VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

Katastrofa e Çernobilit 1986: Çfarë ndodhi në Shqipëri dhe cilat qytete e zona të vendit u prekën më shumë- Nga Kreshnik Kuçaj

January 15, 2023

 

Mesnata e 25-26 prillit të vitit 1986 mund të konsiderohet si një nga netët më katastrofike në historinë e shekullit të 20-të! Një prej reaktorëve të centralit bërthamor që prodhonte energji në veri të Ukrainës shpërtheu papritur duke shkaktuar viktima e duke ngritur lart një re të dendur radioaktive.

Ky aksident konsiderohet si një prej katastrofave më të rënda në histori si për pasojat, ashtu edhe për numrin e viktimave. Reja e dendur radioaktive nisi të shpërndahej në Rusi e Ukrainë për të vijuar më pas edhe Francë, Itali e deri në Shqipëri.

Ky aksident konsiderohet si një ngjarje që ndryshoi rrjedhën e historisë. Helmimi radioaktiv dhe rrezikshmëria që sillte energjia bërthamore bënë që shumë shtete t’i largoheshin kësaj teknologjie për prodhimin e energjisë.

Emisioni ‘DOSJA E’ ka transmetuar raporte ekskluzive dhe dëshmi që vijnë për herë të parë në ekranin shqiptar lidhur me atë që ka ndodhur në javët e ankthit që mbërthyen Shqipërinë e vitit 1986…

“Ashtu si shumë vende të tjera, Shqipëria e mësoi me vonesë lajmin për katastrofën që kishte ndodhur në Çernobil natën e 25-26 prillit 1986. Aparaturat e matjeve rutinore të vendeve europiane kishin arritur të kapnin radioaktivitet të shtuar duke ngritur alarmin për atë që kishte ndodhur, një alarm që arriti përmes medias në Tiranë, shumë më herët sesa reja radioaktive”, shprehet profesor doktor Edmond Panariti, asokohe pjesë e grupit të punës që u ngrit për përballimin e emergjencës.

Disa eksperimente bërthamore globale që ishin kryer në mesin e viteve ’70 kishin bërë që Shqipëria asokohe të ngrinte një rrjet të tërë monitorimi periodik të nivelit të radioaktivitetit.

Rrjeti i monitorimit periodik të radioaktivitetit, i cili ekzistonte prej vitit 1977, përfshinte 11 pika kontrolli të ngritura nga Instituti i Fizikës Bërthamore në Bashkëpunim me Ministrinë e Mbrojtjes, përmes të cilave bëhej marrja e përditshme e mostrave të ujit nga lumenjtë, sidomos të atyre që komunikonin me territore të shteteve të huaja si dhe të ujit të detit.

Njëkohësisht bëhej mbledhja e depozitimeve atmosferike në dy pika në Tiranë dhe Korçë. Mostrat ujore dhe ato të depozitimeve atmosferike silleshin çdo dy javë në Institutin e Fizikës Bërthamore ku përcaktohej niveli dhe përmbajtja e radioaktivitetit me një sistem matës të ndjeshëm.

Ky lloj kontrolli për kushte normale cilësohej si i mjaftueshëm dhe i ngjashëm me atë që bënin vende e tjera. Veç matjeve që bënte Instituti i Fizikës Bërthamore një sistem i tërë pajisjesh dozimetrike më pak të ndjeshme ishin të shpërndara në të gjithë vendin dhe ato përdoreshin nga ushtria.

Krahas sistemit të monitorimit, Shqipëria kishte miratuar në vitin 1985, vetëm 1 vit para aksidentit teknologjik të Çernobilit edhe një plan emergjence në raste sulmi bërthamor. E ky plan emergjence do të vihej në zbatim në fillimin e majit të vitit 1986, si rrjedhojë e ndryshimit të papritur.

“Lajmi e kishte marrë dhenë në një rrugë tjetër. Radioaktiviteti kishte nisur të shfaqej në ato shtete rreth: Austri, Çeki, Poloni. Lajmi doli në media, që ka ndodhur, kjo etj. Një komunikim me agjencinë ndërkombëtare të energjisë atomike dhe ata na informuan”, tregon Prof.dr Përparim Fuga, ish drejtor i Institutit të Fizikës Bërthamore, asokohe pjesë e grupit të punës që ishte ngritur për përballimin e emergjencës.

“Shërbimi suedez dhe norvegjez dha alarmin sepse bashkimi sovjetik i asaj kohe as nuk kishte ndërmend ta bënte publike dhe gjithçka ishte ruajtur në një sekret hermetik. Nuk donte që bota ta merrte vesh këtë incident të rëndë bërthamor. Por kjo ishte e pamundur, pasi pas matjeve në ajër nga shërbimet e Suedisë dhe Norvegjisë u lajmërua. Kështu, ky sekret nuk mbahej dot më i fshehur prandaj Bashkimi Sovjetik u detyrua të lajmëronte fillimisht Agjencinë e Energjisë Atomike në Vjenë dhe të shpallte një aksident të rëndë bërthamor në centralin e Çernobilit. Fatkeqësisht erërat ndryshuan drejtim. Pra në datën 27, 28, 29 Prill erërat lëvizën kryesisht drejt perëndimit dhe veriut dhe më pas reja radiokative nisi të lëvizë në Europën Juglindore”, tregon Pr.dr Edmond Panariti.

“Instituti që më herët, me të marrë vesh për aksidentin, kishte filluar të merrte disa masa, pavarësisht se nuk kishte ndonjë përvojë, apo eksperiencë. Kishte filluar të merrte kampione ajri. Të cilat me anë të një pompe ajri, të cilat futeshin në filtra dhe mateshin çdo ditë, që nga data e aksidentit nisi ky monitorim nga instituti. Në maj filtri shfaqi radioaktivitet”, tregon prof.dr.Përparim Fuga

Ardhja e resë radioaktive nga Çernobili në Shqipëri

Lajmi se mbi Shqipëri mbërriti reja radioaktive e Çernobilit shkaktoi jo pak ankth në popullatë, por edhe te udhëheqja e kohës. Duke ndjekur planin e emergjencës, u ngrit menjëherë Komisioni i Mbrojtjes së Mjedisit.

“Institucioni kishte tre rrjete monitorimi, (që nuk ishin të ngritura për aksidentin, por për qëllime të tjera), rrjetin e emergjencave që konsitonte në monitorimin e ajrin, (duke marrë kampione ajri dhe matje radioaktiviteti). Pas këtij aksidenti ky rrjet u zhvillua dhe u ndërtuan 5 stacione. Një Kukës, Shkodër, Korçë, Tiranë në Vlorë e Gjirokastër, të cilat masnin radioaktivitetin e ajrit dhe e transmetonin në kohë reale. Kishte rrjetin e matjeve ambientale, ishin 11 pika të vendosura në reparte ushtarake buzë lumit ku merreshin kampionet dhe një herë në dy javë analizoheshin në Institutin e Fizikës Bërthamore.

Ky ishte një tregues shumë i mirë sepse në mënyrë të vazhdueshme matej radioaktiviteti. Pse në ujra? Sepse gjithçka shkonte në lumenj ose në det. Dhe rrjeti i tretë ishte rrjeti i matjeve të dozimetrisë të punonjësve që ishin të angazhuar në veprimtari në fushën e fizikës bërthamore. Këto 3 rrjete u aktivizuan menjëherë”, tregon pr.dr Përparim Fuga.

“Unë kam qenë në atë kohë punonjës kërkimor shkencor në Institutin e Kërkimeve Veterinare në një sektor që kishte emërtimin e Radiobiologjisë së Rrezatimeve. Në atë kohë ne kemi pasur struktura të posaçme që merreshin me studimet e ndotjes radioaktive, rrezatimit jonizues në rastin e një lufte bërthamore. Kjo luftë nuk ndodhi ndonjëherë, por ndodhi ky shpërthim që mund të themi ishte një mini luftë bërthamore, pasi metodologjia e trajtimit është e njëjtë, prandaj ne ishim të parët në radhë të kësaj historie. Kemi bashkëpunuar ngushtë me Institutin e Fizikës Bërthamore, për të cilët kam një konsideratë të veçantë për fizikantët që u morën me matjet dhe studimet e radioaktivitetit në tokë, ujë, ajër dhe ushqim pasi qartazi reja radioaktive na përfshiu”, shprehet pr.dr. Edmond Panariti.

Këshilli i Ministrave kërkoi menjëherë një raport për situatën e radioaktivitetit në Shqipëri. Ja se si e përshkruan situatën Ministri i Shëndetësisë Ajli Alushani që drejtonte Komisionin e Mbrojtjes së Mjedisit në një raport që mban datën 3 maj 1986.

“Lidhur me avarinë e centralit bërthamor sovjetik, kontrolli i filluar menjëherë nga Instituti, ka treguar se deri në orën 14 të datës 30.4.1986 nuk u ndje ngritje aktiviteti radioaktiv. Në matjet e datave 1 dhe 2 maj të këtij muaji rezulton një nivel radioaktiviteti 2 deri 3 herë më i lartë se niveli bazë. Kjo është shumë më e ulët se niveli i rrezikshmërisë”, shkruhej në dokument.

Në pasditen e datës 2 maj 1986 ky nivel arriti 10-fishin e nivelit bazë. Në këtë situatë, Komisioni i Mbrojtjes së Mjedisit duke u mbështetur në këto të dhëna pasi dhe në tërheqjen e mendimeve të specialistëve arriti në përfundimet e mëposhtme:

-Aktualisht ky nivel ndotës nuk paraqet probleme shqetësuese për mjedisin dhe gjendjen shëndetësore të popullatës.

-Ecuria e nivelit të ndotjes në ditët e ardhshme tani për tani mbetet i panjohur prandaj Instituti i Fizikës Bërthamore po vazhdon vrojtimet për të dhëna të sakta, ndërsa rrjeti i vëzhgimit radioaktiv në rrethe kryen matjet orientative të përditshme.

Duke u ndodhur përpara kësaj situate Komisioni i Mbrojtjes së Mjedisit vendosi të merren këto masa:

1-Të informohet popullata nëpërmjet organeve të shtypit, të radios dhe televizionit për të patur njohuri më të qarta mbi këtë problem.

2-T’i rekomandohet popullatës pastrimi me ujë të rrjedhshëm i zarzavateve të freskëta, mënjanimi i përdorimit për pirje të ujit nga burimet e hapura dhe rezervuarët. Kufizimi i qëndrimeve të gjata të grave shtatzëna dhe fëmijëve të vegjël në mjediset e hapura.

3-Për disa produkte ushqimore që do të importohen nga vendet që kanë deklaruar ndotje të rëndësishme, para se t’i jepen për konsum popullatës, Instituti i Fizikës Bërthamore do të bëjë analizën për prezencën dhe nivelin e lëndëve radioaktive.

4-Në formë sondazhi do të merren analiza të ujit, tokës e bimësisë në disa rrethe për t’u analizuar në Institutin e Fizikës Bërthamore.

Kryetari i Komisionit Qendror të mbrojtjes Mjedisit

Ajli Alushani

Tiranë 3 maj 1986.

Krahas raportit nga Kreu i Komisionit të Mbrojtjes së Mjedisit, qeveria e kohës kërkon informacione edhe nga Instituti i Fizikës Bërthamore. Po me datën 3 maj 1986, Instituti i drejtuar asokohe nga fizikanti Skënder Koja informon Këshillin e Ministrave lidhur me lëndën radioaktive që ndodhej edhe në qiellin e Shqipërisë, duke evidentuar natyrën dhe rrezikshmërinë e tyre. Instituti në këtë raport kërkonte që të tregohej maturi me reagimin pasi situata nuk ishte alarmante sa e mendonte Komiteti i Mbrojtjes së Mjedisit dhe madje jepte edhe shembuj duke thënë se kjo nuk ishte hera e parë që Shqipëria përballej me një problematikë të tillë. Kërkesa e institutit ishte që popullata të mos alarmohej.

“Këto rritje duhen konsideruar shumë të vogla po të kemi parasysh se normat ndërkombëtare vlerësojnë si preokupante për popullatën një rritje prej 100 herësh kundrejt nivelit bazë natyrore. Madje dhe rritja prej 100 herësh mund të shkaktojë problem serioze vetëm po të vazhdojë për një kohë të gjatë prej shumë javësh. Po të nisemi nga kjo logjikë, duhet qëndruar në mendimin se nivelet e regjistruara sot nga ne nuk përfaqësojnë asnjë rrezik. Problemi që mbetet i panjohur është ai i dinamikës që do të pësojë situata në ditët e ardhme. Për këtë mund të bëhet ky parashikim. Duke u nisur nga fakti se brumi i ndotjes radioaktive është mbyllur, situata e përgjithshme duhet të vijë duke u përmirësuar. Nëqoftëse ndonjë kombinim i disfavorshëm faktorësh meteorologjikë do të çojë në rritje, kjo e fundit duhet të jetë e vogël dhe afatshkurtër. Prandaj mendojmë se nuk ka asnjë arsye për t’u shqetësuar. Lidhur me informatat e huaja mbi disa udhëzime për popullatën të cilat janë dhënë edhe nga ne, ato duhen interpretuar si më poshtë:

Ekziston teorikisht një probabilitet që rrezatimi bërthamor të shkaktojë ndryshime gjenetike. Për nivelet e përmendura më sipër, këto mundësira janë tepër të papërfillshme, por normat morale të mjekësisë siç dihet kanë për detyrë të mënjanojnë çdo faktor dëmtues që mund të shmanget. Në të vërtetë faktorët e tjerë që provokojnë ndryshime gjenetike si substancat kimike etj. Janë shumë më të rëndësishme se sa ky faktor i ri që u shfaq këto ditë dhe që do të jetë krejt provizor”, shkruhej në raport.

Parashikimi i kreut të Fizikës Bërthamore, Skënder Koja në këtë raport do të rezultonte i saktë sepse faktori i ri rezultoi të ishte krejtësisht provizor. Por në shkresën e Kojës kuptohet një shqetësim tjetër, ai që kishte kaluar më herët Shqipëria, në vitet 1976-1977 kur Kina kishte bërë prova bërthamore.

“Sasia e lëndëve radioaktive që është lëshuar në atmosferë nëpërmjet provave bërthamore që vazhduan deri pak vite më parë është qindra herë më e madhe se sa sasia që është lëshuar nga ky aksident. Dhe megjithatë, asnjëherë nuk janë bërë paralajmërime alarmante për popullatën. Vetë instituti jonë ka regjistruar një rritje shumë të madhe të sasisë së radioaktivitetit në vitet 1976-1977 pas provave kineze në atmosferë megjithë largësinë e madhe të vendit të eksplozionit”, shkruhej në raportin e Kojës, ku duket qartë tendenca për të mos krijuar panik të mëtejshëm në Shqipërinë e mbërthyer nga frika, ashtu si pjesa tjetër e botës.

Cilat qytete dhe zona të Shqipërisë u prekën më shumë nga radioaktiviteti i Çernobilit

“Ka përshkruar kryesisht territoret e Shqipërisë veri-lindore dhe juglindore, ndërsa më pak e prekur ishte pjesa perëndimore e vendit. Por veri-lindja dhe jug-lindja kanë qenë të prekura mjaft. Nisur edhe nga relievi kryesisht i thyer malor, reja kishte tendencën të përplasej me pllajat e larta me terrenet malore. Në atë kohë për fat të keq ka pasur edhe reshje lokale kështuqë u zhvillua ajo që quhet “Fenomeni i Njollës së Leopardit”. Pra aty ku kishte reshje kishte ndotje të madhe dhe aty ku nuk kishte reshje nuk kishte ndotje në nivele të larta. Niveli më i lartë regjistruar dhe i raportuar i radioaktivitetit në atë kohë ishte në Rrajcë të Librazhdit. E gjithë Zona e Librazhdit le të themi në datat 6-7 maj 1986 pati reshje dhe pati depozitime të larta të jodit radioaktiv, që ishte dhe elementi kryesor i zbërthimit radioaktiv që mbërriti në Shqipëri, por në nivele të ulta pati edhe element si ceziumi 134, ceziumi 137, stroncium 189, por 90% të ndotjes kemi pasur jod radioaktiv”, tregon pr.dr Panariti.

