Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, i cili aktualisht po mbahet në Prishtinë, ka tërhequr dhjetëra studentë nga vende të ndryshme të botës, për të ardhur në këtë seminar për të mësuar gjuhën shqipe, por edhe kulturën e shqiptarëve.

Në mesin e tyre ka edhe studente nga Serbia, të cilat tashmë janë duke studiuar gjuhën shqipe në Katedrën e albanologjisë në Beograd.

Ato thonë se tashmë Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, për çdo vit është bërë vendtakimi i albanologëve nga e gjithë bota, si dhe ka krijuar mundësi krejtësisht më të mëdha për të komunikuar në gjuhën shqipe se sa në vendin ku janë duke i bërë studimet, në Beograd.

Danica Avramoviq nga Jagodina, është studente në Universitetin e Beogradit, në Katedrën e Albanologjisë.

Sivjet, është hera e tretë që ajo ka ardhur t’i ndjekë kurset e gjuhës shqipe në seminar dhe tashmë është në nivelin e tretë të këtyre kurseve, që vlerësohet si nivel për ata që tashmë e njohin mirë shqipen.

Duke folur për Radion Evropa e lirë, Avramoviq thotë se ajo çfarë i pëlqen në seminar, është mundësia që ta njohë dialektin gegë të gjuhës shqipe dhe të folmen e përditshme në Kosovë.

“Ne në katedër (në Universitetin e Beogradit) mësojmë gjuhën standarde, gjuhën letrare dhe kur vijmë për herë të parë këtu e kemi problem të adaptohemi me të folurën e Kosovës, me gegërishten. Por, është mirë. Mund të kuptohemi tani me njerëz në rrugë dhe mendoj që është një përparim shumë i madh. Mendoj që kjo është falë seminarit, sepse çdo vit vij këtu dhe praktikoj apo ushtroj gjuhën”, thotë Avramoviq.

Përshtypje të ngjashme për Seminarin Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare ka edhe Anja Zhivkoviq nga Leskovci, e cila po ashtu është studente në Katedrën e Albanologjisë në Beograd.

Ajo është në seminar për herë të dytë, në nivelin e tretë të kursit të gjuhës shqipe. Siç thotë ajo për Radion Evropa e Lirë, mësimet për dallimet e dialekteve të gjuhës shqipe, e kanë pasuruar dijen e saj për shqipen.

Në këtë drejtim, sipas saj, e kanë ndihmuar mjaft shume profesorët e Fakultetit Filologjik të Universitetit të Prishtinës, të cilët janë pjesë e seminarit.

“Po, na kanë ndihmuar shumë, sepse, për shembull, kemi bërë një shëtitje me profesorin, në qytet. Ishim edhe në treg. Ai na ka treguar për gjuhën e rrugës. Ne mësojmë vetëm nga librat dhe është pak e vështirë sepse nuk jemi në kontakt me gjuhën çdo ditë. Këtu është mirë, sepse edhe në rrugë por edhe në fakultet flasim shqip, çdo ditë, atje (në Beograd) nuk kemi mundësi”, bën të ditur Zhivkoviq.

Të dy këto studente serbe nga Beogradi, thonë se para se të fillojnë të studiojnë gjuhën shqipe, janë ballafaquar me paragjykimet që ka pasur rrethi për studimet e tilla.

Avramoviq thotë se ka pasur mjaft raste kur njerëz që e rrethojnë, kanë shprehur çudinë pse ajo studion shqipen.

“Është thjeshtë një si çudi. Njerëzit habiten që një serb dëshiron të mësojë gjuhën shqipe. Por, jo pse është ndonjë gjë e keqe, por sepse është gjë e pazakonshme”, thotë Avramoviq.

Por, çfarë do t’u thotë lidhur me vizitën në Prishtinë, njerëzve në rrethin e saj Anja Zhivkoviq, kur të kthehet në Beograd?

“Sinqerisht, ata nuk janë shumë të interesuar, sepse ka ende shumë paragjykime. Por, ndoshta janë mësuar me këtë gjë sepse unë ju flas për çdo ditë për atë që studioj dhe jam shumë e interesuar. Për shembull, kur u them se është njësoj situata këtu dhe në Beograd, se njerëzit janë shumë të ngjashëm, ata janë pak të habitur, në mënyrën ‘nuk e dinim’. Kjo është sepse kanë paragjykime”, shprehet Zhivkoviq.

