri, i quajtur fillimisht “Kosova C” e më pas “Kosova e Re”, nuk është realizuar.

Për Qeverinë e tashme, me në krye Albin Kurtin, ai “është i vdekur”, sepse nuk duhet investuar më në termocentrale me thëngjill.

Ethem Çeku, ministër i Energjisë i Kosovës në kohën kur është marrë vendimi për ndërtimin e termocentralit të ri, është i bindur se problemet në sektorin e energjisë janë pasojë e mosndërtimit të tij.

“Më duket që gabuam shumë rëndë kur nuk e zhvilluam projektin e termocentralit të ri. Këtu bëmë lëshime të mëdha, me kosto të mëdha financiare dhe zhvillimore”, thotë Çeku për Radion Evropa e Lirë.

Sipas tij, ndryshimet e herëpashershme në projekt, të bëra nga qeveritë e njëpasnjëshme, i kanë larguar edhe investitorët.

Kosova ka më shumë se 10 miliardë tonë linjit dhe, si e tillë, është vendi i pestë në botë për nga sasia e këtij burimi.

Mihja e thëngjillit dhe nxjerrja e linjitit përdoren për termocentralet “Kosova A” dhe “Kosova B”.

Por, metoda e prodhimit të energjisë elektrike nga thëngjilli konsiderohet se është e dëmshme për mjedisin dhe se ndikon negativisht në ngrohjen globale.

Çeku thotë se pasuria e linjitit duhet të shfrytëzohet.

“Edhe vendet e rajonit, edhe Evropa e përdorin në masë të madhe thëngjillin. Edhe në SHBA përdoret linjiti. Ne nuk kemi asnjë alternativë tjetër pa e përdorur linjitin për prodhimin e energjisë elektrike. Format tjera janë forma ndihmëse”, thotë Çeku.

Kosova prodhon deri në 85 për qind të energjisë elektrike përmes termocentraleve me thëngjill dhe sasi shumë të vogla nga burimet e ripërtërishme, si: hidrocentralet, centralet me erë dhe panelet fotovoltaike.

Ministria e Ekonomisë e Kosovës është duke hartuar Strategjinë e Energjisë për vitet 2022-2031.

Kjo strategji thuhet se do t’i analizojë të gjithë skenarët potencialë dhe të përballueshëm financiarisht për të rritur stabilitetin e furnizimit me energji elektrike, si dhe do të ofrojë mundësinë e integrimit sa më të madh të burimeve të ripërtërishme të energjisë.

Qeveria: Kursejeni energjinë elektrike

Qeveria e Kosovës është duke kërkuar vazhdimisht nga qytetarët që ta kursejnë rrymën, ndërsa ka bërë të ditur se do të ndajë shumën e nevojshme të mjeteve, për mbulimin e importeve.

“Do të bëjmë maksimumin që të ruajmë furnizimin e rregullt dhe të shmangim rritjen eventuale të çmimeve të energjisë elektrike”, ka thënë këtë javë kryeministri i Kosovës, Albin Kurti.

Dardan Abazi, nga INDEP, thotë se Qeveria duhet të hartojë një sërë masash, për t’iu dalë në ndihmë qytetarëve, sepse ata nuk përballen vetëm me mundësinë e rritjes së çmimit të rrymës.

Kriza energjetike në botë – e shkaktuar kryesisht nga mungesa e gazit dhe rritja e çmimeve të gazit – ka rritur edhe çmimet e produkteve të tjera të konsumit.

Kosova, si vend që importon pothuajse të gjitha prodhimet, ka parë gjithashtu rritje çmimesh.

Rritja, e cila ka nisur nga muaji prill me 1.2 për qind, ka arritur në 5.7 për qind në muajin tetor, sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës.

Rritja më e lartë e çmimeve është vërejtur te buka, drithërat, mishi, qumështi, djathi, vaji, vezët, pemët dhe perimet.

Kryetari i Odës Ekonomike të Kosovës, Berat Rukiqi, ka thënë më herët për Radion Evropa e Lirë se Kosova nuk ka pasur inflacion më të lartë se tash qysh në vitin 1999.