“Pozitiv ishte fakti që ne patëm një mbrojtje, qoftë për shkak të distancës nga vendi i aksidentit, por në mënyrë të veçantë nga alpet, terreni malor, bëri që reja radioaktive të orientohet kryesisht në zonën verilindore dhe e preku shumë pak pjesën e Shqipërisë qendrore dhe joperëndimore. Radioaktiviteti u shfaq në bimë, ujë, ajër në produkte të ndryshme dhe menjëherë u morën masat e mundshme që mund të merreshin në atë kohë”, tregon pr.dr Përparim Fuga.

Fenomeni i ndotjes së qumështit

Data 5 maj shënon një pikë kthese në impaktin që reja radioaktive pati në Shqipëri. Situata bëhet alarmante për faktin se për herë të parë në Librazhd reshjet e shiut kishin bërë që grimcat radioaktive të zbrisnin poshtë dhe përmes barit të kalonin te bagëtitë e më pas të qumështi që ato prodhonin, duke përbërë rrezik për popullatën. Ja si përshkruhet situata në informacionin numër 3 të Komisionit Qendror të Mbrojtjes së Mjedisit.

Informacion numër 3

Komisioni qendror i mbrojtjes së mjedisit u mblodh me datë 5 maj ora 18:00 për të shqyrtuar ecurinë dinamike të ndotjes së mjedisit deri në orën 16:00 të datës 5 maj dhe arriti në këto përfundime.

Matjet e kryerja nga Instituti i Fizikës Bërthamore në orë 16:00 të datës 5 maj, tregojnë një rritje të radioaktivitetit të depozituar në sipërfaqen e tokës. Matjet absolute në mostrat e qumështit të marra në tregun e Tiranës dhe në fermën e Selitës treguan vlera prej rreth 400 bekerel, të cilat kundrejt normës maksimale të lejuar 9 mijë bekerel, konsiderohet i ulët.

Mostrat e qumështit të marra nga ushtria në Rrajcë të Librazhdit dhe e matur në Institutin e Fizikë Bërthamore pas orës 16:00 të datës 5 maj treguan një nivel të lartë radioaktivitetit prej 13 mijë bekerel që është rreth 45% mbi normën maksimale të lejuar për kushte të jashtëzakonshme. Këto dukuri të papritura mesa duket shpjegohen me shirat që kanë rënë në zonën e Rajcës gjatë dy ditëve të kaluara. Por duke patur parasysh parashikimin e motit, reja radioaktive që ka qëndruar mbi vendin tonë këto ditë pritet të largohet dhe situata e përgjithshme e atmosferës duhet të vijë duke u përmirësuar. Megjithatë për rastin e jodit në qumësht, për shkak se efekti i tij lidhet jo me gjendjen e atmosferës, por me atë të shkallës së kontaminimit të barit, mundet që niveli të vazhdojë rritjen përkohësisht. Duke pasyur parasysh këtë situatë komisioni arriti në këto përfundime:

Të shtrihet marrja e mostrave të qumështit dhe barit në rrethet Librazhd, Pogradec, Korçë, Shkodër, Kukës, Dibër, Bajram Curr, Gjirokastër dhe Tiranë. Rezultatet e analizave do të jepen në 7 maj, pas orës 18:00.

Propozojmë që qumështi i prodhuar në ekonomitë e fshatit Rrajcë të Librazhdit të mos përdoret për konsum nga popullata, por të përpunohet në djathë e nënprodukte të tij dhe të vihet në ruajtje për t’u përdorur pas 2 muajsh.

Situata po ndiqet në vazhdimësi dhe për përfundimet do ju njoftojmë.

“Padyshim ishte njëherë ndotja e ajrit, por ishte diçka që kaloi shpejt sepse për fat nga data 4-5 pati reshje të dendura që në një mënyrë ose tjetër, aurezolet i ulën në tokë dhe ndoqën një rrugë tjetër jo nëpërmjet frymëmarrjes. Ndërkohë në produktet ushqimore u dhanë udhëzime të qarta si duhet të laheshin e pastroheshin çfarë të pihet e çfarë jo. Për qumështin që ishte sensitiv, të dhënat e asaj kohe tregonin se 90% e qumështit vinte nga pjesa jugore dhe perëndimore e Shqipërisë dhe të gjithë e dimë se kryesisht në atë kohë kemi konsumuar qumësht pluhur që s’kishte të bënte me Çernobilin, por në ato raste kur kishte nivele të larta ndaloheshin për t’u përdorur. Ky ishte një efekt dhe u përballua dhe unë do të thosha se u përballua me sukses kur nuk kishim përvojë, por edhe me kufizime aparaturash”, tregon pr.dr Përparim Fuga

“Ne kemi pasur një problem shumë të madh për të përcaktuar nivelin më të madh të lejuar. Kush do ishte niveli që do quhej i rrezikshëm ose jo. Ne ishim totalisht në errësirë sepse në manualet e ushqimit të asaj kohe as që ishte menduar të vendoseshin kufij të lejuar për ndotjen radioaktive. Behej fjalë për ndotjen bakteriale, insekticide, pesticide, por për ndotjen radioaktive nuk ishte menduar ndonjëherë. Kështuqë ne duhet të përcaktonim me dakordësi brenda komitetit se kush do ishte niveli maksimal i lejuar mbi të cilat do vendosnim pragun: ç’është mbi këtë nivel, duhet shkarkuar/ asgjësuar dhe çfarë ishe poshtë mund të përdorej për konsum publik. Ishte një debat i madh. Gjetëm një material referues provizor që e lëshoi Organizata Botërore e Shëndetësisë, e cila vetë ishte e papërgatitur për të mbajtur një qëndrim në këtë situatë.

Aty përcaktohej për jodin 131 dhe jodin 125 niveli 2000 bekerel (njësi matëse për radioaktivitetin specifik për litër qumësht). Nëse do thuhej tani që niveli maksimal i lejuar është 2000 bekerel do përbënte një skandal në kohën që jetojmë sepse agjensia amerikane e ushqimit dhe barnave ka përcaktuar si nivel të lejuar aktualisht vlerën 150 bekerel, pra përtej këtij niveli duhen marrë masa të menjëhershme. Ndërsa ne në atë kohë i lejuam vetes luksin që të kishim këtë nivel të rekomanduar nga OBSH. Dhe këtë përdorëm si nivel për të vendosur nëse ushqimi duhet konsumuar ose jo. Por edhe pse ishte nivel i lartë, disa herë e kemi kapërcyer me matjet tona. Mesa më kujtohet në Rrajcë të Librazhdit, kemi pasur vlera të radioaktivitetit që kanë shkuar edhe në 6000 apo 7000 bekerel për litër qumësht. Ndërsa në mish, pjesa më e rrezikuar ishte ajo e muskujve të qafës të bagëtive, sepse aty përqendrohej gjëndra tiroide, ku kishte nivele shumë të larta.

Kur çuam monstrat në spitalin e Tiranës, në laboratorin “Tetra 1” që merrej me realizimin e grafive të pacientëve me tiroide, shinografia ishte alarmante, pasi bëhej fjalë për solucione të holluara radioaktive në brendësi të mishit. Ndaj u dha urdhëresë që të hiqej dhe groposej menjëherë pjesa e qafës së të gjitha bagëtive që sakrifikoheshin për ushqim. Kjo u zbatua padyshim në thertoren e Tiranës kjo u zbatua, ndërsa në thertoret e Shqipërisë nuk jam i sigurt nëse është zbatuar, mbetet për t’u parë. Shpresoj të jetë zbatuar, pasi nëse është konsumuar mishi në pjesën e qafës është njësoj si të jetë pirë solucion radioaktiv sepse i tillë ka qenë përqendrimi i jodit radioaktiv”, tregon Prof. Dr Edmond Panariti

Situata e problematikës me konsumin e qumështit të bagëtive të imëta do të zgjaste deri më datën 19 maj 1986, kohë kur do të shënoheshin nivele të ulëta të jodit në qumësht, duke e bërë të panevojshëm ndalimin e konsumit të tij në Shqipëri. Në atë kohë nuk do të mungonin as përplasjet mes specialistëve për nivelin e matjeve, ku do të pranoheshin gabime me nivelin e rrezatimit në produkte, por që zyrtarisht në fund u arrit në konkluzionin se edhe pse matjet ishin bërë gabim për qumështin, sërish edhe me matjet e reja vendimi për të ndaluar konsumin e tij do të ishte i pashmangshëm.

“Në fillimet e veta vështirësia kryesore ishte paniku që u krijua, të gjitha këto ndikonin, mungesa etj, por mungesa më e madhe ishte mungesa e standardeve. Nuk kishte standard me të cilat të bëje matjet. Për qumështin ishte më lehtë se e ndërtojë standardin me ujë, por për bimët, mishin ishte e vështirë që të ndërtoje standarde dhe të bëje matje. Kjo mund të ketë sjellë devijime nga vlera e matur te e sakta, por me kalimin e kohës u eleminuan dhe matjet u konsoliduan. Fakt është që në përfundim të gjithë kësaj që zgjati rreth 1 muaj me intensitet të lartë agjencia ndërkombëtare e energjisë atomike i dha matjet standarde dhe ato u konvertuan me ato që kishim bërë ne. Po ashtu ka botime të autorëve shqiptar dhe të huaj që tregojnë një kovergjencë midis rezultateve të arritura nga punonjësit e institutit dhe matjeve të bëra në vende fqinje si Greqia”, tregon pr.dr. Përparim Fuga.

Por ndërsa në këtë periudhë emergjenca kishte kaluar dhe reja radioaktive nuk përbënte më rrezik për të dëmtuar përmes rrugëve ajrore, por vetëm përmes grimcave që ishin depozituar në tokë pas reshjeve të shiut, vendi gjendet përballë një sfide të re; asaj të tregtisë. Shumë vende lindore nuk po arrinin të eksportonin mallra në vendet e paprekura me argumentin se ato ishin të kontaminuara. Pjesë e ndalimeve u bë edhe Shqipëria, e për këtë qëllim organet e tregtisë kërkonin që të pajiseshin me dëshmi nga Instituti i Fizikës Bërthamore që produktet që po eksportoheshin nuk kishin lëndë radioaktive.

Emergjenca dhe ankthi në Shqipëri do të zgjaste deri në fund të muajit maj. Por sfida e re do të ishte ajo e radioaktivitetit që kishte zbritur në tokë. E një prej problemeve që pranohet në një raport përmbledhës të 22 shtatorit 1986, ku jepet përmbledhja e ecurisë së radioaktivitetit në periudhën qershor-shtator 1986 është ajo e bimëve mjekësore që rezultonin të vetmet që shfaqnin problem.

Problemi me eksportin e bimëve mjekësore

“Një nga llojet e eksporteve me vlerë për Shqipërinë e asaj kohe ishte eksporti i bimëve medicinale që territori ynë kam me shumicë. Konkurrenca jonë kryesisht ishte me vendet e Jugosllavisë, të cilat po ashtu kishin bimë medicinale dhe eksportonin. Rrethanat e prunë që territori i Jugosllavisë të kontaminohej më shumë se i joni dhe produktet e tyre u bllokuan.

Te ne siç e thashë zona veri-lindore Kukës, Peshkopi, Librazhd ishte ajo që u kontaminua më shumë. Eksportet tona, dy a tre anijet e para që nisën drejt Gjermanisë u kthyen dhe nuk arritën ta shkarkojnë mallin atje se ishin në nivel më të lartë se ai i lejuari i rrezatuar. Aty ju dha Institutit edhe detyra e dytë që ishte të matej radioaktiviteti i bimëve medicinale që do eksportoheshin.

Por kjo nuk ishte e lehtë sepse mungonte përvoja, ishte grumbulluar ca përvojë nga qumështi dhe produkte të tjera, por ishte gjë tjetër. Përgjegjësia ishte e madhe sepse bëhej fjalë për mijëra ton, që bënin rrugë dhe ishte keq të ktheheshin pas. E treta nuk kishim etalone, përdorej përvoja e teknikës montecarlo. Pra u bë një kalkulim që bëri të mundur llogaritjen mes kampionëve të bimëve medicinale me një kampion uji, kush ishte dallimi që mund të vinte prej përbërjes, dhe filluan matjet.

Filluan, por ishin të kufizuara në numër, sepse ishte një aparat i vetëm, për një kohë të gjatë matjeje, kështuqë mund të bëje disa matje në ditë, ndërkohë anija kishte mijëra ton. Volum shumë i madh pune për t’u përballuar. Ishte shumë e vështirë. Këtu lindi ideja e krijimit të një grupi të dytë, të cilët, duke marrë një sasi materiali të matur saktë me këtë mënyrën e parë, me kampione të veçantë arritën që të bëjnë matje në volume të mëdha. Ndërtuan disa thasë me bimë medicinale të cilave ju njihej radioaktiviteti dhe u përdorën si entalone për të matur pastaj në mënyrë rifugio.

Matje kamioni, matej në vapor, e gjithë sasia. Kjo e lehtësoi shumë punën e shpejtoi. Problemi megjithatë për ne mbetej, sa të sakta ishin matjet. Pasi e kishim marrë një “goditje” nga periudha e mëparshme që patën disa diferenca.

Në përfundim pas një muaji, erdhën rezultatet e para. Të gjithë vaporët u shkarkuan, dhe diferenca e matjeve tona me ato gjermane ishte shumë e vogël, rreth 6%. E mbaj mend shumë mirë, se ishte e vogël për matje të kësaj natyre. Nga kjo anë mund të themi që aksidenti ishte me përfitim ekonomik, sepse me sa mbaj mend ishte një shifër disa miliona dollarë që u përfitua për shkak se konkurrentët humbën terren prej ndotjes së lartë që kishin, ndërsa ne përfituam nga kjo dhe matjet e sakta që kishim”, shprehet pr.dr Përparim Fuga.

Eksperimenti pak i njohur shqiptar për radioaktivitetin në vitin 1987

Krahas monitorimeve të vazhdueshme të nivelit të radioaktivitetit në vend, Shqipëria nuk u ndal në marrjen e masave parandaluese dhe menazhuese për rrezatimin që kishte pasur, por i zhvilloi edhe më tej studimet. Edmond Panariti, tregon se ka udhëhequr një studim eksperimental që ka nisur në fundin e vitit 1987 dhe përfundoi në vitin 1988.

“Instituti i sigurisë ushqimore u ngarkua nga qeveria e asaj kohe që të ndërmerrej një studim eksperimental për të parë se cili ishte fati i shpërndarjes së ndotjes radioaktive në qumësht dhe në mish në rastin e një ndotjeje radioaktive. Ishte eksperimentale dhe mu ngarkua mua. Isha në krye të një grupi pune ekspertësh dhe importuam me leje lëndë radioaktive nga Centrali i Budapestit dhe punuam kryesisht me jod. Centrali atje ishte eksperimental dhe ne porositëm jod radioaktiv dhe cezium. Por punuam kryesisht me Jod. Të punosh me Jod është shumë e rrezikshme, ndaj ne kishim një sektor që kishte të gjitha masat për t’u mbrojtur dhe ne ishim të veshur si kozmonaut që shmangnim ndotjen nga rrezatimi.

Po kështu kafshët mbaheshin izoluar. Unë kërkova të punoja edhe në lopë, por nuk më lejuan, sepse janë kafshë të mëdha, por më dhanë leje të punoja në dele dhe në dhi. Kemi krijuar eksperimente të ndotjes së simuluar duke dhënë kapsula jodi përmes gojës sikur ishin të ndotura nga një shpërthim bërthamor. Dhe më pas merrnim në mënyrë periodike monstra qumështi, urine dhe në sekuenca të caktuara edhe mostra gjaku. Si përfundim edhe i sakrifikuam delet për të marrë nivelet e jodit në gjendrën teroide dhe indet e ndryshme dhe krijuam një ide të qartë për mekanizmin i transmetimit, sa qëndronte lënda në mish dhe qumësht për masat që duheshin marrë dhe kufizimet në rast të një ekspozimi të mundshëm të blegtorisë tonë.” …..

