Ndër krimet më të mëdha të kohës së luftës, Kosova i heton me dy policë – më shumë kapacitete nuk ka.

Aktualisht, janë 78 raste të raportuara në polici për dhunë seksuale në luftë – gjashtë prej tyre të paraqitura këtë vit.

Shifrat e sakta nuk dihen, por llogaritet se numri i përgjithshëm i personave të dhunuar seksualisht gjatë luftës së viteve 1998/99 në Kosovë sillet në rreth 20.000.

“Aktualisht, në Njësinë e Hetimit të Krimeve të Luftës janë të caktuara dy hetuese, të cilat hetojnë dhe dokumentojnë rastet e dhunës seksuale/dhunimeve gjatë luftës”, thuhet në një deklaratë me shkrim të Policisë së Kosovës, dhënë Radios Evropa e Lirë.

Tahiri-Sulimani: Për gati tre vjet, asnjë informacion nga drejtësia

Vetëm një i dënuar për dhunë seksuale në luftë

Sada thotë se organizata e saj është në kontakt të vazhdueshëm me Policinë e Kosovës për rastet e viktimave të përdhunimit dhe shton se “është e pakuptimtë” që vetëm dy policë të merren me hetime.

Deri atëherë, efektet e vazhdueshme të dhunës seksuale, por edhe të krimeve të tjera do të vazhdojnë të mbeten plagë edhe më të hapura për viktimat.

Kuvendi i Kosovës miratoi të enjten projektligjin për ratifikimin e marrëveshjes së bashkëfinancimit për studimin e fizibilitetit dhe projekt-idesë për linjën hekurudhore Durrës-Prishtinë.

Ministri i Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës, Liburn Aliu, gjatë seancës së 21 korrikut bëri të ditur se kostoja totale për realizmin e studimit të fizibilitetit dhe projekt-idesë për ndërtimin e linjës hekurudhore parashihet të jetë mbi 1.9 milion euro.

Për këtë projekt, ministri Aliu tha se nga buxheti i Kosovës do të ndahen 980 mijë euro, ndërkaq nga buxheti i Shqipërisë do të ndahen 1 milion euro.

“Aktualisht, jemi në një fazë që mund të realizojmë projektin dhe të hapim mundësinë e krijimit të kësaj linje, e cila pastaj mund të shoqërohet me shumë projekte tjera që do të mundësonin qarkullimin e mallrave nga Porti i Durrësit në gjithë regjionin e Ballkanit Perëndimor, e që Prishtina do të ishte qendër e kryesore e shpërndarjes së këtyre mallrave”, tha Aliu.

Realizmi i linjës hekurudhore Durrës-Prishtinë do të mundësonte nisjen e projektit tjetër, që është ndërtimi i dy porteve të reja tregtare: Porto Romano në Durrës dhe Porti i Thatë në Prishtinë.

Ky projekt ishte prezantuar në mbledhjen e përbashkët të Qeverisë së Kosovës dhe asaj të Shqipërisë, e cila është mbajtur më 20 qershor në Prishtinë.

Sipas prezantimit të bërë nga Eric Smit, drejtor i kompanisë holandeze “Royal Haskoning”, e cila e ka bërë projektin, Porti i Thatë në Prishtinë do të shfrytëzohej për zhdoganimin e mallrave, gjë që do ta lehtësonte pastaj ngarkesën në portin detar të Durrësit.

Projekti i investimit në Porto Romano llogaritet se do të ketë ndikim pozitiv në bruto prodhimin e brendshëm të Shqipërisë, nga 3 për qind deri në 6 për qind, ndërsa për Kosovën ende nuk ka një përllogaritje të saktë.

Ministri i Punëve të Brendshme të Kosovës, Xhelal Sveçla, ka mohuar çdo mundësi që ndonjë qytetar i Kosovës të jetë bërë pjesë e luftës në Ukrainë, ashtu siç pretendon Moska zyrtare. Minsitri Sveçla tha për Radio Evropa e Lirë se institucionet e Kosovës nuk kanë asnjë informacion që ndonjë qytetar i Kosovës të jetë duke luftuar si mercenarë në luftën në mes Ukrainës dhe Rusisë, që filloi me 24 shkurt të këtij viti.

Që nga kjo datë, Rusia ka publikuar në disa raste të dhëna për numrin e mercenarëve që sipas saj janë rreshtuar krah forcave ukrainase.

Më 17 qershor, Ministria e Mbrojtjes e Rusisë, publikoi një listë në të cilën pretendon se që nga 24 shkurti, 156 qytetarë nga Kosova i janë bashkuar luftimeve në Ukrainë.

“Ne nuk kemi asnjë informacion se asnjë qytetar i Republikës së Kosovës është pjesë e luftës në Ukrainë e për më pak se edhe paskemi viktima nën ta, ashtu siç paskan pas deklaruar agjencitë e [Vladimir] Putinit”, tha ministri Sveçla.

Ministria e Mbrojtjes e Rusisë me tej pretendon se ka eliminuar 61 luftëtarë nga Kosova nga data 24 shkurt e deri më 17 qershor 2022.

Por, të gjitha këto informacione, sipas ministrit Sveçla, janë propagandë.

“Kjo është në kuadër të propagandës së vazhdueshme të Rusisë me qëllim që të arsyetojë agresionin e saj të padrejtë dhe të paprovokuar në Ukrainë, por edhe që të mobilizojë radhët e veta dhe mbështetësit e saj kundër vendeve demokratike, liridashëse ndër të cilat është edhe Republika e Kosovës”, tha Sveçla.

Ministria ruse e Mbrojtjes, siç raportuan mediat ruse, edhe gjatë korrikut ka publikuar një listë të tillë me shifra të njëjta.

Ministri Sveçla tha se Kosova ka ligj të veçantë përmes së cilit ndalohet pjesëmarrja e qytetarëve të Kosovës në luftëra jashtë vendit.

Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, Kosova është përmendur disa herë nga presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, si dhe ministri i jashtëm, Sergei Lavrov.

Lufta në Ukrainë filloi me 24 shkurt kur presidenti rus Putin urdhëroi trupat ushtarake që të futën në territorin ukrainas. Që nga ajo kohë Rusia pretendon se luftës i janë bashkuar rreth shtatëmijë mercenarë të huaj.

Kosova është bërë pjesë e dënimit të pushtimit rus të Ukrainës si dhe është rreshtuar krah shteteve perëndimore duke vendosur sanksione ndaj zyrtarëve dhe shtetit të Rusisë.

Pacientët kosovarë të me radioterapi, do të mund ta vazhdojnë këtë trajtim në Shqipëri, ka njoftuar Ministria e Shëndetësisë së Kosovës.

Që nga 6 korriku, pajisjet për radioterapi në Kosovë janë jashtë funksionit, ku si pasojë e reshjeve të shiut është përmbytur bodrumi i Klinikës së Onkologjisë.

Edhe pse nuk është bërë e ditur se nga kur mund të nisin pacientët me kancer të marrin shërbimet e radioterapisë në Shqipëri, sipas njoftimit të MSH-së, ministrja Orgeta Manastirliu ka thënë se Shqipëria gjendet pranë Kosovës.

“Bazuar në bashkëpunimin e vazhdueshëm reciprok, por edhe në Marrëveshjet e bashkëpunimit në fushën e Shëndetësisë, midis Ministrisë së Shëndetësisë së Republikës së Kosovës dhe Ministrisë së Shëndetësisë dhr Mbrojtjes Sociale të Republikës së Shqipërisë, shprehim angazhimin tonë maksimal për të krijuar mundësinë e trajtimit të pacientëve nga Kosova në njësinë tonë të Radioterapisë”, thuhet në letër.

Në njoftim thuhet se po bëhet plani i përbashkët i punës në nivel teknik për ta mundësuar plotësimin e nevojave të përcjella nga Onkologjia në Kosovë me mundësitë e shërbimit në Tiranë, sipas prioriteteve të përcaktuara nga specialistët e dy vendeve dhe kapaciteteve të shërbimit.

Klinika e Onkologjisë në Prishtinë është e vetmja qendër në Kosovë, ku të prekurit me kancer marrin kimioterapinë apo trajtime të tjera.

Brenda 24 orësh, aty marrin shërbime rreth 400 pacientë, që vijnë nga qytete të ndryshme të Kosovës.

Eletroerver “aktualisht pa klientë”

Në një deklaratë me shkrim për Radion Evropa e Lirë, EPS thotë se licenca që Elektrosever e ka marrë nga ZRRE-ja “ende nuk është funksionale” dhe se “kompania aktualisht nuk ka klientë”. Më shumë detaje nuk jepen.

KOSTT-i: Elektrosever nuk i ka dërguar të dhënat brenda afatit

Se ende nuk i ka marrë të dhënat për konsumatorë, e konfirmon edhe vetë KOSTT-i.

Në një deklaratë për Radion Evropa e Lirë, ky operator i transmisionit thotë se kompania Elektrosever nuk ka vepruar në përputhje me pikën e dytë të Udhërrëfyesit për Zbatimin e Marrëveshjes për Energjinë.

Tarifat e Elektroseverit nuk janë subjekt i miratimit nga ZRRE-ja

Ku mund të furnizohet Elektrosever?

“Nuk e di se si mund të ndalet, nëse ata duan [ta bëjnë këtë]”, thotë Ismaili.

Qytetarët në pjesë të tjera të Kosovës – jashtë veriut – nga shkurti i këtij viti përballen me tarifa më të shtrenjta të rrymës, që i ka miratuar ZRRE-ja në vazhdën e një krize energjetike në botë. Shtrenjtimi, megjithatë, ka prekur vetëm ata konsumatorë që shpenzojnë mbi 800 kilovatë në orë, brenda një muaji.

Me urdhër të Gjykatës Themelore të Ferizajt, Policia e Kosovës të enjten, më 7 korrik, po kryen një aksion për të sekuestruar kamera të sigurisë të vendosura nga strukturat ilegale serbe në Komunën e Shtërpcës.

Prokurori i Prokurorisë Themelore të Ferizajt, Rasim Maloku, bëri të ditur për Radion Evropa e Lirë se aksioni është duke u zhvilluar në katër lokacione në këtë komunë, përfshirë edhe në objektin e komunës së strukturave ilegale serbe.

“Jemi duke e zbatuar një urdhëresë të gjykatës për kontrollin dhe sekuestrimin e gjësendeve që janë në objektin e komunës së strukturave ilegale dhe në tri lokacione të tjera, ku dyshohet se janë të vendosura pajisjet për monitorim të këtyre kamerave të sigurisë që janë vendosur në komunë, në rrugë publike nga strukturat ilegale. Vetëm ato që janë të vendosura nga strukturat ilegale e edhe kamerat që janë të vendosura nga institucionet tona publike”, tha ai.

Ky rast, sipas Malokut, nuk është i lidhur me rastin “Brezovica”, që ka të bëjë me keqpërdorimet në dhënien e lejeve të ndërtimit në qendrën turistike të Brezovicës.
E vetmja lidhje, sipas tij, është se ish-kryetari i Komunës, Bratislav Nikoliq, ka qenë edhe koordinator i strukturave ilegale në këtë komunë.

“Ky [aksion] është ndërlidhur me rastin ‘Brezovica’ pasi që ish-kryetari i Komunës [së Shtërpcës, Bratislav Nikoliq] ka qenë edhe koordinatori i strukturave ilegale. Megjithatë, është rast i veçantë, meqë nuk ka të bëjë me ndërtimet atje. Mirëpo, është ndërlidhur vetëm për shkak të personit kryesor që ka qenë edhe kryetar i këtyre strukturave ilegale. Por, këto janë organe jokushtetuese, për këtë arsye kemi ndërmarrë edhe këtë që t’i mbyllim dhe t’i sekuestrojmë të gjitha pajisjet edhe dokumentacionin në bazë të të cilëve kanë operuar”, tha Maloku.

Aksioni po zhvillohet në katër lokacione, por edhe në vendet ku janë vendosur kamerat, siç janë shtyllat ndriçuese në rrugët e kësaj komune.

Nga Agjencia për Informim dhe Privatësi e Kosovës (AIP), më herët i kanë thënë Radios Evropa e Lirë se video-mbikëqyrja, që identifikon individët, nuk guxon të vendoset në asnjë institucion dhe se vetëm policia ka të drejtë t’i përdorë ato “në raste të veçanta”.

AIP është agjenci e pavarur, që monitoron zbatimin e Ligjit për mbrojtjen e të dhënave personale, me qëllim mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të personave fizikë.

Zyra për Kosovën në Qeverinë serbe: Aksioni në Shtërpcë, për të frikësuar serbët

Zyra për Kosovë ne Qeverinë e Serbisë tha se qëllimi i këtij aksioni ishte frikësimi dhe maltretimi i serbëve në këtë komunë.

Sipas komunikatës të lëshuar nga kjo Zyrë, forcat policore kanë hyrë në një shkollë fillore në Brezovicë, në objektin e postës serbe në fshatin Drajkovcë, po ashtu është kontrolluar ndërtesa e komunës e cila funksionon në sistemin serb nga ku “është marrë i tërë dokumentacioni dhe kompjuterët”.

Zyra për Kosovën në Qeverinë serbe shton se kontrolli është bërë edhe në televizionin lokal, Herc, dhe se nga shtyllat ndriçuese janë hequr kamerat.

Sipas zyrës, këto kamera, “të cilat legalisht u vendosën para 10 vjetësh“, nuk janë në funksion që disa vite dhe se “Prishtina zyrtare e di këtë”.

“Nuk ka dyshim se ky është një sulm i ri dhe presion mbi serbët që të largohen nga shtëpitë sepse nuk ka arsye për këtë aksion të ri në këtë komunë serbe“, tha Zyra për Kosovën në Qeverinë serbe.

Në dhjetor të vitit 2021, Radio Evropa e Lirë ka raportuar se Serbia, përmes institucioneve të cilat i ka në Kosovë, ka blerë sistemin e video-mbikëqyrjes së kompanisë kineze që është nën sanksionet e Shteteve të Bashkuara të Amerikës (SHBA), të dedikuar për shkollat në 12 komuna të Kosovës.

Siç është parë nga dokumentacioni, sistemet e video-mbikëqyrjes të markës kineze Dahua, të cilat Serbia i blen për shkollat në Kosovë, kanë edhe opsionin e njohjes së fytyrave. Sipas Departamentit amerikan të Tregtisë, Dahua Technology është kompani kineze, e cila që nga viti 2019, gjendet në listën e zezë të SHBA-së për shkak të ndërlidhjes së saj me shkeljet e të drejtave të njeriut dhe fushatën kineze të represionit kundër ujgurëve në provincën kineze të Xinjiang.

Më 16 dhjetor të vitit 2021, Organi i përkohshëm i Komunës së Gjilanit në Kosovë, institucion ky i menaxhuar nga strukturat serbe dhe që nga autoritetet e Kosovës njihet si institucion paralel, ka lidhur kontratë për prokurimin e këtij sistemi për video-mbikëqyrje me Neva Company 2020 DOO, me seli në Ranillugë, po ashtu komunë kjo e banuar me shumicë serbe në Kosovë.