Ekspertë të ekonomisë, me vite, u kanë tërhequr vërejtjen qeverive të Kosovës, për të zhvilluar sektorin e prodhimit.

Kosova përballet me deficit të lartë tregtar. Brenda një viti, ajo importon mallra nga vende të ndryshme në vlerë prej 3.2 miliardë eurosh, derisa eksporton deri mbi 450 milionë euro.

Astrit Panxha, drejtor ekzekutiv në Klubin e Prodhuesve në Kosovës, thotë se sektori i prodhimit duhet të përkrahet, në mënyrë që vendi të mos jetë krejtësisht i varur nga importi.

“Çdo lëvizje e çmimeve në tregjet ndërkombëtare prek edhe Kosovën”, thotë Panxha për Radion Evropa e Lirë.

Pas rritjes së çmimeve, kryeministri Kurti ka thënë se ekonomia duhet të riorientohet kah prodhimi.

Në muajin tetor, Qeveria e tij ka ndarë 40 milionë euro për subvencionimin e kredive për bizneset prodhuese dhe për mbështetjen e eksportit.

Situata në vende të tjera të Ballkanit Perëndimor

Me krizë energjetike dhe rrjedhimisht rritje të çmimeve përballen edhe vendet e tjera të rajonit.

Sipas zyrtarëve, Serbia aktualisht konsumon një të tretën më shumë energji elektrike sesa që prodhon.

Serbia ka pësuar kolapsin e parë energjetik më 12 dhjetor, kur mbi 2,000 nënstacione kanë dalë jashtë sistemit dhe 136,000 njerëz kanë mbetur pa energji elektrike, si pasojë e borës.

Disa zyrtarë kanë thënë se është përdorur qymyr me cilësi më të ulët dhe, menjëherë pas kësaj, katër zyrtarë të lartë në industrinë energjetike serbe janë pushuar nga puna.

Kryeministrja e Serbisë, Ana Bërnabiq, ka thënë se çmimi i energjisë elektrike nuk do të ndryshojë deri në fund të sezonit dimëror.

Çmimet e energjisë elektrike në Serbi janë rritur për 3.4 për qind më 1 shkurt.

Në Maqedoninë e Veriut, në ditët në vijim pritet vendimi për rritjen e çmimit të energjisë elektrike.

Të tria kompanitë energjetike, të përfshira në prodhim, shpërndarje e faturim, kanë paraqitur kërkesa për rritje çmimesh.

Qeveria e Maqedonisë së Veriut siguron se rritja nuk do të kalojë 10 përqindëshin.

Në Federatën e Bosnje e Hercegovinës, ndërkaq, është paralajmëruar rritje e çmimit të energjisë elektrike vetëm për kompanitë – nga 70 për qind deri në 300 për qind, varësisht nga kontrata.

Në Kosovë, ministrja e Drejtësisë, Albulena Haxhiu, konfirmoi të enjten se ka një marrëveshje në parim me Danimarkën për t’i dhënë hapësira për 300 të burgosur, të cilët pas vuajtjes së dënimit do të dëboheshin nga Danimarka.

Danimarka po planifikon të marrë me qira qeli burgu në Kosovë për 300 të burgosur që pritet të dëbohen nga shteti në fund të dënimit të tyre.

Ministria e Drejtësisë në Kosovë ka dhënë detaje lidhur me këtë marrëveshje në vlerë 210 milionë eurosh.

“Të dënuarit të cilët do të tranferohen në këtë institucion nuk do të jenë të rrezikshmërisë së lartë. [210 milionë euro] do të dedikohen edhe në investime kapitale, në veçanti për energjinë e ripërtëritshme”, thuhet në njoftimin e ministrisë.

Sipas njoftimit, marrëveshja mes dy palëve lidhur me këtë çështje pritet të arrihet ditën e hënë, gjegjësisht, më 20 dhjetor të këtij viti pas vizitës së ministrave danez në Republikën e Kosovës.

Marrëveshja parashihet të gjejë zbatim të plotë në periudhë dhjetë vjeçare.

Projekti, i cili synon të lehtësojë mbipopullimin e burgjeve, synon gjithashtu rritjen e kapacitetit të burgjeve të Danimarkës me 326 vende midis viteve 2022 dhe 2025, tha në një deklaratë Ministria daneze e Drejtësisë.