“Natyrisht pati studime të shumta në të gjithë botën, por ne e morëm më shpejtësi këtë histori sepse qeveria e asaj kohe ishte në alarm. Ju e dini si ka qenë ajo fobia e asaj kohe nga një sulm prej imperialistëve, reziovionistëve dhe donin që të ishin të përgatitur. Kjo ngjarje ishte një sinjal që kjo që ndodhi me centralin, mund të ndodhë me një sulm. Dhe ju e dini sa të përgatitur ishim ne me bunkerë etj”, tregon pr.dr Edmond Panariti.

Ndryshimi i sistemit politik dhe rënia e komunizmit do të shoqërohej me harresën e shpejtë të asaj që kishte shkaktuar në Shqipëri, katastrofa më e madhe teknologjike në histori. Dhe në këtë kontekst, Shqipëria nuk ka monitoruar të dhëna se cilat kanë qenë pasojat reale që shkaktoi shpërthimi i Çernobilit në Shqipëri.

“Praktikisht, ai nxori në pah domosdoshmërinë e institucioneve të kësaj natyre. Dhe në mënyrë të veçantë fuqizimin e rrjeteve të monitorimit. Këto rrjete erdhën duke u përmirësuar, deri në vitin ’96-’97, ndoshta diçka më vonë funksiononin, ndërsa aktualisht nuk e di a funksionojnë apo jo. Por për mendimin tim, duhet të jenë dhe duan kujdesin e tyre”, shprehet pr.dr. Përparim Fuga

“Tani është vonë kanë kaluar aq vite, dhe nuk kemi të dhëna epidemiologjike për të përcaktuar, pasi nuk ka studime mbi popullatën që ishte e ekspozuar dhe çfarë ka ndodhur me të ndër vite. Sa ka qenë insidenca e keqformimeve, e patologjive, kancereve, veçanërisht ai i tiroideve, në krahasim me pjesën tjetër të popullsisë që nuk ishte shumë e ekspozuar. Vetëm nëse do kishim këto statistika do mundeshim ta tregonim realisht efektin e këtij shpërthimi. Për sa kohë nuk i kemi, çdo hamendje do ishte një spekulim Por ndotja ka qenë se ishte e matur!”, përfundon Ptof.Dr. Edmond Panariti.(SCAN)

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

Kosova në tellallët rusë dhe nevoja për strategji efikase

Flamujt e Rusisë në Mitrovicë të Veriut më 17 janar 2019.

 

Valona Tela

Nëntorin e para gjashtë vjetëve, presidenti i atëhershëm i Kosovës, Hashim Thaçi, takoi presidentin e Rusisë, Vladimir Putin, në Forumin e Paqes në Paris.

Ishte takimi i parë mes tyre ndonjëherë dhe, sipas një postimi që bëri Thaçi atëkohë në Twitter, ai u fokusua në normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë.

Presidenti i Kosovës citoi homologun rus të ketë thënë qartazi se Rusia do ta mbështeste një marrëveshje të paqes midis dy vendeve.

Rusia – aleate e Serbisë – nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, e cila u shpall në vitin 2008, dhe Putin e përdor atë dhe ndërhyrjen e NATO-s në ish-Jugosllavi si “precedent” për t’i legjitimuar veprimet e veta në Ukrainë.

Kur nisi pushtimin në shkallë të plotë të këtij vendi, më 24 shkurt të vitit 2022, Putin tha se “ky operacion i posaçëm ushtarak” ndjek shumë shembuj të tjerë.

“Fillimisht, një operacion i përgjakshëm ushtarak u zhvillua kundër Beogradit, pa miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së, por me avionë luftarakë dhe raketa, të përdorura në zemër të Evropës. Bombardimi i qyteteve paqësore dhe i infrastrukturës jetike vazhdoi për disa javë”, tha Putin.

Krahasime të tilla – sipas Perëndimit pa vend – Putin bëri vazhdimisht, sidomos nga 2014-ta e këndej. Kur aneksoi Gadishullin ukrainas të Krimesë, dhjetë vjet më parë, ai e krahasoi atë me pavarësinë e Kosovës nga Serbia.

Prej vitesh, Rusia u angazhua edhe në luftë hibride kundër Kosovës, duke përhapur informacione të rreme.

Përmes mediave dhe institucioneve të saj, ajo manipuloi narrativët në favor të interesave të veta, duke shënjestruar kryesisht zonat e banuara me serbë.

Në qershor të vitit 2022, për shembull, Ambasada ruse në Shqipëri publikoi një listë me numrin e pretenduar të mercenarëve të huaj që i janë bashkuar luftës në anën e Ukrainës – në mesin e tyre ishin 156 nga Kosova.

Autoritetet e Kosovës i hodhën poshtë këto shifra dhe i cilësuan si propagandë, e ngjashëm edhe hulumtuesit e dezinformimit rus.

Por, tendencat e tilla, për ta paraqitur Kosovën si të paqëndrueshme, vazhdojnë ende sot, sipas një raporti të Qendrës së Kosovës për Studime të Sigurisë, që u publikua këtë muaj.

Për këtë raport u analizuan mbi 34 mijë fjalë, që u nxorën nga mbi 100 deklarata zyrtare, fjalime, intervista e tekste të tjera të Ministrisë së Jashtme ruse.

Kryesoret prej tyre e paraqesin Kosovën si vend të dështuar, thonë se ndërhyrja perëndimore është bërë për interesa vetjake, se Perëndimi e përdor Kosovën për ta zgjeruar ndikimin e tij dhe për ta izoluar Serbinë.

Raporti thekson po ashtu se vetë Rusia është duke e dëmtuar procesin e normalizimit të marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, pasi një normalizim i tillë do t’i jepte një goditje të fortë ndikimit të saj si në Serbi, ashtu edhe në Ballkanin Perëndimor.

Lulzim Peci, nga Instituti për Hartimin e Politikave, KIPRED, në Prishtinë, thotë se Rusia nuk do që ky dialog të përfundojë sipas planit të Perëndimit dhe se Kosova nuk duhet të shpresojë se sjellja e saj do të ndryshojë në ndonjë të ardhme të afërt.

Me këtë qasje, Peci thotë se Rusia do që ta pengojë sa më gjatë integrimin e Ballkanit Perëndimor në strukturat euroatlantike.

“Rusia tenton që tensionet t’i mbajë të larta, duke e përkrahur Serbinë, përkundër faktit se Serbia është duke i shitur armë Ukrainës”.

“Mosprishja e marrëdhënieve mes tyre, megjithëkëtë, tregon se Serbia i duhet Rusisë si asnjëherë më parë. Asaj i duhet që kjo pikë nevralgjike – e moszgjidhjes së marrëdhënieve bilaterale Kosovë-Serbi – të mbetet e tillë dhe ta pengojë integrimin e rajonit në BE”, thotë Peci për programin Expose të Radios Evropa e Lirë.

Gjithashtu, për Ivana Stradnerin, hulumtuese në Fondacionin për Mbrojtjen e Demokracive me bazë në Uashington, Rusia është duke e shfrytëzuar Serbinë për qëllimet e veta. Por, thekson se lufta hibride që bën në Kosovë – me informacione të rreme dhe duke polarizuar shoqërinë në vija etnike, sociale dhe fetare – është “shumë e rrezikshme”.

“Informacioni është armë. Kujtoni se çfarë ka ndodhur në Ukrainë në vitin 2014! Rusia ka arritur t’i përmbushë të gjitha synimet e saj atje, pa një plumb të vetëm”.

“Ajo ka përdorur operacionet e veta të ndikimit, ka shënjestruar grupe, ka përcaktuar rrethanat e informimit, përpara se ka përshkallëzuar situatën. Kjo është pikërisht ajo që po ndodh tani në Ballkanin Perëndimor”, thotë Stradner për Exposenë.

Autoritetet e Kosovës, si presidentja Vjosa Osmani, ashtu edhe kryeministri Albin Kurti, paralajmërojnë vazhdimisht se Rusia, “përmes satelitit të saj – Serbisë”, synon ta destabilizojë Kosovën.

Gjatë një vizite në Prishtinë, muajin e kaluar, edhe presidentja e Komisionit Evropian, Urusla von der Leyen, dënoi “luftën hibride” të Rusisë, që tha se ka qëllim t’i destabilizojë demokracitë në Ballkanin Perëndimor, përfshirë Kosovën.

Dezinformimi në BE paraqet sot një kërcënim serioz për funksionimin normal të demokracisë, sistemit politik, shoqërisë dhe ekonomisë.

Për të luftuar propagandën ruse, autoritetet e Kosovës ndërmorën disa masa, përfshirë ndalimin e punës së mediave dhe platformave online me origjinë nga Rusia, të cilat fabrikojnë informacione të rreme për Kosovën.

Por, Peci thotë se kjo nuk është e mjaftueshme, sepse zëri i Kosovës në shumë shtete të botës – nga Azia në Afrikë – vazhdon të mos dëgjohet.

Sipas tij, vendit do t’i duhej një njësi – që i bashkon të gjitha institucionet, nga Ministria e Jashtme deri tek Agjencia e Inteligjencës – për t’u marrë me Rusinë dhe informacionet keqdashëse të saj.

“E tërë kjo mund të bëhet, por, deri më tani, nuk është bërë asnjë hap konkret në këtë aspekt. Nuk mjafton të jemi reaktivë. Një gjë e tillë tregon se Kosova nuk ka një politikë të mirëfilltë dhe një strategji të kundërvënies ndaj dezinformatave të Rusisë si në nivelin global, ashtu edhe rajonal”.

“Nëse ka vullnet politik dhe ide të qarta se si të ecet përpara, Kosova për gjashtë muaj deri në një vit mund t’i ndërtojë këto kapacitete në mënyrë solide”, thotë Peci.

Radio Evropa e Lirë pyeti Qeverinë e Kosovës për masat e ndërmarra kundër dezinformimit rus dhe a planifikon të reja, por nuk mori përgjigje.

Stradner thotë, po ashtu, se Kosova nuk ka bërë mjaftueshëm.

“Ne nuk do ta bënim këtë bisedë sot nëse Kosova ose aleatët e Kosovës do të bënin një punë fantastike. Propaganda ruse është e gjithanshme në rajon dhe është duke u rritur. Unë nuk arrij t’i ndjek llogaritë në Telegram sesa shpejt që shfaqen”, thotë ajo.

Adresimi i kësaj problematike, sipas saj, bëhet edhe më urgjent në kohën kur Shtetet e Bashkuara po përgatiten për një administratë të re, të udhëhequr nga presidenti i zgjedhur, Donald Trump.

Ajo beson se administrata e ardhshme do të ndjekë një politikë transaksionale, apo ‘shit e blej’, në Ballkanin Perëndimor.

“Unë dyshoj se fokusimi te çështjet ekonomike do t’i zgjidhë të gjitha. Ajo çfarë do t’i rekomandoja administratës së re, nëse vërtet do që të parandalojë ndonjë përshkallëzim të mëtejshëm, është t’i kushtojë më shumë vëmendje rajonit [të Ballkanit Perëndimor] dhe të mos bie pre e lojërave që vijnë nga Moska dhe Beogradi”, thotë Stradner.

Këtë javë, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, konfirmoi se do të vizitojë Moskën në maj të vitit të ardhshëm, me ftesë të homologut rus, Putin.

Ai tha se e konsideron si “nder të madh” pjesëmarrjen në festimet për 80-vjetorin e fitores në Luftën e Dytë Botërore.

Kjo do të jetë vizita e tij e parë në Moskë, prej se Rusia nisi pushtimin në shkallë të gjerë të Ukrainës, gati tre vjet më parë.

Serbia nuk iu bashkua kurrë sanksioneve të Perëndimit kundër Rusisë, për shkak të kësaj lufte, dhe vazhdoi bashkëpunimin ekonomik dhe ushtarak me Moskën.

Në Kosovë, Rusia ka një zyrë ndërlidhëse, të cilën REL-i e kontaktoi për të mësuar më shumë për aktivitetet e saj, por pa sukses.

Sipas një ankete që publikoi këtë vit Instituti Republikan Ndërkombëtar (IRI), për qytetarët e Kosovës, Rusia mbetet kërcënimi kryesor për vendin, pas Serbisë.

Ish-presidenti Thaçi mund të ketë shpresuar se Putin është i interesuar për paqen, por duket se ai e ka versionin e vet të saj, i cili përqendrohet në nxitjen e tensioneve dhe përfitimin prej tyre.

Për ekspertët është imperative që Kosova të zhvillojë një strategji proaktive kundër ndikimit rus dhe t’i forcojë marrëdhëniet me aleatët perëndimorë. REL

Depolitizimi i mërgatës!- Nga Florim Zeqa 

 

Partitë politike siq shihet nuk kanë nevojë për intelektual, por vetëm për tifozeri dhe fansa partiak që i ndihmojnë me mjete financiare dhe më votë partitë e dështuara politike.

Janë këto parti të dështuara politike që e përçanë mergatën edhe në të kaluarën përmes shoqatave, por jo sikurse tani në këto permasa me politizimin e skajshëm të mërgatës.

Një gjë duhet ta dijnë mirë mërgimtarët, se këta kusarë politikë që e zbrazën Kosovën, asnjëherë nuk do të krijojnë kushte për riatdhesim e mergimtarëve në vendlindje!

 

 

Fillim i ri me njerëz të rinj

 

Andaj duhet një fillim i ri, me njerëz të rinj për t’i dhën fund kësaj epoke të errët të historisë sonë kombëtare, për t’i dhënë fund mashtrimeve dhe abuzimeve me pushtetin, për t’i dhënë fund hajnisë dhe haraçit qeveritar, për t’i dhënë fund korrupsionit dhe krimit të organizuar, për t’iu dhënë fund një herë mirë padrejtësive dhe pabarazisë qytetare.

Për të arritur deri këtu duhet një klasë e re politike dhe një lider i ri shtetërorë që e merrë përgjegjësinë morale para qytetarëve për t’a kthyer vendin në binarë të shëndosh të qeverisjes dhe shtetndërtimit, ku funksionon ligji dhe drejtësia sikurse në çdo shtet të lirë dhe demokratik, ku pushtetarët e respektojnë dhe ia kanë frikën ligjit, kurse qytetarët i kryejnë lirshëm dhe më dëshirë të gjitha obligimet ndaj shtetit.

Nga rishpallja e pavarësisë e deri më sot nuk kemi pasur mirëfunksionim të sistemit të drejtësisë, që i bie se nuk kemi pasur drejtësi të pavarur dhe të njëjtë për të gjithë qytetarët e vendit. Por, në vend të kësaj kemi pasur drejtësi selektive, ku gjithnjë të fortët e politikës dhe oligarkët ekonomik kanë qëndruar mbi ligjin dhe drejtësinë.

Si rezultat i kësaj situate, asnjëherë deri më sot “peshqit e mëdhenj” nuk ranë në grepin e drejtësisë, pasi drejtësinë nuk e vendosi ligji por “maliqi”!

Si rezultat i mungesës së një lidershipi shtetëror, shteti Kosovës është kthyer në ‘Oazë’ të krimit të organizuar, në duart e grupeve kriminale dhe fajdegjinjëve që e kontrollojnë çdo institucion dhe segment të jetës në Kosovë.

Mjafton ta marrim si shëmbull sistemin shëndetësorë, i cili tërësisht ka rrëshqitur në duart e mjekve të fabrikuar dhe të kriminlaizuar, të cilët bëjnë tregti me jetën e qytetarëve. Janë mjekët abuziv ata që ndërmjetësojnë mes familjarëve të pacientëve dhe fajdegjinjëve për dërgimin e të sëmuarve për mjekim jasht vendit, duke përfituar me dhjetramijëra euro për një intervenim që mund të kryhet pa problem në QKUK dhe klinikat tona private!

E gjithë kjo ndodh para syve të tanë dhe të drejtuesve të lartë institucioneve shtetërore!

Në këtë rast, shtrohen pyetjet logjike, cili është roli i prokurorisë dhe gjykatave, cili është roli i ministrit të shëndetësisë, cili është roli i misnistrit të drejtësisë, cili është roli i liderëve shtetëror para këtyre akteve të rënda kriminale që ushtrohen ndaj qytetarëve të vendit tonë?!

