VOAL- Deri para pak ditësh ishin sekrete, tani janë publike. Këto janë dokumentet e Këshillit Federal të vitit 1994. Në fund të periudhës 30-vjeçare të konfidencialitetit, Qendra Zvicerane e Kërkimit të Dokumenteve Diplomatike (Dodis) publikon një përzgjedhje të tyre, e cila mund të konsultohet në faqen e internetit www.dodis. ch. Dokumentet janë veçanërisht interesante, nga këndvështrimi i sotëm, për shkak të dy analogjive me kohën aktuale: politika e jashtme dhe evropiane kërkonte një rrugëdalje nga një situatë e vështirë dhe Këshillit Federal iu desh të përballej me disa disfata të bujshme në votime.

Prandaj, sfidat aktuale të qeverisë gjejnë një paralele me ato të vitit 1994. RSI foli për këtë me historianin Sacha Zala, drejtor i qendrës kërkimore.

“Në të vërtetë, për një historian si unë që ka ndjekur procesverbalet e Këshillit Federal për dhjetëra e dhjetëra vjet (prandaj kush di pak për dinamikën e kësaj konference), duke lexuar këto procesverbale m’u duk se kapja disa momente tensioni të madh, me pak harmoni – madje deri në atë pikë sa në pranverë këshilltari federal Adolf Ogi u kërkoi zyrtarisht kolegëve të tij të jepnin dorëheqje: një dorëheqje pikërisht për të diskutuar mekanikën dhe mënyrën se si duhet të punojnë anëtarët e Këshillit Federal”, thotë Sacha Zala.

Por cilat janë pikat e fërkimit? A ndihet ende përplasja e ashpër mes Flavio Cotti dhe Arnorld Koller, nga viti i kaluar, për marrjen e drejtimit të Departamentit të Punëve të Jashtme?

“Ka ndoshta dy elementë që janë pak përçarës ose ndoshta tre. Njëra me siguri ishte ndoshta presidenca e Otto Stich, i cili në të njëjtën kohë ishte edhe Ministër i Financave në një periudhë kursimesh. Praktikisht nuk shohim një vendim të vetëm të Këshillit Federal në të cilin Ministri i Financave (i cili ishte edhe President i Konfederatës) të mos ketë bërë ndërhyrje të forta pikërisht për të kursyer para. Atëherë, me siguri, ka pasur ende pakënaqësi të hapura për çështjen e drejtimit të Ministrisë së Jashtme dhe prandaj ka pasur edhe një moment të caktuar ndarjeje. Atëherë nuk duhet harruar se çështja evropiane ishte një nga ato çështje (ndoshta është dukshëm edhe sot) që prek të gjitha departamentet. Çdo departament ka interesat e veta, të cilat janë të ndryshme. Ka pak tendencë, që çdo këshilltar federal përpiqet t’i shërbejë interesave të dikasterit të tij (dhe prandaj ka momente të shkëputjes)”.

Në vitin 1994, këshilltari federal Flavio Cotti u dha mundësinë e aksesimit të karrierës së ambasadorit tek “quereinsteiger”, njerëzve që nuk kishin një karrierë diplomatike. Një lëvizje që nuk i ka gëzuar të gjithë, siç shkruanin gazetat në atë kohë. Por si u prit kjo zgjedhje brenda qeverisë?

“Kjo sigurisht krijoi gjithashtu ndjenja pakënaqësie te njerëzit që kishin pasur një karrierë normale diplomatike, por gjithashtu krijoi keqkuptim brenda Këshillit Federal. Në të vërtetë, në vjeshtë, kur Cotti erdhi me nominimin e tretë të një personi pa karrierë diplomatike dhe që duhet të merrte titullin ambasador (në këtë rast ambasadore, ishte presidentja e Këshillit Kombëtar Gret Haller), reagoi Këshilli Federal mjaft ashpër dhe nga fundi i seancës (pavarësisht se Këshilli Federal me dhëmbë të shtrënguar duhej të pranonte propozimet që vinin nga Cotti), pati një qortim mjaft të fortë nga Presidenti i Konfederatës. Mund të themi se viti 1994 ishte një vit krize. Tashmë për shkak të dinamikës së brendshme të Këshillit Federal, së cilës iu shtua një krizë e vërtetë besimi, siç tha vetë Këshilli Federal, pasi votimet e rëndësishme, që u bënë në vitin 1994, u refuzuan nga populli. Kështu që Këshilli Federal e gjeti veten në njëfarë kuptimi të privuar nga besimi i popullit dhe i kantoneve”. RSI