Në vitin 2020, rreth 350 të burgosur pritej të dëboheshin nga shteti në fund të dënimit të tyre.

Popullsia e burgjeve në Danimarkë është rritur për 19 për qind që nga viti 2015, duke arritur në më shumë se 4,000 të burgosur në fillim të vitit 2021, duke tejkaluar 100 për qind të kapacitetit sipas statistikave zyrtare.

Në të njëjtën periudhë, numri i gardianëve u tkurr për 18 për qind në këtë shtet skandinav me 5.8 milionë banorë, i cili njihet për burgjet e hapura për të burgosurit me dënime me më pak se pesë vjet.

“Do të kemi mungesë për deri në 1,000 vende në kapacitetet e burgjeve deri në vitin 2025”, tha në deklaratë Ministri i Drejtësisë, Nick Haekkerup.

“Me marrëveshje është rënë dakord që të merren me qira 300 burgje në Kosovë dhe të zgjerohet kapaciteti i burgjeve në Danimarkë për disa qindra vende”, thuhet në deklaratë.

Kosova kishte 1,642 të burgosur në vitin 2020, përkatësisht 97 për qind të kapacitetit të saj, sipas Raportit Botëror të Burgjeve të Universitetit të Londrës.

Më parë Norvegjia dhe Belgjika kanë marrë me qira qeli burgu në Holandë.

Qeveria daneze tha se projekti synon të lehtësojë mbipopullimin e burgjeve që është rritur për 19 për qind që nga viti 2015. Ajo tha se numri i të burgosurve në Danimarkë ka arritur në më shumë se 4 mijë në fillim të këtij viti.

Ministri danez i drejtësisë Nick Haekkerup, citohet nga mediet daneze të ketë thënë se “është rënë dakord që të merren me qira 300 qeli burgu në Kosovë dhe të zgjerohet kapaciteti i burgjeve në Danimarkë për disa qindra vende”.

Ministrja e Drejtësisë në Kosovë, tha se çështja është negociuar nga ish qeveritë dhe bëhet fjalë për burgun e qytetit të Gjilanit. Ajo tha se është arritur një marrëveshje në parim, për hollësitë e së cilës do të debatohet gjatë një vizite të ministrit danez të drejtësisë, javën e ardhshme.

“Do ta vizitojmë edhe këtë qendër korrektuese. Kjo marrëveshje përfshinë edhe mbështetje financiarë për Kosovën, ndonëse unë detajet sot nuk mund t’i them sepse ato do të shpalosën shumë shpejt dhe po ashtu investim në energji të ripërtërishme, që është nevojë urgjente e Kosovës, por edhe mbështetje me donacione që lidhen me sundimin e ligjit”, tha ministrja Haxhiu, duke theksuar se marrëveshja nuk është nënshkruar ende dhe duhet të miratohet në parlamentin e Kosovës, meqë bëhet fjalë për marrëveshje ndërkombëtare.

“Konsideroj që nëse Kuvendi i Kosovës i jep mbështetje kësaj marrëveshjeje, sepse na duhen dy të tretat e votave, atëherë konsiderojmë që përveç që do të fuqizojmë bashkëpunimin me shtetin e Danimarkës, do të kemi mundësi që të zhvillojmë institucionet tona përmes financave nga marrëveshja”, tha ajo.

Sipas ministres Haxhiu “të burgosurit nuk do të jenë të tillë që kanë vepra të terrorizmit ose probleme mendore. Pra ne kemi kërkuar që të mos përfshihen këta. Do të jenë persona që do të jenë të dënuar për krime tjera. Nacionaliteti po besoj që do të dihet nga ministri i drejtësisë i Danimarkës kur të vije në Kosovë dhe besoj që do të adresohen pyetje edhe në drejtim të tyre”, tha ajo.