Ndryshe, rasti “Brezovica” është iniciuar nga Prokuroria Themelore e Ferizajt në fundin e vitit të kaluar dhe ky rast ende po vazhdon. Nikoliq, sipas Prokurorisë, dyshohet se ka përfituar deri në 1 milion euro për lejet e lëshuara në mënyrë të kundërligjshme për ndërtimin e objekteve në Brezovicë, që gjendet në Komunën e Shtërpcës.

Nikoliq dhe të arrestuarit e tjerë dyshohet se kanë marrë vila, dhurata, e vetura në këmbim të lëshimit të lejeve të ndërtimit.

Fermerët në Kosovë parashikojnë që nga fushata e korrje-shirjeve të grurit të sigurohen rreth 50 për qind e kërkesave të popullatës për ushqim.

Kasumi: Nëse vazhdon shtrenjtimi, do të zvogëlohen sipërfaqet me grurë

Rritet edhe çmimi i grurit

Rusinovci: Lufta në Ukrainë vështirëson sigurimin e grurit

Rusia dhe Ukraina eksportojnë pothuajse një të tretën e grurit dhe elbit në botë.
Por, që nga nisja e pushtimit rus, miliona tonë grurë dhe drithëra të tjera janë bllokuar prej muajsh në portet e Ukrainës, duke shkaktuar shqetësime mbi krizën dhe rritjen e çmimeve në të gjithë botën.

Prodhimi botëror i grurit, orizit dhe drithërave të tjera pritet të arrijë në 2.78 miliardë tonë më 2022, 16 milionë tonë më pak se vitin e kaluar.

Kjo është hera e parë në katër vjet që ka rënë prodhimi i këtyre produkteve, tha Organizata e OKB-së për Ushqim dhe Agrikulturë.

Çmimet e grurit u rritën për 45 për qind në tremujorin e parë të këtij vitit krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit të kaluar, thuhet në indeksin e çmimeve të Organizatës për Ushqim dhe Agrikulturë.

Kosova nuk është shumë e varur nga importi i grurit nga Ukraina dhe Rusia, por vendet nga importohet ky produkt në Kosovë mund të kenë siguruar në këto shtete, thonë përfaqësues të shoqatës së bujqve dhe mullisëve.

Vetëm për subvencionimin e grurit janë ndarë 474 euro për hektarë – përfshirë këtu shpenzimet e plehut dhe të naftës.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tha se zgjidhja për Ballkanin Perëndimor është Bashkimi Evropian dhe se drejt arritjes së këtij qëllimi duhet, siç e quajti ai, Procesi i Berlinit 2.0.

Kurti mori pjesë në panelin me temën: “Evropa juglindore: A mund të ketë stabilitet dhe prosperitet në rajon?”, organizuar nga Qeveria e Greqisë dhe “The Economist”, që u mbajt në Greqi.

Ai ka tha se ka shpresa të mëdha që Procesi i Berlinit të riniset nga kancelari gjerman, Olaf Scholz.

“Unë besoj se me presidentin [e Shteteve të Bashkuara, Joe] Biden në Shtëpinë e Bardhë dhe me kancelarin Scholz në Berlin ne mund të ringjallim urën transatlantike, e cila në shekullin 21 është edhe më e rëndësishme sesa në shekullin e 20-të. Procesi i Berlinit 2.0, nëse mund ta quajmë kështu, mund të sjellë një valë që mund t’i shtyjë përpara të gjitha anijet në Ballkanin Perëndimor, kryesisht disa nisma, programe në modeluara sipas EFTA EEA, diçka të ngjashme sikurse Norvegjia, Litenshtajni, Zvicra dhe Islanda kanë me BE-në, komitete dhe këshilla të përbashkët, mekanizma të vëzhgimit, gjykatë të përbashkët me BE-në si vlerë dhe mekanizëm, jo jashtë BE-së”, tha Kurti gjatë diskutimit në këtë panel.

Procesi i Berlinit është një nismë e iniciuar më 2014 nga kancelarja e atëhershme e Gjermanisë, Angela Merkel. Ky proces përqendrohet në lëvizjen e lirë të njerëzve, shërbimeve, mallrave dhe kapitalit.

Procesi përfshin të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor: Kosovën, Shqipërinë, Serbinë, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Bosnjë e Hercegovinën.

Shtetet pjesëmarrëse të BE-së janë: Austria, Bullgaria, Kroacia, Franca, Greqia, Gjermania, Polonia, Sllovenia dhe Italia.

Kancelari Scholz më herët ka bërë të ditur, se synon që ta ringjallë këtë proces, duke thirrur një takim në Berlin më vonë gjatë këtij viti.

Kosova ka mirëpritur këtë paralajmërim të Gjermanisë, teksa kundërshton nismën rajonale “Ballkani i Hapur”, ku aktualisht bëjnë pjesë Serbia, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut.

Kurti gjatë panelit në Greqi, përsëriti qëndrimin se gjatë këtij viti Kosova do të aplikojë për marrjen e statusit të vendit kandidat për anëtarësim në BE, duke thënë se nëse të gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor futen brenda BE-së, kjo do të ishte një barrë më e vogël për bllokun evropian.

“Nëse Ballkani Perëndimor vazhdon të qëndrojë jashtë BE-së do të bëhet shumë atraktive për t’u shndërruar në fushëbetejë për superfuqi të ndryshme dhe askush nuk e do këtë. Kam shpresë se gjërat do të ndryshojnë për të mirë”, tha Kurti.

Nga gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor, Serbia dhe Mali i Zi kanë hapur disa kapituj për anëtarësim në BE, teksa Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria ende po presin që të hapin negociatat për anëtarësim. Ndërkaq, Bosnjë e Hercegovina dhe Kosova janë të fundit nga shtetet e rajonit, sa i përket rrugës së tyre drejt anëtarësimit në BE.

Gjykata Kushtetuese e Kosovës i shpalli të papranueshme kërkesat e dy kundërkandidatëve të Blerim Isufajt, kryeprokuror i zgjedhur, me arsyetimin se ata nuk i kanë shteruar mjetet juridike siç përcaktohet me legjislacionin në fuqi.

Në njoftimin dërguar mediave më 4 korrik, kjo gjykatë sqaron se, “kërkesat përkatëse i shpall të papranueshme mbi baza procedurale, sepse parashtruesit e kërkesave nuk i kanë shteruar mjetet juridike siç është përcaktuar me paragrafin 7 të nenit 113 [Juridiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës”.

Shqipdon Fazliu dhe Armend Hamiti, që të dy kandidatë për Kryeprokuror të Shtetit të Republikës së Kosovës, kishin kontestuar kushtetutshmërinë e vendimit të 6 prillit 2022 të Këshillit Prokurorial të Kosovës për propozimin e Blerim Isufaj në pozitën e Kryeprokurorit të Shtetit.

KPK kishte renditur parashtruesit e kërkesave në pozitën e dytë dhe të katërt, ndërsa kandidatin Blerim Isufaj në pozitën e parë.

Parashtruesit e kërkesave, më 28 prill 2022 dhe 6 qershor 2022, respektivisht, iu drejtuan Gjykatës Kushtetuese duke pretenduar që vendimi i Këshillit Prokurorial për propozimin e kandidatit për Kryeprokuror të Shtetit është nxjerrë duke shkelur të drejtat dhe liritë e tyre të garantuara me Kushtetutë dhe me Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Kushtetuesja njofton se mjeti juridik ekziston dhe është i përcaktuar në Ligjin për konflikte administrative, dhe se këtij ligji, Gjykata, përmes praktikës së saj gjyqësore, i është referuar në mënyrë të vazhdueshme dhe parashtruesit e kërkesave nuk kanë parashtruar asnjë argument në plotësim të kritereve të lartcekura.

“Gjykata, ndër tjerash, sqaroi se fakti që Ligji për Këshillin Prokurorial mund të mos ketë përcaktuar mjet specifik juridik, nuk përjashton aplikueshmërinë e normave tjera juridike, përfshirë Ligjin për konflikte administrative dhe referimi në ngarkesën me lëndë në Gjykatën Themelore të Prishtinës, nuk mund të lirojë një parashtrues të një kërkese individuale nga një detyrim kushtetues, sepse një pretendim i tillë, për më tepër i paargumentuar përmes praktikës relevante gjyqësore, kualifikohet si “dyshim i thjeshtë” përkitazi me mungesën e pretenduar të efikasitetit të mjetit juridik”, thuhet në njoftim.

Teksti i plotë i vendimit do t’u dorëzohet palëve të përfshira në rast, do të publikohet në ueb-faqen e Gjykatës dhe në Gazetën Zyrtare, pasi të jenë përfunduar procedurat përkatëse të përcaktuara në Ligjin për Gjykatën Kushtetuese dhe Rregulloren e saj të punës.

Këshilli Prokurorial i Kosovës (KPK) ka propozuar Blerim Isufajn për Kryeprokuror të Shtetit, por vendimin për dekretimin ose jo të tij nuk e ka marrë ende presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani.

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, tha se pret që gjatë muajit korrik të mbahet takimi i ri midis dy bartësve të dialogut midis Kosovës dhe Serbisë.

Gjatë një konference për media në Slloveni, shtet në të cilin më 4 korrik ka nisur vizitën dyditore, Osmani tha se Kosova gjithmonë ka qenë konstruktive dhe është angazhuar në mënyrë aktive në dialog. Sipas saj, në këtë proces, Prishtina ofron propozime për të kontribuar në përforcimin e paqes në rajon.

“Sa i përket dialogut me Serbinë, procesi po vazhdon, ka pasur takime në nivel të kryenegociatorëve dhe shumë shpejt, besoj gjatë korrikut – por, kjo varet nga lehtësuesit evropianë – ne do të kemi po ashtu një takim në nivel të liderëve. Por procesi ka vazhduar, ka qenë konstant dhe shumë dinamik dhe po ashtu ka rezultuar në marrëveshjen për udhëzuesin në energji, që mendoj se është një arritje e madhe në proces. Po ashtu ka zhvillime pozitive në çështjen e të zhdukurve me dhunë që është një rrugë e rëndësishme drejt paqes dhe pajtimit në mbarë rajonin”, tha Osmani.

Ajo këtë deklaratë e bëri gjatë konferencës së përbashkët për media në homologun e saj slloven, Borut Pahor, i cili kërkoi si nga Kosova, po ashtu nga Serbia që të ringjallin dialogun që ka nisur më 2011 nën ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian.

“Ne dëshirojmë të ringjallim dialogun midis Prishtinës dhe Beogradit. Sllovenia është mike e mirë e të dyja shteteve dhe ne do të donim që ky dialog të jetë i sinqertë dhe të japë rezultate, jo vetëm në formë të marrëveshjeve, por edhe në zbatimin e tyre. Prandaj, ne do të donim të ringjallnim shpresën që kemi parë në fillim të këtij procesi dhe kjo shpresë do të ishte e rëndësishme jo vetëm për qytetarët në Kosovë dhe Serbi, por do t’iu jepte shpresë të gjithëve në rajon sepse ata do ta shihnin se të gjitha çështjet mund të zgjidhen përmes dialogut”, tha ai.

Bartësit e dialogut, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, nuk janë takuar në Bruksel që nga korriku i vitit 2021. Deri tani, ata kanë zhvilluar vetëm dy takime dhe që të dyja nuk kanë sjellë ndonjë rezultat konkret.

Zyrtarët në BE kanë thënë se janë duke përgatitur një takim të ri midis Kurtit dhe Vuçiqit, por ende nuk kanë dhënë ndonjë datë se kur mund të ndodhë.

Osmani dhe Pahor po ashtu folën për procesin eurointegrues të Kosovës. Presidentja kosovare tha se Sllovenia është një prej mbështetësve më të zëshme për liberalizimin e vizave, por edhe për anëtarësimin e Kosovës në organizata dhe institucione të ndryshme.

Pahor po ashtu konfirmoi se shteti i tij dëshiron që procesi i liberalizimit të vizave për Kosovën të përmbyllet shpejt.

“Pikë së pari, ne presim nga partnerët tanë evropianë të përmbushin premtimet e tyre dhe këtu e kam fjalën për liberalizimin e vizave. Marrëveshja veçse është arritur dhe do të ishte e padrejtë për të rihapur këto diskutime”, tha ai.

Po ashtu Osmani tha se Kosova që katër vjet ka plotësuar kriteret për viza dhe pret që gjatë presidencës çeke të BE-së të përmbyllet ky proces.

“Tani është në dorën e shteteve anëtare që të finalizojnë dhe përmbyllin këtë proces që është një padrejtësi e madhe ndaj qytetarëve të Kosovës. Ne presim që kjo të ndodhë në muajt e ardhshëm, por pavarësisht sfidave dhe pengesave ne do të vazhdojmë të ecin në atë rrugë si evropianë të vërtetë”, tha ajo.

Kosova është vendi i vetëm në rajonin e Ballkanit Perëndimor, qytetarët e së cilës nuk mund të lëvizin lirshëm në zonën Shengen. Komisioni Evropian dhe Parlamenti Evropian kanë rekomanduar që të merret vendim pozitiv në këtë drejtim.

Kosova synon të bëhet pjesë e sistemit të Kartonit të Gjelbër përmes një shteti tjetër – e vetme nuk mund të arrijë, pasi nuk është anëtare e Organizatës së Kombeve të Bashkuara.

Përfaqësues të Byrosë Kosovare të Sigurimit (BKS) thonë se, gjatë korrikut, pritet të mbajnë një takim me Këshillin e Byrosë Evropiane, i cili siguron Kartonin e Gjelbër, për të diskutuar mundësinë e tillë.

“Ne duhet të marrim një aprovim nga Këshilli i Byrosë Evropiane [në Bruksel] për të bërë një marrëveshje me një shtet tjetër, në mënyrë që edhe Kosova, përmes Byrosë Kosovare të Sigurimeve, të ketë Kartonin e Gjelbër. Pa qenë pjesë e OKB-së, ne nuk mund të anëtarësohemi në Këshillin e Byrosë Evropiane”, thotë për Radion Evropa e Lirë Sami Mazreku, drejtor ekzekutiv i BKS-së.

Kartoni i Gjelbër është një certifikatë ndërkombëtare e sigurimit të automjeteve, e cila pranohet nga autoritetet e të 47 vendeve, ku Kartoni i Gjelbër është i vlefshëm.

Ky lloj sigurimi mbulon dëmet personale ose materiale që mund të shkaktohen, në rast të aksidentit në territorin e një shteti ku vlen Kartoni i Gjelbër. Ky karton merret kur sigurohet vetura dhe vlen në të gjitha shtetet që e kanë në përdorim. Në mungesë të tij, qytetarët e Kosovës duhet të paguajnë sigurim në cilindo shtet të huaj, përveç atyre me të cilat Kosova ka marrëveshje reciproke për polica sigurimi.