Calmy-Rey:  Askush nuk i respekton më Konventat e Gjenevës

VOAL- Lufta në Ukrainë, kriza në Lindjen e Mesme: konteksti i pjesëmarrjes së parë të Zvicrës në Këshillin e Sigurimit të OKB-së si një anëtare jo e përhershme nuk ishte e lehtë. Megjithatë, autoritetet zvicerane kanë bërë një vlerësim pozitiv të këtyre dy viteve. Por për ish-këshilltaren federale Micheline Calmy-Rey, promotore e pjesëmarrjes zvicerane në Këshillin e Sigurimit, Zvicra mund të kishte bërë më shumë, siç deklaroi ajo vetë në një intervistë të realizuar nga Lucia Mottini për Radiogiornale RSI.

Për sa i përket përvojës në Këshillin e Sigurimit, kjo “sigurisht ishte e dobishme, sepse kontaktet intensive ndërkombëtare që shoqërojnë veprimtarinë e Këshillit të Sigurimit na lejojnë të zgjerojmë rrjetin e marrëdhënieve dhe të ndërtojmë aleanca – deklaron Calmy-Rey – Dhe atëherë kemi një interes. në forcimin e sistemit të sigurisë kolektive të Kombeve të Bashkuara, veçanërisht në këto kohë kur multilateralizmi është në vështirësi. Zvicra nuk është një fuqi e madhe, ajo nuk mund të përdorë balancën e fuqive: prandaj është në interesin e saj të forcojë rregullat e përbashkëta që vlejnë për të gjithë. Për më tepër, është logjike që një vend që kontribuon në mënyrë të konsiderueshme në financimin e Kombeve të Bashkuara mund të shprehet dhe të marrë pjesë në procesin e vendimmarrjes. Edhe nëse Këshilli i Sigurimit bllokohet nga vetoja e fuqive të mëdha”.

Mandati i kryer nga Zvicra përkoi me 75 vjetorin e Konventave të Gjenevës, të cilat janë baza e së drejtës ndërkombëtare humanitare. Me këtë rast, këshilltari federal Ignazio Cassis ftoi përfaqësuesit e vendeve të tjera në Gjenevë për një dialog joformal. Nevoja për respektimin e rregullave në rast konflikti është ripërsëritur gjithmonë në njoftimet për shtyp. A ishte ky fjalim efektiv në mbrojtje të popullatës civile? “Është e vërtetë që Zvicra i ftoi anëtarët e Këshillit të Sigurimit në Gjenevë, por për një lloj teatri me karrige të përmbysura që nuk pati asnjë efekt konkret – komenton ish-këshilltari federal në përgjigje të pyetjes – Sot shohim në botë që jo. njeriu i respekton më Konventat e Gjenevës! Askush! Në Ukrainë, si në Gaza apo Liban! Përballë mijëra vdekjeve në Lindjen e Mesme dhe akuzave të rënda për spastrim etnik dhe gjenocid, do të prisja që Zvicra – ruajtësja e Konventave të Gjenevës – të ngrinte zërin më shumë”. Mund të ishte bërë, vazhdon ai, “është gjithmonë e mundur të bëhet. Sidomos kur je shteti kujdestar i Konventave të Gjenevës dhe sheh se ato nuk respektohen më nga askush”.

Një nga dosjet më të mprehta ishte ajo e Lindjes së Mesme, me katër rezoluta që u bllokuan nga vetoja e njërit prej anëtarëve të përhershëm të Këshillit të Sigurimit, përpara se rezoluta për armëpushimin në Gaza të miratohej në mars – gjithashtu me iniciativën e Zvicrës.  Në OKB, Zvicra mbrojti gjithashtu UNRWA, agjencinë e Kombeve të Bashkuara për refugjatët palestinezë, kur Izraeli ndaloi aktivitetet e saj, por Berna ndërkohë po debatonte për shkurtimin e fondeve të saj. Si mund të bëjmë një politikë koherente në këto kushte?