“Kjo është një shenjë e mirë që Danimarka vlerëson se si trajtohen të burgosurit në Republikën e Kosovës, sepse paraprakisht është bërë një vlerësim se si shtetet, posaçërisht ato të Ballkanit Perëndimor, i trajtojnë të burgosurit, sa respektohen të drejtat e tyre dhe Kosova ka dalë ndër vendet që më së shumti respekton të drejtat e të burgosurve, sepse natyrisht është barrë e rëndë edhe për Danimarkën që t’i dërgoj në një vend ku nuk respektohen të drejtat e burgosurve”, tha ministrja Haxhiu.

Praktika të tilla janë zbatuar në vendet evropiane edhe më parë, përfshirë Norvegjinë dhe Belgjikën që kishin marrë me qira qeli burgu në Holandë. voa-rel

Prokuroria Themelore në Pejë njoftoi të shtunën mbrëma se janë arrestuar tre të dyshuar për vrasjen e trefishtë të 26 nëntorit, në fshatin Gllogjan të komunës së Deçanit, rreth 90 kilometra në perëndim të Prishtinës.

Tre persona u vranë nga të shtënat me armë zjarri mbi një autobus. Shoferi dhe dy të rinj të lindur më 2003 dhe 2004 humbën jetën.

Kryeprokurori në Prokurorinë Themelore në Pejë, Agim Kurmehaj, tha se institucionet e rendit do të vazhdojnë edhe më tej hetimet për ndriçimin e plotë të incidentit.

Tre të arrestuarve u është shqiptuar masa e paraburgimit prej 48 orësh. Kryeprokurori Kurmehaj nuk dha më shumë hollësi për shkak të siç tha “ndjeshmërisë së çështjes”.

Incidenti i 26 nëntorit nxiti reagime në shkallë të gjerë të institucioneve vendase e ndërkombëtare ndërsa qeveria e Kosovës ofroi një shpërblim prej 20 mijë eurosh, për këdo që jep informacion që do të mundësonte arrestimin e autorit apo autorëve të vrasjes së tre personave.

Ish kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj, mirëpriti lajmin për arrestimin e të dyshuarve, duke theksuar se “ky është një mesazh i qartë se askush nuk mund të fshihet pas krimit dhe se drejtësia do të arrijë te secili”.

Aktivistët mjedisorë dhe një nga organizatat më të mëdha në Evropë që lufton për mbrojtjen e lumenjve nga shkatërrimi, Riverwatch, e kundërshtojnë një koncept për rehabilitimin e zonave të dëmtuara nga ndërtimi i hidrocentraleve në qytetin e Deçanit në Kosovë.

Në rrjedhën e lumit Lumëbardh në këtë qytet janë katër hidrocentrale në pronësi të kompanisë austriake, Kelkos.

Më 22 nëntor, Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës e Kosovës (MMPHI) publikoi në ueb-faqen e saj një koncept-dokument, të hartuar nga një ekspert austriak, për rehabilitim të vetëm njërit lokacion, i njohur si Zalli i Rupës, që ndodhet në Grykën e Deçanit.

Ky është lokacioni më i dëmtuar gjatë fazës së ndërtimit të hidrocentraleve në Deçan.

Eksperti u angazhua nga kompania Kelkos dhe koncepti u mbështet nga MMPHI-ja.

Që nga fillimi i ndërtimit të hidrocentraleve, në vitin 2014, aktivistët dhe banorët lokalë kanë ngritur zërin për dëmet që i janë shkaktuar lumit dhe zonës përreth.

Ata thonë se Kelkos-i, gjatë punimeve, ka dëmtuar shtratin e lumit dhe pjesët atraktive për turizëm. Sipas tyre, është dëmtuar edhe rruga që shfrytëzohet nga qytetarët për të shkuar në bjeshkë.

Kelkos, po ashtu, akuzohet se shfrytëzon sasi më të madhe të ujit për prodhim të energjisë elektrike, sesa sasia që e ka të lejuar, duke e lënë lumin pa ujë në pjesën më të madhe të vitit.

Drejtuesi i organizatës Riverwatch, me bazë në Austri, Ulrich Eichelmann, është kritik ndaj institucioneve të Kosovës për mënyrën se si kanë lejuar ndërtimin e hidrocentraleve.

Eichelmann nuk e mbështet asnjë iniciativë për rehabilitim të pjesshëm të dëmeve, të shkaktuara nga ndërtimi hidrocentraleve në Deçan.