Kosova është vendi i vetëm në territorin e Evropës që nuk është anëtare e Këshillit të Byrosë Evropiane. Por, statuti i këtij këshilli e thekson se për të pranuar një shtet, ai duhet të jetë anëtar i OKB-së.

Mazreku: Kemi plotësuar kushtet për Kartonin e Gjelbër

Mazreku nuk tregon se përmes cilit shtet Kosova synon anëtarësimin, por thotë se i ka plotësuar kushtet për një gjë të tillë.

“Kemi dy – tri opsione, por njëri shtet është më serioz… Ne do ta njoftojmë Këshillin e Byrosë Evropiane me cilin shtet mund ta shesim [Kartonin e Gjelbër], pastaj do të bëjmë një ekip teknik, që do të merret me aspektet tjera procedurale dhe koston”, thotë Mazreku, duke mos dhënë detaje të tjera.

Kushti që është dashur ta plotësojë Byroja Kosovare e Sigurimit ka qenë nënshkrimi i marrëveshjeve dypalëshe për njohjen reciproke të policave të sigurimit me sa më shumë shtete.

Kosova, aktualisht, ka marrëveshje të tilla me katër shtete të rajonit: Shqipërinë, Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe Serbinë.

Kriter kryesor teknik për Kartonin e Gjelbër është, po ashtu, ulja e numrit të automjeteve të paregjistruara nën nivelin prej 5%.

Deri para muajit mars të këtij viti, në Kosovë ka pasur numër të madh të veturave të paregjistruara dhe të pasiguruara – mbi 200 mijë. Tash, sipas të dhënave të Byrosë Kosovare të Sigurimeve, numri i veturave të paregjistruara ka rënë në 22,600, në raport me 410,000 të regjistruara, që do të thotë se është plotësuar kushti.

Zëdhënësi i Qeverisë së Kosovës, Përparim Kryeziu, thotë se kjo është arritur pas fillimit të aplikimit të tiketave ngjitëse të regjistrimit, si dhe me nxjerrjen e një udhëzimin administrativ, sipas të cilit, automjetet që nuk regjistrohen dy vjet me radhë, largohen nga lista e automjeteve të paregjistruara.

Tiketa ngjitëse, e cila merret pas kontrollit teknik të automjetit, ka nisur të zbatohet në mars.

“Me këto masa, muajin e kaluar, ne kemi arritur në vlerën 5 për qind të automjeteve të paregjistruara. Tashmë, kriteret teknike [për Kartonin e Gjelbër] janë plotësuar. Pasi që nuk jemi vend anëtar i OKB-së, kjo na e vështirëson aplikimin për Karton të Gjelbër. Megjithatë, jemi duke hulumtuar dhe trajtuar zgjidhjet që na mundësojnë realizimin sa më të shpejtë të qëllimit tonë”, thotë Kryeziu për Radion Evropa e Lirë.

Pagesa e sigurimit kufitar nga buxheti i shtetit

Meqë nuk është pjesë e Kartonit të Gjelbër, sigurimi i veturave që lëshohet në Kosovë, nuk vlen për vendet tjera. Po ashtu, veturat që hyjnë në Kosovë, duhet të paguajnë sigurim shtesë, pavarësisht nëse kanë ose jo Kartonin e Gjelbër.

Tarifa e sigurimit që paguhet në kufi, ndryshon nga kategoria e mjeteve motorike dhe periudha e qëndrimit në Kosovë.

Personat që hyjnë në Kosovë me auto-vetura me tabela të huaja, duhet të paguajnë 15 euro për një qëndrim prej 15 ditësh. Qëndrimi për një vit kap vlerën e 205 eurove. Këto tarifa janë më të larta për autobusë dhe kamionë mbi një ton.

Sipas të dhënave të Byrosë Kosovare të Sigurimeve, vlera vjetore e këtyre mjeteve ka arritur deri në 10 milionë euro.

Në gusht të vitit 2020, Qeveria e Kosovës ka marrë vendim që të mbulojë sigurimin kufitar për diasporën, duke ndarë 3 milionë euro.

Ky vendim ka qenë në fuqi deri në dhjetor të vitit 2020, ndërsa nga marsi i vitit 2021 është kthyer sërish.

Qeveria ka ndarë pesë milionë euro për, siç është thënë, “mbështetje e mërgatës”, duke i mbuluar shpenzimet e sigurimit kufitar.

Nga marsi, Qeveria ka lansuar formularin elektronik për subvencionimin e policave kufitare për diasporën kosovare që hyn në Kosovë gjatë vitit 2022.

Këto pagesa nga buxheti i shtetit janë kundërshtuar vazhdimisht nga shoqëria civile.

Grupi për Studime Juridike dhe Politike, Instituti për Politika Zhvillimore dhe disa organizata të tjera të shoqërisë civile kanë vlerësuar se ky shpenzim është “i pajustifikueshëm”.

Në vend të kësaj, shoqëria civile ka bërë thirrje që Qeveria e Kosovës, nëpërmjet Byrosë Kosovare të Sigurimit, t’i shtojë përpjekjet për ta futur Kosovën në Kartonin e Gjelbër.

Kosova ka shpallur pavarësinë në vitin 2008. Për shkak të kundërshtimeve të Serbisë dhe aleates së saj, Rusisë, Kosova nuk ka arritur ende të bëhet pjesë e organizatave të ndryshme ndërkombëtare, si: OKB, Organizata Botërore e Tregtisë, Organizata Ndërkombëtare e Policisë Kriminale e të tjera.

Kosova, megjithatë, ka arritur të anëtarësohet në disa të tjera – në mesin e tyre: Banka Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar, Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim, Komiteti Olimpik, Federata Evropiane e Futbollit dhe Federata Botërore e Futbollit.

Sipas shumë burimeve historike, Beteja e Dardanës filloi më 15 qershor të vitit 1389 dhe përfundoi po atë ditë, diku në orët e mbrëmjes me humbjen e forcave të lidhjes së krishterë ilirike. Mospërputhja në datë ka të bëjë me pranimin nga ana e Serbëve të Kalendarit gregorian më vonë se Europa; për Osmanët data është 19 Jumada II 791, pra 15 qershor 1389. Edhe përkundër kësaj dallimet vazhdojnë. Kështu, K. Frashëri përmend datën 27 qershor  ndërkohë që edhe një pjesë e mirë e historiografisë serbe përmend datën 27 dhe 28 qershor.Në betejë gjetën vdekjen Sulltan Murati I, që  thuhet se u vra nga Milesh Kopili, një fisnik dardan, nga Sllavët i quajtur Milloš, fillimisht Kobilić, ndërsa më vonë Obilić.

Mileshi ishte dhëndër i princit Llazar, dukuri kjo e njohur e martesave në rrethanat mesjetare midis familjeve feudale. Vdekjen e gjeti edhe Llazari, pasi që ishte zënë rob lufte. I njëjti fat e gjet edhe Milesh Kopilin, i cili diku në shekullin XIX, kur do të ndërtohet miti i Kosovës për qëllime hegjemoniste serbe, do të kremtohet “hero nacional serb”. Ndërkohë që  shqiptarët, duke u mbështetur mbi vazhdimësinë historike të etnisë së tyre në këto pjesë nga antikiteti e këndej, do ta trajtojnë “të tyre”.Nga prijësit Arbërorë në betejë mbeti edhe Muzaka. Po atë ditë, sulltanin e vrarë, e zëvendësoi i biri, Bajaziti I, i njohur me nofkën “Jëlldërëm” (Rrufeja).Edhe pse nga këndvështrimi i fakteve historike kjo luftë mbetet me shumë të panjohura, veçmas për nga përmasat e njëmendta (shumë e shumë më të ngushta nga ato të përshkrimeve të  shfaqura në shekullin XIX), dhe rolit të faktorëve vendor në të (jashtë ndonjë aleance të gjerë ushtarake, të shumtën me njësi vullnetarësh), megjithatë disa të dhëna për ato që solli kjo luftë, tregojnë se Osmanët kaluan në një fazë të re të konsolidimit të pushtimeve në Ilirik, duke krijuar parakushte për pushtimet e mëtutjeshme në drejtim të qendrës së Europës.

Kështu, nga këto burime bëhet e ditur se Bajaziti, pasi që i theu forcat e lidhjes së krishterë, nuk u tregua ndëshkues ndaj humbësve, siç pritej. Përkundrazi, bëri vasal Vuk Brankoviqin, feudalin nga Dardania, për të cilin disa burime thonë se i iku betejës, pse gjoja kishte disa mospajtime me vjehrrin e  të ngjashme të krijuara nga në shekullin XIX nga historiografia serbe për qëllime hegjemoniste me të cilat bëhet përpjekje të vazhdueshme që tribalët dhe arbrit e përkatësisë ortodokse t’i konvertojë në serbë, me çka gjoja “tradhtia e dhëndrit” bëhet shkas i humbjes deri te kremtimi në vasal “të armikut”, gjë që kjo për një serb “të njëmendët” nuk mund të thuhet.

Duke u thirrur në burime nga fusha e folklorit dhe pa argumente të mjaftueshme historike, të cilat mund të gjenden pikërisht te çmitizimi i kësaj lufte me anën e trajtimit shkencor të faktorëve të gjithmbarshëm etnik dhe shoqëror e politik të kohës në përputhje me rrethanat që sollën te agonia e Bizantit dhe fuqizimi i osmanëve e të tjera të kësaj natyre, edhe disa studiues shqiptarë, duke u mbështetur mbi faktorin e etnosit autokton me vazhdimësi dardane, mbrojnë qëndrimin për përkatësinë dardane-arbërore të Milesh Kopilit dhe të tjerëve si një vetëdije autoktone të një etnie të përbashkët, qoftë ortodokse ose katolike në kuadër të përkatësisë së krishterë, e cila shfaqet në shekullin XIX.Pavarësisht kundrimeve të ndryshme, rreth përkatësisë se atyre që epika historike e njërit apo tjetrit popull do t’i shfrytëzojë si mite në shërbim të kujtesës historike dhe kthimit të saj në një frymëzues të vetëdijes nacionale, siç ishte ajo e shekullit XIX e mbrapa, megjithatë, mund të thuhet se ndeshja kyçe historike midis të krishterëve të Ilirikut dhe Osmanëve, gjatë qershorit të vitit 1389 apo aty diku afër, pa marrë parasysh përmasave të saj të njëmendta dhe mitizimeve që e kanë përcjellë për qëllime të caktuara, pra gjithsesi se duhej të ndodhte në Dardani, ngaqë ajo ishte përcaktuese për ecurinë e mëtutjeshme të pushtimeve osmane në Europë, në një hapësirë  gjeografike, e cila,  nga antikiteti  shfaqej nyje prej nga mbikëqyrej hapësira euro-aziatike.

Ndaj, një perandori, që pretendonte të arrinte përmasat botërore, siç ishte asokohe ajo osmane, duhej të vendosej aty, siç kishte ndodhur edhe me fatin e perandorive paraprake dhe të ndarjes së krishterimit madje.Rreth Betejës së Dardanës ( betejës së Kosovës në historiografinë sllave dhe europiane) dhe rëndësisë së saj ka vlerësime të ndryshme shpesh kundërthënëse: nga ato që e zmadhojnë (“Kjo fitore e stabilizoi fuqishëm sundimin e turqve në Ilirik” – Inalxhik, H: “Perandoria Osmane”, Shkup 2010; ose: “Beteja që do të vendosë për pesë shekuj fatin e Gadishullit Ilirikut” – Miller, William; “The Balkans ) e deri te ato që e zvogëlojnë fare, siç janë vlerësimet e historianit rumun Jorga kur thotë se “1389-a nuk pati qenë veçse një incident i stërmadhuar prej legjendës” .

Zmadhimit të namit të  kësaj beteje jashtë çdo mase gjithsesi se i kanë ndihmuar disa nga kronikanët osmanë, duke filluar nga bejtet e e Ahmeditut të shekullit XV “Kuajt çapiteshin mbi kufomat që ishin kat-e-kat mbi njëri tjetrin” (shih te Ahmedi: “Dastan ve Tevarih”, 50 ) si dhe kronikat e Shukurullahut, për të cilat Pulaha thotë se “Shukurullahu dhe të  gjithë kronikët osmanë pas tij, me qëllim që të rrisin sa më shumë fitoren e turqve osmanlinj në Kosovë më 1389, thonë se koalicionin e feudalëve  të Ilirikut  morën pjesë edhe vëllehët, çekët, hungarezët, Bullgarët  e venedikasit. Në të vërtetë ky pohim është i gabuar, sepse në këtë koalicion morën pjesë vetëm sllavët, boshnjakët dhe Shqiptarët”. Për Pulahën të ekzagjeruara janë gjithashtu edhe shifrat që japin këta për ushtrinë e koalicionit. (Shih “Lufta shqiptaro-turke”, 31 shën.10).Andaj, ngritje e Osmanëve drejt Perëndimit, ishte e natyrshme të fillonte në kurriz të të krishterëve të Ilirikut, por njëherësh edhe me ndihmën e tyre, që ndonëse qenë të parët që do t’i kundërvihen (në luftën e Maricës e pastaj në Fushë-Dardani), pas humbjes në këtë të fundit, do të kthehen në vasalë të osmanëve, gjendje kjo që do t’i ndihmojë forcimit dhe shtrirjes së pushtimeve të tyre drejt botës perëndimore.Ndër këta ndihmës, të parët dhe më të dobishmit për sulltanët ishin pikërisht Rasianët, të cilët fazën e fundit të dobësimit dhe të shthurjes së Bizantit e shfrytëzuan për t’u forcuar në kurriz të tij. Me ta do të lidhen aleancat më të qëndrueshme, të cilat nga koha e Bajazitit I e këndej, të shumtën, do të shkojnë në dëm të të krishterëve të Ilirikut, por edhe të krishterimit katolik në përgjithësi.

Ç’është e vërteta, lidhjet e Rasianëve me Osmanët kishin filluar më herët. Kjo tumir vlerësimin se historia e ekspansionit osman në Ilirik ishte një histori e bashkëpunimit të tyre me të krishterët e ritit ortodoks, që mbështetej mbi shëmbëllesën e perandorëve bizantinë (Kantakuzeninit) si dhe përvojën e tyre me Osmanët në pjesët lindore të Perandorisë nga fillimet e shekullit XIII e këndej, që ua hapën rrugën pushtimeve të tyre të mëtejshme që u dinamizuan nga fillimet e shekullit XIV e deri në atë XV. Kështu, njësitë turke të mercenarëve në këto pjesë shfrytëzohen nga despoti rasian Millutin, duke i përdorur kundër ushtrisë bizantine. Disa burime flasin për rreth njëmijë e pesëqind ushtarë turq të fisit kuman që u vendosën në Rashë.(Më gjerësisht rreth mercenarëve osmanë në shërbim të despotit Millutin shih: Oikonomides, N: “The Turks in Europe 1300-1315 and the Serbs in Asia Minor 1313”, faqe 159-62 në  E. Zachariadou, bot, “The Ottoman Emirate 1300-1389”, 1993; Jireček, C: “Staat und Gesellschaft  in mittelalterischen Serbien”II, faqe 58).Përvojën e përdorimit të mercenarëve turq do ta shfrytëzojë edhe Stefan Dushani. Bëhet e ditur se Dushani kishte disa njësi kumanësh në ushtrinë e tij, me anën e të cilave bënte hesapë ta fitonte “kurorën” e Bizantit. Kjo nuk do të ishte jashtë një hesapi me Osmanët, të cilët mund të kishin interesa që në planet e tyre për të depërtuar këndej drejt zemër së Europës të fusnin në lojë lojtarë të përdorshëm, por të rëndësishëm njëherësh,  siç ishin Rasianët, të njohur për veprime të tilla. (Shih: Malcolm, Noel: “Kosova një histori e shkurtër”, Prishtinë 2001, faqe 61; Mavramitis, L: “La Fondaton de l’empire serbe: le kralj Milutin”, Salonica 1978; faqe 72, Jireček, C:”Staat und Gesellschaft in mittelaterischen Serbien”, I, faqe 78).