Kësaj pyetjeje, ish-këshilltarja federale, Micheline Calmy-Rey, i përgjigjet se: “Besoj se politika zvicerane sot karakterizohet nga një lloj paqartësie dhe standardi të dyfishtë. Për sa i përket respektimit të së drejtës ndërkombëtare humanitare, është e vërtetë se Zvicra ka miratuar rezolutën për mbrojtjen e personelit humanitar. Në Këshillin e Sigurimit ai gjithashtu mbrojti disi punën e UNRWA-s: por në Zvicër, në diskutimet parlamentare, duan të shkurtojnë kontributet për këtë organizatë: është një standard i dyfishtë. Për më tepër, Zvicra abstenoi për njohjen e Shtetit të Palestinës, ndërsa vazhdon të përsërisë se mbështet zgjidhjen me dy shtete. Edhe një herë: paqartësi dhe standarde të dyfishta”.

VOAL- Një mozaik njerëzish nga e gjithë Zvicra formon sfondin e fotografisë tradicionale zyrtare të Këshillit Federal, krijuar në emër të Karin Keller-Sutter, Presidente e Konfederatës që nga 1 janari 2025. Për ta krijuar atë, fotografi i San Gallo, Arthur Gamsa udhëtoi në të gjithë vendin dhe takoi mijëra njerëz. Në çdo kanton ai fotografoi të paktën 40 persona dhe më pas kombinoi 1052 fytyrat në një sfond ku bien në sy fotot portrete të shtatë këshilltarëve federalë dhe kancelares federale.

Imazhi i printuar në 45.000 kopje mund të porositet në ueb faqen www.admin.ch, nga ku edhe mund të shkarkohet. Fryma e mozaikut shpjegohet nga vetë Karin Keller-Sutter, sipas së cilës imazhi përfaqëson veçantinë e demokracisë zvicerane: «Populli merr pjesë në vendimet demokratike dhe vendos. Këshilli Federal vepron në interes të popullit”. RSI

Brenda dy viteve, në komunën Villigen të Aargaut, shkencëtarët nga Instituti Paul Scherrer mundën të testonin një lloj të ri mini-reaktori: “Bërthama e qepës”, e zhvilluar nga kompania daneze Copenhagen Atomics. Emri, i frymëzuar nga forma “qepë” e prototipit, fsheh një teknologji inovative dhe kompakte. Ky mini-reaktor, i transportueshëm në një kontejner normal, do të ishte në gjendje të prodhonte energji të mjaftueshme për 80,000 shtëpi.

VOAL- Sipas Sonntagszeitung, zgjedhja e Zvicrës për testet nuk është e rastësishme. Në Danimarkë testet e këtij lloji janë të ndaluara, ndërsa legjislacioni zviceran i lejon. Pavarësisht premtimeve teknologjike, projekti ngre pikëpyetje jo vetëm te ekologët. Këshilltari kombëtar i Qendrës, Reto Nause, ka paraqitur një pyetje në Parlament, në të cilën i kërkon Këshillit Federal garanci për sigurinë dhe procedurën e autorizimit.

Sipas drejtuesve të Institutit Paul Scherrer, mini-reaktori do të jetë në përputhje me standardet më të rrepta të sigurisë, si çdo central bërthamor tradicional. Për më tepër, shpikësit e saj sigurojnë që “Bërthama e qepës” eliminon rrezikun e shkrirjes së bërthamës falë përdorimit të toriumit të tretur në kripërat e shkrira. Kjo metodë, më e sigurt se karburantet konvencionale, paraqet një avantazh të rëndësishëm.

Për momentin, projekti është ende në fazën e kërkimit, por Copenhagen Atomics synon të tregtojë mini-reaktorët deri në vitin 2030. Të rregulluar në seri, këta reaktorë mund të garantojnë një fuqi të krahasueshme me atë të një termocentrali tradicional bërthamor, duke hapur mundësi të reja për të ardhmen e energjisë bërthamore. RSI

Një skenë “plot identitet zviceran”, shpjegoi skenografi Florian Wieder në funksion të Eurovision Song Contest 2025

Ngjarja muzikore që do të ndalet në Bazel në 2025 ka zbuluar detajet e para në funksion të eventit majin e ardhshëm

VOAL – Përgatitjet për Eurovision Song Contest 2025 janë duke u zhvilluar në Bazel Dhe sot organizata zbuloi detajet e para se cili do të jetë edicioni i 69-të i eventit muzikor, i planifikuar për 12 deri në 17 maj të ardhshëm në Shën Jakobshalle.