“Çfarë unë besoj se është duke ndodhur, është se Kelkos është duke bërë presion të madh që të marrë leje, së paku për të operuar me disa nga hidrocentralet në Deçan”, thotë Eichelmann për Radion Evropa e Lirë.

Eichelmann thotë se ngutja e Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës në Kosovë, si dhe e kompanisë Kelkos për të prezantuar iniciativa për rehabilitime të pjesshme, bëhet për shkak të presionit në rritje të kompanisë Kelkos, për t’u pajisur me leje që mundësojnë rikthimin në operim të hidrocentraleve në Deçan.

Kelkos-i ka bërë investimin e parë në Grykën e Deçanit, kur në vitin 2009 ka blerë një hidrocentral ekzistues.

Në periudhën 2014-2017, Kelkos-i ka ndërtuar edhe tri hidrocentrale të reja, të cilat kanë nisur të operojnë pak muaj pas ndërtimit. Por, puna e tyre është ndërprerë disa herë.

Aktualisht, tri hidrocentrale në pronësi të Kelkos-it janë jashtë funksionit, pasi, më 15 tetor të këtij viti, Gjykata Supreme e Kosovës ka vendosur në favor të një ankese të banorëve të Deçanit.

Sipas Gjykatës, banorët kanë paraqitur prova bindëse se po u shkaktohen dëme nga operimi i hidrocentraleve.

Drejtuesi i organizatës, Riverwatch, Ulrich Eichelmann, thotë se në zonën e Deçanit janë bërë aq shumë dëme, sa që nuk duhet lejuar operimi i asnjërit prej këtyre hidrocentraleve, pa u sqaruar shkeljet ligjore, si dhe pa rehabilitim të plotë të pjesëve që janë dëmtuar nga ndërtimi i tyre.

“E gjithë çështja është se Kelkos është duke humbur para [nga mosoperimi i hidrocentraleve] kundrejt një qasjeje korrekte. Duhet të themi: le të nisim nga fillimi dhe le t’i shkojmë të gjitha aspektet, duke përfshirë ato ekologjike, diskutimet me banorët lokalë, por po ashtu edhe çështjet ligjore, sepse jam i sigurt se ka shumë paqartësi ligjore dhe kjo kërkon kohë”, shprehet Eichelmann.

Aktivistja Shpresa Loshaj, e cila drejton organizatën joqeveritare Pishtarët, prej vitesh, ka ngritur zërin për dëmet që i janë shkaktuar lumit Lumëbardh, si dhe natyrës përreth hidrocentraleve në Deçan.

Ajo thotë se nuk do të pranojnë asnjë propozim pa qenë të përfshirë në proces aktivistët dhe qytetarët e Deçanit.

“Asgjë nuk pranojmë më ndryshe, pa u bërë plani rehabilitues, pa pasur terme të referencës, shuma që do të investohet… Do të thotë, gjithçka në detaje duhet të jetë e shkruar në atë plan. Ne nuk i besojmë Kelkos-it, sepse ka dhjetë vjet që na gënjen. Ka dhjetë vjet që thotë unë bëj këtë, unë bëj atë, vetëm më jepni lejet dhe asgjë nuk ka bërë. Në fakt, na ka shkatërruar krejt”, shprehet ajo.

Loshaj thotë se koncept-dokumenti i prezantuar nga MMPHI-ja, në vetëm gjashtë faqe, në të cilat janë të shënuara vetëm pikat kryesore, paraqet në parim “joseriozitetin” e Ministrisë së Mjedisit në trajtimin e dëmeve që janë shkaktuar nga ndërtimi i hidrocentraleve.

Ministria hesht

Pas kritikave që Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës ka marrë nga aktivistët dhe organizata Riverwatch, Radio Evropa e Lirë e ka pyetur këtë ministri se çfarë do të ndodhë me konceptin për rehabilitimin e Zallit të Rupës në Deçan.

Po ashtu, REL-i ka pyetur MMPH-në nëse i ka kërkuar kompanisë Kelkos rehabilitim të pjesëve të tjera të dëmtuara në Deçan. Por, deri në publikimin e këtij artikulli, Radio Evropa e Lirë nuk ka marrë përgjigje.