Përgjigja është e thjeshtë, këta i shohin të gjitha por nuk bëjnë zë, pasi janë pjesëmarrës në çdo aferë korrruptive dhe kriminale që ndodhë në vendin tonë.

Sikur të ishte ndryshe, këta do duhej mobilizoheshin të gjithë së bashku për luftimin e këtij fenomeni të krimit të organizuar, i cili po i detyron njerëzit, i madh e i vogël të largohen sa më parë nga vendi i tyre i lindjes në kërkim të shërimit në një shtet të rajonit apo edhe më largë në shtetet evro-perëndimore!

Përgjegjësia në këtë rast bie në radhë të parë mbi liderët shtetëror dhe ata partiak, që mbyllin sy e vesh para fatkeqësisë së qytetarëve, për të cilët u bie ndërmend që ekzistojnë vetëm në fushata zgjedhore derisa t’ua grabitin votën për t’i harruar menjëherë dhe për katër vjet të tjera duke mos i trajtuar as si numra e lërë më si qytetarë të këtij vendi!

 

Çfarë duhet të bëjmë?

 

Ne si mërgatë nëse duam ta ndihmojmë vendin tonë duhet të mobilizohemi si një trupë e vetme për t’i bojkotuar këta kusarë politikë që na sollën shtetin në këtë gjendje të mjerë. Pra, duhet të distancohemi nga të gjitha aktivitetet partiake në mërgatë. Politikanëve që vijnë dhe e kërkojnë votën tonë duhet t’iu themi; “Nuk keni vota nga ne që na larguat nga vendi, kthehuni dhe kërkojuni votën atyre që ua bëtë jetën ferr në Kosovë”!

Vetëm kështu mërgata e jonë do të bënte aktin heroik për shtetin e Kosovës. Për shkak se vetëm largimi i tërësishëm i këtyre kusarve nga skena politike do të hapte rrugën për ndryshime të mirëfillta dhe përmbajtësore për vendin tonë.

Kryediplomati i ardhshëm amerikan, Marco Rubio dhe politika e jashtme

VOA/Steve Herman

Presidenti i zgjedhur Donald Trump ka emëruar Senatorin republikan, Marco Rubio, për të drejtuar politikën e jashtme amerikane gjatë katër viteve të ardhshme të presidencës republikane. Siç njofton korrespondenti i Zërit të Amerikës, Steve Herman, republikani Rubio ka përfaqësuar shtetin e Floridës në Senatin e Shteteve të Bashkuara që nga viti 2011 dhe shërben në komisionin për Marrëdhëniet me Jashtë dhe komisionin për Zbulimin.

Senatori Marco Rubio, 53 vjeç, është bir emigrantësh nga Kuba. Nëse konfirmohet nga Senati, ai do të bëhet i pari sekretar shteti me prejardhje hispanike. Zoti Rubio njihet për qëndrimet e ashpra ndaj regjimeve autoritare në Kubë, Nikaragua, Venezuelë dhe Kinë.

“Ka treguar vendosmërinë për një sërë çështjesh, sigurisht edhe Kina mes tyre”, thotë analisti Michael O’Hanlon me Institutin Brookings.

Senatori Rubio ka thënë se Kina është në një linjë me Iranin, Korenë e Veriut dhe Rusinë kundër Shteteve të Bashkuara.

Pas agresionit rus në shkallë të gjerë kundër Ukrainës në vitin 2022, zoti Rubio ishte një mbështetës i zëshëm i Kievit. Kohët e fundit ai ka bërë thirrje për negociata për t’i dhënë fund konfliktit ndërsa në muajin prill votoi kundër një pakete ndihme prej 95 miliardë dollarësh.

“Qëllimi ynë, kur bëhet fjalë për Ukrainën, është që ta ndihmojmë në një mënyrë që nuk na shteron buxhetin, dhe nuk i dëmton aleancat tona në mbarë botën”, thotë zoti Rubio.

Senatorët që do të votojnë për konfirmimin, pritet që të shqyrtojnë bindjet e tij mbi politikën amerikane, thotë për Zërin e Amerikës analisti Michael O’Hanlon.

“Nëse do ta braktisnim Ukrainën, diçka që Rubio nuk e thotë, por nëse Ukraina do të pësonte disfatë, kjo do të bënte që shumë aleatë në mbarë botën të shtronin pyetjen nëse ne do t’i mbështesim ata.”

Tetë vjet më parë, zoti Rubio ishte një nga rivalët e zotit Trump në garën republikane për president. Në krye të Departamentit të Shtetit, zoti Rubio do të ishte përgjegjës për zbatimin e politikës së jashtme të Presidentit të zgjedhur Donald Trump.

Zëri i Amerikës bisedoi hulumtuesen e politikës së jashtme, Vilma Petrash, profesore në Kolegjin Miami-Dade.

“Pavarësisht pritshmërive, duhet të jemi realistë. Shtetet e Bashkuara do t’i japin përparësi interesave të tyre mbi ato të pjesës tjetër të botës”, shprehet ajo.

Kur bëhet fjalë për Lindjen e Mesme, zoti Rubio ka qenë një mbështetës i fortë i Izraelit, në të njëjtën linjë me republikanin Trump. Senatori Rubio i ka bërë thirrje Izraelit që ta zhdukë Hamasin nga Gaza, ndërsa ka kundërshtuar armëpushimet, për të cilat ai thotë se do të mundësonin rigrupimin e Hamasit, që cilësohet si organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara.

Vrasja e 14-vjeçarit në Tiranë: Një rikujtim i zymtë i “dështimit kolektiv”

Një pjesëmarrëse në protestën në Tiranë pas vrasjes së Martin Canit, mban në duar një letër ku shkruan: “Sot Martini, nesër mund të jetë fëmija yt!”.

 

Jetmira Delia-Kaci

Vrasja e 14-vjeçarit Martin Cani, mesditën e 18 nëntorit në Tiranë, tronditi opinionin në Shqipëri.

Institucionet, familja, shkolla, shoqëria – të gjithë janë duke kërkuar masa të reja, nisma ligjore, rregulla e protokolle se si ta reduktojnë dhunën te të miturit.

Reagimi apo mosreagimi i faktorëve dhe aktorëve të përfshirë në ngjarje janë tashmë pjesë e hetimeve.

Martini u vra nga sulmi me thikë nga një bashkëmoshatar, nxënës i së njëjtës shkollë në Tiranë.

Ai u arrestua nga policia, ndërsa një tjetër nxënës ndodhet në spital, pas plagëve që mori si pasojë e sherrit.

Pas vrasjes, autori i dyshuar publikoi në rrjetet sociale fotografi me dorën e plagosur dhe grushtin e ngritur, ndërsa më herët kishte publikuar edhe fotografi me thikë në dorë.

Rasti i Martinit është i treti i vrasjes së të miturve nga bashkëmoshatarët e tyre këtë vit në Shqipëri.

Policia: Masa të reja për ta ndalur dhunën te të miturit

Zëdhënësi i Policisë së Shtetit, Gent Mullai, thotë për Radion Evropa e Lirë se ngjarja ka treguar se zinxhiri i sigurisë ka dështuar.

“Ka një zinxhir sigurie, pjesë e të cilit nuk është vetëm policia, por edhe oficeri i sigurisë, stafi pedagogjik, psikologët, sociologët, prindërit. Ngjarja ka treguar se ka një dështim në këtë zinxhir sigurie – besoj jo me dashje apo nga neglizhenca”, thotë Mullai.

Ai shton se vrasja e Martinit e bën domosdoshmëri rishikimin e Paketës së sigurisë në shkolla dhe marrjen e disa masave të tjera.

“Paketa e sigurisë në shkolla ishte gjë e mirë që u zbatua, ndoshta ka ardhur koha të rifreskohet. Paketa e sigurisë nuk ka dështuar, por duke parë mangësitë – nisur edhe nga rastet konkrete – ka nevojë të rishikohet, për të sjellë masa më të mira të sigurisë”, thotë Mullai.

Paketa e sigurisë në shkolla

Kjo masë është në vitin e dytë të zbatimit.

Ajo është hartuar për shkak të rritjes së numrit të veprave penale të regjistruara pranë shkollave, ku shpesh përfshihen edhe të mitur.

Mes tjerash, paketa përfshin oficerë të sigurisë në shkolla, përcaktimin e një perimetri sigurie, brenda të cilit nuk mund të kalojnë persona të paautorizuar, largimin e shitësve ambulantë nga shkollat e të tjera.

Sipas Mullait, ngjarja është nën hetim dhe tani për tani nuk mund të thuhet nëse ka përgjegjësi mbi oficeren e sigurisë që nuk e ka referuar ngjarjen në polici.

“Mendoj se nuk është neglizhuar. I kanë marrë në pyetje disa herë, nxënësit janë pajtuar në prezencë të oficeres së sigurisë, psikologes, punonjëses sociale e drejtorisë së shkollës. Dhe, duke parë që të dy ishin nxënës të mirë në mësime dhe nuk kanë shfaqur probleme, kanë menduar se është zgjidhur si problem”, thotë Mullai.

Ai, po ashtu, tregon se drejtori i përgjithshëm i Policisë së Shtetit, Ilir Proda, menjëherë pas ngjarjes, ka mbledhur ekspertët e policisë në një analizë të detajuar për ngjarjen dhe zbatimin e masave të përcaktuara në Paketën e sigurisë.

Ai ka urdhëruar, gjithashtu, që videot që publikohen nga të rinjtë me armë apo duke bullizuar, të verifikohen dhe të merren masa të menjëhershme kundër tyre.

Sipas Mullait, drejtori i përgjithshëm i Policisë së Shtetit i është drejtuar Ministrisë së Arsimit me një ftesë për bashkëpunim në ngritjen e një tryeze teknike dhe më pas për një debat të gjerë publik, me qëllim rifreskimin e masave të sigurisë, të përcaktuara në Paketën e sigurisë në shkolla.

“Ende nuk e dimë nëse fëmija [autori] ka hyrë me thikë në shkollë… Nuk kalon lehtë si ngjarje. Po bëhet analizë e detajuar, pasi është urgjente, është në pyetje jeta e fëmijëve tanë. Është kambanë alarmi që duhet të na bëjë të reflektojmë të gjithëve”, thotë zëdhënësi i Policisë së Shtetit në Shqipëri.

Ministria e Arsimit nuk iu përgjigj interesimit të REL-it në lidhje me trajtimin e kësaj ngjarjeje, masat që po diskutohen nga ky institucion pas vrasjes së Martinit dhe të dhënat që disponon për rastet e dhunës në shkolla.

Më herët, ajo doli me një komunikatë, ku kërkonte zbardhjen e vrasjes së Martinit.

Deri në 200 telefonata në ditë: Të miturit denoncojnë dhunë

Drejtuesja e Linjës Kombëtare të Telefonit për Fëmijë “Alo 116”, që vepron prej 15 vjetësh në Shqipëri, thotë se çdo ditë marrin 150-200 telefonata për situata dhune fizike apo online nga fëmijët.

“Deri më sot në vitin 2024 kemi marrë 14 mijë telefonata”, thotë Belioza Çoku.

“Nga periudha 2018-2023 evidentohet qartë se ka rritje të madhe të raportimeve sa i përket dhunës online dhe offline. Kemi një shtatëfishim të raportimeve për dhunë. Fëmijët raportojnë mjedis më të pasigurt për dhunë fizike – familjen me 41%, komunitetin me 34% dhe më pas shkollën me 24%”, bën të ditur ajo.

Çoku, gjithashtu, tregon se grup-mosha e telefonuesve më të shpeshtë është 10-12 dhe 13-15 vjeç.

Ajo që vërehet me shqetësim është edhe rritja e raportimeve që kanë të bëjnë me tendenca vetëvrasëse, për shkak të dhunës apo shtantazhit online, sipas saj.

“Rastet vlerësohen nga një grup ekspertësh dhe më pas i referojmë te juristët, psikologët, qendrat shëndetësore, në varësi të specifikës së tyre. Në rastet e dhunës online kemi një bashkëpunim shumë të mirë me policinë, i referojmë rastet kur përdoren pamje, imazhe të fëmijëve”, thotë Çoku, duke shtuar se “përgjegjësia është e të gjithëve”.

“Duhet të bëhemi të gjithë bashkë për ta ndryshuar situatën”, thotë ajo për Radion Evropa e Lirë.

Arsyet e shtimit të dhunës te të miturit

Sociologia Marsi Simo thotë se arsyet e dhunës te të miturit janë komplekse.

“Janë faktorë shoqërorë, psikologjikë, ekonomikë… Familjet përballen me probleme të mëdha pamjaftueshmërie ekonomike, e përveç kësaj, të kohës cilësore që duhet ta kalojnë me fëmijët që kur janë shumë të vegjël”, thotë Simo.

Si faktor tjetër, ajo përmend edhe modelet e dhunshme që i marrin nga rrjetet sociale, si TikTok-u.

Sipas Simos, ka po ashtu rritje të numrit të përdoruesve të lëndëve narkotike në mesin e më të vegjëlve.

“Nëse vite më parë ky fenomen ndeshej te 18-vjeçarët, tani e gjejmë në mosha 12 apo 10 vjeç. Përdorimi i tyre rrit më shumë agresivitetin”, thotë Simo për Radion Evropa e Lirë.

Sociologia shton se fëmijëve u mungon mbështetja sociale dhe psikologjike.

Familjet duan më të mirën, por nuk e dinë se ku të drejtohen, sipas saj.

“Më e keqja është se tani po normalizohet dhuna duke thënë: të miturit e sotëm janë të dhunshëm, nuk tolerojnë, nuk respektojnë, derisa shohim ngjarje të tilla të rënda si kjo e vrasjes së Martinit”, thotë Simo.

Ajo vëren se kjo situatë ka krijuar edhe probleme të shëndetit mendor te fëmijët.

Pas vrasjes së Martinit, ajo që tronditi opinionin publik në Shqipëri ishte një fotografi e autorit të dyshuar të vrasjes, e publikuar në rrjete sociale, ku ai shfaqej me plagë në njërën dorë dhe me grushtin lart.

“Fakti që pasi një i mitur kryen një veprim devijant dhe nuk shfaq pendesë, bën të kuptojmë që duhet t’i analizojmë më shumë elementet e shëndetit mendor. Sepse, një mendje e shëndoshë pranon atë që ka ndodhur, kërkon falje, merr parasysh pasojat”, thotë Simo.

Disa ditë pas vrasjes së 14-vjeçarit, Qeveria e Shqipërisë nxori në diskutim dy propozime që synojnë ta frenojnë ndikimin e rrjeteve sociale, TikTok dhe Snapchat, te fëmijët.

Kryeministri shqiptar, Edi Rama, tha se vendimi do të merret pas konsultimit me mësues dhe prindër.

“Dilema është nëse duhet të provojmë të ecim në drejtim të vendosjes së filtrave – kur, në fakt, nga të gjitha eksperiencat mësojmë se efektiviteti është ende shumë i ulët – apo të ndërmarrim masë drastike për mbylljen e plotë të TikTok-ut dhe të Snapchat-it në Shqipëri”, tha Rama.

Prindër dhe nxënës protestuan këtë javë, duke kërkuar dorëheqjen e ministres së Arsimit, Ogerta Manastirliu, marrjen e disa masave për të reduktuar dhunën te të miturit dhe buxhet më të lartë për arsimin, plotësimin e shkollave me psikologë dhe qëndrimin e nxënësve në hapësirat e shkollës deri në orën 16:00, duke u ofruar program, ushqim dhe mundësi për t’i bërë detyrat.

Radio Evropa e Lirë

Marrja nën hetim e kryebashkiakut të Shkodrës ilustrim se si është thurur rrjeta e merimangës së rilindjes

Organigama e grabitjeve të rilindjes nxjerr para kudo ku ta prekësh. Një herë një pastruse vjedh punëdhënësen e vet dhe nga tubi i aspiratorit derdhen “rastësisht” gjysëm milioni euro. Një herë SPAK sekuestron celularët për tendera rrugësh dhe papritmas kap një vjedhje në KESH.