Një event që do të ketë një skenë “plot identitet zviceran”, siç shpjegoi në një takim me shtypin skenografi Florian Wieder. Ndër elementët kryesorë janë malet dhe një kornizë e madhe e cila me katër anët e saj përfaqëson katër gjuhët kombëtare. Dhe gjithçka do të jetë e përshtatshme për nevojat e secilit artist individual që do të performojë. “Skenografia është e aftë të bëjë shumë, është si thika jonë e ushtrisë zvicerane,” tha sërish Wieder.

Malet janë protagonistë për skenografinë

Biletat për nëntë shfaqjet (përfshirë tre transmetimet drejtpërdrejt) do të dalin zyrtarisht në shitje nga 29 janari. Por tashmë është e mundur që të regjistroheni paraprakisht në platformën Ticketcorner menjëherë. Një operacion që synon të garantojë akses më të mirë në para-shitjet. RSI

VOAL- Nga e shtuna e 14 dhjetorit, kërkuesit e emocioneve mund të mbështeten në një atraksion të ri, teleferikun më të pjerrët në botë në Schilthorn, në kantonin e Bernës. Një objekt 1194 metra i gjatë i cili, me një pjerrësi prej 160%, tejkalon rekordin e mëparshëm të mbajtur nga një strukturë norvegjeze. Ashensori i ri lejon që udhëtimi për në Piz Gloria të shkurtohet me dhjetë minuta, vendndodhja e famshme e “On Her Majesty’s Secret Service” (1969), filmi i famshëm nga saga e James Bond. Ndërtimi kërkonte një vit e gjysmë punë me një kosto totale prej tre milionë e gjysmë frangash.

“Një nga sfidat kryesore – raportoi Christoph Egger, drejtor i Schilthornbahn Sa – ishte ndërtimi i shtyllës mbështetëse në 600 metra mbi nivelin e detit, në një zonë që ishte e vështirë për t’u aksesuar. Për të sjellë materialin e nevojshëm kemi përdorur teleferikë të projektuar posaçërisht, duke shmangur kështu qindra fluturime me helikopterë”. Sistemi arrin një lartësi prej 775 metrash, për më tepër dy kabinat e automatizuara mund të strehojnë 85 persona dhe nuk kërkojnë praninë e personelit në bord. U zëvendësua fibra optike për 1200 km, thelbësore për trafikun e brendshëm të të dhënave dhe për funksionimin e teleferikut. Sistemi i vjetër i IT ishte 10 vjeç dhe tani, falë lidhjes së re ultra të shpejtë, ka mbulim wi-fi në të gjithë zonën e vizitorëve.

Stacioni i nisjes, në luginën Lauterbrunnen, është rinovuar gjithashtu për të ofruar një mirëseardhje më të mirë për turistët. Si pjesë e projektit Schilthornbahn 20XX, operatori po rinovon të gjithë “sistemin e teleferikut” që të çon nga Stechelberg në Schilthorn, në një lartësi prej 3000 metrash. Sapo të përfundojnë të gjitha punimet, linja do të jetë më e drejtpërdrejtë dhe udhëtimi më i shkurtër për një investim total prej rreth 100 milionë frangash zvicerane. RSI

Abatja që hoqi dorë nga pushteti për hir të paqes

Në Zyrih po festojmë 500 vjetorin që Katharina von Zimmern vendosi që pushteti t’i dorëzohej qytetit i cili e kontestoi rolin e saj

VOAL- 8 dhjetor 1524 është një datë e rëndësishme për Zyrihun. Një datë që përfaqëson një kalim simbolik nga mesjeta në epokën moderne. Si? Ishte dita në të cilën abatja e fundit e manastirit benediktin të Zyrihut hoqi dorë nga pushtetet e saj, duke ia dorëzuar ato qytetit. Dje ishte një ditë manifestimi në kujtim të saj.

“Katharina von Zimmern lindi në kështjellën e prindërve të saj në Messkirch, në Gjermaninë e sotme jugore, por babai i saj fisnik kishte rënë në turp dhe duhej të ikte në Wesen, në Walensee. Kur Katharina mbushi moshën 13-vjeçare, pra ishte ende fëmijë – iu besua Manastirit”, tregon për RSI-në Bettina Volland, një historiane.

Pasi u bë murgeshë, vetëm në moshën 18-vjeçare mori rolin e abates, falë origjinës së saj fisnike. “Për shekuj me radhë, nëna eprore e Fraumünster ishte një princeshë e Perandorisë Gjermane, dhe për këtë arsye i nënshtrohej vetëm perandorit dhe kishte fuqi të gjera – vazhdon historiani -. Por tashmë kur Katharina mori detyrën rënia ishte evidente dhe ajo kishte vetëm detyra përfaqësuese”.

Megjithatë Katharina von Zimmern lë gjurmën e saj. Abati është rinovuar thellësisht. Në Muzeun Kombëtar ruhen dy dhoma: studioja e saj dhe një sallë auditori. Në fakt, ajo bëri një jetë shumë mondane.

Bota, megjithatë, ndryshon me shpejtësi rreth saj. Reformacioni protestant konteston rolin e tij shpirtëror dhe Këshilli Bashkiak është antagonisti i saj politik. Më 1524 ajo vendosi të hiqte dorë nga pushteti për hir të paqes, u largua nga manastiri dhe u martua. RSI

Përveç një zyre në Zyrih, kompania amerikane është e pranishme edhe në Bruksel, Dublin, Londër dhe Paris.

Kompania amerikane që qëndron pas ChatGPT do të ketë tre studiues kryesorë në qytetin në Limmat, i konsideruar si një nga qendrat e teknologjisë evropiane.

VOAL- OpenAI, kompania amerikane që zhvilloi ChatGPT, hap një zyrë në Zyrih, me synimin për të zgjeruar më tej praninë e saj në Evropë. OpenAI konsiderohet si një nga kompanitë më të vlefshme të teknologjisë në botë.

Tre studiues kryesorë në fushën e inteligjencës artificiale (AI) do të bazohen në Zyrih, sipas një njoftimi për shtyp të publikuar të mërkurën, duke e përshkruar Zyrihun si një nga qendrat kryesore të teknologjisë në Evropë. Gjiganti Google, për shembull, është i pranishëm atje për 20 vjet.

Përveç një zyre në Zyrih, kompania amerikane është e pranishme edhe në Bruksel, Dublin, Londër dhe Paris. OpenAI u vlerësua kohët e fundit në 157 miliardë dollarë.

Kompania u themelua në vitin 2015 nga CEO i Tesla Elon Musk dhe sipërmarrësi i teknologjisë Sam Altman, ndër të tjera, si një organizatë jofitimprurëse. Aktualisht po përpiqet të bëhet një “korporatë përfitimi”, pra një kompani jofitimprurëse, e cila mund të tërheqë më shumë investime. Musk u largua nga kompania në vitin 2018 dhe që atëherë ka ndërmarrë disa veprime ligjore kundër OpenAI. Kohët e fundit, ai e përshkroi kompaninë si një “de facto de facto fitimprurëse të Microsoft”. ATS/RSI

VOAL- Edhe për disa ditë Marco Sieber, astronauti zviceran i përzgjedhur nga Agjencia Evropiane e Hapësirës (ESA), ndodhet në Hjuston, Teksas, në NASA. Ai po përfundon një periudhë intensive stërvitore gjashtëmujore që e afron me ëndrrën e tij për të fluturuar në hapësirë ​​dhe për të qenë pjesë e ekuipazhit të Stacionit Ndërkombëtar Hapësinor (ISS).

“Do të jetë përpara vitit 2030, shpresoj”, tha 35-vjeçari. “Trajnimi për një mision afatgjatë, të paktën gjashtë muaj, zgjat tre vjet. Dhe unë jam ende të paktën një vit e gjysmë larg që të mund të shkoj në hapësirë.”

Gjatë trajnimit të tij në Laboratorin Neutral Buoyancy, pishina më e madhe në botë, Sieber simuloi aktivitetin jashtë automjeteve duke u zhytur në një mjedis që përsërit mungesën e peshës. “Ka pothuajse një stacion të tërë hapësinor nën ujë,” shpjegon ai me entuziazëm. “Nëse shikoni atje, ato module të rrumbullakëta janë vendi ku jetojnë astronautët.” I veshur me një kostum prej 100 kilogramësh, ai iu nënshtrua ushtrimeve komplekse për t’u përgatitur për sfidat që e presin në orbitë.

I lindur në Bienne në vitin 1989, Sieber është një mjek i specializuar në urologji, por pasioni i tij për fluturimin dhe hapësirën e bëri atë të aplikonte në ESA më 2021. I zgjedhur më 2022 nga 22,500 astronautët aspirues, ai është zvicerani i parë që ndërmerr këtë rrugë pas Claude Nicollier, i cili fluturoi me anijen hapësinore në vitet 1990.

Udhëtimi i tij nuk ka kaluar pa u vënë re. Këshilltari Federal Guy Parmelin e takoi, duke nënvizuar me humor: “Je zgjedhur nga 22500… të bëhesh këshilltar federal është pak më e vështirë!”. RSI

Lloji u caktua për herë të parë jo nga ekspertët, por drejtpërdrejt nga popullata pas një apeli për votim të nisur nga BirdLife.

VOAL- Gushkuqi është zogu i vitit 2025. Këtë e ka bërë të ditur sot, të martën, BirdLife Zvicër, duke saktësuar se për herë të parë emërtimi nuk ka ardhur nga një komision ekspertësh, por direkt nga popullata.

Më shumë se 12,000 njerëz iu përgjigjën thirrjes për të votuar të nisur nga shoqata. Rezultatet u luftuan por në fund gushkuqi, me 25% të preferencave, mbizotëroi mbi shkurtëzën (23%), qukapikun e gjelbër (20%) dhe arrëzën (19%).

Gushkuqi, na kujton BirdLife, është një nga zogjtë e rrallë që këndon edhe në vjeshtë dhe në ditët me diell të dimrit.

Zogu i “çmuar” në këtë mënyrë, me gjoksin e tij portokalli dhe trupin e shëndoshë, përfaqëson një nga speciet më të zakonshme në Zvicër dhe në përgjithësi folezon dy herë në vit. Është një nga zogjtë e rrallë që këndon edhe në vjeshtë dhe në ditët me diell të dimrit, për të mbrojtur territorin e ushqimit. Dhe është këndimi i tij i qartë dhe melodioz që tërheq shumë njerëz. RSI

Një pjesë e veprës origjinale

Kanavacja origjinale, 10 metra e lartë dhe 100 metra e gjatë, është shumë e madhe për t’u shfaqur përgjithmonë dhe për këtë arsye është dixhitalizuar

VOAL- Vëzhgoni detajet më të vogla dhe nuhatni erën e një lufte të mbi pesë shekujve më parë. Tani është e mundur falë dixhitalizimit të një kanavace 10 metra të lartë dhe 100 metra të gjatë, e cila përshkruan Betejën e Moratit, e cila u zhvillua më 1476 dhe pikturua nga Louis Braun më 1893.

“Sfida kryesore e këtij projekti ishte cilësia e imazhit. Ne donim ta çonim rezolucionin në maksimum,” shpjegon Daniel Jaquet nga Laboratori Eksperimental i Muzeologjisë së Institutit Politeknik të Lozanës (EPFL) për RSI. Rezolucioni që bëri që imazhi të peshonte 1.6 terapixel dhe për këtë arsye të ishte më i madhi në botë.

Gjatë betejës, trupat e Konfederatës mposhtën ato të Dukatit të Burgundisë dhe tani, me një kursor, mund të rigjurmosh këtë moment historik dhe me një pajisje të vendosur rreth qafës të nuhasësh erën e tij.

Panorama e Moratit u ekspozua në Expo 02, brenda monolitit të ndërtuar në liqenin e Moratit.

Dixhitalizimi i veprës synon të bëjë të disponueshme për publikun kanavacën e shtrirë në një depo ushtarake, pasi ajo është shumë e madhe për t’u ekspozuar përgjithmonë kulmin e saj në vitin 2026 kur do të jetë i pranishëm në muze të ndryshëm për 550 vjetorin e betejës. RSI