As Kelkos nuk i është përgjigjur pyetjes nëse i është kërkuar nga MMPHI-ja që, krahas rehabilitimit të Zallit të Rupës, të bëhet edhe rehabilitimi i zonave të tjera të dëmtuara.

Drejtori i Kelkos-it në Kosovë, Valon Berisha, thotë se janë dukur punuar në një plan konkret të rehabilitimit.

“Plani konkret është në përgatitje e sipër nga ekspertët në fjalë, në përputhshmëri me raportet mbi gjendjen faktike dhe masat e nevojshme të rekomanduara për rehabilitim”, thotë Berisha për Radion Evropa e Lirë.

Pavarësisht kësaj që thonë përfaqësuesit e Kelkos-it, aktivistja Shpresa Loshaj thotë se kërkesa e saj dhe e banorëve të Deçanit është që MMPHI-ja dhe Kelkos të prezantojnë plan të detajuar, përfshirë mënyrën e realizimit të projektit, marrëveshjet me institucionet lokale dhe kompensimin që Kelkos duhet t’ua bëjë banorëve që u janë dëmtuar pronat.

“Ne duhet të jemi pjesë e barabartë në këtë proces, banorët e Deçanit duhet të pyeten dhe atëherë do të kalojë çfarëdo zgjidhjeje që të jetë, përndryshe Ministria le të vazhdojë vetëm si të do”, thotë Loshaj.

Organizata Riverwatch i ka dhënë disa rekomandime Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës se si duhet përmirësuar gabimet që janë shkaktuar nga ndërtimi i hidrocentraleve.

Riverwatch i rekomandon MMPHI-së identifikimin e aspekteve thelbësore ekologjike dhe sociale, formimin e një komisioni të pavarur të ekspertëve për të zhvilluar koncepte për zgjidhjen e problemeve, si dhe inkurajon konsultime me komunitetin lokal për çdo iniciativë të rehabilitimit të natyrës.

Çdo përjashtim i qytetarëve dhe opinionit publik nga çështja e hidrocentraleve, sipas kësaj organizate, përbën shkelje të standardeve ndërkombëtare.

Ministri i MMPHI-së, Liburn Aliu, ka deklaruar më 24 nëntor se kompanisë Kelkos i është refuzuar leja për njërin hidrocentral, për shkak se gjatë ndërtimit e ka ndryshuar projektin.

Shkelje ligjore, sidomos në ndërtimin e hidrocentraleve në Deçan, ka gjetur edhe një grup punues i formuar nga Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës e Kosovës.

Siç është thënë në raportin e muajit korrik të këtij viti, ndërtimi i hidrocentraleve është përcjellë me shkelje dhe tejkalime të shumta ligjore, dëmtime të rrjedhës së lumenjve, si dhe shpeshherë objektet e hidrocentraleve janë ndërtuar në prona publike.

Hidrocentralet e Deçanit mund të furnizojnë 39,700 shtëpi

Hidrocentrali Belaje ka kapacitet prej 8.2 megavatesh në orë dhe mund të furnizojë me energji elektrike 9,600 amvisëri.

Hidrocentrali Deçani ka kapacitet prej 9.8 megavatesh në orë dhe mund të furnizojë me energji elektrike 15,200 shtëpi.

Lumëbardhi 1 ka kapacitet prej 8.2 megavatesh në orë dhe mund të furnizojë 7,700 shtëpi.

Ndërsa, Lumëbardhi 2 ka kapacitet prej 6.2 megavatesh në orë dhe mund të furnizojë 7,200 shtëpi.

Përveç adresimit të dëmeve në Deçan, aktivistët dhe organizata Riverwatch kërkojnë nga Qeveria e Kosovës që të merret edhe me shkeljet që e kanë shoqëruar ndërtimin e hidrocentraleve në pjesët e tjera të Kosovës, në veçanti në Komunën e Shtërpcës.

Drejtuesi i Riverwatch, Ulrich Eichelmann, thotë se MMPHI-ja, në veçanti, duhet të angazhohet që të respektohet çdo ligj dhe rregullore, sa i takon ndërtimit dhe operimit të hidrocentraleve në Kosovë.