Kështu ka ndodhur edhe herën e fundit, kur prokurorët e posatçëm po hetonin skemën e kompanive përmes të cilave dyshohet se bënte korrupsion ish drejtori i rrugëve Evis Berberi. Ish krahu i djathtë i Belinda Ballukut, që shihej kudo pas saj në videot promovuese u arrestua në mars të këtij viti. Prokurorët që e akuzojnë për korrupsion dhe pastrim parash dyshojnë se nën ombrellën e zv kryeministres është ngritur një skemë tjetër e ngjashme me atë 5D duke u nisur nga fakti se Berberi u kishte dhënë tendera publikë të njëjtëve biznesmenë me të cilët kishte qenë edhe në marëdhënie private, për shtitblerjen e një kompanie. Këto hetime vazhdojnë ende, por e bukura është se si efekt kolateral i tyre duket se e ka pësuar edhe kryebashkiaku aktual i Shkodrës, Benet Beci.

Si është e mundur dhe ç’lidhje ka mund të pyesë dikush? Historia është sa rastësore qa edhe qesharake. Sikurse e kanë bërë zakon agjentët e BKH ata ia behin për kontroll të befasishëm në në shtëpitë dhe të afërmit e atyre që prangosin. kështu ka ndodhur dhe me rastin Berberi. Ata nuk kanë gjetur vetëm udhëtime turistike të paguara nga klientët për atë vetë, bashkëshorten e tij Adela Ruko dhe fëmijët e tyre të mitur, por për të zbuluar më shumë kanë sekuestruar edhe celularin e Adelës.

Ashtu si i shoqi edhe ajo i kish pasur shpatullat të ngrohta për të siguruar një vend pëllumbash në administratën shtetërore. Pra Belinda Ballukiu ishte kujdesur ti sistemonte si familje. Adela në vitin 2020 kryente dhe detyrën e kryetares esë Komisionit të Vlerësimit të Ofertave të një tenderi në KESH. Bëhej fjalë për një garë të shpikur gjoja për të kontraktuar një kompani që do hartonte një studim për strategjinë e sektorit energjetik. Në atë kohë, kreu i KESH, ishta krebashkiaku aktual i Shkodrës. Atij me sa duket i ishte propozuar  që studimi në fjalë do ë bëhej nga një kompani me përvojë nga iniversiteti me famë i Harvardit. Sigurisht duke i njohur rregullat e lojës Benet Beci nuk mund të kundërshtonte.

Pikërisht kjo duket qartë në bisedat që janë ruajur në celularin e sekuestruar. Celulari është i zonjës Adela Ruko, por atë e ka përdorur bashkëshorit i saj, Evsis Berberi për ti shkruar në numrin e tij personal Benet Becit, shefit direkt të gruas që drejtonte komisionin e tenderit. “500 mijë euro për profesorët e Harvardit, 320 mijë euro për ne me dy klasë shkollë” i ka shkruar ai Becit. Pra fjala është për të ndarë mes tyre afro 40% të shumës 834 mijë euroshe. Ngjarjet e mëvonshme regojnë se gjithçka është zhvilluar sipas parashikimeve dhe të gjitha gjasat janë që po ashtu të jenë ndarë edhe paratë.

Po a kemi të bëjmë këtu me një korrupsion të rastësishëm që u zbulua papritur nga marrja e një telefoni për arsye të tjera? Jo tamam. Dokumanta të nxjerra në dritë nga media Kapitali.al kanë treguar se e vërtata e këtij abuzimi nuk fshehej vetëm në bisedat e koduara të aplikacionit ëhats app të Adela Rukos. Ndarja e parave ishte një e fshehtë publike.

Që në vitin 2022 Kontrolli i Lartë i Shtetit pati hedhur dyshime për tenderin e zhvilluar në janar të 2021, e që ishte fituar nga kompania e vetme që garoi me 99.8 për qind e fondit limit. Sipas LKSH-së ky tender ishte fare i panevojshëm pasi tashmë ekzistonte një  strategji e sektorit energjitik e hartuar më parë, nga ministria e Energjisë me ndihmën e donatorëve të huaj.

E dyta dhe më qesharakja qëdel nga pjesët e KLSH që nga nxjerrë Genc Pollo, në dokumentin e përgatitur nga “profesorët e Harvardit” është se ata servirnin vetëm të dhëna nga institucionet tona publike si psh tatimet, INSTAT, Banka e Shqipërisë, të cilave këto informacione ia kishte dhënë vetë KESH.

Por, pavarësisht estradës, puna u krye dhe me siguri paratë u ndanë sipas planit.

Por, kjo histori tragjikomike, nxjerr në pah shumë më tepër se njollosja me vulën e mundshme prej hajduti të njeriut që u shndërrua në simbolin e rilindjes, në zgjedhjet e fundit lokale, për arsye se i ktheu asaj bastionin e Shkodrës. Ajo shkon përtej marrjes së Benet Becit si i pandehur nga SPAK. Prej saj rrjedhojnë disa pyetje që flasin për batërdinë e abuzimit me paranë publike. Sepse aty përfshihet krahu i djathtë i Belinda Ballukut, Evis Berberi, që akuzohet për korrupsion dhe pastrim parash. Por ky zyrtar i lartë kishte sistemuar dhe gruan, Adela Ruko, në vend pëllumbash në administratë. Pra pa i mjaftuar paratë e rrugëve, gjithë familja qe regulluar nën çadrën e Belindës. Edhe ajo qe drejtuese tenderash, aq e përfshirë sa, njeriu me të cilin ndante krevatin është kapur në allishverishe me njeriun që ndante zyrën. A dinte gjë Balluku për këto? Le ta zëmë se jo, se edhe asaj i hanin kumblla dhe dardha pas shpine. Po çbëri ajo kur u njoh me raportin e KLSH, që fliste për tender fiktiv? A vuri ujin në zjarr prej dy vitesh? Apo mos qe dhe ajo një “e pashkollë”, me diploma fallco, që kishte pjesën e saj?

Fakt është se raporti i KLSH ra në vesh të shurdhër. Prandaj kjo ngarje nuk është një rastësi e çuditshme e dalë në dritë nga një celular i kapur për arsye të tjera. Ajo është simbol i një rrjeti që vijon të punojë si sahat.  /Lapsi.al

Mbi “pacientët e lartë” nëpër “getot, izolimet ose karantinat” qeveritare- Nga Agron Shabani

Në “kozmosin” ose botën e çrregulluar shpirtëror, emocional, mental dhe psikologjik të personave ose individëve të ndryshëm me të meta ose aftësi të kufizuara shpirtërore, emocionale, mentale, psikofizike, psikosociale dhe të tjera, gjthmonë ose vazhdimisht sikur ndodhet ose ekziston një “dikush tjetër” si rival, kundërshtar apo si armik i tij imagjinar ose fiktiv… i një “bote” imagjinare ose fiktive të stërmbushur ose mbingarkuar me ” forcë” ose “energji të madhe” iracionale dhe teper negative!

Ndërkohë që zemra e një njeriu të shëndetshëm ose normal, brenda 24 orëve i shpërndan ose p0mpon afro 7000 litra gjak në trupin ose organizmin e tij, gjegjësisht, në muskujt, organet ose trurin e njeriut. Duke i mbushur ose pajisur ato edhe me oksigjen si dhe me elemente tjera kruciale ose jetike. Zemra e njeriut të shëndetshëm ose normal i kryen mëse 100.000 rrahje ose ritmime brenda 24 orëve.

Në këtë prizëm, sipas studimëve, analizave dhe teorive të njohura shkencore ose sociopsikologjike të Zigmund Frojdit, Karl Gustav Jungut, Alfred Adlerit,
Maks Veberit si dhe të shumë studiuesve dhe psikoanalistëve të tjerë në këtë drejtim: Si të thuash të të gjitha anomalitë, patologjitë, mediokritetët, turbulencat, fenomenët, reaksionet, destruksionet ose dekonstruksionet e ndryshme shoqërore ose qytetare në kontekstin e mesipërm reaksionar ose negatië të shtetit dhe shoqërisë: Në radhë të parë janë produkte ose rezultate të ndryshme objektive dhe subjektive, gjegjësisht, eksterne ose eksplikative të natyrës dhe karakterit të përgjithshëm shpirtëror, emocional, mental ose psikofizik të një personi ose individi të caktuar shoqërorë ose qytetar. Gjegjesisht, shteteror ose qeveritar. Ashtu siç mund të jenë edhe proceset, zhvillimet ose fenomenet e mësipërme në anën tjetër e kundërta e tyre. Gjegjësisht, si indikatorët ose predikatorët me të rëndësishëm ose kryesorë të stabilitetit dhe instabilitetit ( jostabilitetit) të njohur objektivë ose subjektivë të personit ose individit e kështu me radhë.

Së këndejmi, Zigmund Frojd, Karl Gustav Jung, Alfred Adler dhe psikoanalistë të tjerë, në kuader të studimeve, analizave dhe hulumtimeve të njohura shkencore dhe metodologjike të ” Robinson Krusove”, ” Zoon-politikokonëve”, “Homo-politikusëve” ose “Homo-ekonomikusëve” të ndryshëm në kohë dhe hapësirë, gjegjësisht, të qarqeve, strukturave, “elitave” ose “par exelencave” të ndryshme shtetërore, qeveritare, politike, policore, ushtarake, fetare, kulturore, sociale, societale, ekonomike dhe të tjera në këtë drejtim: Në kuadrin e studimëve, analizave, teorive ose konstatimeve të mësipërme shkencore ose psikologjike mbi ” kosmosin” ose ” botën e brendshme” shpirtërore, emocionale, mentale- psikologjike të personit ose individit i kanë paraparë dhe prognostifikuar edhe perceptimet, akceptimet, anticipimet dhe justifikimet e njohura teorike dhe praktike mbi ndikimet dhe reflektimet e tyre eksterne ose eksplikative në sfondin ose kontekstin e mësipërm të pothuajse të të gjitha zhvillimeve, proceseve, trendeve, fenomeneve, paradokseve ose turbulencave të ndryshme shoqërore ose qytetare. Kjo sidomos në marrëdhëniet, raportet ose dimensionet e njohura në relacionin personi(individi)- prindërit-familja-grupi-mjedisi-ambienti- institucionet e shtetit ose shoqëria e gjërë njerëzore dhe qytetare.

Ç´është e vërteta , konstaton në vazhdim Frojdi, psikologjia e njohur reflektive, perceptive, asertive, rezilente, kognitive, funksionale dhe aksionaliste mbi personin ose individin, në fokusin dhe agjendën e saj kryesore ose substanciale e ka pikërisht njeriun, gjegjësisht personin ose individin. Respektivisht, studimet, hulumtimet ose analizat e njohura shkencore dhe metodologjike me anë të të cilave një person ose individ i caktuar shoqeror, qeveritar ose politik mund t´i hasi, ushqejë, sigurojë dhe realizojë nevojat ose kërkesat e tij objektive dhe subjektive së bashku me ambiciet, qëllimet, idealet, vizionet ose pretëndimet e tij shoqërore, qytetare fetare, kulturore, sociale,politike, profesionale, karieriste, materiale, funksionale dhe të tjera. Duke i përfshirë dhe nënkuptua këtu edhe ” egon” ose “libidon” e tij pozitive dhe negative.

Gabriel Tardi ndërkaq, në kuader të studimeve dhe analizave të tij shkencore ose sociopsikologjike me titull ” Ligjet shoqërore ose qytetare”, si të thuash të të gjitha zhvillimet, proceset ose fenomenet e mundshme shoqërore ose qytetare në radhë të parë i ka mbështetur dhe projektuar pikërisht në natyrën dhe karakterin e njohur shpirtëror, emocional, mental ose psikofizik të personit ose individit. Përkatësisht, në substratin dhe substitutin e funksionimit optmimal ose maksimal të një personi ose individi të caktuar shoqëror ose qytetar që ndodhët në pozita ose funksione të larta shtetërore, qeveritare, shoqërore, politike etj.

I të të njëjtit mendim është edhe Maks Weberi; i cili në kuadër të veprave të tij të shquara si ” Etika Protestante” , “Shkenca si thirrje” , ” Politika si thirrje” etj… Në vazhdim konstaton faktin e mësipërm sipas të të cilit pothuajse të gjitha zhvillimet, proceset, dukuritë, reaksionët ose fenomenet e ndryshme shoqërore ose qytetare ( qofshin ato negative ose pozitive)-në radhë të parë janë pasoja, rezultate, indikacione ose predikacione të pashmangshme (eskterne ose eksplikative) të natyrës dhe krakterit të lartpërmendur të personit ose individit. Duke i përfshirë dhe nënkuptuar në vazhdim edhe aksionet dhe reaksionet ( reagimet) e qëllimshme dhe racionale në raport me qëllimet ose idealet e njohura objektive dhe subjektive të personit ose individit, gjegjësisht,,aksionet individuale dhe kolektive, aksionet ose reagimet e ndërgjegjshme, morale, humane, formale, normative, reflektive, afirmative dhe të tjera, aksionet ose veprimët e njohura shtetërore, fetare, kulturore, institucionale, konstitucionale, politike, aksionet ose reagimet tradicionale, empirike, evolutive, rekonstruktive, diakronike, pradigmatike dhe të tjera, aksionet logjike ose intelegjente, aksionet ose veprimet e njohura shkencore, akademike, pedagogjike dhe të tjera, aksionet ose reaksionet e ndryshme shpirtërore, emocionale, simpatike, parasimpatike, kognitive, negative, agresive, iracionale, imagjinre, fiktive, indikative,inkubative, simptomatike dhe shumë të tjera në këtë sfond.

Në këtë menyrë sipas pikëpamjeve, koncepteve ose vlerësimeve të njohura të J. Hajnzinh, H. G. Gadamer, H. Arendt dhe të tjerëve: Edhe raportët ose marrëdhëniet e ndryshme në mes nacionalzmit ekstrem ose radikal ( ultranacionalizmit) dhe patriotizmit të rrejshem ose lajkatar, vazhdimisht sikur u ngjajnë atyre marrëdhënieve ose raporteve të njohura në mes dashurisë dhe urrejtjes.

Në këtë mënyrë, mungesat ose deficitët e hetueshme të shtetit dhe pushtetit të preferuar ligjor, qytetar, parlamentar dhe demokratik vazhdimisht sikur kanë rezultuar me ngritjen dhe krijimin e strukturave, elitave ose ” par exelencave të reja ” pushtetmbajtëse, autoritare totalitariste dhe të tjera, gjegjësisht, të qarqeve dhe strukturave të ndryshme policore, ushtarake, burokratike, politokratike, kleptokratike, anrakoindividualiste, anarkoliberaliste etj… Të cilët me anë të bllokimit afatëshkurtër, afatëmesëm ose afatëgjatë të zhvillimeve ose proceseve të ndryshme politike dhe demokratike: E kanë për qëllim “rimobilizimin referendumial ” të shtetit dhe pushtetit autoritar dhe totalitarist, përkatësisht, rikthimin, ringritjen ose “riciklimin aklamativ” dhe “populist” të sistemeve ose regjimeve të njohura autoritare, totalitare, despotike, absolutiste, militare ,hegjemone, ekspanzioniste etj.

Ndërkohë që qarqeve ose faktorëve të ndryshëm ndërkombëtarë si për shembull, të alarmuar ose skandalizuar paksa nga kërrcnimet e vazhdueshme nuklerare ose atomike të Rusisë- ndaj Natos, BE-së dhe kështu me radhë (rasti konkret i luftes se njohur ne Ukraine etj…) – po vazhdon t´u merret ( mekët) goja dhe stepet zëri në “koncertin e madh” të britmave dhe ulurimave të përditshme hegjemone, ekspansioniste, militare ose paramilitariste të Serbisë ndaj shqiptarëve ose Kosovës në veçanti, si dhe ndaj popujve dhe vendeve të tjera në përgjithësi.