Madje, disa burime të vonshme flasin për paralojën e atij hesapi, me të cilin duhej të ndikohej edhe në epilogun e Betejës së Dardanisë, ose një të ngjashme që do të kishte ndodhur para ose pas, në dobi të Osmanëve, që pastaj të përfitohet prej saj me lidhjen e një marrëveshjeje paqësore me Osmanët, me ç’rast, gjithnjë nën ombrellën Rasiane me të cilën do të zëvendësohet ajo e Bizantit, princat ortodoksë të Ilirikut, në përbërje të Perandorisë Osmane, do të mund t’i ruanin disa nga privilegjet e tyre, pa çarë kokën se çfarë do të bëhej me vendet katolike.(Rreth lidhjeve të Rasianëve tribalë me Osmanët para se të kenë filluar konfrontimet ushtarake me ta, por që do të vazhdojnë edhe pas betejës së Fushës së Dardanës, shih autorët e shumtë, ndër të cilët Jozef von Hamer: “Geschichte des Osmanischen Reiches”, 1827; Zinkesen J. W: “Geschichte des osmanischen Reiches in Europa”, Hamburg-Gota 1840-1863; Jorga, N: “Geschihte des osmanischen Reiches”, Gotha 1908-13; Dölger F:“Regester der Kaiserurkunden des oströmischen Reiches von 565-1453”, München-Berlin, 1965; Babinger, F: ”Geschihtsschreiber der Osmannen und ihre Werke”, Leipzig 1927; Forretr, L:”Handschriften osmanishscher Historiker in Instambul”;Ferjanočić B-Maksimovič, Lj: “Vizantijci i turci u vreme Kosovske bitke”, 1957;Новакович, С: “Срби и Турци XIV и XV века“, Београд, 1960;Malcolm, Noel: “Kosova një histori e shkurtër”, Prishtinë 2002, faqe 63-69; Bastov,S: “Die Türkischen Quellen des Laonikos Chalkandyrles”, München 1960, faqe 34-42; Chalcocondylae, Leonici: “Historarum Demonstrationes” I, Budapestini, 1922 dhe të tjerë, që hapjes së kësaj teze si dhe mbrojtjes së saj do t’i referohen me sjelljen e të birit të Lazarit, despotit Stefan, i cili qe ndër të parët që pranoi vasalitetin e Sulltanit dhe madje me ushtritë e tij mori pjesë në betejat e ardhshme të Osmanëve kundër Hungarezëve dhe Polakëve. Ngjashëm do të shfrytëzohet edhe sjellja e Gjurad Brankoviqit kur do të sabotojë Betejën e Dytë të Dardanës, siç do të shfrytëzohet më vonë edhe sjellja e Kraleviq Markut).Para historisë nuk mund të fshihet as fakti se po në betejën e Dardanës, forcat e një bujari rasian, të quajtur Dejanoviq, luftuan në anën e Osmanëve, siç pati edhe shumë vllahë nga principata e tij në anën e Osmanëve, praninë e të cilëve e vërtetojnë edhe burimet osmane.Nga kjo sjellje mund të nxirret përfundimi se te Osmanët, feudalët  dhe despotët ortodoksë dhe të tjerët që i takonin kësaj vetëdije, të përfshirë në luftëra të vazhdueshme me katolikët gjatë shekullit të fundit, jo rastësisht, shihnin “shpëtimtarin” e vetëm që mund t’i mbronte “nga rreziku katolik”, i cili nuk reshte së vepruari kundër tyre.(Më gjerësisht shih te  Pulaha: “Lufta shqiptare-turke” dëshmitë e Neshrit dhe të tjerëve, faqe 55, 76,93; Babinger, F: “Die Geschihtschreiber der Osmanen und Ihre Werke”, leipzig 1927).

Pa marrë parasysh ato që do ta përcjellin disfatën e të krishterëve të Ilirikut në Dardani, gjatë asaj beteje të stërmadhuar deri  te përmasat e mitit në shekullin XIX, që gjithsesi ka ndodhë, sjellja e Bajazitit ndaj të krishterëve të Ilirikut (Tribalëve rasianë, Bullgarëve, Rumunëve, Arbërve, Sllavëve, Grekëve dhe të tjerëve), tregon fare qartë se ai ishte i përqendruar te ata që ta shfrytëzonte forcën e tyre për vete, si kufi ndarës me Hungarinë. Kështu, Bajaziti, e ndiente si nevojë të domosdoshme që në Ilirik, në pjesën më vitale, të ketë një aleat në politikën e tij aktive ushtarake, në kohën kur synonte principatat selxhuke-turke në Azinë e Vogël, stabiliteti i të cilave po ashtu ishte i rëndësishëm, për t’u përqendruar në drejtim të Perëndimit.(Gjerësisht shih te  Pulaha: “Lufta shqiptare-turke” dëshmitë e Neshrit dhe të tjerëve, faqe 55, 76,93; Babinger, F: “Die Geschihtschreiber der Osmanen und Ihre Werke”, leipzig 1927.Për këtë Bajaziti I u pajtua që të dy djemtë e princit tribal Lazarit, i cili u pre nga shpata e tij, të jenë udhëheqës të principatës rasiane dhe të sundojnë sipas ligjeve, traditave dhe zakoneve të tyre.

Mirëpo ata detyroheshin t’i nënshtroheshin atij dhe të paguanin xhizjen (taksën e caktuar ndaj shtetit osman) dhe të kishin një numër të caktuar ushtarësh, në njësi të veçantë, që do të merrnin pjesë së bashku me ta (Osmanët) në Harujë. Sulltani, po ashtu u martua me vajzën e princit Lazar, Oliverën, e quajtur edhe Despina.Kjo krushqi u bë me miratimin e patriarkut dhe të klerit ortodoks dhe u dërgua në haremin e madh në Brusë, ku takoi bashkëshorte të panumërta me prejardhje fisnike, greke, franke dhe selxhuke.(Shih:Jiriček, Konstantin: “Historia e Serbëve“, pjesa e dytë, Tiranë, 2010, faqe 153.)Stefani dhe Vuku u detyruan të paraqiteshin çdo vit në oborrin e Bajazitit dhe t’i shkonin në ndihmë me ushtri sa herë t’u kërkohej, siç bënin despot Konstantini, despoti Esau i Janinës, Angeli i Thesalisë dhe bashkëperandori i Bizantit, Manuel Paleologu.Burimet e  kohës bëjnë të ditur se Zigismundi i Hungarisë një pjesë të mirë të forcave të veta i kishte mobilizuar që të mbrohej nga “ekskursionet” e herëpashershme të trupave osmane dhe rasiane, të cilat bashkërisht vepronin në pjesët kufitare. Bëhet e ditur se në vitin 1390, Pani i Severinit dhe Magjistari Ladislav zunë plaçkë në Branicevë flamurë osmanë dhe rasianë.Sjellje të ngjashme zuri të tregonte edhe Vuk Brankoviqi, zotërimet e të cilit  shtriheshin në pjesën nga Zveçani, Prishtina e deri në Shkup, gjë që nuk është e rastësishme që në burimet folklorike shqiptare njihet Ujkan, ndërsa në ato osmane (defterët Vlk), që i përgjigjet trajtës shqipe Uk-Ujkan.

Pasi që nga Raguza të ketë kërkuar azil për veten, gruan Mara dhe tre djemtë (Gjuradin, Gjergjin dhe Lazarin, në rast se “do ta dëbonin Hungarezët ose Turqit apo dikush tjetër” dhe do t’i jepet në maj të vitit 1390), Brankoviqi ua dorëzoi Shkupin Osmanëve, si dhe Zveçanin, Prizrenin dhe një pjesë të mirë të zotërimeve në këto anë. (Shih:“Acta Albaniae, II, 467, burime II, nr 131; Da Lezze: “Historia turchesca”, f.8;  Jireček, K: “Historia e Serbëve“, faqe 155.)Kështu, qyteti i vjetër dardan, që vetëm para dy brezash kishe qenë pikënisje e pushtimeve rasiane në Dardani dhe Maqedoni, u bë një mbështetje kryesore e pushtimeve osmane kundër Veriut, por edhe Jugut.Në këtë rrugë, më 1394, Osmanët u morën Gropajve Ohrin. Rrënuan thuajse të gjitha kështjellat që mbanin ata në këto anë (të Strugës, të Pogradecit e të Starovës). Osmanët u sollën kështu edhe gjatë pushtimit të Janinës, të Korçës dhe të Përmetit.Edhe pushtimet e tyre në Veri (nga Zveçani për në Shkodër e Ulqin, pastaj për në Dejë e Krujë), ndoqën thuajse të njëjtën mënyrë veprimi, por këtu Osmanët kishin parasysh ruajtjen e pasurive (minierave), të cilat duhej t’i shfrytëzonin për nevojat e tyre.

Në kështjellën e Zveçanit, u vendos një “kefali” turk, ndërsa në minierën e hekurit në periferi të Rashës, u emërua kadiu i parë që ta mbikëqyrte dhe drejtonte atë.Megjithatë, pushtimet osmane në Veri nuk kaluan pa vështirësi dhe pa konfrontime ushtarake, gjë që nuk kishte ndodhur në pjesët që zotëronte Vuku, për të cilin, siç u tha më herët kishte lidhur vasalitet me Osmanët për të ruajtur zotërimet e tij në Dardani, por edhe pse fitonte peshë shumë më të madhe seç e kishte nën mbikëqyrjen e Rasianëve, sado që  ky hesap nuk do t’i dalë, pasi që Osmanët për arsye të njohura që lidheshin me organizimin e pushtetit perandorak në pjesët e pushtuara, vendosën që nga vitit 1420 t’i shuanin që të gjitha lidhjet e tilla vasale në këtë pjesë. (Shih: Fine: “Late Medival Balkans”, faqe 411-12; Čirković:“Kosovo u srednjem veku“, faqe 45; Babinger, F: „Die Geshichtschreiber der Osmanen und ihre Werke“, Leipzig 1927; Enmmert, T.A: „Serbian Golgotha: Kosovo, 1389“, New York, 1990).Kështu, Osmanët u desh të konfrontohen me Balshajt para se ta merrnin Ulqinin, ku ata kishin rezidencën e tyre si dhe Shkodrën. Bëhet e ditur se në vitin 1391 Gjergj Balsha kërkoi mbështetje nga Papa Bonifici IX, por kjo nuk i ndihmoi shumë. Meqë kishte rënë peng në duart e Bajazitit, do të lirohet një vit pasi që ai ta dorëzojë Shkodrën, Drishtin dhe portin e Shëngjinit. (Shih: Hamer, Jozef von: “ Geschichte des Osmanischen Reiches”, vëllimi II, faqe 175 dhe 183; Gelcich, Giuseppe: “Zeta dhe dinastia e Balshajve”, Tiranë 2009, f.179-181).

Fisniku tjetër, Dimitër Jonina, nuk ndoqi rrugën e Balshës. Pranoi vasalitetin osman dhe kështu ia doli të ruante zotërimet e tij midis Shkodrës dhe Durrësit, të cilat, për pushtuesit e rinj, kishin një rëndësi të madhe.Krahas Gjergj Balshës, që u detyrua dhunshëm të pranonte vasalitetin dhe Jonimës, i cili nëpërmes tij ruajti zotërimet e veta, ishin Dukagjinët (vëllezërit Progon dhe Tanush), të cilët, në verën e vitit 1393, Lezhën ia dorëzuan një admirali venedikas, i cili vendosjes së Osmanëve në Bunë, iu përgjigj me pushtimin e grykëderdhjes së Drinit.Kjo do të zgjasë deri në vitin 1402, kur pushtimet osmane në vendet e Arbrit ndalen për dhjetë vjet. Shkas për këtë ishte beteja e Ankarasë e atij viti, me ç’rast trupat osmane pësuan disfatë të thellë nga ushtritë mongole të udhëhequra nga Timurlengu. Në këtë betejë, me Bajazitin ishin edhe vëllezërit Stefan dhe Vuk Lazareviq dhe nipërit e tyre, vëllezërit Brankoviq, vasal të sulltanit. (Shih: Chalconcandylae, Leonici: “Historiarum Demonstrationes”, ed. S. Darko, Budapestini, 1922; Giese, F: “Die Altosmanischen Anonymen Chroniken”, II, Leipzig 1925; Kandić, J: “Despot Stefan Lazarević i turci“, Beograd, 1982 Inhalxhik, Halil: “Perandoria Osmane – periudha klasike 1300-1600”, Shkup, 2010).Pas vdekjes së Bajazitit I sapo i kthyer nga robëria njëvjeçare  nga Timuri në Aksheher të Frigjisë së vjetër, për një dekadë të tërë Osmanët u përfshinë në një luftë të brendshme për fron të të bijve të sulltanit. Në atë luftë u përfshinë edhe vasalët e tyre: Lazareviqët në anën e Musait, ndërsa  Brankoviqë në anën e Mehmetit I me nofkën “kyrishxhi” (mundësi), i cili nga Azia do t’i drejtohet pjesës europiane të Perandorisë, ku edhe do të dalë fitimtar, pasi që do ta vrasë vëllanë, Musanë në betejën Filipojës në korrik të vitit 1413.(Shih: Inhalxhik, Halil: “Perandoria Osmane – periudha klasike 1300-1600”, Shkup, 2010).Nën drejtimin e Mehmetit I (1413-1421), Osmanët sërish iu kthyen Ilirikut për të vazhduar ku kishte mbetur Bajaziti I. Mehmeti I, i këshilluar nga ndihmësit e tij kryesorë në Ilirik, Brankoviqët dhe feudalët tjerë ortodoksë, që e ndiqnin atë, e kishte të qartë se vendet e Arbrit duhej paqësuar në tërësi, meqë ato kishin një pozitë të rëndësishme për krijimin e kohezionit të brendshëm antiosman në Ilirik siç kishin edhe aftësi dhe prirje për lidhje me perëndimorët, me të cilët mund të lidhnin aleanca për t’u kthyer në mbështetës të tyre në këtë pjesë. Kjo, Osmanëve, do t’ua rrezikonte qëllimet që  kishin drejt Europës Qendrore.