Danica Avramoviq, shpreh mendimin se ekzistojnë paragjykimet te shumë njerëz edhe në Serbi, por edhe në Kosovë, për popujt e të dyja vendeve. Por, ajo thotë se kjo ndodhë nga mosdija e të dyja palëve.

“Mendoj që paragjykimet lindin nga mosdija. Por, meqë shqiptarët këtu kanë pasur kontakte me serbë, mendoj që nuk kanë aq shumë paragjykime si në Serbi. Në Serbi, njerëz që nuk kanë pasur kontakt, për shembull Serbia qendrore apo veriore, kanë pak paragjykime. Jam e sigurt që do të kalojnë, sepse duhet të kalojnë. Nuk mund të jetojmë të ndarë si njerëz. Jemi fqinjë dhe duhet të bashkëjetojmë ndonjë ditë”, thotë ajo.

Studentet nga Serbia, pjesëmarrëse në Seminarin Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, thonë se e vlerësojnë mikpritjen e njerëzve në Prishtinë dhe siç thonë ato, nuk kanë hasur në asnjë problem deri më sot.

Ato thonë se do të shkojnë nga Prishtina me përshtypje të mirë, për t’u kthyer sërish në seminarin e vitit të ardhshëm.

Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare është tubimi më i madh dhe më i rëndësishëm i shkencave albanologjike, të cilat janë shumë-dimensionale dhe multi-disiplinare.

Kjo është përmbledhja e vlerësimeve, të cilën studiuesit shqiptarë dhe të huaj të disiplinave të shkencave albanologjike, i kanë dhënë këtij seminari, edicioni i 34 i të cilit aktualisht është duke u mbajtur në Prishtinë.

Që nga themelimi, në vitin 1974, e deri më sot, ky seminar, ka tërhequr vëmendjen dhe ka tubuar nëpër vite qindra studiues shqiptarë dhe të huaj të fushave të albanologjisë dhe ai tashmë konsiderohet institucion më vete.

Profesor doktor Rrahman Paçarizi, drejtor i Seminarit të 34 Ndërkombëtar për Gjuhën Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, duke folur për Radion Evropa e Lirë, vlerëson se rëndësia e këtij seminari, që nga themelimi e deri më tash, është shumë dimensionale dhe mund të kundrohet nga disa aspekte.

Aspekti i parë, sipas tij, është përmbledhja apo përqendrimi i rezultateve më të rëndësishme nga fusha e albanologjisë për t’u prezantuar dhe për t’iu nënshtruar debatit shkencor nga një publik shkencor, gjatë ditëve të mbajtjes së seminarit.

Po ashtu, sipas tij, seminari ka edhe prioritete tjera të rëndësishme.

“Është promovimi i gjuhës, letërsisë dhe kulturës shqiptare në botë e posaçërisht, promovimi i shoqërisë së Kosovës, në një kohë, e tash edhe i shtetit të Kosovës, përmes pjesëmarrjes së qindra studentëve të huaj, në secilin nga edicionet”.

“Ata janë shndërruar jo vetëm në ambasadorë, në kuptimin figurativ, por vërtet, një pjesë e tyre janë pjesë e misioneve diplomatike të vendeve të tyre në Kosovë. Një pjesë e tyre janë themelues dhe udhëheqës të degëve të albanologjisë apo studimeve të gjuhës shqipe nëpër universitetet më të rëndësishme evropiane”, thotë Paçarizi.

Cili ka qenë rrugëtimi i këtij Seminari?

Seminari, u themelua në vitin 1974, me emrin “Qendra e gjuhës shqipe për të huaj”. Themelues të tij janë akademikët Idriz Ajeti dhe Rexhep Ismajli.

Dekani i Fakultetit Filologjik të Universitetit të Prishtinës, profesor doktor Sedat Kuçi, thotë se ky seminar, që nga themelimi, nuk e pati rrugën e lehtë deri në ditët e sotme.

Siç thekson ai, gjatë historikut të vet, seminari e ka përjetuar fatin e Kosovës dhe për këtë arsye, ai pati edhe ndërprerje në organizimin dhe zhvillimin e tij.