Patriotizmi për me tepër ndërkaq, sipas studimeve dhe analizave të ndryshme në fushat e njohura të sociopsikologjisë politike, strukturale, funksionale, reflektive, kognitive etj.: Në radhë të parë është ndjenjë, përjetim, përceptim ose një situatë e thellë emocionale, sentimentale, inkarnative ose ataraktive dhe psikologjike në shpirtin, natyrën ose karakterin e njohur të individit dhe kolektivitetit. Përkatësisht, ndjenjë, nuhatje, reflektim, përjetim, ndjeshmëri, ndershmëri dhe obligim i thellë moral , patriotik dhe emocional që i shërben shpirtit, mbamendjes ose kujtesës së përgjithshme shteterore, nacionale dhe historike të kolektivitetit, grupit, personit ose individit në kontekste ose relacione të ndryshme humane, njerëzore, reflektive, simbolike, alternative, evolutive, empirike, organike, determinante, paradigmatike, rekonstruktive, diakronike, sociopsikologjike dhe të tjera. Për dallim të nacionalizmit që në të shumtën e rasteve është e kundërta e tij.

Roli dhe funksioni optmal ose maksimal i medias së shkruar dhe elektronike:

Gazetat, portalet, agjencitë e lajmeve, radio-televizioni, ose mediat e shkruara dhe elektronike, si instanca ose institucione të njohura mendore, ideore, kulturore, politike, patriotike dhe të tjera, respektivisht si fuqi e katërt e shtetit dhe shoqërisë, sigurisht se e kanë peshën, ndikimin dhe rëndësinë e madhe, epokale dhe historike në momente ose situata të caktuara politike, ushtarake ( luftarake) etj. Si për shëmbull konkret: gazeta e përditshme autoritative ose renomative shqiptare si “Bota Sot”, Epoka e Re”, “Kosova Sot”, “Kosova Press” në mos gabohem, ka qenë instanca të larta morale, ideore dhe patriotike te cilat para dhe pas luftës në Kosovë, e kane ngritur, glorifikuar dhe afirmuar luftën dhe levizjen çlimtare dhe heroike të shqiptarëve. Si sot me kujtohet edhe shkrimet dhe artikujt e mi autorial mbi UCK-së në “Bota Sot” me titull:” Aty ku gjithmonë ata shkojnë, patjetër se do të ndodhë diçka ( Gazeta Bota Sot, viti 1997) etj. etj… Pa i cekur ato të tjerat në Radio-televizionin shqiptar, ish revistën “Eurozëri” etj…

Ndërkaq, vetë editori i Voalit, ish kryeredaktori i gazetës “Bota Sot”, ish drejtori gjeneral i Radiotelevizionit Shqiptar dhe diplomat Shqipërisë në Zvicër, z.Skënder Buçpapaj së bashku me zonjën ose bashkëshorten e tij ( Elida Buçpapaj) si intelektual ekselent dhe kulminant, u dolën zot Kosovës dhe shqiptarëve kur e kishin më së vështiri dhe kur kishin nevojë.

Ndërkohë që media e shkruar dhe elektronike në epokën e re moderne ose bashkëkohore, kanë bërë aq shumë për psikologjinë dhe nueropsikiatrinë, duke na ofruar pamje, imazhe, portete ose mesazhe të ndryshme mbi “pacientët e lartë” institucionalë dhe funksionalë nëpër “getot, izolimet ose karantinat” e ndryshme qeveritare, dikasteriale, politike dhe të tjera, ku jonjerëzit e lozin shpesh rolin e njerëzve.(….).

PESË  PREDIKATARËT  MA  TË  MËDHAJ TË  KLERIT  KATOLIK  SHQIPTAR  NË  SHEKULLIN  XX- Nga Fritz RADOVANI

1945 – 1950

Arrestohen, torturohen, masakrohen, pushkatohen dhe zhduken

Pesë Kolosët e mendimit Atdhetar e Fetar Shqiptar:

 

1. At Anton HARAPI O.F.M.

                                                                 (5 Janar 1888 – 20 Shkurt 1946)

Asht lé me 5 Janar 1888 në Shirokë, fshat pranë Shkodres.

Studimet e nalta i ka ndjekë në Salzburg, e mandej Schwaz e Villach të Tirolit tëAustrisë, ndërsa studimet teologjike i ka krye nëRomë.

Në vitin 1910 kthehet në Atdhé e Shugurohet Meshtar tue plotsue kushtet e Urdhrit Françeskan O.F.M., në Shkoder. Besnik i Idealit “Atdhé e Fé”!

At Antoni asht kenë organizator ndër tre bajrakët Hot, Grudë e Triepsh i Memorandumit të përgatitun nga Ai vetë në vitin 1918, që Paria e Maleve i dorzoi komandantit francez në Shkodër. Në bashkëpunim meLuigj Gurakuqindhe At Gjergj Fishtën, harton një peticion të nënshkruem prej     200 përfaqësuesve të tre Bajrakëve, drejtue përkatësishtKonferencës së PaqësnëParis,kryesisht ministrave të jashtëm tëShBA, Anglisë, Francës dheItalisë.

Asht nisiator dhe formoi grupimin “Ora e Maleve”. Kjé bashkëpunëtor dhe nismëtar edhe i botimit tëfletores me të njëjtin emën.

Në vitin 1925, arrestohet pak kohë nga Ahmet Zogu, dhe shkon profesor në Liceun “Illyricum”.

Në vitët 1930-1936 asht drejtor i revistës “Hyllit të Dritës”, si shkruejn dhe gazetat “Posta e Shqypnisë” e “Zani i Shna Ndout”, ku për shtatë vite mbuloi rubrikën me mendime filozofike popullore “Thâna e thâsha”..

Në vitet pasuese asht predikues i  palodhun i vlerave, parimeve, kulturës së krishtenë në Shqipni dhe i Atdhetarisë sonë Kombtare.

Edhe mos të angazhohej për Shpëtimin e Atdheut, në vitin 1943 me Rregjencën Shqiptare, At Anton Harapi prap do të pushkatohej nga komunistët para datës 20 Shkurt 1946. Ai ishte orator, mendimtar, dijetar, shkrimtar, organizator, trim parashikues i njohun në mendimet e Tij, në lidhje me t’ ardhmen e njerzimit mbas Luftës II Botnore:

“SHQIPNIJA U FITUE ME GJAK; ME GJAK EDHE PO MBAHET E ROBNUEME. DO TË VIJ DITA E, ME PAQË E DREJTËSI DO TË FITOHET !” (Fjala e Tij në gjyqin komunist, zhvillue në Tiranë, Shkurt 1946.)

 

Imzot Gasper Thaçi II. Imzot Gaspër THAÇI

                                                                 (23 Janar 1889 – 25 Maji 1946)

Asht lé në Shkoder me 23 Janar 1889.

Studmet e nalta i ka krye në Insbruck të Austrisë dhe asht Shugurue Meshtar në Shkoder, me 21 Shtator 1912.

Me daten 8 Dhjetor 1912 ngriti Flamurin Kombtar në Qelzë, ku Thaçi shërbente si famullitar.

Mbas vdekjes së Imzot Lazër Mjedjës, Imzot Thaçi emnohet Argjipeshkëv Metropolitan në Shkoder, ku mbas vitit 1944, përballet me diktaturen barbare komuniste antikatolike.

Në muejn mars 1945, dy javë mbas pushkatimit Don Ndre Zadejës, nuk pranon me pritë per vizitë n’ Argjipeshkvi diktatorin Mehmet Shehu.

Asht thirrë nga Ever Hoxha bashkë me Imz. Frano Gjinin, atë kohë Regjent i Delegacionit Apostolik në Shqipni, për me pré mardhanjet me Vatikanin, po asnjeni nuk kanë pranue asnjë kusht të diktatorit.

Imzot Thaçi ka jetue në kushte vetizolimi, per arsye smundje dhe me 26 Maji 1946, mbylli sytë nga një smundje shumë e randë.

Sigurimi i shtetit komunist  organizon të gjithë agjentat e vetë me pengue me çdo kusht funeralin, pjesmarrjen e qytetarëve e të rinisë shkodrane në vorrim të Argjipeshkvit të paharrueshëm për të gjithë qytetin.

Studentët katolik të gjimnazit të Shtetit kërcejnë nga dritarët për me shkue në Kishën Kathedrale, ku do të thohej Mesha solemne me korin e drejtuem nga kompozitori Prenkë Jakova e muzikanti At Filip Mazrreku. Vetë Regjenti Apostolik Imzot Frano Gjini, që po drejtonte ceremoninë, ishte në Vorrimin që u ba në Kishen Katedrale të Shkodres.

At Konrrad Gjolaj do të shkruejnë në librin e Tij “Çinarët” se: “Punën e bame deri at’ ditë me rininë, ia prishi një arkivol!”

Edhe Neroni që ka djegë Romën ka një vorr në Itali.

Ndërsa, tek né në Shqipni, në vitin 1967 hapën vorret e Atyne që kanë vue thëmelet e qytetnimit Evropjan dhe komunistët, ua tretën Eshtnat e Tyne në lumin Drin. Zhdukja e Eshtnave nuk bani asnjë perjashtim!

Ashtu si u veprue me të gjithë Ata që janë pushkatue, dhe u zhdukën nder hetuesi, ashtu asht veprue edhe me Eshtnat e Imz. Gaspër Thaçit.

Imzot Gasper Thaçi asht kenë deri në fundin e jetës së Tij gjithnjë dhe në të gjitha rasat i pathyeshem perballë diktaturës komuniste ndonse, Ai ka kenë gjthmonë me probleme shndetsore prej ditës që asht kenë Shugure Ipeshkëv në Argjipeshkvinë e Shkodres.

Mbetet nder Figurat e nderueme antikomuniste dhe Atdhetare ndonse si të gjithë të tjerët ”pa vorr”!

III. Don Lazër SHANTOJA

                                                                 (7 Korrik 1891 – 5 Mars 1945)  

Asht pinjoll i një familjes së vjetër atdhetare qytetare shkodrane.

Studimet e nalta i ka krye në Insbruck t’ Austrisë, dhe në vitin 1915 shugurohet Meshtar në Kathedralen e Shkodres.

Asht kenë njohës i mirë i shumë gjuhëve të hueja, dhe shkelqen si orator, publiçist, stilist i rrallë, filozof dhe politikan, që për hirë të çeshtjes kombtare, gjithmonë në prizmin e bashkimit Trojeve tona Shqiptare, sakrifikon edhe jeten në moshen 54 vjeçare, mbas një masakrimi të pashoq nga terroristët tue u ngritë në panteonin e Atdhetarëve Shqiptar si “Martir’ i Parë i Klerit Katolik Shqiptar, me 5 Mars 1945. 

Pushkatimi i Tij ishte një “dëshirë” e Nanës së Tij, e cila kur e pau në një birucë të cunguem kambësh me sharrë druevari, dhe të zhytun në pisllek  Ajo, ju lut katilave të sigurimit komunistë: “Aman, ju lutem, ma vritni djalin, mos e leni me vuejtë kështu!…” Dhe, Ata ia plotsuen “dëshiren”.

Në 1919 provoi burgun nga italianët. Në 1925 provoi burgun e Ahmet Zogut. Gjithë jeten e kaloi në mërgim, po gjithmonë me mend, zemer dhe veprimtari pranë Atdheut.

Si orator la mbresa të pashlyeshme ndër të gjitha vendet ku i shkeli kamba, jo vetem në Shkoder apo Tiranë, po edhe në Vlonë e të tjera qytete, ku pat rasen me u folë Shqiptarëve në ditë Feste e morti.

Fjala e Don Lazrit në vorrimin e Avni Rustemit, asht një nder perlat letrare të Shantojës, ndonse fanatikët anadollakë mundohen me e harrue atè fjalim bashkë me Autorin e Tij të Pavdekshem.

Në vitin 1924 Don Lazer Shantoja ishte e mbetë padyshim publiçisti ma i persosun dhe i pakompromis në veprimtarinë Atdhetare, me artikujt dhe satiren e Tij në gazetën “Ora e Maleve”.

Don Lazer Shantoja asht ndër letrarët ma modern të letersisë sonë.

Në vitin 1945, kur u arrestue Don Lazri ju tha agjentave të sigurimit: “As ma pak e as ma shumë se ajo që kam dijtë me kohë, se komunistët janë veç tradhëtarë!” (D.L.Shantoja, Sheldijë 26 Janar 1945).

A mundet kush sot, mbas 100 vjetësh me provue të kundertën?

Don Lazer Shantoja asht nder Yjet e Kombit tonë, që nuk shuhen me ujë, dhe as, nuk mund të mbulohen me baltë!

Don Lazer Shantoja ishte dhe njihet si publicist në Shqipninë e Veriut, ashtu si Faik Konica në Shqipninë e Jugut, dhe ajo që e dallon të madhin Don Lazer në krijimtarinë e Tij sot, asht madhështia e Tij filozofike.

E gjithmonë, tue ruejtë me kujesin ma të madh bukurinë artistike dhe letrare nder veprat e Tij, të perjetëshme dhe të papersëritëshme!

IV. Don Ndré ZADÊJA

                                                                  (3 nandor 1891 – 25 Mars 1945)

Asht lé me 3 Nandor 1891 në qytetin e Shkodres.

Studimet e nalta i kreu shkelqyeshem në Insbruck të Austrisë.

Me 26 Prill 1916 ka thanë Meshen e Parë tek Kisha e Zojës pranë Kalasë.

Don Ndreu ishte shumë i rij kur pena e Tij filloi me shkelqye jo vetem si klerik, po edhe si letrar, dramaturg, prozator dhe poet.

Asht i njohun ndër tre letrarët botnor, me “Letren e hapun” që i ka dergue At F. Cordignano S.J., jezuit italian që guxoi me fye Shqiptarët.

Me 16 Gusht 1944, ditën e Shna Rrokut, në Shirokë Don Ndreu ka paralajmue: “Dy fjalë i kam sot me ju, sidomos me ju o të rij. Një rê e zezë ngarkue me ideologji të kuqe po dyndet mbi krenat tona.

Ajo ka ndërmend të shprazet mbi ju, por atëherë s’keni për të pasë shka me i ba, veç me i bajtë e me sprovue të këqijat, se përveç të zezave të tjera që ka, ajo mohon edhe Zotin”.

Ishte predikatar që fjala e Tij trokiste në zemrat e rinisë Shqiptare!

Ja disa thanje të Don Ndreut: “Sot ka edhe nga ata që thonë se nuk e njohin Flamurin Kombtar, nuk ngrihem në kambë për Hymnin e Shqipnisë. Ka pasë edhe në 1912 të tillë – ka pasë që donin përsëri gjysëmhanën e jo, Shkabën tonë madhështore.”

Po për fat të mirë ka pasë shumë e ma shumë, dhe ka përsëri sot e do të ketë në jetë të jetëve, nga Ata që kanë kenë e janë përsëri gati të flijohen për “Ruben e kuqe”, Flamurin tonë me shkabë.”

Dramat e Tij ishin Atdheu, Feja e Gjergj Kastrioti. Prandej, edhe…

U arrestue… U torturue… I lidhun përdore me Atdhetarin Prek Cali…

U gjet tek Muri i Gjakut nën çinar, pranë Rrëmajit në Zallin e Kirit.

Askush nuk ndigjoi një fjalë prej “gjyqit” Tij. Ishte i dyti Klerik Katolik Shqiptar që po pushkatohej në Shkodren e Martirizueme.

Me daten 25 Shkurt 1945, Don Ndre Zadeja asht i pari Klerik Katolik që u pushkatue nga komunistët në Shkoder.

Para pushkatimit Don Ndreu tha:

“Ah Shqipni, moj mizore, çka të baj ma shumë për ty..?!”

E bajten Trupin e Tij të Nderuem dhe e Vorrosen tek Familja Zadeja, ku asht edhe sot në Rrëmaji!

Populli i Shkodres asnjëherë nuk i harron predikimet e Tija Atdhetare dhe Fetare! Ai kishte një za që Fjalen e ngulte në kujtesen e ndigjuesit!

Kujtimet e Tij në memorjen e rinisë Shkodrane nuk harrohen kurrma!

Një Martir i Perjetshem dhe i vertetë i Shkodres!

V.Don Kolec PRENNUSHI

                                                                  (1 Janar 1902 – 2 Korrik 1950)

Ishte i pesti klerik katolik i Familjes Prennushi n’Shkoder, në Shek. XX.

Asht lé në Shkoder me 1 Janar 1902. Studimet e nalta i ka perfundue në Linz të Austrisë, dhe asht Shugurue në Shkoder Meshtar, me 25 Qershor 1925, Ditën e Zemres së Krishtit.