Se disa nga Arbrit ishin në gjendje që gjërat t’i ndryshonin ashtu që të mos u shkonin përshtati Osmanëve, kjo tashmë ishte parë gjatë dekadës së krizës që kishte përfshirë Osmanët pas humbjes nga Timurlengu, kur ata kishin filluar t’i zgjeronin feudet e tyre, siç ishte rasti i  Niketas Thopias, i cili, pas fundit tragjik të Konstantin Balshës, kishte vënë në zotërim pronat e tij, që si vasal i venedikasve zotëronte Krujën (1402-1415). Po ashtu në Mat, shfaqej feudali Gjon Kastrioti, i cili ia kishte dalë që brenda një kohe të shkurtër të bëhej zot i tokave nga kepi i Rodit në Durrës, Lezha dhe Shkodra si dhe të mbikëqyrte rrugët për në Prizren dhe Shkup. Si qytetar i Venedikut dhe Raguzës, si shumica e fisnikëve dhe feudalëve Arbërorë të Veriut, Gjon Kastrioti, lëkundej midis dy kishave, asaj katolike dhe ortodokse, me të cilat mbante lidhje të mira. Kështu, krahas mbështetjes klerikëve dhe abacive katolike, njëherësh me dhurata mbulonte edhe manastiret e Hilandarit me të cilin kishte edhe lidhje të hershme.(Shih: Jireček, Konstantin: “Historia e Serbëve“, libri i dytë, Tiranë, 2010, faqe 173.)

Gjon Kastrioti, në fillim ishte vasal i Venedikut, por shpejt iu desh t’u nënshtrohej Osmanëve (1410), të cilët, sapo iu kthyen Ilirikut, vunë në shënjestër princat arbërorë dhe lidhjet e tyre me Venedikasit dhe Perëndimin. Kështu, Mehmeti I, duke ruajtur aleancën me princat ortodoksë (rasianë, bullgarë dhe grekë), të cilët jo vetëm që i kishte vasalë të besueshëm, por edhe bashkëveprues në të gjitha fushatat kundër Hungarezëve, Bosnjës dhe të tjerëve, nuk e kishte të vështirë që edhe princat dhe feudalët Arbërorë t’i fusë në radhën e vasalëve. Tek e fundit, edhe arbërorët ishin pjesë e kozmosit të paqëndrueshëm politik të Bizantit.Në këtë fushatë, krahas nënshtrimit të Arbërve, Mehmeti I kishte parasysh që edhe më tutje t’i forconte aleatët dhe vasalët kryesorë, Rasianët pa përjashtuar këtu edhe Paleologun dhe Grekët. Kështu, Mehmeti I, despotit Stefan ia dhuroi Koprianin në Nish, krahinën Znepolje në Tërn, në malet midis Nishit dhe Sofjes dhe disa pjesë të tjera. Po kështu perandorit vasal të Bizantit, Manuel iu kthyen qytetet e marra prej Musait. (Shih: Schreiner, P: “Die Byzantinischen Kleinkroniken und die Anastik beri den Südslaven”, Bulgarian Historicval Rewiew 6-1978, faqe 45-54).Edhe midis Rasianëve tribalë dhe Grekëve u krijuan lidhje edhe më të ngushta.

Nipi i despotit, Gjergj, u martua për të satën herë me Irenën nga familja e Kantakuzenëve. Kështu, Grekë të panumërt hynë në shërbim të Rasianëve, ndër të cilët edhe vëllai i Irenës, Tomas Kantakuzeni. (Shih: Serb. Annalen, Glasnik 53, 80;  dhe Новакович, С: “Срби и Турци XIV i XV века“, Београд, 1960.)Por, dinastët ortodoks rasianë, që tashmë ishin mbështetësit kryesorë të Mehmetit I dhe dora e djathtë e tij, po ashtu ishin të interesuar që fushata osmane, që tashmë ishin forcuar, të rrënonin edhe aleancat me Venedikun, ose që kur kësaj nuk i dilej, atëherë ata të shfaqeshin mbikëqyrës të këtyre aleancave, gjë që kishin edhe përkrahjen e Osmanëve, të cilët aleatët e tyre rasianë, tashmë i kishin kthyer në partnerë kryesorë në Ilirik.Në këtë mënyrë, Osmanët vepruan në Novobërdë. Në vitin 1412 e sulmuan atë dhe e mbajtën të rrethuar, por së fundit ia lanë në pronësi një pinjolli të familjes së Lazarit. Me vdekjen e Niketë Thopisë, në fillim të vitit 1415, Osmanët pushtuan Krujën. Gjatë vitit 1417 i morën Beratin Teodor Muzakës dhe Kaninën bashkë me Vlorën Rugina Balshës. Kurse në vitin 1418, pushtuan Gjirokastrën, qendrën e Zenebishëve.Këto pushtime u bënë në kohën kur Mehmeti I, edhe pse pësoi humbje nga venedikasit në një betejë detare para Galipolit (1416) dhe u detyrua të bënte një paqe me ta. Kjo len për të kuptuar se Osmanët kishin arritur një marrëveshje me venedikasit rreth shtrirjes së tyre në viset e Arbrit, me ç’rast ata do të mbanin pjesët në brendi, ndërsa venedikasit qytetet bregdetare.Pinjolli i fundit i familjes Balsha, i cili tashmë kishte humbur shumë nga zotërimet, nën mbështetjen e dajës, despotit Stefan Lazareviq dhe njerkut Sandaljit, u hodh në luftë kundër Venedikasve, të cilët u përfshinë në një luftë për zgjerimin e pushtimeve në Adriatik me Zigmundin e Hungarisë, me ç’rast Hungarezët dolën humbës, ndërkohë që Republika e Adriatikut u vendos në Split,Trogir dhe në ishujt Braç, Korçula dhe Lesina në mënyrë që kështu të fusë nën mbikëqyrje edhe Kotorin. (Shih: Gelcich, Giuseppe: “Zeta dhe dinastia Balshaj”, Tiranë 2029,  faqe 173-170).

Balsha u detyrua të sulmojë Venedikun pas shtatë vjetësh dhe të rrethojë kështjellën e Drishtit. Venedikasit u kundërpërgjigjën me pushtimin e Budvës. Kështu, lindi nevoja për bisedime paqësore, por ato, siç ishin paraparë nga despoti, Stefan Lazareviq, të cilin Balasha që nuk kishte djalë, e kishte caktuar si trashëgimtar, do të zhvillohen pa Balshën dhe nën drejtimin e Rasianëve, pasi që Balsha i sëmurë, vdiq më 28 prill 1421 dhe u varros solemnisht nga Stefani.(Shih: Stanojević: Arch. Slav. Phil. 18 (1896), 459; Gelcich, Giuseppe: “Zeta dhe dinastia e Balshajve”, Tiranë 2009, faqe 322-341; K. Jireček: “Historia e Serbëve”, libri i dytë, Tiranë, 2010, faqe 186.)Vdekja e Balshës sikur i dha fund lavdisë së njërës ndër dyert më të fuqishme princore arbërore nga veriu, e cila për më shumë se gjysmë shekulli ishte e pranishme në një skenë politike ku kryqëzoheshin interesat e Bizantit dhe të Perëndimit në njërën anë dhe ato me Osmanët në tjetrën anë.Edhe pse Balshajt nuk ia dolën që të përballojnë sfidat e kësaj përpëlitjeje ndër më të mëdhatë e kohës, megjithatë me veprimet që të luhet  nga njëra anë në tjetrën, qoftë edhe si humbës, ia dolën që faktorin arbëror, ta fusin në një lojë të madhe, në të cilën, feudalët dhe princat tjerë, kush më shumë e kush më pak, u përfshinë në të. Dhe kjo do të paraqesë aktin e fundit të një ndeshjeje historike që do t’i paraprijë pushtimit shumëshekullor osman.Ky akt, të cilit, vulën e fundit do t’ia japë Sulltan Mehmeti II pushtuesi pak më vonë, do të pasohet nga Murati II, që erdhi në pushtet pas vdekjes së të et, Mehmetit I (1421).

Murati II, i bindur se beteja vendimtare për të depërtuar tutje në Perëndim duhej të kalonte nëpër Arbëri, u vu vetë në krye të fushatës ushtarake, ndër më të mëdhatë e kohës. Ushtria e tij komandohej nga gjenerali i sprovuar Isa Bej Evrenozi. Pas disa luftimeve, me humbje të dyanshme, Osmanët fituan. Kjo bëri që në pjesët e jugut të vendosej regjimi i timareve, me çka i jepej fund autonomisë së deriatëhershme feudale, që kishte karakterizuar rrethanat bizantine, mbi të cilat ishin ngritur edhe feudet dhe principatat e pavarura jo vetëm te Arbrit, por edhe në pjesët e tjera.(Shih: Inhalxhik, H: “Suret-i Defter-i Arvanid”, Ankara, 1954; Fashëri, Kristo: “Skënderbeu”, Tiranë 2002, faqe 45).Rrënimi i principatave të pavarura të Arbrit (Balshajve, Thopijave dhe Muzakave), megjithatë,  u përcoll me ngritjen e  të tre zotimeve të tjera të mëdha feudale: të Dukagjinëve, Arianitëve dhe Kastriotëve. Këto zotime përfshinin krahina malore dhe në gjirin e tyre kishin një popullsi me tradita të lashta luftarake, ku bujkrobërit përbënin pakicën, kurse shumicën dërmuese e formonin fshatarët e lirë, të cilët nuk i njihnin marrëdhëniet feudale dhe kishin gjetur një modus vikendi me bujarët vendorë. (Shih: Frashëri, Kristo: “Skënderbeu”, Tiranë 2002, faqe 46).Si rrjedhim, fshatarët e lirë të Arbërisë ishin më të interesuar se bujk-robërit të luftonin  kundër invazionit feudal-ushtarak. (Shih: Inhalxhik, H: “Suret-i Defter-i Arvanid”, Ankara, 1954.)Edhe Dukagjinët, Arianitët dhe  Kastriotët me zotimet e tyre, ndonëse do të kalojnë nëpër një fazë kur Osmanët tashmë ndodheshin në procesin e mbylljes së vasalitetit dhe të vendosjes së pushtetit të plotë, u përpoqën që të përfitojnë edhe nga rrethanat e tilla, të cilat ishin jo premtuese. Atyre nuk u ndihmoi as “arti” i përpjekjeve të lidhjeve të vazhdueshme me perëndimorët (veçmas me Venedikun), të cilët përfitonin edhe në këto rrethana.

Megjithatë, nga gjithë kjo, Dukagjinët ia dolën që të ruajnë disa zotime “të pavarura” në pjesët malore të veriut, nën emrin “Krahina e Dukagjinit” në Dardaninë antike. Ngjashëm ndodhi edhe me Arianitët, të cilët humbën shumë nga zotimet por, ruajtën namin e fisnikërisë, që do të bartet edhe më vonë në kujtesën historike nga kronika të jashtme.(Rreth Arianitëve dhe historisë së tyre shih gjerësisht te Babinger, Franz: “Fundi i Arianitëve”, Tiranë 2004; “Kronika e Gjon Muzakës” te Xhufi, Pëllumb: “Nga Paleologët te Muzakajt”, Tiranë 2009, faqe 365-457).Ngjashëm ishte edhe me Kastriotët dhe zotërimet e tyre, që sado të rrudhura, do të zënë vend kyç në historinë e Arbërve dhe të Arbërisë në saje të ngjarjeve që në atë trevë do ta kenë nga viti 1443, kur aty do të zë fill epopeja e lavdishme skënderbegiane, që do të zgjasë për çerek shekulli, kur Skënderbeu me luftën kundër osmanëve, ktheu në histori shtetin e Arbrit, të vetmin asokohe në Europë.Fushata për  nënshtrimin e Arbërve do të ishte jo e plotë pa fundin e Dardanisë,  pjesës kyçe që lidhte lindjen me Perëndimi, ku gjendeshin edhe xeheroret e shumta. Atje, nën drejtimin e mbetjeve të fundit të despotëve  të Rashës  dhe me ndikimin e tyre do të vendoset edhe fati i një pjese të madhe të Dardanisë, që Osmanët ua kishin lënë aleatëve të tyre, Brankoviqëve (Vukut) në përbërje të despotatit të tij që kishte pranuar vasalitetin osman, prej tyre i quajtur Vlk-oglu. Historianët turq Sadedini, Neshri dhe Ashikpashazade, në kronikat e tyre, flasin për “Vilajetin Vlk” dhe vasalin VLK-oglu, të cilët historiografia serbe e shekullit XIX i fikson si Lazareviq dhe Brankoviq, sidomos këtë të fundit, me ç’rast “Vilajetin VLK”  (Kosovën), e quan “Oblast Brankoviqa”, që po të zbërthet gjuhësisht “Vlk” do të thotë “Ujk” ose “Ukë”, që i përgjigjet patronimit “Ujkan”, të përhapur në gjuhën shqipe. Rasti i “Vilajetit VLK” dhe emërtimi i tij “Oblast Brankoviqa”, duke e përkthyer emrin “Ujk” ose “Ukë” në “Vuk”, tregon më së miri përmasat e falsifikimit të historiografisë serbe për ta sajuar me çdo kusht të ashtuquajturin shtet mesjetar serb me qendër në Kosovë me “despotë serbë”, gjoja të legjitimuar edhe nga osmanët, kur e gjitha flet për një feudal ortodoks nga Dardania, nga shumë burime të kohës i cilësuar si tribal,  emri i të cilit shpjegohet me gjuhën shqipe! (Shih te Nikolić, Maja: “The byzanine Writers on Serbia 1402-1439“, Beograd, 2010, faqe 41).

Megjithatë, në këto vende, që kishin një rëndësi të veçantë ekonomike, pasi që në to gjendeshin minierat e njohura të Novobërdës dhe Zveçanit, gjatë viteve 1394 -1444, Osmanët  vendosën nëpunësit dhe ushtarët e tyre për t’i mbikëqyrur prodhimet e tyre, të cilat nuk mund të shkonin, si më parë në drejtim të Raguzës apo Venedikut, por t’i dorëzoheshin arkës së shtetit osman. Në këto pjesë, deri sa do të bëhet pushtimi përfundimtar nga Osmanët, në vitin 1455, “bashkëjetonin” pushteti vendor i Vukut (Vlk-oglut) me atë osman, por ky i fundit kishte fjalën kryesore.(Shih: K. Jiriček-J. Radonić: „Istorija Srba“, I, Beograd, 1952, faqe 369,422).Pjesa më e madhe e Dardanisë, në veri të Shkupit dhe të Tetovës, ra nën sundimin osman në kohën e Sulltan Mehmetit II Pushtuesit (1451-1481), ndonëse asokohe Kruja e Skënderbeut mbahej. Natyrisht, cak i pushtimeve osmane ishin xeherorët e njohura të Novobërdës, Zveçanit dhe të Gllahovicës (kjo e fundit e pasur me hekur). Disa burime bëjnë të ditur se “sulltani kishte grumbulluar ushtrinë islame dhe ishte nisur në luftë të shenjtë nga Shkupi, prej nga do të kalojë kah mali Kara Tonlu (Karadaku i Shkupit) për në Novobërdë. Novobërda, të cilën xehetarët sasë e quanin Neuberge, ndërsa Italianët Novomonte, kishte një kështjellë të fortë dhe disa vendbanime xehetarësh përreth.

Aty gjendej kolonia kryesore e raguzianëve, por banohej edhe nga Italianët, sidomos venedikasit. Aty banonin edhe shumë bujarë vendorë, të cilët prej andej mbikëqyrnin nxjerrjen e xeheve dhe përpunimin e tyre, por edhe dërgimin në vendet e tjera.Meqë këto xeherore ishin të rëndësishme, sulltani kishte vendosur që t’i vinte nën mbikëqyrje të plotë, kështu që këtë duhej ta bënte me ushtri, edhe pse bujarët vendorë edhe më tutje dëshironin t’u përmbaheshin marrëveshjeve që kishin lidhur me Osmanët në vitin 1441 për shfrytëzimin e përbashkët. Isa-beu, i cili me një pjesë të ushtrisë kishte arritur përpara sulltanit aty, thirri komandantin vendor që të dorëzohej me vullnet. Pasi kjo nuk u bë, sulltani u nis vetë me pjesën tjetër të ushtrisë të sulmojë Novobërdën. Menjëherë filloi rrethimi, që zgjati dyzet ditë. Pas disa bombardimeve, kur po rrënoheshin muret mbrojtëse të kështjellës, më një qershor 1455, qyteti u dorëzua. Një pjesë e mirë e parisë së qytetit u shua, ndërsa një pjesë e të rinjve, 320 sish, u morën për jeniçerë. (Shih: Babinger, Franc: “Mehmet Pushtuesi dhe koha e tij”, Prishtinë, 1989, faqe 145.)

Thuhet se aty osmanët kishin gjetur thesar të shumtë (sasi e madhe e argjendit) që e ruante i biri i Vukut, thesar ky që ishte dërguar në arkën e Stambollit.(Shih:Rizaj, Skënder: “Kosova gjatë shekujve XV, XVI dhe XVIII”, Prishtinë, 1982, faqe 20.)Rënia e Novobërdës, që merrej si fortesë e botës së krishterë katolike, në Itali dhe në Hungari u prit me përshtypje të hidhura. Dhespot Gjuragj Brankoviqi mësoi lajmin e humbjes më 21 qershor në Hungari, në tubimin e bujarëve në Rab, ku përgatiteshin plane të mëdha për një fushatë të forcave të krishtera kundër Osmanëve.(Shih:Zachariadou, E.A: „Süleman çelebi in Rumili and dhe Ottoman chronicles“, Der Islam, 60/ 1983, faqe 269-296 dhe Babinger, Franc: “Mehmet Pushtuesi dhe koha e tij”, Prishtinë, 1989, faqe 146.)Pa çarë kokën se çfarë kishin ndërmend të krishterët, Sulltan Mehmeti me forcat e tij kishte vazhduar në drejtim të kështjellës së Trepçës, e pushtuar pa ndonjë mund të madh. Edhe aty ishte gjetur pasuri e madhe. Me Trepçën ishin pushtuar edhe xeheroret e tjera të argjendit. Pasi që kishte qëndruar për pak kohë në (shehitllëk) – vendin ku ishte vrarë Sulltan Murati I, Sulltani Mehmeti ishte kthyer në Selanik dhe prej andej në Edrene.

(Shkëputje nga libri “Kosova – histori e shkurtër”, Prishtinë 2021).

Një udhërrëfyes shtesë për liberalizimin e vizave për Kosovën paralajmëroi komisionari i BE-së për Fqinjësi dhe Zgjerim, Oliver Verhelyi, në debatin që u zhvillua të hënën në Parlamentin Evropian. Temë e diskutimit ishte zgjerimi i bllokut pas agresionit të Rusisë në Ukrainë, njofton Radio Evropa e Lirë.

Përveç deputetëve nga Parlamenti Evropian, morën pjesë edhe deputetë nga parlamentet kombëtare të shumë shteteve anëtare të BE-së, por edhe të vendeve kandidate dhe të kandidatëve potencialë.

Derisa u fol për Ballkanin Perëndimor, Varhelyi tha se Kosova është në pritje të liberalizimit të vizave dhe se duhet ecur përpara me këtë çështje.

Ai tha se janë disa fusha, si lufta kundër krimit të organizuar, anti-trafikimi dhe kërkesat për azil, ku “shtetet anëtare duan rezultate të qarta”. “Në këto kohëra të vështira dhe në kontekstin e ndryshimeve gjeo-politike, prioriteti ynë mbetet Ballkani Perëndimor”, tha Varhelyi.

“Jemi të gatshëm t’i ndihmojmë Kosovës që, së bashku me shtetet anëtare, të vendosim një udhërrëfyes për adresimin e shqetësimeve specifike. Autoritetet e vendeve anëtare, agjencitë e rendit dhe ligjit, forcat e policisë kanë nevojë të angazhohen në terren për t’i ndihmuar Kosovës. Nga ana jonë, ne jemi të gatshëm t’i japim Kosovës gjithë ndihmën financiare, teknike dhe politike për këtë proces”, shtoi ai.

Serbia, aleate e Rusisë, është vendi i vetëm në Ballkan që nuk u është bashkuar sanksioneve të Perëndimit kundër Rusisë, për shkak të pushtimit të Ukrainës.

Dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe “Ballkani i Hapur” ishin ndër temat e diskutimit që kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, pati me aktivistë të të drejtave të njeriut, gazetarë dhe përfaqësues të disa organizatave joqeveritare të Serbisë.

Sipas njoftimit të Qeverisë së Kosovës, më 21 qershor, kryeministri Kurti priti në takim dhe bashkëbisedoi me aktivistë të shoqërisë civile nga Serbia.

“Lidhur me dialogun me Serbinë, pas ndryshimeve demokratike të 14 shkurtit 2020, ka pësuar ndryshime edhe qasja në dialog. Tani dialogu nuk është i kornizuar në kohë dhe ka në qendër njohjen e ndërsjellë, e jo siç është zhvilluar në të kaluarën me kompromise të vazhdueshme nga Kosova, që bëheshin për të marrë njohjen nga Serbia dhe njohja nuk ndodhi. Nuk ndiqet më politika e transaksioneve sikurse në të kaluarën, por ajo e transformimit me vullnet të lirë”, tha Kurti.

Sa i përket mospërfshirjes së Kosovës në projektin “Ballkani i Hapur”, Kurti tha se nuk është përkrahës i ideve, që e mbajnë Ballkanin Perëndimor të mbyllur në rrethin e vet apo që e afrojnë më shumë me Rusinë dhe Kinën, por është për projekte që e hapin dhe e lidhin me vlerat e Bashkimit Evropian.

Ai theksoi se Kosova e mbështetë tregun e përbashkët rajonal dhe Procesin e Berlinit sipas rregullave të Bashkimit Evropian.

Duke folur për marrëdhëniet ndërmjet shqiptarëve e serbëve në Kosovë dhe qasjes së pushtetit qendror ndaj serbëve, kryeministri Kurti tha se komuniteti serb gëzon të drejta dhe liri të garantuara dhe se është i hapur të diskutojë për të gjitha problemet e komunitetit serb në Kosovë.

“… por pengesë kryesore në bashkëpunim paraqesin instrumentalizimi dhe tendencat manipuluese nga politika në Beograd”, u shpreh Kurti.

Kurti foli, gjithashtu, për të arriturat gjatë vitit të parë të qeverisjes së tij, ku ndër tjera përmendi ngritjen për 17 vende të pozitës së Kosovës në indeksin e Transparency International për vitin 2021, si dhe ngritjen për 17 vende në indeksin e World Press Freedom për liri të shprehjes dhe të mediave.

“Në Kosovë është dëshmuar se qeverisja demokratike dhe zhvillimi ekonomik shkojnë krahas njëra-tjetrës, gjë që i demanton idetë se ekonomia mund të zhvillohet më shumë dhe më shpejt me qasje autoritare nga pushteti”, tha Kurti.

Takimi u zhvillua në kuadër të programit të Grupit për Ballkanin për “Zgjidhjen e çështjeve bilaterale dhe avancimin e bashkëpunimit rajonal në Ballkanin Perëndimor”, i cili parasheh mbajtjen e konferencave dhe aktiviteteve që lidhen me shkëmbimin e vizitave reciproke të shoqërisë civile dhe aktivistëve me peshë në tërë rajonin.

Në takim ishte i pranishëm edhe ambasadori i Norvegjisë në Kosovë, Erik Grondahl.

Sot në Prishtinë mbahet mbledhja e përbashkët e dy qeverive. Në prani të kryeministrave Albin Kurti të Kosovës,  Edi Rama të Shqipërisë, si dhe kabinetit qeveritar të të dy vendeve respektive, sot në Prishtinë mbahet mbledhja e përbashkët e dy qeverive, njofton RTK.

Në këtë mbledhje e cila është e teta me radhë, pritet të nënshkruhen një varg marrëveshjesh dypalëshe dhe protokolle të ndryshme bashkëpunimi.

Kjo mbledhje e përbashkët pritet të shrbejë edhe si skanim i marrëveshjeve paraprake për të parë se cilat nga ato që janë nënshkruar vitin e kaluar janë realizuar e cilat ende jo.

Kjo pasi në nëntor 2021 në Elbasan ishte mbledhja e përbashkët e dy qeverive.

Para kësaj mbledhje, një ditë më parë në Kosovë për vizitë zyrtare erdhi kryeministri Rama i cili zhvilloi disa vizita në biznese të ndryshme në vend si dhe vizitoi familjen e ish presidentit Hashim Thaçi në Burojë të Skenderajt.

Aktivisti i PSD Bardh Ahmeti komentoi në edicionin e pasdites me Armela Ferkon në Syri Tv mbledhjen që do të mbahet mes qeverisë së Kosovës dhe Shqipërisë ditën e nesërme në Prishtinë. Ahmeti deklaroi se mbledhja e nesërme do jetë si ato të kaluarat, mbledhje formale që mbahen prej vitesh.

Ai theksoi se politika në Kosovë e quan Ramën tradhtar dhe zëdhënës të qeverisë së Serbisë. Sakaq, ai theksoi se marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Kosovës janë në pikën më të dobët që kanë qenë ndonjëherë.

“Gjendemi në një pikë ku raportet mes dy vendeve janë në pikën më të dobët. Mund të flas më shumë për klimën në Kosovë, ka reagime të eksponentëve kryesorë të qeverisë në Kosovë që reagojnë ndaj Ramës.

Zv.kryeministri bëri një shkrim ku e cilësoi Ramën tradhtar. Ndërsa një tjetër e quan Ramën zëdhënës të qeverisë serbe. Ka një thyerje të madhe.”-tha Ahmeti.

Sa i përket marrëveshjeve që përflitet se do nënshkruhen mes palëve, aktivisti Ahmeti tha se nuk ka asnjë angazhim që këto marrëveshje të konkretizohen dhe finalizohen.

“Klima është e tensionuar, sulme vazhdimisht ndaj njëri-tjetrit. Rama nga takimet me ‘Open Balkan’. Rama-Kurti janë njohur si miq të mirë, ka pasur takime të shpeshta më herët.

Thyerja e madhe ndodhi në dy momente. Kur Rama emëroi ministër Gent Cakën dhe Besa Shahinin, dhe momenti tjetër kur Kurti me partinë e tij kandidon në Shqipëri.”-deklaroi Ahmeti.

Kryeministrja e Serbisë, Anna Bërnabiç, e cila është shfaqur disa herë duke u përqafuar ngrohtë me Edi Ramën, këtë fundjavë foli me gjuhën e tij. Ajo mohoi që në Kosovë të ketë pasur ndonjë gjenocid serb, por foli vetëm për disa rrëmuja dhe trazira.

Duke folur në Samitin e Prespës, kryeministrja serbe tha se nuk ka asnjë dënim apo rast që lidhet me të ashtuquajturin gjenocid në Kosovë.

Por avokatja e njohur kosovare, Kosovare Kelmendi ka reaguar ashpër ndaj saj. Duke kujtuar nënën e saj, ish-ministren e Drejtësisë, Nekibe Kelmendi, në 11-vjetorin e ndarjes nga jeta, avokatja thotë se prindërit e saj kanë dorëzuar në Tribunalin e Hagës me qindra dosje të krimeve të Serbisë mbi shqiptarët.

REAGIMI I PLOTE

“19 qershori e 25 marsi janë data të rënda për mua, sepse në këto data unë i humba më të dashurit e mi. Më 25 mars 1999, forcat policore të Serbisë m’i ekzekutuan babanë dhe vëllezërit me urdhër të Millosheviçit, kurse mamin ma lanë të gjallë, siç thoshte edhe vetë ajo, që ta mbysnin ngadalë nga dhimbja e vuajtja për ta.

Për aq sa jetoi pas vrasjes se tyre, ajo u kthye në simbol të qëndresës duke e kthyer dhimbjen personale në përkushtim dhe angazhim në ndërtimin e institucioneve shtetërore, sidomos atyre të drejtësisë dhe të sundimit te ligjit.

U nda nga ne përgjithmonë më 19 qershor 2011 dhe me vete mori dëshirën e parealizuar për vendosjen e drejtësisë për babanë dhe vëllezërit, si edhe për mijëra shqiptarë të vrarë nga regjimi i Serbisë.

Teksa tani dëgjoj udhëheqësit e Serbisë duke i mohuar krimet e veta në Kosovë, me duhet t’ua rikujtoj që prindërit e mi, si avokatë dhe mbrojtës të të drejtave të njeriut ishin ata që dorëzuan në Tribunalin e Hagës qindra dosje të krimeve të Serbisë mbi shqiptarët dhe se babai im e ka paditur Serbinë dy herë për gjenocid, me fakte dhe dëshmi te pakontestueshme.

Kjo ishte edhe arsyeja se pse e ekzekutuan. Pa kërkim faljeje dhe pa vendosjen e drejtësisë për mijëra shqiptarë të vrarë, dhe pa ofrimin e informatave për të zhdukurit me dhunë, Serbia të mos presë kurrë që do të mund të ketë raporte normale me Kosovën.

E marr guximin ta them ketë në emër të të gjithë familjarëve të viktimave, sepse askush më shumë se ne nuk i ndien pasojat e politikave të saj gjenocidale mbi shqiptarët. Serbia m’i vrau prindërit e vëllezërit, por krenarinë për jetën dhe veprën e tyre nuk mund të ma marrë askush”.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka propozuar që të anulojë pjesëmarrjen e tij në Forumin e Prespës për Dialog, që zhvillon punimet në Ohër të Maqedonisë së Veriut, ashtu që të takohet të premten me përfaqësuesit e veteranëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).

Ai e ka bërë këtë deklaratë në seancën e Kuvendit, teksa jashtë ndërtesës kanë qenë duke protestuar veteranët, si shenjë pakënaqësie ndaj miratimit në parim të Projektligjit për pagën minimale në Kuvend, më 14 qershor.

Projektligji nuk e parasheh lidhjen e pagës minimale me pensionin e veteranëve, siç ka qenë në të kaluarën.

Kurti ka thënë se Qeveria ndan rreth 120 milionë euro për kategoritë e dala nga lufta, dhe se kjo shifër është më e madhe sesa ajo që ndahet për sigurinë e vendit.

“Unë nuk besoj që ne dallojmë sa i përket respektit dhe mirënjohjes për veteranët e luftës së UÇK-së, ne mund të dallojmë në bindjen tonë për numrin e tyre. Ky është një debat që zhvillohet në shoqërinë tonë, që natyrisht zhvillohet edhe në Kuvend”.

Ai ka thënë se është i gatshëm të bashkëpunojë edhe me kategoritë e dala nga lufta “për të arritur te numri i vërtetë i veteranëve”.

“Konsiderojmë që pjesëmarrës në luftën çlirimtare kanë qenë më shumë se 60 mijë, por numri i veteranëve të UÇK-së është i fryrë, dhe ky është gabim edhe për historinë që do t’iu mësohet fëmijët në brezat e ardhshëm, sepse është diçka e pavërtetë”.

Si nisi protesta?

Protesta ka nisur në orët e mëngjesit në afërsi të Kuvendit të Kosovës.

Pas minuta më vonë, protestuesit kanë hyrë në oborrin e Kuvendit, pas shtyrjeve me forcat e Policisë së Kosovës, derisa në hyrje të këtij institucioni kanë qenë të pozicionuara njësitet speciale.

“Këta deputetë që shkelin ligje, që shkelin Kushtetutë, nuk e kanë vendin këtu”, ka thënë ushtruesi i detyrës së kryetarit të Organizatës së Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (OVL të UÇK-së), Faton Klinaku, para ndërtesës së​ Kuvendit, duke bërë thirrje për tërheqje të Projektligjit.

“Për shkak të këtij turpi të deputetëve, që nuk dëgjuan thirrjet tona, që të mos e miratojnë turpin e Qeverisë, u detyruam të thërrasim protestë”.

Klinaku është zotuar për dërgim të projektligjit – nëse hyn në fuqi – edhe në instanca më të larta.

“Ne jemi gati që nëse ligji hyn në fuqi, ju garantoj se ne do ta dërgojmë në Gjykatën Kushtetuese, dhe 100 për qind jemi të sigurt që Gjykata Kushtetuese do ta konstatojë​ se këta shkelin ligje”.​

Ai ka paralajmëruar edhe protesta tjera.

“Lirisht mund t’ju them se secilën herë që këta (deputetët) do të kenë seanca, ne do të jemi këtu”.

Protestuesit janë dëgjuar duke bërë thirrje, “Duam të drejtat tona” dhe “Duam një përgjigje”.

Seanca e Kuvendit ndërpritet përkohësisht

Ndonëse në seancë janë planifikuar për diskutim pika tjera – mes tjerash edhe pika për tërheqjen e mjeteve nga Fondi Pensional – deputetët e opozitës kanë nisur takimin duke diskutuar për veteranët.

Rashit Qalaj, deputet nga Partia Demokratike të Kosovës ka thënë se nuk duhet të ketë mbledhje normale të Kuvendit derisa të zgjidhet çështja e përfitimeve të veteranëve.

“Sot do duhej të ndiheshim të gjithë të turpëruar, por sidomos ata që ishin kundër përfshirjes së veteranëve në marrjen e benefiteve në lartësinë e pagës minimale. A thua i paskemi harruar të gjithë ata që i lanë gjymtyrët që ne sot të jemi këtu?” ka pyetur Qalaj.

Arben Gashi nga Lidhja Demokratike e Kosovës, ka thënë se Qeveria ka dështuar të ketë dialog frytdhënës me veteranët.

“Një pjesë vitale e rëndësishme dhe kontributdhënëse për lirinë e vendit, është në protestë jashtë Kuvendit sot, dhe kjo për gabime të Qeverisë. Është e padinjitetshme që veteranët e luftës të trajtohen në këtë mënyrë”.

Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës ka kërkuar ndërprerjen e seancës dhe nisjen e dialogut me veteranët.

Ndërkohë, deputetët e opozitës kanë bllokuar foltoren e Kuvendit, duke pamundësuar vazhdimin e seancës.

Kryetari i Kuvendit, Glauk Konjufca, ka kërkuar më pas takim me shefat e grupeve parlamentare të partive në Kuvend, meqë është pamundësuar vazhdimi i seancës.

Shefi i Grupit Parlamentar të PDK-së, Abelard Tahiri, u ka thënë protestuesve se partia prej nga vjen ai, nuk do të lejojë vazhdimin e seancës pa arritur zgjidhje për veteranët, dhe ka kërkuar që të përcaktohet pensioni i tyre në linjë me pagën minimale.

Ai ka kërkuar që Qeveria, Komisioni për Buxhet dhe Financa dhe veteranët të mbajnë një takim të përbashkët për të diskutuar këtë çështje.

Pse këto pakënaqësi?

Projektligji i miratuar parasheh rritjen e pagës minimale në 264 euro bruto, apo 250 euro neto, nga 130-170 sa është aktualisht.

Në rast se miratohet edhe në leximin e dytë ashtu siç është, veteranët do të vazhdojnë të marrin pension në vlerë 170 euro.

Veteranët kanë kërkuar që ky Projektligj të mos miratohet edhe në një protestë që kanë zhvilluar para Kuvendit më 6 qershor.

Projektligji i miratuar në parim është kundërshtuar edhe nga partitë opozitare në Kosovë, duke u konsideruar si diskriminues ndaj veteranëve.

Deri më 2017, pensioni i veteranëve nuk ka mundur të jetë më pak se paga minimale në Kosovë, përkatësisht 170 euro. Kjo, njëherësh, vazhdon të jetë shuma që marrin ata.

Nga Qeveria e Kosovës kanë thënë që nuk janë kundër rritjes se pensionit të veteranëve, por fillimisht duhet të konfirmohet lista e tyre.

Nga Instituti i Kosovës për Drejtësi dhe nga Organizata për Demokraci, Anti-korrupsion dhe Dinjitet, “Çohu” kanë vlerësuar se pa përfunduar procesi gjyqësor lidhur në rastin “Veteranët”, pastrimi i listës së veteranëve nuk mund të bëhet.

Gjykata e Apelit, më 26 prill të vitit 2022, ka kthyer në rigjykim rastin e njohur si “Veteranët”.

Në akuzën e ngritur nga Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës, e cila ishte konfirmuar nga Gjykata Themelore në Prishtinë, më 19 qershor të vitit 2019, u ngrit dyshimi se për 19.500 persona është dhënë statusi i veteranit në mënyrë të paligjshme.

Xhevdet Qeriqi nga Organizata e Veteranëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ka thënë për Radion Evropa e Lirë ditë më parë se për “listat e fryra” kjo organizatë ka diskutuar me kryeministrin e Kosovës, Albin Kurtin në dy takime, në qershor të vitit të kaluar dhe në maj të këtij viti.

“Në dy takimet është diskutuar (kjo temë) dhe që duhet ndërmarrë hapa në këtë drejtim. Por, në fakt nuk po veprojnë në këtë drejtim, kompetencë e tij ekskluzive është që të ndërmarrë vendime për pastrimin e këtyre listave. Ne i kemi shprehur gatishmërinë për bashkëpunim për gjithçka, por përveç deklaratave nuk ka ndonjë hap konkret që po pritet të ndërmarrë kryeministri dhe Qeveria në këtë drejtim”, ka deklaruar Qeriqi.

Kur më 2017 është shfuqizuar neni i Ligjit për veteranët e luftës, i cili parashihte që pensioni i veteranit mos të jetë më i ulët se paga minimale, i njëjti është plotësuar me nenin që parashihte kategorizimin e veteranëve – varësisht nga vitet e angazhuara në UÇK – gjë që deri më tani nuk ka ndodhur.

Aktualisht, sipas të dhënave zyrtare nga Qeveria e Kosovës, statusin e Veteranit Luftëtar e kanë 53,188 persona, kurse, sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, 37,006 janë përfitues nga skema për veteranët e luftës.

Veteranëve u bashkohen organizatorët e protestës për mjetet e Trustit

Në mesditë, në organizimin e veteranëve janë bashkëngjitur edhe protestuesit që kanë kërkuar tërheqjen e mjeteve nga Fondi i Kursimeve Pensionale.

Këtë kërkesë, për tërheqjen e deri në 30 për qind të mjeteve, e ka bërë fillimisht subjekti opozitar, Partia Demokratike e Kosovës.

Fondi Monetar Ndërkombëtar është shprehur kundër një tërheqje tjetër të mjeteve të Trustit.

Një tërheqje e ngjashme deri në 10 për qind është bërë në vitin 2020, pas përkeqësimit të gjendjes financiare të familjeve, për shkak të pandemisë së shkaktuar nga koronavirusi.

Veteranët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, kanë hyrë të enjten në oborrin e Kuvendit të Kosovës, teksa protestojnë si shenjë pakënaqësie ndaj miratimit në parim të Projektligjit për pagën minimale në Kuvend, më 14 qershor.

Ata kanë arritur të hyjnë në oborrin e Kuvendit pas shtyrjeve me forcat e Policisë së Kosovës, derisa në hyrje të këtij institucioni janë pozicionuar njësitet speciale.

“Këta deputetë që shkelin ligje, që shkelin Kushtetutë, nuk e kanë vendin këtu”, ka thënë ushtruesi i detyrës së kryetarit të Organizatës së Veteranëve të Luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (OVL të UÇK-së), Faton Klinaku, para ndërtesës së​ Kuvendit, duke bërë thirrje për tërheqje të Projektligjit.

“Për shkak të këtij turpi të deputetëve, që nuk dëgjuan thirrjet tona, që të mos e miratojnë turpin e Qeverisë, u detyruam të thërrasim protestë”.

Ai ka paralajmëruar edhe protesta tjera.

“Lirisht mund t’ju them se secilën herë që këta (deputetët) do të kenë seanca, ne do të jemi këtu”.

Kuvendi i Kosovës pritet të mbajë seancën e radhës, duke nisur nga ora 10:00.

Protestuesit janë dëgjuar duke bërë thirrje, “Duam të drejtat tona” dhe “Duam një përgjigje”.

Pse këto pakënaqësi?

Projektligji i miratuar parasheh rritjen e pagës minimale në 264 euro bruto, apo 250 euro neto, nga 130-170 sa është aktualisht.

Projektligji, megjithatë, nuk e parasheh lidhjen e pagës minimale me pensionin e veteranëve, siç ka qenë në të kaluarën. Në rast se miratohet edhe në leximin e dytë ashtu siç është, veteranët do të vazhdojnë të marrin pension në vlerë 170 euro.

Veteranët kanë kërkuar që ky Projektligj të mos miratohet edhe në një protestë që kanë zhvilluar para Kuvendit më 6 qershor.

Projektligji i miratuar në parim është kundërshtuar edhe nga partitë opozitare në Kosovë, duke u konsideruar si diskriminues ndaj veteranëve.

Deri më 2017, pensioni i veteranëve nuk ka mundur të jetë më pak se paga minimale në Kosovë, përkatësisht 170 euro. Kjo, njëherësh, vazhdon të jetë shuma që marrin ata.

Nga Qeveria e Kosovës kanë thënë që nuk janë kundër rritjes se pensionit të veteranëve, por fillimisht duhet të konfirmohet lista e tyre.

Nga Instituti i Kosovës për Drejtësi dhe nga Organizata për Demokraci, Anti-korrupsion dhe Dinjitet, “Çohu” kanë vlerësuar se pa përfunduar procesi gjyqësor lidhur në rastin “Veteranët”, pastrimi i listës së veteranëve nuk mund të bëhet.

Gjykata e Apelit, më 26 prill të vitit 2022, ka kthyer në rigjykim rastin e njohur si “Veteranët”.

Në akuzën e ngritur nga Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës, e cila ishte konfirmuar nga Gjykata Themelore në Prishtinë, më 19 qershor të vitit 2019, u ngrit dyshimi se për 19.500 persona është dhënë statusi i veteranit në mënyrë të paligjshme.

Xhevdet Qeriqi nga Organizata e Veteranëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ka thënë për Radion Evropa e Lirë ditë më parë se për “listat e fryra” kjo organizatë ka diskutuar me kryeministrin e Kosovës, Albin Kurtin në dy takime, në qershor të vitit të kaluar dhe në maj të këtij viti.

“Në dy takimet është diskutuar (kjo temë) dhe që duhet ndërmarrë hapa në këtë drejtim. Por, në fakt nuk po veprojnë në këtë drejtim, kompetencë e tij ekskluzive është që të ndërmarrë vendime për pastrimin e këtyre listave. Ne i kemi shprehur gatishmërinë për bashkëpunim për gjithçka, por përveç deklaratave nuk ka ndonjë hap konkret që po pritet të ndërmarrë kryeministri dhe Qeveria në këtë drejtim”, ka deklaruar Qeriqi.

Kur më 2017 është shfuqizuar neni i Ligjit për veteranët e luftës, i cili parashihte që pensioni i veteranit mos të jetë më i ulët se paga minimale, i njëjti është plotësuar me nenin që parashihte kategorizimin e veteranëve – varësisht nga vitet e angazhuara në UÇK – gjë që deri më tani nuk ka ndodhur.

Aktualisht, sipas të dhënave zyrtare nga Qeveria e Kosovës, statusin e Veteranit Luftëtar e kanë 53,188 persona, kurse, sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, 37,006 janë përfitues nga skema për veteranët e luftës.

Veteranët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, kanë nisur të enjten protestë në Prishtinë, si shenjë pakënaqësie ndaj miratimit në parim të Projektligjit për pagën minimale në Kuvendin e Kosovës më 14 qershor.

Projektligji i miratuar parasheh rritjen e pagës minimale në 264 euro bruto, apo 250 euro neto, nga 130-170 sa është aktualisht.

Projektligji, megjithatë, nuk e parasheh lidhjen e pagës minimale me pensionin e veteranëve, siç ka qenë në të kaluarën. Në rast se miratohet edhe në leximin e dytë ashtu siç është, veteranët do të vazhdojnë të marrin pension në vlerë 170 euro.

Veteranët kanë kërkuar që ky Projektligj të mos miratohet edhe në një protestë që kanë zhvilluar para Kuvendit më 6 qershor.

Projektligji i miratuar në parim është kundërshtuar edhe nga partitë opozitare në Kosovë, duke u konsideruar si diskriminues ndaj veteranëve.

Deri më 2017, pensioni i veteranëve nuk ka mundur të jetë më pak se paga minimale në Kosovë, përkatësisht 170 euro. Kjo, njëherësh, vazhdon të jetë shuma që marrin ata.

Nga Qeveria e Kosovës kanë thënë që nuk janë kundër rritjes se pensionit të veteranëve, por fillimisht duhet të konfirmohet lista e tyre.

Nga Instituti i Kosovës për Drejtësi dhe nga Organizata për Demokraci, Anti-korrupsion dhe Dinjitet, “Çohu” kanë vlerësuar se pa përfunduar procesi gjyqësor lidhur në rastin “Veteranët”, pastrimi i listës së veteranëve nuk mund të bëhet.

Gjykata e Apelit, më 26 prill të vitit 2022, ka kthyer në rigjykim rastin e njohur si “Veteranët”.

Në akuzën e ngritur nga Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës, e cila ishte konfirmuar nga Gjykata Themelore në Prishtinë, më 19 qershor të vitit 2019, u ngrit dyshimi se për 19.500 persona është dhënë statusi i veteranit në mënyrë të paligjshme.

Xhevdet Qeriqi nga Organizata e Veteranëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ka thënë për Radion Evropa e Lirë ditë më parë se për “listat e fryra” kjo organizatë ka diskutuar me kryeministrin e Kosovës, Albin Kurtin në dy takime, në qershor të vitit të kaluar dhe në maj të këtij viti.

“Në dy takimet është diskutuar (kjo temë) dhe që duhet ndërmarrë hapa në këtë drejtim. Por, në fakt nuk po veprojnë në këtë drejtim, kompetencë e tij ekskluzive është që të ndërmarrë vendime për pastrimin e këtyre listave. Ne i kemi shprehur gatishmërinë për bashkëpunim për gjithçka, por përveç deklaratave nuk ka ndonjë hap konkret që po pritet të ndërmarrë kryeministri dhe Qeveria në këtë drejtim”, ka deklaruar Qeriqi.

Kur më 2017 është shfuqizuar neni i Ligjit për veteranët e luftës, i cili parashihte që pensioni i veteranit mos të jetë më i ulët se paga minimale, i njëjti është plotësuar me nenin që parashihte kategorizimin e veteranëve – varësisht nga vitet e angazhuara në UÇK – gjë që deri më tani nuk ka ndodhur.

Aktualisht, sipas të dhënave zyrtare nga Qeveria e Kosovës, statusin e Veteranit Luftëtar e kanë 53,188 persona, kurse, sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, 37,006 janë përfitues nga skema për veteranët e luftës.

Jo të gjitha vdekjet që ndodhin në Kosovë, regjistrohen brenda afatit kohor në zyrat e regjistrimit të gjendjes civile nëpër komunat përkatëse, thonë përfaqësues të organizatave joqeveritare.

Me ligj, deklarimi i vdekjes duhet të bëhet nga një pjesëtar madhor i familjes, me një raport mjekësor, brenda 30 ditësh nga vdekja.

Por vonesat në deklarim kanë bërë që Ministria e Financave, Punës dhe Transfereve e Kosovës, vetëm vitin e kaluar, të paguajë afro gjysmë milioni euro për pensione të personave të vdekur.

Sipas raportit të Zyrës Kombëtare të Auditimit, të publikuar këtë muaj, kjo ministri ka paguar 3,314 pensione pas vdekjes së përfitueseve, në vlerë prej mbi 465 mijë eurosh.
Juristë dhe përfaqësues të organizatave joqeveritare thonë se, për t’i evituar vonesat në lajmërimin e vdekjeve, duhet digjitalizuar sistemin e regjistrimit midis institucioneve shëndetësore dhe zyrave komunale të regjistrimit civil.

Zyrtarë të Ministrisë së Shëndetësisë në Kosovë nuk i janë përgjigjur pyetjes së Radios Evropa e Lirë nëse kanë ndonjë sistem elektronik, ku regjistrojnë personat e vdekur në spital.

Nga Qendra Klinike Universitare e Kosovës, ndërkaq, thonë se nëse personi vdes në ndonjërin prej reparteve të këtij institucioni, QKUK-ja i plotëson disa formularë, që dorëzohen edhe në Agjencinë e Statistikave të Kosovës.

“Faqja e parë e formularit i bashkëngjitet historisë së pacientit, e cila mbetet në klinikën përkatëse. Faqja e dytë është për ASK-në dhe faqja e tretë për komunën përkatëse. Këto dy faqe të formularit, pas një periudhe kohore, ASK-ja i merr nga QKUK-ja dhe njërën prej tyre e dërgon në komunë, tjetrën e mban për vete”.

“Ndërkohë, faqja e katërt, pasi të vdesë pacienti, bashkë me fletëvdekjen dhe fletëlëshimin [nga spitali] i takon familjarit”, sqarojnë nga QKUK-ja për REL-in, por pa dhënë detaje nëse kanë ndonjë sistem elektronik ku regjistrohen të vdekurit.

Radio Evropa e Lirë ka kontaktuar zyrtarë të Komunës së Drenasit, në pjesën qendrore të Kosovës, të cilët konfirmojnë se nuk ka ndonjë bazë të përbashkët të të dhënash midis institucioneve shëndetësore dhe zyrave komunale.

Lumnije Prenaj, udhëheqëse e Shërbimit të Gjendjes Civile në këtë komunë, thotë se Qendra Kryesore e Mjekësisë Familjare në Drenas nuk i përcjell në mënyrë elektronike rastet e vdekjes në Zyrën Komunale për Regjistrimin Civil.

Sipas saj, rastet e vdekjeve regjistrohen me kërkesën e familjarëve – fizikisht në komunë – dhe “në shumicën e rasteve me vonesë”.

Procesi i regjistrimit të vdekjeve në Kosovë

Me Ligjin për Gjendjen Civile, çdo vdekje që ndodh në territorin e Kosovës duhet të regjistrohet nga anëtarët e familjes nëpër komunat përkatëse brenda 30 ditësh, ndërsa për ato që ndodhin jashtë territorit, afati për regjistrim është 60 ditë.

Të gjitha vdekjet që ndodhin në institucionet shëndetësore, por edhe në shtëpi, duhet të konfirmohen nga mjeku kompetent, i cili lëshon certifikatën e vdekjes.

Më pas, kërkesën për regjistrimin e të vdekurit, familjarët duhet ta paraqesin fizikisht në zyrat komunale, bashkë me certifikatën e lëshuar nga institucioni shëndetësor, e cila konfirmon vdekjen e personit.

Nëse nuk ka ndonjë certifikatë të tillë, atëherë regjistrimi i vdekjes bëhet me dy dëshmitarë para gjykatës, të cilët kanë qenë të pranishëm në momentin e vdekjes së personit apo gjatë varrimit të tij.

Nëse vdekja nuk lajmërohet brenda afatit të caktuar, familjarët mund të gjobiten nga 50 deri në 100 euro.

Digjitalizimi përmirëson procesin

Mentor Seferi, nga organizata joqeveritare Programi për të Drejtat Civile në Kosovë, thotë se procesi i regjistrimit të vdekjes nuk mund të mbetet në vullnetin e familjarëve, por se nevojitet digjitalizimi i sistemit të regjistrimit.

“Komunikimi elektronik mes institucioneve shëndetësore është i domosdoshëm për këtë proces”, thekson ai.

Juristi Hasim Krasniqi, i cili më herët ka punuar në Agjencinë për Regjistrimin Civil, thotë se problem në këtë aspekt paraqesin vdekjet natyrale, që ndodhin në shtëpi.

“Në shumicën e rasteve, vdekjet natyrale që ndodhin në shtëpi, nuk konfirmohen as nga mjeku. Këtu ka ngecje. Dhe, është një praktikë e qytetarëve që, pa iu nevojitur ndonjë dokument, nuk shkojnë të regjistrojnë personin e vdekur”, thotë Krasniqi.

Sipas tij, Agjencia për Regjistrimin Civil dhe komunat duhet të gjejnë “forma obliguese” që t’i regjistrojnë vdekjet me kohë, por nuk specifikon se cilat do të mund të ishin ato.

Me ligj, kur vdekja ndodh në shtëpi, personat që janë të pranishëm duhet ta thërrasin mjekun për ta konfirmuar atë. Të gjitha rastet e vdekjes duhet ta kenë konkluzionin se cili ka qenë shkaku i vdekjes së personit, të cilin e lëshon institucioni shëndetësor.

Pas regjistrimit në komunat përkatëse, me ato të dhëna shërbehet Agjencia për Regjistrimin Civil, e cila funksionin në kuadër të Ministrisë së Punëve të Brendshme.
Erdon Arifaj, zëvendës i drejtorit të Departamentit të Gjendjes Civile në këtë agjenci, shpjegon për REL-in se si funksionon ajo:

“Regjistrimi i vdekjeve bëhet nga zyrtari i gjendjes civile brenda në sistem. Është një sistem unik. Ato [të dhënat] grumbullohen në regjistrin qendror të shtetaseve – regjistër ky që administrohet nga ne. Pra, për të gjitha rastet, kur qytetari e deklaron vdekjen [e familjarit], ne i kemi informatat dhe ato i shpërndajmë tek institucionet përkatëse”.

Me këto të dhëna, çdo muaj, shërbehet edhe Ministria e Financave, Punës dhe Transfereve e Kosovës, e cila ekzekuton mjetet e pensioneve.

Vlera e pensionit në Kosovë sillet nga 100 euro – pensionet e pleqërisë – deri në 264 euro, varësisht kualifikimit arsimor.

Në bazë të ligjit, pensionistët duhet të paraqiten në Zyrën e Pensionistëve çdo gjashtë muaj për të dëshmuar se janë gjallë.

Ministria e Financave: Mbi 151 mijë euro janë kthyer në buxhet

Skënder Asllani, zëvendësdrejtor në Departamentin e Pensioneve në Ministrinë e Financave, thotë se ky institucion funksionon në bazë të të dhënave nga Agjencia për Regjistrimin Civil.

“Ne kemi raste që pala të vdesë pas datës 15 [të muajit], por ne jemi të obliguar që t’ia bartim mjetet sa është në jetë [në fillim të muajit] dhe kjo tingëllon se ministria po gabon. Ne, çdo muaj, i marrim të dhënat nga Agjencia për Regjistrimin Civil”, thotë Asllani.

Në raportin e Zyrës Kombëtare të Auditimit thuhet se “mbetja e personave të vdekur në listat e pagesave, shkakton pagesa të parregullta dhe dëmton buxhetin e ministrisë”.

Kjo zyrë i ka rekomanduar Ministrisë së Financave që ta analizojë në hollësi çështjen e pagesave dhe t’i shqyrtojë mundësitë për kthimin e tyre, në rast se u dërgohen përfituesve të vdekur.

“Kthimi i mjeteve bëhet në mënyrë vullnetare nga familjarët e pensionistit të vdekur, e që kanë marrë pension pas vdekjes së pensionistit. Por, në rastet kur këto mjete nuk kthehen në mënyrë vullnetare, iniciohen procedura gjyqësore”, thonë për REL-in nga zyra për informim e Ministrisë së Financave.

Sipas saj, nga pagesat “e gabuara” për njerëz të vdekur vitin e kaluar, deri më tash janë kthyer mbi 151 mijë euro në buxhet.

Ministria e Financave thotë se gabimet kanë ndodhur për shkak se, që nga shpërthimi i pandemisë COVID-19 në mars të vitit 2020, Qeveria e Kosovës, me një vendim të saj, i ka liruar të gjitha kategoritë e pensionistëve që të paraqiten çdo gjashtë muaj në zyrat e pensionistëve.

Përveç pagesave për persona të vdekur, Ministria e Financave ka paguar gabimisht edhe mbi 405 mijë euro të tjera për ndihma sociale, pensione të veteranëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe pensione të punëtorëve të kombinatit metalurgjik “Trepça”, ka gjetur Zyra Kombëtare e Auditimit.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, e quajti lajm të mirë vizitën që pritet të zhvillojë të premten në Prishtinë, kancelari gjerman Olaf Scholtz, duke theksuar se kancelari do të vijë me “një lloj rifreskimi të Procesit të Berlinit”.

Ai i bëri këto komente në prag të vizitës së kancelarit Scholtz, duke theksuar sërish mospajtimin me nismën Ballkani i Hapur, takimi radhës të së cilës u mbajt të mërkurën në Ohër të Maqedonisë së Veriut.

Kryeministri Kurti tha se gatishmëria dhe interesimi i Kosovës për bashkëpunim rajonal shprehet me mbështetjen për procesin e Berlinit dhe angazhimin për tregun e përbashkët rajonal.

“Me këtë bashkëpunim ne duam të kemi barazi të palëve, të cilën e gjejmë pikërisht në Procesin e Berlinit. Ne nuk duam zëvendësim të Bashkimit Evropian me, si do që të quhet ai, qoftë kjo edhe Ballkan i hapur. Nuk besojmë në vetëmjaftueshmërinë e Ballkanit i cili nuk përbëhet vetëm nga 6 shtete në përgjithësi ndërkaq Ballkani Perëndimor ende i pa integruar në BE përbëhet nga 6 shtete, me ç’rast këto nuk mund të trajtohen bashkë sepse kemi shtete të cilat nuk e kanë dënuar dhe as nuk kanë vënë sanksione ndaj invazionit dhe agresionit ushtarak rus në Ukrainë. Pra do të mund të themi se ka shtete në Ballkanin Perëndimor të cilët janë në anën e luftës çlirimtare të popullit të Ukrainës dhe kemi shtete si puna e fqinjit tonë verior i cili është në anën e Federatës Ruse dhe të presidentit despotik të saj”.

Kryeministri Kurti tha se për të pasur Ballkan të Hapur është Serbia ajo që duhet të hapet ndaj Kosovës dhe të mbyllet për Federatën Ruse dhe autokracitë tjera.

“E mbështesim edhe qëndrimin amerikan se nuk mund të ketë Ballkan të Hapur të themeluar si iniciativë përderisa nuk janë të gjashtë shtetet, andaj çdo herë që mbahen mbledhje të tilla, është mirë ta shikojnë se a janë të gjashtë shtetet, të mos e mundojnë as vetën e tyre sepse kur nuk janë të gjashtë shtetet, nuk ka Ballkan të Hapur, këtë e thanë shumë qartë zyrtarët amerikanë edhe dje”, tha zoti Kurti.

Të mërkurën, Gabriel Escobar, i dërguari amerikan për Ballkanin Perëndimor, tha se Shtetet e Bashkuara e mbështesin nismën “Ballkani i Hapur”, si një prej nismave për integrim ekonomik.

“Ne besojmë se që këto nisma të jenë të suksesshme duhet që të jenë të hapura për të gjitha vendet. Të gjitha nismat për integrimet ekonomike duhet të përfshijnë të gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor në një nivel të barabartë”, tha zoti Escobar.

Kosova ka refuzuar t’i bashkohet nismës që fillimisht u njoh si “Mini-Shengeni Ballkanik”, në radhë të parë për shkak të qasjes së Serbisë e cila nuk e njeh pavarësinë e saj.

Të dyja vendet janë përfshirë që nga viti 2011 në një proces bisedimesh për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet tyre.