“Nga themelimi i tij e deri në vitin 1990, seminari u organizua plot 16 herë në Prishtinë, në fakultetin tonë. Ndërsa, në periudhën 1990 e deri në vitin 2000, atëherë kur shteti i Serbisë i mbylli dhunshëm institucionet e arsimit në Kosovë, seminari u organizua dy herë në Tiranë, në vitin 1995 dhe në vitin 1996”.

“Me çlirimin e Kosovës nga Serbia, u krijuan kushtet për kthimin e institucioneve arsimore në objektet e veta. Pra, edhe të vazhdimit të organizimit të seminarit në Prishtinë”, shpjegon Kuçi.

Rikthimi i Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhën Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare në vitin 2000, ishte dukur i zbehtë fillimisht. Kështu e kujton gjatë bisedës me Radion Evropa e Lirë edhe profesor doktor Bardh Rugova, i cili ishte pjesë e organizimit të edicioneve të këtij seminari pas luftës në Kosovë, si dhe në dy vitet e kaluara edhe drejtor i seminarit.

“Unë e mbaj mend, sidomos seminarin e viti 2001. Kanë qenë rreth 35 ose 36 seminaristë, në mesin e të cilëve kishte edhe disa nuse të shqiptarëve nga Gjermania, nga Zvicra, me interesime të kësaj natyre”.

“Ne, në atë kohë, sapo kishim dalë edhe vetë nga lufta. Shumëkush kishte edhe prioritete të tjera. Njerëzit nga viset e tjera të botës, albanologë, kishin dilema për sigurinë, për qetësinë, për shumëçka. Por, ishte shumë e rëndësishme që ta rifillonim seminarin, që ta kthenim traditën”, tregon Rugova.

Profesor Rugova shton se seminari gjatë më shumë se një dekade të fundit, ka arritur qëllimin, për të cilin edhe është themeluar: të bëhet shkollë ku mësohet shqipja, të krijojë albanologë, të krijojë kontakte dhe miqësi nëpër botë, si dhe të bëhet një forum shkencor, në të cilin albanologët nga e gjithë bota vijnë dhe i paraqesin rezultatet e tyre.

Në dhjetëvjetëshin e fundit, pothuajse në çdo edicion të seminarit, kanë marrë pjesë mbi 120 albanologë dhe studiues të fushave të ndryshme të interesuar për albanologjinë.

Si e shohin studiuesit e huaj Seminarin?

Robert Austin, studiues i njohur i çështjeve shqiptare nga Kanadaja, thotë për Radion Evropa e lirë se e ka vizituar seminarin për herë të parë, edhe pse në Prishtinë ka qenë edhe më parë.

“Isha me të vërtetë i impresionuar me organizimin dhe njerëzit atje. Me të vërtetë më ka bërë përshtypje, duke marrë pjesë në disa kurse të Gjuhës Shqipe dhe duke i parë njerëzit nga pjesë të ndryshme të botës, e veçanërisht nga Evropa, që kishin gjetur kohë për të ardhur dhe për t’u angazhuar në një përvojë të mësimit të gjuhës shqipe. Këta pjesëmarrës punojnë për ta kuptuar jo vetëm gjuhën, por edhe kulturën, shoqërinë dhe aspekte të tjera të jetës së shqiptarëve këtu”, tregon përvojën e tij Austin.

Ndërkaq, Maksim Makarcev nga Rusia, ndonëse është studiues në Institutin e sllavistikës në Akademinë e Shkencave të Rusisë, ai ka shfaqur interesim për ta mësuar edhe gjuhën shqipe. Ai thotë për Radion Evropa e Lirë se në Prishtinë ka gjetur njerëz mikpritës dhe një shkollë shumë të mirë për albanologjinë.

“Këtu përpiqem të përmirësoj mënyrën, në të cilën e flas gjuhën shqipe dhe bëjmë shumë ushtrime, lexojmë shumë tekste dhe na shpjegojnë jo vetëm gjuhën standarde, por edhe dialektin gegë. Kjo për mua është me shumë rëndësi, sepse unë e njoh vetëm gjuhën standarde dhe disa dialekte të Shqipërisë së jugut. Dialektet gege për mua janë diçka shumë e re”, thotë Makarcev.

Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, pas themelimit të tij ishte bërë një pikë frekuentuese për çdo vit për studiuesit arbëreshë të Italisë.

Zef Chiaramonte tashmë është një nga albanologët e shquar arbëresh të Italisë. Duke folur për Radion Evropa e Lirë, ai tregon se çfarë gjetën arbëreshët në këtë seminar.

“Shumica e këtyre që sot janë në Katedrën e Gjuhës Shqipe në Itali, kanë dalë nga ky seminar. Edhe unë shkruaj drejtpërdrejt shqip – nuk them si italishten – por e shkruaj mirë shqipen, për hir të këtij seminari”, thekson ai.

Chiaramonte thotë se ky seminar ka luajtur edhe një rol tjetër, përveç të mësuarit e shqipes.

“Ka luajtur edhe një rol politik jo indiferent, sepse edhe ne arbëreshët nuk e dinim që ishte Kosova. Kur na jepnin mësimin e gjeografisë, të gjithë ishin jugosllavë. Nuk e dinim, gjenerata ime, se kishte një krahinë kaq të madhe që e përdorte gjuhën tonë. Kështu që, ka qenë një zbulim për ne”.

“Seminari na e zbuloi situatën jo të volitshme të shqiptarëve në Jugosllavi. Kemi bërë edhe komitete dhe kemi bërë edhe protesta. Edhe sot, nuk jemi shumë të kënaqur se si është punë këtu, puna politike”, thotë Chiaramonte.

Por, a mund të thuhet se në edicionin e 34, Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare ka arritur pikën e pjekurisë si një institucion?

Drejtori aktual i këtij seminari, profesor Paçarizi, vlerëson se është vështirë që të thuhet kjo.

“Seminari, vështirë se mund të thuhet se ka arritur pjekurinë e duhur. Ka ndërtuar një traditë solide dhe është një institucion i qëndrueshëm, por për të vazhduar të mbetet i tillë, duhet investuar shumë. Duhet të zhvillohet në hap me trendët shkencor global, të cilët është shumë e vështirë të kapen në ditën e sotme, për shkak të përparimeve teknike dhe teknologjike dhe përparimeve të tjera”, vlerëson ai.

Megjithatë, sipas profesor Paçarizit, seminari e ka arritur qëndrueshmërinë e vet, por siç tha ai, u mbetet edhe institucioneve shtetërore të Kosovës që të sigurojnë infrastrukturën e domosdoshme që shkenca albanologjike të mund të funksionojë krahas shkencës globale dhe e ndërlidhur me të, në mënyrë që rezultatet shkencore të albanologjisë, të mund të konsumohen nga shkenca globale.

Procesi i integrimit në institucionet e Kosovës të pjesëtarëve të së ashtuquajturës “Mbrojtja Civile”, strukturë kjo e paligjshme në veri të vendit, ka filluar dhe po zhvillohet në mënyrë korrekte.

Këtë e ka konfirmuar për Radion Evropa e Lirë, Aleksandar Jabllanoviq, kryetar i Listës Serbe, subjekt ky politik, i cili e përfaqëson bashkësinë serbe në Kuvendin e Kosovës, si dhe është pjesë e koalicionit qeverisës në vend.

E ashtuquajtura “Mbrojtja civile”, në veri të Kosovës ishte paraqitur në vitin 2012 dhe funksiononte në kuadër të katër komunave paralele, të financuara nga Beogradi zyrtar.

Jabllanoviq, ka theksuar se, procesi i integrimit të pjesëtarëve “Mbrojtjes civile”, po zhvillohet.

“E di që ky proces po zhvillohet. Nuk po zhvillohet në mënyrë krejtësisht të thjeshtë, sepse pikë së pari, kemi të bëjmë me një numër i madh të njerëzve, por gjithsesi që gjithçka po shkon në drejtim të integrimit definitiv”, tha Jabllanoviq.

Ai shtoi se mbi 100 pjesëtarë të “Mbrojtjes civile”, tashmë janë përzgjedhur për t’u integruar në institucione, por sipas tij ende nuk kanë filluar punën.

“Ata njerëz ende nuk kanë filluar të punojnë. Ende po bëhet përzgjedhja e tyre në kuptimin që kush dhe në cilin vend pune do të marrë përsipër detyrën. Por, më 1 shtator gjithçka duhet të përfundojë zyrtarisht. Do të thotë, më 1 shtator ata duhet të fillojnë që zyrtarisht t’i marrin pagat”, tha Jabllanoviq.

Megjithatë, sipas tij, procesi i integrimit të pjesëtarëve të “Mbrojtjes civile” do të përfundojë vetëm atëherë kur do të integrohen të gjithë ata pjesëtarë të kësaj strukture, për të cilët është zotuar Qeveria e Kosovës dhe siç ka thënë ai, kjo duhet të ndodhë brenda 3 vjetësh.

Muaj më parë, ministrja për Dialog e Qeverisë së Kosovës, Edita Tahiri, pati theksuar se bazuar në marrëveshjen për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, “Qeveria e Kosovës është zotuar për të integruar 483 individë që kanë qenë pjesëtarë të kësaj strukture”.

Por, përfaqësuesit e serbëve në veri të Kosovës kanë deklaruar edhe më parë se kjo strukturë ka pasur mbi 700 pjesëtarë.

Mbetja jashtë integrimit në institucione të Kosovës e mbi 300 pjesëtarëve të së ashtuquajturës “Mbrojtja Civile”, sipas kryesueses së Kuvendit të Komunës së Mitrovicës së veriut, Ksenija Bozhoviq, do të jetë çështje problematike.

“Në qoftë se nuk gjendet zgjidhja për ata që mbeten jashtë, natyrisht që do të ketë probleme. Në qoftë se për ta nuk ka zgjidhje, nuk është në rregull që njerëzit të mbesin në rrugë. Unë pres që për të gjithë ata të gjendet zgjidhja”, theksoi Bozhoviq.

Sipas saj, ngjashëm kanë mbetur të pa integruar në sistemin e Kosovës edhe një pjesë e ish-pjesëtarëve të Ministrisë së Punëve të Brendshme të Serbisë, të cilët jetojnë në veri të Kosovës, të cilët, sipas saj, në vazhdimësi kanë protestuar ndaj situatës në të cilën janë gjetur.

Por, Jabllanoviq, është shprehur optimist se do të gjendet një zgjidhje edhe për pjesëtarët e “Mbrojtjes civile” të cilët mbesin jashtë integrimeve.

“Mendoj se është e pritshme se do t’iu dilet në ndihmë edhe atyre njerëzve që nuk janë përfshirë në procesin e integrimit, sepse ata njerëz mund të përdoren dhe janë të dobishëm për shkak se dinë të punojnë punë të ndryshme. Atyre duhet ofruar shansin, sepse me siguri që ata nuk do të bëhen barrë e asnjë institucioni ku do të punonin”, tha Jabllanoviq.

Ndryshe, pjesëtarët e të ashtuquajturës “Mbrojtja civile”, në nëntor të vitit 2012, publikisht kishin mbajtur ushtrime simuluese të reagimit ndaj zjarrit, në veri të Mitrovicës.

Zyrtarët e Policisë së Kosovës patën deklaruar atë kohë se nuk kishin marrë asnjë kërkesë për organizimin e ushtrimeve të tilla.

Kohë më parë, Lista Serbe, përmes një komunikate kishte theksuar se ““Mbrojtja civile” nuk ka qenë kurrë dhe nuk është strukturë paralele”.

Por, kjo strukturë, është konsideruar nga institucionet e Kosovës si një formacion ilegal i sigurisë për të cilin në bisedimet e ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit në Bruksel është arritur marrëveshja që të shpërndahet dhe të vijon më pas procesi i integrimit.

Zyrtarët e Qeverisë së Kosovës, patën theksuar se integrimi i pjesëtarëve të të ashtuquajturës “Mbrojtje Civile”, do të bëhet duke respektuar ligjet e Kosovës, përkatësisht Ligjin për shërbimin civil të Kosovës, ku janë parë të gjitha normat për integrim, përfshirë edhe verifikimet përkatëse të sigurisë.

Rreth 300 milionë euro konsiderohet vlera e hipotekave që bankat komerciale kanë në dispozicion. Kjo ka bërë që kohëve të fundit, jo rrallë herë mund të hasësh shitje pronash në ankande publike të shpallura nga institucionet financiare në faqet e tyre zyrtare apo në gazetat e përditshme.

Pronat apo hipoteka bëhet objekt i shitjes nga bankat pasi kredimarrësi nuk arrin t’i paguajë këstet e kredisë, kurse banka patundshmërinë e lënë peng, me rastin e marrjes së kredisë, e nxjerr në shitje nëpërmjet ankandit publik.

Por, interesimi i palëve të treta për të blerë prona, të cilat janë objekt i shitjeve gjyqësore, nuk është i madh.

Lidhur me këtë, ekspertë për çështje ekonomike dhe financiare theksojnë se në Kosovë nuk është i rregulluar tregu i hipotekave, kurse tradita ndikon në mosblerjen e pronave.

Mejdi Bektashi, profesor në Universitetin e Prishtinës, njëherësh ish-anëtar i bordit në Bankën Qendrore të Kosovës, bën të ditur se vlera e hipotekave ka arritur në 300 milionë euro.

Ai thotë se në Kosovë ekzistojnë dy fenomene të kundërta, shkalla e kredive të këqija është më e ulëta në rajon, por siç thotë ai, fenomeni tjetër që pengon uljen e normave të interesit, është niveli i lartë i kolateralit dhe mosshitja e tij.

“Kemi një ngufatje, shumë lëndë në gjykata janë vendosur në dobi të bankave, por këto asete të kolateruara nuk i blen askush. Kjo, sepse tregu i Kosovës është shumë i vogël, njerëzit njihen në mes vete dhe askush nuk dëshiron që në rajonin e njëjtë të blejë kolaterialin e dikujt tjetër, qoftë për shkak të afërsisë familjare”.

“Ndërkaq, në shtete më të mëdha, ku tregu është më i madh, mundësia e blerjes dhe shitjes së këtyre kolateraleve, është shumë më e madhe”, thotë Bektashi për Radion Evropa e Lirë.

Profesori tjetër në Universitetin e Prishtinës, Muhamet Sadiku, konsideron se tregu i hipotekave në Kosovë nuk funksionin, kështu që bankat komerciale këtë e konsiderojnë pjesë përbërëse të rrezikut, e që automatikisht ndikon edhe në lartësinë e normave të interesit.

“Ajo që ka ndikim esencial është mosfunksionimi i shtetit ligjor dhe zvarritja e zgjidhjes së kontesteve të shumta ndërmjet klientëve dhe bankave, por edhe tradicionalizmit që ekziston në Kosovë”, thekson Sadiku.

Niveli i lartë i kësteve të papaguara dhe krijimi i madh i kolaterialit, është i trashëguar para shtatë vjetësh, vlerëson Mejdi Bektashi, duke shtuar se problemi që lidhet me çështjen e ekzekutimit të mjeteve të sigurimit të kredive bankare, do të mundësonte edhe uljen e kamatave për kredi.

“Këto hipoteka janë të trashëguara nga periudha e mëparshme, nga viti 2003 – 2008 kur sistemi bankar nuk ishte aq mirë i rregulluar. Pamundësia e shitjes së kolateraleve, ka të bëjë në radhë të parë me mosnjohjen apo ekzistimi i traditës që të mos blihen prona që kanë mbetur borxh”, konsideron Bektashi.

Sidoqoftë, ekspertët konsiderojnë se përfundimi i procesit të shpejtë dhe të suksesshëm të ekzekutimit të kolateralit është i nevojshëm dhe shumë i rëndësishëm për ekzistencën e një sistemi bankar të shëndoshë dhe të domosdoshëm për funksionimin e një ekonomie konkurruese.

Prishtina dhe Beogradi presin që t’i përmbyllin disa nga temat tashmë të negociuara në dialogun politik dhe teknik me marrëveshje të reja deri në fund të këtij muaji.

Takimi në nivelin teknik, pritet të mbahet më 24 gusht, kurse një ditë pas është paralajmëruar të mbahet edhe takimi ndërmjet kryeministrave të Kosovës dhe Serbisë, Isa Mustafa e Aleksandar Vuçiq.

Delegacionet nga Prishtina dhe Beogradi me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian po përpiqen që t’i finalizojnë marrëveshjet për kodin telefonik të Kosovës, pastaj atë për energjinë, që përfshinë edhe distribuimin në veri të Kosovës si dhe marrëveshjen për Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe dhe heqjen e barrikadës të quajtur “parku i paqes”, mbi urën e lumit Ibër.

Kryeministri i Kosovës, Isa Mustafa thotë se një prej temave më të vështira mbetet ajo e krijimit të Asociacionit të Komunave Serbe.

Tash për tash, ai nuk pret që çështja e këtij Asociacioni të përmbyllet, por të paktën të arrihen parime të reja të marrëveshjes.

“Ka akoma çështje të hapura. Ne insistojmë në atë, dhe qëndrojmë që Asociacioni të mos ketë asnjë përgjegjësi ekzekutive dhe të mos jetë pushtet i tretë në Kosovë, por të gjendet mënyra se si Asociacioni do të përkrahë, ndihmojë zhvillimin ekonomik, kulturor e arsimor të komunave me shumicë serbe”, ka theksuar Mustafa.

Në anën tjetër, Beogradi kërkon kompetenca ekzekutive për Asociacionin Serb, për çka edhe nuk është arritur deri më tani finalizimi i marrëveshjes.

Qeveria Mustafa po ballafaqohet edhe me presionin e brendshëm politik nga opozita kundër themelimit të këtij trupi.

Nënkryetari i parë i Lëvizjes Vetëvendosje, Driton Çaushi, ka thënë se veprimet që do të kundërshtojnë Asociacionin Serb do të jenë radikale.

“Do të jemi radikal në kundërshtimin e marrëveshjes për Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe. Nëse një gjë e tillë realizohet dhe kalon atëherë është vështirë të mendohet një moment më i dëmshëm për pavarësinë e Kosovës që nga shpallja e saj”, ka thënë Çaushi.

Sa u përket temave tjera të dialogut me Beogradin, kryeministri Mustafa nuk pret që të ketë shumë probleme.

Madje, sipas tij, tani mbetet vetëm te pala serbe nëse do të jetë e gatshme për marrëveshje, pasi që për palën nga Kosova ai i konsideron negociatat për kodin telefonik dhe energjinë, si të konsumuara.

“Për Kodin telefonik, e cila është kryer nëse nuk është penduar dikush, pastaj do të kemi çështjen e energjisë dhe atit ë Urës mbi lumin Ibër. Ne i kemi dhënë qëndrimet tona edhe zonjës Federica Mogherini që ne dëshirojmë që vetëm si pako ta arrijmë këtë. Jo që të nënshkruhet si pako, do të nënshkruhen marrëveshjet veç e veç, por jo që njëra prej marrëveshjeve të mbetet për më vonë, sepse pastaj dyshohet se mund të stërzgjatet dhe vështirë të arrihet më pastaj”, ka deklaruar Mustafa.

Kohë më parë, edhe kryeministri i Serbisë, Aleksanadar Vuçiq kishte paralajmëruar mundësinë që temat e hapura në dialogun me Prishtinën të përmbyllen deri në fund të muajit gusht.

Liderët politik në Prishtinë dhe Beograd e pranojnë që Bashkimi Evropian ka shtuar presionet mbi të dyja palët pasi që përparimet në këtë dialog po shihen edhe si mundësi për të lëvizur përpara në proceset integruese evropiane.

Po ashtu, Brukseli inkurajon Prishtinën dhe Beogradin që me normalizimin e marrëdhënieve, do të mundësohej edhe zbatimi i projekteve zhvillimore në rrafshin rajonal.

Pas takimeve që do të kenë delegacionet nga Prishtina dhe Beogradi, pritet që të mbahet edhe takimi i gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor në lidhje me projektet e përbashkëta të rrjetit bazik që lidh kryeqytetet, bizneset dhe infrastrukturën e këtyre vendeve.

Partitë opozitare në Kosovë kanë finalizuar lëndën me të cilën do të provojnë që përmes Gjykatës Kushtetuese të kontestojnë kushtetutshmërinë e vendimit të Kuvendit të Kosovës në lidhje me amendamentin për themelimin e Gjykatës së Posaçme për krime lufte.

Lëvizja Vetëvendosje, Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës dhe partia Nisma, pritet që të procedojnë lëndën për në kushtetuese të martën.

Deputetja e Lëvizjes Vetëvendosje, Albulena Haxhiu ka thënë për Radion Evropa e Lirë se amendamenti i miratuar parasheh themelimin e një gjykate që ka si qëllim diferencimin etnik dhe jo dënimin e krimeve në përgjithësi.

Si e tillë, kjo gjykatë, sipas saj, paraqet edhe shkelje të sovranitetit të Kosovës. Haxhiu ka numëruar edhe disa nga argumentet në të cilat mbështetet opozita në pritje që Gjykata Kushtetuese ta interpretojë si jo kushtetues vendimin e Kuvendit të Kosovës të datës 3 gusht, kur u miratua amendamenti për themelimin e kësaj gjykate të posaçme apo speciale.

“Ne konsiderojmë që amendamenti në fjalë është në shpërputhje të plotë me Kushtetutën e Republikës së Kosovës. Vetëm po ta lexojmë, në fillim të këtij amendamenti thuhet që ‘pavarësisht dispozitave tjetra kushtetuese…’, pra ky amendament e suspendon edhe kushtetutën e Republikës së Kosovës”.

“Ne në seancën kur është shqyrtuar ky amendament kemi kërkuar respektim të procedurave, sepse kryetari i Kuvendit kishte obligim kushtetues që ta dërgonte këtë amendament së pari në Gjykatë Kushtetuese për të konstatuar se a i pakëson të drejtat e njeriut. Kështu që është bërë shkelje kushtetuese. Pra, do ta kontestojmë si në aspektin procedural ashtu edhe në atë përmbajtësor”, ka thënë Haxhiu.

Argumentet e veta, opozita i mbështet sidomos në riprocedimin e amendamentit kushtetues për miratim në Kuvend, pavarësisht që ai në seancën e 26 qershorit ishte rrëzuar nga deputetët.

Sipas deputetes Albulena Haxhiu, pas riprocedimit, ky amandament u miratua pa i respektuar procedurat paraprake dhe si pasojë e një trysnie të paparë që u bë ndaj disa deputetëve nga strukturat qeveritare dhe faktori ndërkombëtar.

Ajo beson se Gjykata Kushtetuese do t’i marrë për bazë zhvillimet mes dy votimeve dhe të interpretoj drejt vendimin e Kuvendit të Kosovës.

“Gjykata Kushtetuese në fazën paraprake nuk e ka pasur të drejtën që të shqyrtojë kushtetutshmërinë e kapitujve tjerë të kushtetutës, mirëpo vetëm kapitullin dy në raport me të drejtat e njeriut”.

“Duke marrë parasysh që ky amendament krijon sistem paralel, pra nga Gjykata Themelore deri te ajo Supreme, madje edhe organ paralel të Gjykatës Kushtetuese dhe Avokatit të Popullit, mendojmë që ka bazë të mjaftueshme që Gjykata Kushtetuese ta hedh poshtë këtë amendament”, ka theksuar Haxhiu.

Marrë parasysh faktin që amendamenti kushtetues ishte rrëzuar në seancën e 26 qershorit, opozita konsideron se me atë vendim ishte dashur të përmbyllej kapitulli i këtij amendamenti.

Ahmet Isufi nga Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës thekson se riprocedimi për një çështje që ishte mbyllur, nuk ka bazë juridike.

“Nuk është dashur të përsëritet votimi për një çështje që tashmë ka kaluar votimi në Kuvendin e Kosovës duke qenë deputetët kundër”, ka thënë Isufi.

Me gjithë kundërshtimet e opozitës, miratimin e amendamentit kushtetues për themelimin e Gjykatës së Posaçme për krime lufte e kanë përshëndetur presidentja dhe kryeministri i Kosovës si dhe përfaqësues të shumtë ndërkombëtar.

Gjykata e Posaçme për Krime Lufte, apo siç do të emërohet me ligj si Dhomat e Specializuara dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar, pretendon që të hetojë supozimet në raportin e Këshillit të Evropës lidhur me dyshimet për krime lufte të disa ish-pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ndaj disa civilëve serbë gjatë luftës së fundit.

Këto dhoma do të jenë nën kompetencë të plotë të prokurorëve e gjykatësve ndërkombëtarë.