Zotnues i nandë gjuhëve të hueja, qyshë i rij perkthyes e letrar modern. Ka shkrue libra me karakter filozofik dhe teologjik: “Zoti Asht”, “Rrimë shtremt e flasim ndrejt”, “Për Krishtin o kunder Krishtit”. Në vitin 1941, zen vend në Letrarët e Antologjisë Shqipe, “Rreze Drite”, me prozen e tij të njohun “Të vershuemit”. Asht vlersue nga Ministri Ernest Koliqi.

Ka shkrue artikuj edhe me pseudonimin “Mujs Polemi” në revistat: “Zemra e Krishtit”, Hylli i Dritës”, “Cirka”, “LEKA” etj.

Ishte i vetmi Klerik Shqiptar, që ftohej nga Jezuitët e Shqipnisë per leksione fetare me rasën e ushtrimeve shpirtnore në kuvendin e tyne.

At Zef Valentini S.J., e ka cilësue: “Il futuro Cardinale d’ Albania”.

Në vitin 1948 arrestohet nga komunistët dhe torturohet per 11 muej në hetuesi të Shkodres me torturat ma mizore.

Në nandor 1949 Don Koleci, lirohet dhe ngarkohet për me “aprovue” “Projekt Statutin e Kishës Katolike Shqiptare 1948”. Merr pjesë në dy mbledhjet e përgjithshme të klerit dhe paraqet haptas mendimet e veta në Argjipeshkvinë e Shkodres në dhjetor 1949. Don Koleci porositi:

“Këta do të na kërcnojnë se do të mbyllin Kishat tona, në kjoftë se na nuk miratojmë këte projekt- statut kështu si asht këtu.

Ky projekt-statut nuk duhët miratue prej nesh se, edhe mbas miratimit të tij këta kanë me i mbyllë Kishat prap se prap. Jam i sigurt se do të na thonë se do t’ju vrasim, por asht ma mirë me ba shka kanë ndër mend sot se ma vonë. Lè të na vrasin ma mirë sot me faqe të bardhë, sësa me firmue këte dhe nesër prap kanë me na mbytë por, na do të vdesim me faqe të zezë. E, na, nuk duhët me harrue se me këta na jemi hupë se hupë. Komunistët kështu kanë ba ku e kanë marrë pushtetin, në Rusi, në Spajë e kudo. Na nuk jemi të parët që nuk po i njofim se kush janë…Këta janë gjithkund njisoj!” (At K.Gjolaj në librin “Çinarët”, fq.125).

Don Kolec Prennushi ka vdekë në Shkoder, i shkatrruem me zemer nga torturat e sigurimit të shtetit me 2 Korrik 1950.

Shenim nga F.R.:

Sot unë, vetem holla një gur si Shenjë aty ku duhen hapë e vue thëmelet!

Këta Predikatarë caktoheshin përpara festave të mëdha me folë ndër Kisha, ku rinia vershonte me ndigjue temat filozofike që ata trajtonin me një oratori të rrallë e dashni vllaznore. Ishte një knaqësi e madhe per né!

Asht e vërtetë që Ever Hoxha zbatoi me përpikni të gjitha vrasjet që urdhnonin serbo bolshevikët e Titos, dhe zhduku ajken e Klerit Katolik Shqiptar në vitët e vendosjes së diktaturës së tij komuniste në Shqipni, po edhe sikur këta kolosë të mos vriteshin që në ditët e para, në Marsin e 1945 dhe deri në Korrikun e vitit 1950, koha provoi se mbas vitit 1944, Gjenocidi komunist ishte i pashmangshëm. Ai do të zbatohej pa kushte!  Etja e Ever Hoxhës për kolltukun e vet në qeverisjen e shtetit Shqiptar, ishte si gjithnjë e kombinueme me formimin e tij antishqiptar anadollak familjar, masonizmin francez dhe njëfarë magallomanije prej injoranti, që kerkonte me zhdukë me rrajë inteligjencën Shqiptare, të përgatitun ndër universitetet ma të njohuna të Europës Perëndimore, ku ai vetë nuk arrijti me krye asnjë vit ndër ato qendra kulturore të dijes universale.

E vetmja shkallë e njohjes së tij, në kohën kur ai ishte rregjistrue në universitetin e Montpellier të Francës, asht ajo që dëshmonte gjithnjë bashkëkohësi i tij atje, i nderuemi dhe i dijtuni Profesor Petro Fundo:

 “Kur e pyeta Everin po ti, çfarë mendon të bëhësh, ai tha: “Terrorist”!

E sigurisht, ky terrorizëm do të shpërthente atëherë kur tek Ever Hoxha, gjaku i tij i ndytë u kombinue me doktrinën barbare, të cilën nuk e ka njoh kurr, doktrinën shkatrrimtare antinjerzore markste – leniniste, që përputhej me interesat shoveniste sllavo – bolshevike të Titos dhe të Stalinit: “Shkombtarizim i Popullit Shqiptar dhe shpartallimi i Shtetit Shqiptar, deri n’ shfarosje me kulm e thëmel, që asht konsiderue Muri Mbrojtës i qytetnimit Europjan nga invazioni sllav.” (Lord Beaconsfield (1804-1881), Tek Memorandumi i Kongresit Berlinit 13 qershor 1878).

Ky “Mur Mbrojtës” nuk rrëzohej! Vazhdonte me qendrue ndër shekuj që nga viti 1444, kur Mbrojtësi i Qytetnimit Europjan, Heroi ynë kombtar Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, kishte ngulë përjetsisht me doren e vet në Krujë, Flamurin Kuq’e Zi, me Shqipen e pamposhtun Dykrenare.

Viti 1913 u kishte lanë një kujtim jo vetem komshijve po, edhe pak ma larg, n’ Veri: “Flamuri i Shqipnisë, e ka per nderë me u gjuejtë me topa!”

(Deklaronte Frati At Gjergj Fishta, me 12 Qershor 1913 në Shkoder).

E ky robnim i yni kishte piksynimin kryesor tek porosia e sllavit Tito: “Shkatrroni kulm e thëmel çerdhën e Klerit Katolik në Shkodër, me në krye Françeskanët!” Pikrisht ate, kompanjel të Françeskanve t’Shkodres!

Shqipnia kaloi fatkeqësinë ma të madhe nder Popujt e Ballkanit dhe të asaj Europës vjeter, se të gjithë harruene sakrificat e Heroit Kombtar të Shqipnisë, të Atij Gjergj Kastriotit – Skenderbeut dhe Nanës Tereze, që ka shetitë Boten tue i tregue të gjithve se: “Unë jam Shqiptare!”

Por, Ever Hoxha vetem mbante mend mirë nga mejtepet një porosi të mikut babës së tij, sulltan Mehmetit perballë Rozafës sonë Heroike:

“MOS TË MBESË GJALLË ASNJË SHKODRANË !”

E ndoshta, ky ishte shkaku kryesor i asaj urrejtjes së Ever Hoxhës dhe i pasuesve të tij ndaj nesh që, ate e “përjetsoi” tiran i Popullit Shqiptar.

Ai sot asht i renditun në 100 Tiranët e 3600 vitëve të Historisë Botnore moderne! Fatkeqësi që mbetet aktuale e shkatrrimtare e Shqipnisë së re!

Jo! Europa sot duhet ta mbajnë në gjiun e vet Popullin e vujtun Shqiptar!

Ai asht një Popull që i perket Asaj, e vetem Asaj: Europës Perëndimore!

Melbourne, 22 Nandor 2024. 

 

 

A i kanë shkelur “vijat e kuqe” Moska dhe Uashingtoni për Ukrainën?

Testimi i raketës balistike ndërkontinentale (ICBM) nga Rusia, mars 2024.

 

Michael Scollon

Prej se Moska e nisi pushtimin e plotë të Ukrainës në shkurt të vitit 2022, Kievi është ankuar se po e mbron veten e penguar nga shumë vështirësi përballë një Rusie që po e përdor gjithë forcën e saj.

Derisa partnerët perëndimorë, sikurse Shtetet e Bashkuara, i kanë dhënë armë në vlerë miliarda dollarë, Ukrainës nuk i është lejuar t’i përdorë ato për të kryer sulme thellë brenda Rusisë, ku makineria e luftës e Moskës u vendos për ta shmangur dëmtimin.

E gjithë kjo ndryshoi më 19 nëntor, në ditën e 1.000-të të luftës, kur Moska tha se Ukraina ka hedhur raketa amerikane me rreze të gjatë veprimi në tokën ruse. Njoftimi erdhi pak kohë pasi u raportua se Shtëpia e Bardhë ia dha dritën jeshile Kievit.

Administrata e presidentit në largim të SHBA-së, Joe Biden, njoftoi pastaj një ndryshim tjetër në politikën e saj të kamotshme, duke thënë më 20 nëntor se do ta furnizojë Kievin me mina kundër këmbësorisë, për t’i ndihmuar ta frenojë përparimin e forcave ruse në tokën ukrainase.

Rusia, ndërkohë, bëri ndryshime në politikat e veta. Presidenti Vladimir Putin e nënshkroi ndryshimin e doktrinës bërthamore të Rusisë, duke e ulur dukshëm pragun për përdorimin e armëve atomike nga Moska, në rast të ndonjë sulmi konvencional nga një armik.

Pyetje të pakëndshme

Ndryshimet e njëpasnjëshme në rregullat e fushëbetejës, të cilat Moska i kishte ndryshuar tashmë duke i shtuar mijëra trupave koreanoveriore rishtazi, për t’i rritur forcat e saj në jugperëndim të Rusisë, tani kanë bërë që analistët të bëjnë një sërë pyetjesh:

Pse po ndodh kjo tani, vetëm dy muaj para se presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump – i cili ka pohuar se mund ta përfundojë luftën shpejt – të kthehet në Shtëpinë e Bardhë?

A po veprojnë me rrezik të panevojshëm dhe të pamatur Bideni apo Putini – ose të dy?

A mund të shpëtojnë vendimet e Uashingtonit “planin e fitores” të presidentit ukrainas, Volodymyr Zelensky – i cili kërkonte leje për armët me rreze të gjatë për të goditur në zemër të makinerisë luftarake të Rusisë?

Dhe pyetja më e madhe – ajo që ndoshta e pengoi Uashingtonin t’ia jepte Zelenskyt lejen që kërkonte me ngulm – është nëse po shkojmë drejt Luftës së Tretë Botërore midis fuqive bërthamore?

Ekspertët janë të ndarë në mendime mbi atë se kush mund të jetë më i prirë të rrezikojë.

“Gjendja e tanishme e bën të tundohet për përshkallëzim”, shkroi në X Tatiana Stanovaya, themeluese e R.Politik, duke iu referuar potencialit të Rusisë për të përdorur armë bërthamore.

“Duke qenë se Trumpi nuk e ka marrë ende detyrën, një lëvizje e tillë nuk do të pengonte ndonjë nismë të menjëhershme paqeje, por përkundrazi mund ta forconte argumentin e Trumpit për dialog të drejtpërdrejtë me Putinin”, tha ajo.

Nikolai Sokov, ish-diplomat rus dhe negociator për kontrollin e armëve që tani punon në Qendrën e Vjenës për Çarmatim dhe Mospërhapjen të Armëve Bërthamore, e kundërshtoi këtë në X duke thënë: “Mendoj se, përkundrazi, Bideni papritmas ka shfaqur një [dëshirë] të madhe për të rrezikuar, pas dy vjetëve e gjysmë duke qenë i kujdesshëm ndaj tyre”.

Tani, shtoi ai, “Putini mund të ndihet i detyruar të reagojë, përndryshe Trump do ta përdorë këtë kundër tij”.

Por, kur u pyet nga Radio Evropa e Lirë nëse lëvizjet e fundit nga Moska dhe Uashingtoni kanë rritur rrezikun e një përshkallëzimi bërthamor, Keir Giles, ekspert mbi konfliktin gjeopolitik midis Perëndimit dhe Rusisë, tha: “Jo, aspak”.

Giles, autor i një libri të ri të quajtur “Kush Do ta Mbrojë Evropën”, tha se vendimi i SHBA-së për t’i dhënë Kievit leje për t’i përdorur armët me rreze të gjatë erdhi “shumë kohë pasi mund të kishin pasur ndikim maksimal” dhe “nuk është diçka për të cilën Rusia do të jetë vërtet e shqetësuar tani”.

Moska “do të vazhdojë të angazhohet në skena teatrale lidhur me doktrinën bërthamore, duke përfituar shumë nga to”, tha Giles.

Ndërkohë, Ukraina përballet me trupa ruse dhe koreanoveriore, të cilat synojnë ta rimarrin territorin në rajonin jugperëndimor të Kurskut në Rusi. Kapjet territoriale të ushtrisë ukrainase brenda Rusisë erdhën si rezultat i një inkursioni befasues në gusht, për të cilin Zelensky tha se do t’i jepte Kievit më shumë ndikim në negociatat e ardhshme.

Kievi po përpiqet gjithashtu ta parandalojë një sulm masiv nga trupat ruse në lindje të Ukrainës, të cilin disa vëzhgues e shohin si një përpjekje për të marrë kontrollin e plotë të katër rajoneve të Ukrainës, që Moska i ka aneksuar në mënyrë të paligjshme, dhe t’i përdorë ato në bisedime të mundshme për paqe.

Por, tani për tani, tha Giles, “nuk ka asnjë nismë nga Rusia ose Ukraina për të nisur bisedime”.

“Ukraina e di se kjo ka gjasa të jetë shumë më katastrofike për ta sesa vazhdimi i luftimeve, dhe Rusia e di se mund të nxjerrë shumë më tepër nga Ukraina sesa nëse e ngrin konfliktin në këtë kohë”, tha ai.

Shumica e vëzhguesve bien dakord se raketat me rreze më të gjatë veprimi të SHBA-së, furnizimi i të cilave është i kufizuar, nuk do ta ndryshojnë vetë rrjedhën e luftës.

Jack Watling, hulumtues në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara (RUSI), me bazë në Britani, shkroi se zhvillimet “kanë të bëjnë më pak me dëmin” që raketat ATACMS të SHBA-së mund ta shkaktojnë.

Ka të bëjë “më shumë me atë se çfarë mund të mundësojnë ato, dhe nëse ofrimi i tyre është katalizator ehe për të tjerë, si Gjermania, për të ofruar mbështetje të ngjashme”, tha ai.

Asgjë për t’u shqetësuar

Sa i përket mundësisë që Rusia të hakmerret pas përdorimit të raketave amerikane nga Ukraina, Watling shkroi se “kjo natyrisht se nuk do të” çojë drejt një përgjigje bërthamore.

“Realiteti është se Rusia mund të përshkallëzojë në një sërë mënyrash për të imponuar kosto ndaj Perëndimit, nga sabotimet nënujore deri tek përdorimi i grupeve të veta përfaqësuese për ta trazuar tregtinë”, shkroi Watling.

Sam Greene, profesor në Institutin e Rusisë në King’s College London, u bëri thirrje “të gjithëve të marrin frymë lirshëm”.

“Fakti që Rusia publikoi një doktrinë të ndryshuar bërthamore në të njëjtën ditë që Ukraina hodhi për herë të parë raketa ATACMS përtej kufirit, është rezultat i menaxhimit të kujdesshëm të përshkallëzimit nga të dyja palët”, shkroi Greene në X më 19 nëntor.

“Mund të arrijmë përfundimisht në Luftën e Tretë Botërore, por ndoshta jo menjëherë”.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Ekrem Idrizi

Pamjet mahnitëse- Parisi zbardhet nga bora, stuhia Caetano ngjyros me portokalli 31 zona (Foto+Video)

Bora e parë ka mbërritur në Paris. Turistët dhe parizienët shëtisin nëpër Montmartre teksa fjokat e para të borës bien në kryeqytetin francez. Disa centimetra borë mbulojnë tokën edhe në Orne, në Normandi, duke krijuar pamje sugjestive.

Météo France ka vendosur 31 zona nën një alarm portokalli “Neige, verglas et vents” (borë, akull dhe erë) këtë të premte, duke përfshirë Parisin dhe të gjithë rajonin Ile-de-France.

Këto temperatura të ulëta u shkaktuan nga ardhja e stuhisë Caetano. Franca dhe rajoni i Parisit kaluan një ditë të ndërlikuar në rrugë dhe në transport të enjten. Ky fenomen meteorologjik, i shkaktuar nga një sistem me presion të ulët që kalon Francën nga perëndimi në lindje, prek një brez të gjerë që shtrihet nga Brittany në Alpe, nëpërmjet rajonit Île-de-France.

Reshjet e borës u shtrinë nga Brittany dhe Normandi në Burgundy-Franche-Comté, si dhe Korsikë. Île-de-France pa nga 1 deri në 10 centimetra borë, një dukuri e rrallë në kryeqytet në këtë periudhë të vitit.

Vizitorët në Disneyland Paris panë një ardhje të hershme të sezonit, një stuhi që solli borën e hershme. Ja si dukej dhe sa rrallë ndodh që parqet e Disney-t të bien borë.bw

Bora e parë ka mbërritur në Paris. Turistët dhe parizienët shëtisin nëpër Montmartre teksa fjokat e para të borës bien në kryeqytetin francez. Disa centimetra borë mbulojnë tokën edhe në Orne, në Normandi, duke krijuar pamje sugjestive.

Météo France ka vendosur 31 zona nën një alarm portokalli “Neige, verglas et vents” (borë, akull dhe erë) këtë të premte, duke përfshirë Parisin dhe të gjithë rajonin Ile-de-France.bw

  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri

Këto temperatura të ulëta u shkaktuan nga ardhja e stuhisë Caetano. Franca dhe rajoni i Parisit kaluan një ditë të ndërlikuar në rrugë dhe në transport të enjten. Ky fenomen meteorologjik, i shkaktuar nga një sistem me presion të ulët që kalon Francën nga perëndimi në lindje, prek një brez të gjerë që shtrihet nga Brittany në Alpe, nëpërmjet rajonit Île-de-France.bw

 

Reshjet e borës u shtrinë nga Brittany dhe Normandi në Burgundy-Franche-Comté, si dhe Korsikë. Île-de-France pa nga 1 deri në 10 centimetra borë, një dukuri e rrallë në kryeqytet në këtë periudhë të vitit.

Vizitorët në Disneyland Paris panë një ardhje të hershme të sezonit, një stuhi që solli borën e hershme. Ja si dukej dhe sa rrallë ndodh që parqet e Disney-t të bien borë.bw

Kurti për NZZ: Qëllimi i Serbisë është hakmarrja, duhet të jemi të përgatitur për këtë

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka thënë se elita politike në Beograd nuk ka hequr dorë nga projekti i Serbisë së Madhe. Kurti thotë se Vuçiç thjesht po e mashtron Perëndimin.

“Aspak, Vuçiç thjesht po mashtron Perëndimin. Elita që dominon vendin nuk ka hequr dorë kurrë nga projekti i Serbisë së Madhe. Thjesht quhet diçka ndryshe tani, domethënë ‘Bota Serbe’”. Kjo do të thotë bashkim i të gjithë serbëve në një vend. Kjo do të nënkuptonte shpërbërjen e Bosnje-Hercegovinës, Malit të Zi dhe Kosovës”, ka thënë Kurti për gazetën zvicerane NZZ.

Kurti ka thënë se qëllimi i Serbisë është hakmarrja, dhe Kosova duhet të jetë e përgatitur.

Thjesht duhet të dëgjoni me kujdes se çfarë po thotë Vuçiç, vazhdon Kurti. “Për shembull, kur bëhet fjalë për Kaukazin e Jugut. Në vitin 2023, presidenti serb vlerësoi veprimet e Azerbajxhanit për “kthimin në shtëpi” të Nagorno-Karabakut. Zona shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë në 1991. Presidenti i Azerbajxhanit Ilham Aliyev më pas mori kohën e tij. Ai u përqendrua në zhvillimin e ekonomisë dhe riarmatosi sistematikisht ushtrinë. Vetëm kur situata gjeopolitike e lejoi, ai goditi dhe rifitoi zonën. Durimi, sipas Vuçiçit, shpërblehet.

“Kjo është pikërisht ajo që Vuçiç dëshiron të bëjë me Kosovën”, thotë Kurti. Ushtron edhe durim strategjik, por synimi mbetet hakmarrja. Ne duhet të jemi të përgatitur për këtë”, citohet të ketë thënë Kurti. bw

Punonjësit e kryetares së Roskovecit dhunuan gazetarët e ‘Piranjave’- Bardhi: Sjellja e dhunshme veçse provon vërtetësinë e investigimit

Drejtuesi Politik i PD për Qarkun e Fierit, Gazment Bardhi ka reaguar pas dhunës së ushtruar nga punonjësit dhe kryetarja e Bashkisë Roskovec ndaj gazetarëve të emisionit investigativ “Piranjat” në Syri Tv.

Në reagimin e tij Bardhi thekson se sjellja e dhunshme ndaj gazetarëve është provë se investigimi i kryer është i vërtetë.

Reagimi i plotë:

Dhuna e nxitur në mënyrë të përsëritur nga Kryebashkiakja e Roskovecit Majlinda Bufi, ndaj gazetarëve në krye të detyrës, është një akt kriminal që meriton ndëshkimin dhe reagimin e duhur ligjor dhe pa asnjë vonesë nga institucionet ligjzbatuese.

Investigimi profesional i emisionit “Piranjat” që ka provuar disa herë abuzimet me detyrën të Kryebashkiakes Bufi, nuk janë arsye për të urdhëruar vartësit që të ushtrojnë dhunë ndaj gazetarëve që i shërbejnë interesit publik dhe transparencës.

Sjellja e dhunshme veçse provon vërtetësinë e investigimit të kryer. Fshehja nga gazetarët, dhunimi i tyre, apo mbyllja e institucionit ndaj medias, janë akte që i kryen vetëm një zyrtar që i trembet transparencës, të vërtetës dhe që ka abuzuar me detyrën.

Duke dënuar me forcë dhunën ndaj gazetarëve, ri-apeloj institucionet përgjegjëse që të veprojnë menjëherë. Media e lirë dhe ushtrimi i pafrikësuar i profesionit nga gazetarët janë themelore për demokracinë në vend. sn

Halil Zeqa largëpamës dhe vizionar- Në 15 vjetorin e shkuarjes në amshim- Nga Florim Zeqa

 

17.04.1933-19.11.2009

 

 

Halil Zeqa lindi më 17.04.1933 në fshatin Bokshiq (komuna e Klinës). Ishte i pari djalë i arsimuar i familjes Zeqa, i pari mësues nga fshati dhe lokaliteti ynë në përgjithësi. Për disa vite rresht kishte punuar në shkollën fillor të Gllogjanit (Lugu i Baranit), për t’u avancuar më pas në punë të ndryshme administrative në rrethin e Pejës, e më pas si zyrtarë dhe arkëtar në Kuvendin Komunal të Klinës deri në largimin nga puna nga regjimi pushtues i Millosheviqit pak kohë para pensionimit të rregullt.

Atdhetari në shënjestër të antishqiptarëve

 

Si një personalitet i rrallë, i arsimuar dhe i mirë edukuar nga prindërit Meta dhe Cyma, Halili në kohën e antishqiptarit Aleksandër Rankoviqi shumë shpejt bie në shënjestër të pushtetarëve të atëhershëm, të cilët e ndoqën hapë pas hapi, duke e ftuar në biseda informative për veprimtarinë e tij edukativo arsimore, me ç’rast e largojnë nga mësimdhënja në Gllogjan.

Më pas Halili detyrohet të kryejë punë të tjera administrative në Kooperativa të ndryshme Bujqësore në Zahaq të Pejës dhe Jashanicë të Klinës deri në rënjën e famëkeqit Aleksandër Rankoviq.

Por, asgjë nuk përfundon më kaq, me ardhjen në pushtet të Sllobodan Millosheviqit, përseri policët serb iu vërsulen atdhetarëve, ku ndër të parët në fshatin tonë e përzgjodhen përseri babain tim, Halilin, nën pretekstin e kërkimit të armëve.

Ishte vjeshtë e vonë e vitit 1992, kur regjimi pushtues i Millosheviqit në Kosovë, kishte nisur vazhdimin e aksionit famëkeq të kërkimit të armëve nga shqiptarët, i mbetur në gjysmë nga antishqiptari Aleksandër Rankoviq.

Pre e ndjekjes dhe torturës për armë nga koha e Rankoviqit e deri të ajo e Millosheviqt ishte edhe babai im i ndjerë (Halil Zeqa), i torturuar disa herë nga policia serbe, por asnjëherë i nënshtruar.

Herën e parë pas torturave ç’njerëzore që i bën policët serb në Stacionin Policor në Klinë, i thashë, “Ah bre babë çka të paskan bërë!” Ai, i qetë ma ktheu: “Jo asgjë nuk është kjo, por një gjë ta dini mirë, këtë sakrificë e kam bërë për ju, se përndryshe, për të gjallë nuk iu kisha rënë në dorë policëve të Millosheviqit, duke aluduar në mua, vëllaun Ismetin dhe familjen në përgjithësi”.

Kjo e dëshmon nivelin e lartë të përgjegjësisë njerëzore dhe të kujdesit që kishte për mbrojtjen e familjes së tij.

Herën tjetër pas kthimit nga Stacioni Policisë në Klinë, babai me plagë të rënda trupore nga tortura e policisë serbe gjendej duke u kuruar në shtëpi, ndërsa unë gjatë kthimit nga procesi edukativo-arsimor, u ndala në shitoren e fshatit për të blerë diçka. Aty brenda ishte nje tollovi e madhe e njerëzve që debatonin me shqetësim për aksionin e policisë serbe për grumbullimin e armëve.

Me të dalë nga shitorja, më ofrohet një familjarë i një personi, për të cilin ne i kishim dyshimet për spiunim të babait tek policia serbe, me fjalët; “Unë sonte së bashku me disa të tjerë (i citoi me emra, ndër ta edhe një gazetarë) do të vijmë për ta vizituar babain tënd…”. Përgjigja ime ishte e prerë, jo nuk keni fare nevojë të vini, babai im është mirë dhe se asgjë e keqe nuk i ka ndodhë!

Ishte hera e parë që vendosa kështu pa u konsultuar ne babain, pasiqë nuk doja t’ia pëserisja edhe një herë torturën psiqike që kishte përjetuar nga policia serbe!

Me të kthyer në shtëpi, nga frika se mos po më çorton babai Halili për vendimin e marrë, me gjysëm zëri i tregova për rastin, ndërsa babai me plot entuziazëm ma ktheu; “Mirë ua paske bërë, të njëjtën përgjigje do ta merrnin edhe nga unë”.

 

Mesazhi i babës

 

Pas sulmit të 23 shkurtit të vitit 1993, të forcave të mëdha policore mbi Bokshiq, në fshatin tonë erdhi një delegacion i LDK-së dhe KLDMNJ nga Prishtina të shoqëruar nga autoritetet komunale të kohës për të vizituar të lënduarit nga torturat fizike në Stacionin Policor në Klinë.

Me të hyrë në konakun tonë, zyrtarët e lartë nga Prishtina e shprehën keqardhjen për torturën fizike ndaj babait tim dhe bashkëfshatarëve tjerë në përgjithësi.

Ata mbetën të trondituar, por edhe të impresionuar nga rrëfimet rrënqethëse të bababit tim, Halilit, i cili ndër të tjera ua tha edhe këto fjalë: “Aq të rënda dhe ç’njerëzore kanë qenë torturat në Stacionin Policor në Klinës saqë fjalët janë të pamjaftueshme për t’i treguar të gjitha, por janë gjurmët e goditjeve në fytyrën time që flasin më së miri për këtë.

“Të gjitha i përballuam më lehtë sesa sharjet dhe fyerjet në baza nacionale, saqë atë natë (23 shkurt 1993) jam betuar, se edhe 100 herë le të më shanë një bashkombas i imi, nuk do të më shkojë mendja për t’i bërë gjë, vetëm do t’i themë, faleminderit vëlla të qoftë për nder, pasi na rrahën dhe torturuan, na fyen dhe na shanë nënën shqiptare shkijet dhe s’patëm mundësi të bëjmë asgjë, nuk do të marr kurrë hak ndaj vëllezërve të mi”!

Në atë moment që e dëgjova një mesazh kaq të fuqishëm kombëtar dhe gatishmëri për vetëflijim të prindit tim, jo vetëm që u ndjeva mirë, u kalita edhe më shumë për përballjen e radhës me pushtuesit serb, të cilën e përjetova dy javë më pas në post-bllokun policor në Vitomiricë të Pejës, ku, sa herë që më godisnin policët serbë, bëhesha akoma më i fortë, pasi gjithnjë i mendoja fjalët e babait tim, Halil Zeqa.

 

Momente të rënda, por edhe krenarie kombëtare

 

Megjithatë, momenti më i vështirë i jetës sime mbetet ai kur na rrethuan forcat policore më 23 shkurt 1993. Ishte ky një moment tepër i rëndë, kur në njërën anë e lashë babain vetëm, ndërsa para syve të mi i shihja duke ikur të gjithë djemt dhe burrat e lagjes nga mosha 10 vjeçare e sipër të ndjekur nga tre kordon të policisë serbe.

Shkaku i shqetësimeve për babain kam qenë i fundit që jam futur në mal, me brengen dhe ankthin e madh që i lash pas familjet e pambrojtura, pleq e plaka, nëna e vajza të vetmuara nën mëshirën e barbarëve serb.

Gjatë kapërcimit të përroit dhe futjes në mal, u dëgjuan krismat e automatikëve serb. Në atë moment jam ndalur dhe e kam kthyer kokën prapa për të shiquar se kush mbeti vrarë nga familjarët tonë!

Pikërisht në ato momente, me sytë e mi e pash kur e arrestuan dhe goditën me kondak të pushkëve babain tim policët serb, të cilët mëpastaj e tërhoqën zvarrë duke e goditur pamëshirshëm në të gjitha pjesët e trupit.

Në atë moment u shtanga në vend, nuk më mbeti forcë të vazhdojë tutje! Mirëpo më erdhi në ndihmë kushëriri Idriz Musa i cili më kapi për krahu dhe hynëm së bashku në mal.

 

Mugesë e pakompensueshme familjare

 

Tani kur u bënë 15 vite që babai im Halili u largua nga kjo botë, duke na lënë të pikëlluar, por duke na lënë pas një trashëgimi të pasur dhe të begatë. Ai sot do të ishte në moshën 91 vjeçare, unë do të isha më i pasur me ide dhe më i fuqishëm në qëndrime. Edukata e shëndosh dhe në frymën e pastër kombëtare e babait Halilit, e pishtarit të arsimit shqip e ka trasuar rrugën e shumë brezave, të familjes Zeqa në veçanti.

Halil Zeqa ishte personalitet i rrallë, i urtë dhe i matur, por i pakthyeshëm në vendime. Ishte njohës i mirë i rrethanave politike dhe vizionar i së ardhmës. Parashikimet e tij ishin aq të sakta dhe largëpamëse, saqë shpesh na dukeshin të paimagjinueshme, por për fatin tonë të keq, të gjitha që ai i parashikojë i përjetuam dhe po i përjetojmë edhe në ditët e sotme!

Për t’ia bërë të qartë lexuesit largëpamësinë e tij, për fund po e ndaj edhe një rrëfim interesant. Ishte viti i parë i lirisë së Kosovës, kur unë mendova të kthehem bashkë me familje në vendlindje, porqë ishin fjalët e babait që më ndaluan: “Mos i merrë në qafë fëmijët, le të rriten dhe shkollohen në vend të sigurtë, se do të kalojnë edhe 30 vite e mirë nuk do të bëhet në këtë vend”!

Mungesa e tij na ka lënë zbrazëtirë që nuk plotësohet me askë dhe me asgjë në këtë jetë, por njëherit është edhe krenari dhe histori familjare të cilën përveqse e ruajmë dhe kultivojmë, e kujtojmë me nostalgji dhe pietet të lartë.

Prehu në paqe vizionari ynë!

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend