VOAL- Një lajm publikuar të premten në rrjetet sociale nga qyteti i Usterit ka mjaftuar për të tërhequr fansat e Noè Ponti në aeroportin e Zyrihut-Kloten. Kampioni i trefishtë i botës, i kthyer nga Budapesti, u mirëprit mes duartrokitjeve të një publiku shumë të ri: “Nuk e dija sa njerëz mund të kishte, ka kaq shumë fëmijë të pranishëm – deklaroi tiçinasi, i cili tashmë ishte pritur ngrohtësisht edhe në të kaluarën – Më dukej se po pritesha pas marrjes së medaljeve në Tokio. Veçse këta njerëz janë të gjithë tifozët e mi”.

Kush e di, nëse Noè Ponti i radhës fshihet mes atyre që e festuan, marrë si referencë nga talentet e reja të notit zviceran: “Shpresoj t’i frymëzoj këta fëmijë dhe se kjo që ndodhi i bën mirë lëvizjes zvicerane të notit”. Të njëjtën shpresë ka edhe trajneri Massimo Meloni: “Shpresoj që noti të fillojë të ngrihet në krahasim me standardin e tij, në nivel rinor ka shumë fëmijë që e praktikojnë atë”.

Të gjitha projektet fituese fillojnë nga larg. Tripleja e Noè Pontit, ndoshta, do të kishte një rezultat tjetër nëse presidenti i atëhershëm i akuatikëve zviceran Philippe Walter nuk do ta kishte regjistruar Massimo Melonin në Federatë: “Ne u takuam më 1999 dhe u bëmë miq. Më pas, disa vite më vonë, u desh një trajner për të drejtuar qendrën sportive Tenero. Për mua zgjedhja ishte tashmë e qartë, e dija që me të në krye do të ishte një sukses”, zbuloi vetë Walter përkrah të njëjtit trajner roman. RSI

Mbrëmë në sallën qendrore të Ambasadës së Republikës së Kosovës në Bernë të Zvicrës, u bë promovimi i librit në vargje “ Të fluturosh atje ku nuk ishe” i autores Miradije Kurtishi – Maliqi dhe i romanit “ Hanna” i krijueses së re Fatmire Zeneli Sopa.
Fillimisht mbi 50- të, vetave dashamirës të zjarrtë të fjalës së shkruar artistike u është drejtuar zonja Shukrije Ramadani, zëvendësamasadore e Republikës së Kosovës në Bernë .
Zonja , Ramadani duke i dëshiruar secilit mirëseardhje pahumbur kohë ka prezantuar të gjithë krijuesit që ishin të paraparë për leximin e vargjeve të tyre, apo vlerësimin kritik të veprave në fjalë.
Pastaj, fjala i është dhënë zonjës , Monika Zguro, aktualisht ushtruese e detyrës së Ambasadorit fuqiplotë të Republikës së Shqipërisë në Bernë të Zvicrës.
Zonja, Zguro të gjitha ngjarjet që janë në funksion të gjuhës dhe kulturës sonë i çmon lartë. Ndër të tjera ajo uron që kjo traditë e promovimit të letërsisë dhe kulturës sonë të vazhdohet edhe në të ardhmen, jo vetëm në Zvicër, por në të gjitha vendet ku jetojnë shqiptarët .
Ndërkaq ,zonja Shqipe Bytyqi veprimtare e dalluar dhe autore e disa librave me poezi nëpërmjet dhembjes dhe emocioneve të pa përshkruara ka folur mbi jetën dhe krijimtarinë letrare të autores së njohur Miradije Kurtishi- Maliqi,e cila vdiq më 24 maj të vitit 2023.
Meqenëse, zonja Maliqi ka lënë pas vetes 14 – të, libra në poezi dhe prozë, si dhe disa dokumentar, ku ajo ka qenë bashkautore dhe skenariste e tyre, ishte e pamundur që në këtë mbrëmje me kohë të kufizuar t’u bëhet analizë veç e veç.
Maliqi deri në çastet kur u nda nga jeta nuk pushoi s’ shkruari . Ajo prozën dhe poezinë i kishte ushqimin më të preferuar të shpirtit të saj.
Duke e njohur përkushtimin e pashoq të Miradijes, në avancimin e letërsisë shqipe, krahas letërsive tjera evropiane , kolegët e saj po ashtu krijues të suksesshëm në Zvicër, përkatësisht në Kosovë, zonja, Shqipe Bytyçi dhe Dan Ibrahimi ,kanë përzgjedhur disa prej poezive të saj, të lëna në dorëshkrim, të cilat janë përmbledhur në librin me titull “Të fluturosh atje ku nuk ishe”
Libri dritën e botimit e pa falë ndihmës materiale të bashkëshortit të Miradijes, Rexhepit dhe dy çunave të saj të mrekullueshëm Fisnikut dhe Rilindit.
Me punime kushtuar zonjës, Miradije Maliqi ,sonte janë paraqitur: Shukrije Ramadani, Shqipe Bytyçi, Musa Jupolli, Mentor Thaqi, Isuf Sherifi, Hyrije Jusufi etj.
Këta autorë gjatë leximit të tyre i kanë shoqëruar tingujt e butë dhe tërheqës të kitarës, ekzekutuar me mjeshtri të rrallë nga Jela Berisha, nxënëse e Mësimit Plotësues të Gjuhës Shqipe, në Ostermundigen të Bernës.
Kurse një vështrim të gjerë kritik dhe me përmbajtje të pasur mbi biografinë dhe veprat e zonjës Miradije Maliqi, e ka bërë poeti dhe studiuesi i njohur i letërsisë sonë z. Shefqet Dibrani

Ai duke qenë edhe autor i parathënies së librit të fundit të zonjës Maliqi “Të fluturosh atje ku nuk ishe” jep këtë vlerësim kritik: Trajtimi i poezisë së Miradije Maliqit, veçmas ky vëllim “TË FLUTUROSH ATJE KU NUK ISHE”, tash kur poetesha nuk është më në mesin tonë, për mua ishte sfidë jo aq lehtë e kalueshme. Vetë fakti që ne jemi mbledhur këtu dhe ajo mungon e shpjegon atë ndjenjën që kam përjetuar edhe unë gjatë leximit të poezive, megjithatë vlerësimi real i krijimtarisë së një poeteshe, ndodhë pikërisht me mungesën e saj, kurse “Etjen e mungesës e ndez me (mos)praninë…“ e saj), dhe “i godet malet kur i thonë ke ikur”, (faqe 15), po ashtu dhe në vargun vijues, “që mos të lëngonte më mungesa”, vetëkuptohet mungesa e poeteshës, (faqe 18), sepse “mungesa e ndëshkimit si strehë shiu m’i gërryen ditët”, (faqe 81), është shprehur vet autorja nëpër poezitë e saj.

NJERËZORJA:
Si shumë të tjerë, edhe unë kam pasur rastin ta njohë dhe ta takoj disa herë Miradije Maliqin nëpër takime dhe ngjarje letrare. Bile për shkak të mbiemrit “Dibra”, gjithnjë e kam thirrur “kushërirë dhe shumë pak në emrin e saj”. Si natyrë njerëzore Miradija ka qenë model i gruas me kulturë, në sjellje e thjeshtë dhe modeste, dhe nuk besoj se dikush ndonjëherë ta ketë dëgjuar timbrin e zërit të saj të revoltuar. Gjithçka dhe gjithnjë ajo ka ndrydhur në shpirtin e vet. Paqësore e dashur dhe humane, prandaj edhe Zoti i dëshiron njerëzit e mirë t’i ketë afër vetës, dhe gjithnjë më duket se njerëzit me një natyrë dhe mision human dhe të dashurisë siç e njohim Miradijen, janë ma jetëshkurtër.
POEZIA:
Botimi i poezive të mbetura, është sukses, dhe pa dyshim këto poezi të përfshira në librin “TË FLUTUROSH ATJE KU NUK ISHE”, e pozicionon poeteshën si krijuese e vargut të mirëfilltë, e cila kurrë nuk iu shkëput vlerës artistike, por gjithnjë ajo jetojë me vlerën estetike në vargun e përsosur lirik. Ky nivel kaq artistik shfaqet qysh në poezinë kredo “GRISHJE”. Dhe, jo vetëm kjo poezi por i tërë libri është një grishje, një ëmbëlsim kulturor që mbahet gjatë në mendje. Është “vargu (i saj) im i përvuajtur/ Mëngjeseve të uritura”, (faqe 11), që na fton për ta shoqëruar leximin e poezisë gjerë në vargun e fundit.
Vëllimi poetik “TË FLUTUROSH ATJE KU NUK ISHE”, si tërësi shpalos botën e brendshme shpirtërore të njeriut tonë, e cila suksesshëm ka arritur të njëjtësohet brenda vargut, shpeshherë i dhimbshëm po më shumë përjetues, që si tërësi tematike vëllimi poetik shkrihet brenda metaforave, jo vetëm të dhimbjes por edhe të mendimit të thellë filozofik, dhe shpeshherë me mesazhe mjaftë meditative, duke e karakterizuar botëkuptimin e brendshëm poetik të vet Miradije Maliqit e cila shprehet se, “Notoj fort mbi tradhtitë e jetës/ Që më gjunjëzojnë shpesh”, (faqe 12).
NË MES DHIMBJES DHE REALITETIT:
Brenda vëllimit me poezi, secili prej jush do të gjejë poeteshën dhe krijuesen elegante duke u përplasur në mes dhimbjes personale dhe hapësirës së saj, dhe gjenë forcë për ta kundruar poezinë në raport me kohën dhe rrethanat. Kjo ndjesi shprehet sidomos në ciklin e poezive që ia kushton të bijës, ku do të shihet një lidhje shpirtërore, “mëmë e bijë”, andaj edhe Miradija u ngjit lartë pas saj. Citoj: “Të duam edhe atëherë kur mendon/ Se të gjithë i ke kundër/ Të përkrahim edhe atëherë/ Kur të plagos ndonjë dashuri e gabuar”, ose vargjet: “Mos kurse ditët përqafoje jetën fort/ Rrëmbeje para se të të rrëmbejë ajo ty/… / E shtrenjta bijë as qielli nuk është i pa mundur/ As yjet nuk janë të pamundur/ A na ke ne që t’i ndërtojmë shkallët gjer në qiell”, (poezia “URATË PËR BIJËN”, faqe 13-14). Prandaj shpeshherë ndeshim mesazhe të përjetimit dhe dhimbjes personale, por më shumë mesazhe moralizuese për dukuri a
sjellje devijante të cilat dhe mbase në secilin varg kthehen në mision human me porosi pozitive, pasi s’kishte si të ndodhte ndryshe, kur jeta e Miradijes është karakterizuar e tillë, humane dhe paqësore, ta zëmë siç është poezia “KUR MUNGON TI”, “Kur mungon ti/ Unë bëhem presje e vargjeve patetike/ Ëndërroj kalendarët të kthyer mbrapsht/ Ndaloj akrepat e korrikut/ Ashtu lehtas të mbështjell në heshtje”, (faqe 22). Po me këtë ndjenjë dhe përkushtim sipëror është shkruar edhe poezia kushtuar babit:
“E vari shpirtin në buzëqeshjen time
Kur u shfaqa pas një ëndrre
Ç ‘është ky i marrë – thoshin
Që çmendet pas një cuce
Çdo ditë më quajti me një emër të ri
Me ëndrra të bardha mëkate të vogla
Shoqet e mia me kukulla luanin
Unë ngjitesha nëpër degë
Më e fortë se një djalë
Më e ndjeshme se një këngë“
Poezia “BABAI IM“, faqe 19.
METAFORAT ME POROSI UNIVERSALE:
Janë këto arsye pse nuk ngurrojmë të themi se nga një botë individuale, vargu i saj sa vjen e shndërrohet në mendim universal, i kapshëm për realitetin shoqëror, për situatën a rastin “Sepse duke të kërkuar ty e gjeta veten”, (faqe 24), pasi “lotët nuk janë dhimbje por vetëm kripë”, dhe po në këtë poezi ajo e sheh se “shpirti është mallkim?!”, (faqe 27), kurse në pjesën tjetër ka një mendim tepër ekzakt: “…duke pritur shumë të mira/ Shikojmë vetëm të keqen”, (faqe 28). Për t’i veçuar janë edhe mendimet se: “Të gjithë e adhurojnë dashurinë – Por pak kush e dhuron nga zemra”; “Të gjithë e duan lumturinë – Pak kush i gëzohet lumturisë së tjetrit”, dhe “Të gjithë duan gjithçka – Por pak kanë nevojë vetëm për veten e tyre”, (faqe 27).
Thuaja kryesisht, poetesha vargun e saj e nis nga brendësia e vetë, andaj e “lut stilolapsin/ që t’ia kthen shpirtin në lumenj/ për të zbuluar në bardhësinë e letrës/ gjithçka që harroi/ dhe fshehu në zemër”, (e përpunuar, faqe 32). Shpeshherë kjo poezi, më shumë duket se është një shpalosje e brendshme individuale, përveç dhimbjes së njohur, motivet tjera kryesisht janë pa ndonjë synim dhe personifikim me individin, me konkreten dhe me individualen, shih poezinë: “GRATË QË DASHUROJNË DERI NË DHIMBJE”, (faqe 40), që do të thotë të gjitha mesazhet e kësaj poezie i takojnë një rrethi më të gjerë, përkatësisht i dedikohen shoqërisë dhe proceseve nëpër të cilat kalon kjo shoqëri, dhe se “Vitet ikin si sapun i harxhuar” edhe “Pronarja është plakur me po atë inatin e saj”, (faqe 35), prandaj siç duket edhe nga ky vëllim poetik ajo i paska “vjedhur rezervat e fundit të mirësisë së saj”, (faqe 38), dhe pastaj paska ikur?!
“Ca vjeshta ishin pranverat më të ngrohta
Që i humbëm rrugës
Gjersa pavetëdijshëm thurnim ëndrra
Për dimrin e huaj”
Poezia “CA VJESHTA”, faqe 23.
TË FLUTUROSH MBI METAFORA:
“Secila frikë është e veshur/ Ndryshe kur ngrin nga acari”, (faqe 50), d.m.th. pjesa dërmuese e këtyre poezive shpalosin dromca mendimesh të çastit e të dhimbjes, të pozivitetit e të dashurisë për jetën: “Çfarë të të them/ Nëse derdhë fjalët para teje/ Do të jesh në gjendje që t’i mbledhësh/ Çfarë shikimi të të përcjell”, (poezia “ÇFARË TË TË THEM”, faqe 60), ose poezitë “FJALË TË GURTA”, (faqe 66), dhe poezia “BËHU RREZE E AGIMIT TIM”, (faqe 71), kanë shpalosur afinitetin të cilin e kishte poetesha për t’i dhënë kuptim më përgjithësues dhimbjes personale, të cilën vetëm ajo arriti ta shndërroj në dhimbje universale, me mesazhin e qartë, andaj të mos humbasim duke kërkuar dhimbjen “NËPËR SIRTARËT E JETËS”, (faqe 72), andaj në përgjithësi poezia e saj ka marrë trajta të tilla duke shpalosur atë refrenin e ndjesisë individuale, të përjetimit a të çastit kur është mbërthyer nga dhimbja, që me automatizëm i ka përkthyer në frymëzim, si burim i brendshëm dhe i pashtershëm, frymëzues dhe tejet mbresëlënës, siç shihet edhe në vargjet e poezisë “ME DORËN E FATIT TIM”: “Kush ngrohtësi kërkon e gjen në krahët e mi/ Me dorën e fatit tim udhëhiqem/ Pse të mos jap atë që më është dhënë/ Nuk kursej atë që më është dhënë/ Lakuriq para jetës jam/ Vetëm atë copë qiell kam/ Me të i ngjyrosi ditët e mia”, (faqe 74).
Së këndejmi edhe vëllimi “TË FLUTUROSH ATJE KU NUK ISHE”, është i tillë dhe në vazhdën e krijimtarisë së gjertanishme të poeteshës Miradije Maliqi. Po aq natyrshëm dëshmohet stili i saj dallues, karakteristik dhe mbase i veçantë, me finesa estetike në varg, duke treguar gjithnjë ndjeshmëri të hollë, si për njeriun, ashtu edhe për vargun poetik, dhe me një mjeshtëri elokuente do të lë edhe amanetin trishtues: “Pa dëshirë heq dorë/ Siç hoqa dorë edhe prej jush/ Më mungon vetëm pak guxim pak marrëzi/ Të të them se jam këtu e do të jem gjithnjë/ Të të rrëfej se si i thura ngjyrat e blerta për ty/ Të ta dhuroja botën time/ Doja të t’i rrëfej ato gjëra që i heshta”, (poezia “DIKU MES ËNDRRËS DHE ZGJËNDRRËS”, faqe 75-76).
“ATJE DO TË SHKOJ”:
Natyrisht nuk prirem të prek hapësirën e lexuesit, për të nxjerrë secili imazhet e mendimeve personale, por jam i detyruar t’i theksoj disa nga vargjet e saj, për të plotësuar më mirë mendimin tim të theksuara më lartë, veçmas janë vargjet për vendlindjen e saj: “Atje do të shkoj që t’i mbledh/ Të gjitha thërrimet që më lënduan ashtu sikur ty/ Që të jem sërish vetja dhe e jotja qyteti im/ Atje ku gurët janë më mëndafsh se mëndafshi/ Atje ku mban aromë Vardari/ Dhe mali i thatë njëkohësisht/ Atje ku janë yjet më të afërt/ Në netët verore të kristalta si sytë e fëmijës/ Atje ku mbeta gjithnjë e bija e dikujt/ Atje ku njerëzit janë të ngurtë si guri/ Dhe të butë si pambuku/ Atje ku japin dorën nga zemra”, (poezia “QËLLIMI”, faqe 44-45), si dhe vargjet në vijim të cilat e përmbyllin këtë vëllim poetik:
“Rriten larg të vërtetës së shtrembëruar
Nëpër plasaritjet e kohës mospërfillëse
Dhe vijnë të madhërishëm
Me gjurmët e hapave të vegjël”
Poezia “ME GJURMËT E HAPAVE TË VEGJËL”, faqe 85.
MESAZH PËRMBYLLËS:
Le të lutemi për shpirtin e çiltër të poeteshës, po ashtu të lutemi që ky libër dhe krijimtaria e saj të jetë prezenca e përhershme e Miradijes në letrat shqipe, e jo siç ka thënë ajo, “Vetëm një thërrime është ky emri im”, pasi “Pran kaq poemave të pasura/ që ndërtoi mureve të shpirtit”, (faqe 63), jetëgjatësia e poeteshës, jam i sigurt se do të shkojë përtej jetës fizik të saj.
Drejtuesit e shoqatës “ Lidhja e Krijuesve Shqiptar në Mërgim” z. Musa Jupolli dhe z. Mentor Thaqi, për të gjithë poetët e pranishëm kanë ndarë Mirënjohje. Me mirënjohjen “Penda e Artë” është nderuar z. Shefqet Dibrani. E, njëjta shoqatë më herët zonjën Maliqi e pati shpërblyer me mirënjohjen “ Kongresi i Manastirit”
Në këtë mbrëmje me vlera të larta artistike është bërë edhe promovimi i romanit“ Hanna” i autores Fatmire Zeneli – Sopa . Ky roman i shkruar dhe botuar në gjuhën gjermane është pritur mjaft mirë nga lexuesit gjermanë dhe shqiptarë, njohës të kësaj gjuhe . Mbi rëndësinë dhe vlerat e romanit “ Hanna” ka folur poeti dhe kritiku Isuf Sherifi.
Kurse, autorja, Fatmire Zeneli – Sopa, ka shkëputur fragmente nga ky roman të cilat para të pranishmëve i ka lexuar me një gjuhë të pasur dhe të artikuluar.

Tema tejet e ndjeshme e trajtuar brenda këtij romani ka bërë që me këtë autore të re dhe premtuese të zhvillohet një debat mjaft interesant. Sidomos debatin e kanë bërë tërheqës pyetjet e krijuesit Milazim Maliqi, nga Gjeneva.
Kjo temë e pa trajtuar deri me tani në letërsinë tonë mendojmë që do të shpie në përkthimin e romanit “ Hanna” edhe një gjuhë të tjera. Këtë orë letrare e ka pasuruar edhe më shumë prania e zonjave të nderuara si: Fexhrije S.Blaku,sekretare e parë e Ambasadës së Republikës së Kosovës në Bernë, e zonjës, Saime Jusufi Zeka, veprimtare e hershme e çështjes sonë kombëtare dhe ajo e këngëtares së mirënjohur Miranda Hashani.

Në fund të takimit zonjës Shukrije Ramadani, tufë lulesh i ka dhuruar çupëza e vogël Elisa Maliqi, mbesë e shkrimtares dhe publicistes së ndjerë Miradije Kurtishi – Maliqi.

ARIF EJUPI

Në Kampionatin Botëror në Budapest, tiçinasi asgjësoi konkurrencën në 100 metra delfin

VOAL- Nuk ka dy pa tre, në Budapest si në Otopeni! Noè Ponti përfundoi një grup të mrekullueshëm individual në Kampionatin Botëror të kursit të shkurtër, duke mposhtur konkurrencën edhe në garën e tij të tretë, delfin 100 metra. Pasi hyri në finale me kohën më të mirë të shortit (48″89), 23-vjeçari nga Tiçino – falë fazës së zakonshme, të jashtëzakonshme nënujore – madje arriti të zbresë në 47″71, shtatë të qindtat më pak se rekordi i mëparshëm botëror i printuar nga Caeleb Dressel… pikërisht në Duna Arena, në nëntor 2020. Shumë larg, pra, dy rivalët më të akredituar, Maxime Grousset (48″57) dhe Matthew Temple (48″71), i cili kishte vetëm ngushëllimin prej argjendi ose bronzi.

Në mbrëmjen hungareze, përveç Noès, tre atletë të tjerë dolën në qendër të skenës me rekorde botërore: e pangopura Gretchen Walsh, e cila arriti tetë rekorde javore falë atyre të arritura në 100 metra delfin (52″71) dhe në 50 metra stil i lirë (22 ”87), Summer McIntosh, e cila me 4’15”48 e saj fshiu fjalë për fjalë 4’18”94 të Mireia-s nga librat e historisë. Belmonte dhe Jordan Crooks, njeriu i parë që notoi 50 metra stil i lirë nën 20″ (19″90, për të qenë të saktë). RSI

Gjeli i Zyrihut, i racës Amrock, ka mposhtur konkurrencën

Emri i tij është  “Sir” (  “Zotëri”)dhe ai është më i bukuri nga të gjithë. Bëhet fjalë për shpendin nga Zyrihu që fitoi titullin “gjeli më i bukur në Zvicër”, duke mposhtur konkurrencën.

VOAL- “Zotëria” është një gjel i racës Amrock, ai është shtatë muajsh dhe peshon katër e dy kilogramë. “Ka pesë pikë në kreshtë. Katër do të mjaftonin, ai i ka pesë, të gjitha të rregullta… Sqepi duhet të jetë i verdhë… Lafshët duhet të jenë të lëmuara, mundësisht mjaft të mbyllura, ai i ka të hapura pak, por kjo është mirë për një gjel kaq të madh”, shpjegon. Daniel Berger, një mbarështues nga Oetwil am See, i cili është shumë krenar për Zotërinë e tij. “Gjyqtarët – shpjegon ai – shikojnë edhe pendën, rregullsinë e bardhë e zi. Këmbët duhet të jenë të verdha bukur dhe jo të shtrembër… Dhe bishti duhet të ketë vëllim të mjaftueshëm…”.

Në shfaqjen e fundit kombëtare në Thun, Sir jo vetëm që fitoi çmimin për kategorinë Amrock, por u shpall më i bukuri nga të gjithë gjelat në përgjithësi. Dhe ai u përball me më shumë se 700 konkurrentë.

“Për mua, diçka e tillë ndoshta ndodh vetëm një herë në jetë, është si të fitosh çmimin e parë në llotari,” thotë Berger, një kopshtar peizazhi në pension dhe mbarështues i njohur në mjedisin e tij në Zvicër.

Zotëri, i quajtur kështu për shkak të sjelljes së tij mbretërore, është vërtet i veçantë. Gjenetika ka shumë rëndësi për të pasur një kampion, thotë Berger, por nuk mjafton. Për shembull, Sir merr rregullisht karota, të cilat janë të dobishme për traktin gastrointestinal, dhe gjithashtu për ngjyrën e putrave të tij. “50% është çështje gjenesh, 50% e tjera vjen nga mbarështimi dhe ushqimi”…. “Edhe ecjen e ka elegante…”. Zotëri është një showman, thotë seleksionuesi. I pëlqen të jetë në qendër të vëmendjes. RSI

Në Zyrih u hodhën shortet për kualifikueset e Botërorit 2026

VOAL- Kutia e Zyrihut ka folur: në rrugën e Zvicrës drejt Botërorit 2026 do të jenë Suedia, Sllovenia dhe Kosova. Zviceranët u vendosën në Grupin B me vetëm tre ekipe të tjera dhe për këtë arsye do të fillojnë fushatën e tyre vetëm shtatorin e ardhshëm. Kujtojmë se fituesit e dymbëdhjetë grupeve do të kualifikohen direkt në kampionatin botëror, ndërsa nënkampionët do të duhet të kalojnë në play-off si katër më të mirët në Ligën e Kombeve që nuk u kualifikuan direkt. Faza përfundimtare do të zhvillohet nga 11 qershori deri më 19 korrik 2026. RSI

Nga marsi 2025 do të mund të autorizohet qarkullimi i automjeteve pa shofer – Këshilli Federal sheh aplikacione interesante për transportin e mallrave dhe udhëtarëve

VOAL- Nga 1 marsi 2025, qarkullimi i automjeteve pa shofer në rrugët e autorizuara zyrtarisht do të jetë i mundur edhe në Zvicër. Drita jeshile e shumëpritur u dha nga Këshilli Federal të premten përmes një urdhërese, e cila pason rishikimin e pjesshëm të Aktit të Trafikut Rrugor të pranuar nga Parlamenti në pranverën e vitit 2023.

Autorizimi do të jetë përgjegjësi e kantoneve, të cilët do të jenë në gjendje të bazojnë vlerësimin e tyre të kërkesave në udhëzimet përkatëse të lëshuara nga Zyra Federale e Rrugëve dhe të përfitojnë nga këshilla e një grupi ekspertësh të krijuar posaçërisht.

Megjithatë, një person do të mbikëqyrë automjetin

Automjetet do të duhet të monitorohen nga një operator i vendosur në një njësi kontrolli: nëse automjeti nuk është në gjendje të zgjidhë një situatë të caktuar në mënyrë të pavarur, sistemi do të kërkojë ndërhyrjen e operatorit, i cili, për shembull, duhet të sugjerojë manovrën për t’u kryer. Sipas Ekzekutivit, përdorimi i këtyre automjeteve mund të jetë veçanërisht interesant për transportin e mallrave dhe për të kaluar miljen e fundit në transportin e pasagjerëve.

Përveç kësaj, në autostradë do të jetë e mundur të përdoret i ashtuquajturi “autopilot”: pasi sistemi të aktivizohet, shoferi do të jetë në gjendje të heqë duart nga timoni dhe nuk do t’i kërkohet më të monitorojë vazhdimisht trafikun dhe automjetet, duke mbetur ende gati për të rimarrë kontrollin e mjetit në çdo kohë, nëse sistemi e kërkon atë.

Së fundi, parkimi automatik do të lejohet gjithashtu, pa praninë e shoferit në bord, në parkingjet dhe parkingjet e përcaktuara dhe të sinjalizuara në mënyrë specifike. Identifikimi i zonave të përshtatshme varet nga kantonet ose komunat, të cilat, gjithashtu në këtë rast, mund t’i referohen udhëzimeve të FEDRO-së për këtë çështje ose grupit të dedikuar për të vlerësuar përshtatshmërinë e hapësirave për të cilat është paraqitur një aplikim, vëren Këshilli Federal.

Sipas Qeverisë, automjetet e automatizuara të drejtuara mund të rrisin sigurinë rrugore dhe të përmirësojnë trafikun, si dhe të ofrojnë mundësi të reja për ekonominë dhe shërbimet e transportit. ATS/RSI

VOAL- Tensionet gjeopolitike po testojnë bashkëpunimin ndërkombëtar edhe në fushën e shkencës. CERN në Gjenevë, Organizata Evropiane për Kërkime Bërthamore, kohët e fundit ndërpreu të gjitha marrëdhëniet me institutet ruse. Vendimi, i zyrtarizuar më 30 nëntor 2024, u sanksionua me një rezolutë të miratuar në fund të vitit 2023 nga 24 shtetet anëtare të këshillit të CERN-it.

Me këtë zgjedhje, rreth 300 studiues rusë të lidhur me institutet kombëtare nuk bashkëpunojnë më me Organizatën. Megjithatë, siç shpjegon Arnaud Marsollier, kreu i marrëdhënieve me median në CERN, për programin e lajmeve RSI, ky përjashtim nuk bazohet në kombësinë e studiuesve individualë: “Ne kemi ndërprerë marrëdhëniet institucionale me Rusinë, por vazhdojmë të punojmë me disa shkencëtarët rusë të lidhur me laboratorë në vende të tjera si Franca, Gjermania, Italia apo Shtetet e Bashkuara. Zgjedhja u diktua nga lufta në Ukrainë.”

Përfundimi i bashkëpunimeve me Rusinë ka edhe pasoja ekonomike. Federata Ruse kontribuoi, për shembull, me rreth 40 milionë franga në projektin për përshpejtuesin e ri të grimcave. Kjo humbje tani duhet të kompensohet.

Vendimi nuk ishte pa kritika. Unioni i Shkencëtarëve për Çarmatimin është deklaruar kundër tij, ndërsa disa organizata akademike palestineze i kanë kërkuar CERN-it të mbajë një qëndrim edhe për konfliktin izraelito-palestinez. Lidhur me këtë, Marsollier e shkurton: “Izraeli është një shtet anëtar që nga viti 2014, ndaj i takon këshillit të vendosë se kush mund të mbetet dhe në çfarë kushtesh”. Prandaj, nuk është e sigurt se vendimi për t’i dhënë fund bashkëpunimit me Federatën Ruse do të mbetet një përjashtim.

Këshilltarja federale nga St. Gallen u zgjodh nga Asambleja Federale me 168 vota nga 203 fletëvotime të vlefshme.

VOAL- Karin Keller-Sutter do të jetë Presidentja e re e Konfederatës. Asambleja Federale e zgjodhi sot, të mërkurën, me 168 vota nga 203 fletëvotimet e vlefshme. 60-vjeçari do të marrë detyrën, si zakonisht, më 1 janar.

Aftësia për të pohuar veten dhe guximi janë cilësitë kryesore që i atribuohen presidentit të ri. Por Karin Keller-Sutter demonstron gjithashtu aftësi ndërmjetësimi. Ndoshta rrjedh nga trajnimi i saj si interprete dhe përkthyese, si dhe mësuese e shkollës së mesme. Me origjinë nga Kantoni St. Gallen, ku lindi më 1963, anëtarja e FDP-së u zgjodh në Këshillin Federal në dhjetor 2018 dhe ka drejtuar Departamentin Federal të Financave që nga janari 2023 (pasi ka qenë në krye të Departamentit Federal të Drejtësisë dhe Policisë). “Pas rënies së Credit Suisse, asgjë nuk më frikëson më”, tha ajo prillin e kaluar në një intervistë me Le Temps.

Telefoni celular në veshin e saj, duke ecur me shpejtësi, kushdo që vëzhgon Karin Keller-Sutter në Bundesgasse përballë Pallatit Federal mund ta ngatërrojë atë me një biznesmene të sigurt në vetvete. Popullsia, thonë anketat, e konsideron atë një nga figurat më me ndikim në qeveri. Në të kaluarën e afërt ajo konkuronte me Alain Berset.

Cilësitë që këshilltarja Uraniane për Shtetet Heidi Z’graggen (Qendra) i konfirmon mikrofonave të RSI: “Ajo është shumë e fortë dhe e aftë për të imponuar veten”. Për efektivitetin flet edhe këshilltarja kombëtare e Vaud-it, Jacqueline de Quattro (PLR): “Në Departamentin e Sigurisë ajo ka avancuar edhe projekte shumë të komplikuara. Pra, ajo është me të vërtetë një person i guximshëm”.

Por si mund të shprehen këto karakteristika në një pozicion, atë të presidencës zvicerane, që nuk urdhëron asgjë dhe askënd. Në realitet nuk është thjesht një nder, ata që mbajnë këtë rol kanë detyra organizative dhe mbi të gjitha përfaqësojnë vendin jashtë. Dhe këtu lindin pritshmëri, si ato të këshilltarit kombëtar të Ligës së Veriut, Lorenzo Quadri. “Shpresoj dhe besoj – thotë ticinezja – që Karin Keller-Sutter do të jetë në gjendje të riafirmojë më mirë pavarësinë e Zvicrës ndaj organeve ndërkombëtare tejkombëtare. Ndryshe nga ajo që bëri Viola Amherd, e cila në vitin e saj presidencial ndoqi një politikë të anëtarësimit zvarritës në NATO”.

Pritshmëri të kundërta në krahasim me ato të së majtës. Për këshilltaren kombëtare të Gjenevës, Delphine Klopfenstein Broggini: “Sot kemi nevojë për negociata mes Zvicrës dhe Evropës, por edhe në nivel ndërkombëtar. Ka konflikte kudo në botë. Zvicra duhet të ketë një rol të veçantë, por sot nuk ndihet”. ATS/RSI

Shpenzimet e akorduara për këto aktivitete reduktohen deri në vitin 2025. Për të majtën dhe PVL-në ky është një “gabim strategjik” – Financimi për UNRWA anulohet

VOAL- Bashkëpunimi ndërkombëtar do të duhet të bëjë pa 250 milionë franga zvicerane deri në vitin 2025. Kështu vendosi Këshilli Kombëtar të mërkurën gjatë debatit për buxhetin federal. E majta dhe PVL e denoncuan këtë “gabim strategjik dramatik”. Këto shkurtime janë sigurisht të vështira, por të nevojshme për të balancuar buxhetin, argumentoi Jacques Nicolet (SVP/VD) në emër të komisionit.

Në detaje, Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC) do të duhet të heqë dorë nga pothuajse 150 milionë për bashkëpunimin dypalësh në vitin 2025, duke shkuar nga 867 në 719 milionë euro. Kontributet për organizatat shumëpalëshe pritet të ulen me 52 milionë, nga 309 në 256 milionë euro.

Sekretariati Shtetëror për Çështjet Ekonomike (SECO) do të shohë reduktimin e burimeve të alokuara për bashkëpunimin ekonomik me 50 milionë franga. Për këtë artikull ka ende 350 milionë franga. Nuk do të ketë shkurtime në aksionet humanitare, të cilat do të kenë në dispozicion 400 milionë franga.

SDC përfitoi nga vitet e paqes. Me situatën e re strategjike globale, është e nevojshme të vendosen prioritete të reja, argumentoi Pius Kaufmann (Qendra/LU). Buxhetet e bashkëpunimit janë rritur në mënyrë të qëndrueshme në dekadat e fundit. Ata tani duhet të stabilizohen në interes të sigurisë së Zvicrës, ra dakord Andreas Gafner (UDF/BE).
Buxheti i dedikuar për UNRWA u anulua

Më pas, Asambleja mbështeti me 109 vota pro dhe 77 kundër propozimin e SVP David Zuberbühler për eliminimin e buxhetit prej njëzet milionë frangash të akorduar për UNRWA, organizatën e Kombeve të Bashkuara për refugjatët palestinezë. E njëjta përpjekje u bë edhe vitin e kaluar, pa sukses. Megjithatë, shuma më vonë u reduktua në dhjetë milionë nga Këshilli Federal, në kontekstin e akuzave izraelite për bashkëpunim me Hamasin.

Laurence Fehlmann Rielle (PS/GE) nënvizoi se këto akuza nuk janë vërtetuar, duke denoncuar një sulm të pakuptueshëm ndaj UNRWA. Kombëtarja ka miratuar tashmë një mocion nga i njëjti deputet që kërkon pezullimin e financimit për UNRWA. ATS/RSI

Berna dhe Brukseli planifikojnë të mbyllin çështjet e mbetura të hapura “deri në fund të dhjetorit”, tha këshilltari federal Cassis i cili u takua me nënpresidentin e Komisionit Evropian Maros Sefcovic.

VOAL- Përfaqësuesit politikë të Zvicrës dhe Bashkimit Evropian u takuan të mërkurën pasdite në Bernë. Negociatat për paketën e re të marrëveshjeve dypalëshe mes Konfederatës dhe BE-së kanë hyrë në fazën vendimtare. Takimi kokë më kokë ndërmjet këshilltarit federal Ignazio Cassis dhe zëvendëspresidentit të Komisionit Evropian Maros Sefcovic u pasua nga një darkë me të dy delegacionet. “Jemi në fazat përfundimtare”, komentoi ministri i Jashtëm zviceran, përpara se të mirëpresë mysafirin në Rezidencën Lohn në Kehrsatz (BE) për një diskutim që synon “qartësimin e pikave të fundit të hapura”. Objektivi i përbashkët i palëve është mbyllja e negociatave “deri në fund të dhjetorit”.

Si dëshmi e momentit të bashkëbisedimit, Cassis dhe Sefcovic nuk u takuan me shtypin në fund të takimit. Ky nuk ishte një raund negociatash, përsëriti Departamenti Federal i Punëve të Jashtme në mbrëmje vonë. Shkëmbimi, lexojmë në shënim, shërbeu për të bërë një vlerësim politik të negociatave. Për më tepër, u përsërit “angazhimi i përbashkët për t’i çuar negociatat në një përfundim të suksesshëm mbi një sërë zgjidhjesh të balancuara”.

Në momentin që negociatat mes BE-së dhe Zvicrës të jenë nënshkrimin e tyre, Këshilli Federal do ta përcjellë dosjen në Parlament. Nëse marrëveshja miratohet, dosja do t’u dorëzohet votuesve. Një votim popullor nuk pritet para vjeshtës 2026.

Takimi i sotëm fillimisht ishte planifikuar për këtë verë, por u anulua. Megjithëse negociatat teknike na kanë lejuar të bëjmë përparim, dy pika thelbësore të hapura mbeten ende. E para është shuma e kontributit të kohezionit që Konfederata duhet t’i paguajë BE-së për të hyrë në tregun e vetëm. Zvicra është e gatshme ta paguajë atë në mënyrë të vazhdueshme gjatë viteve, por shuma ende për t’u përcaktuar është temë e negociatave. Çështja e dytë që do të zgjidhet është klauzola e njëanshme mbrojtëse e kërkuar nga Zvicra, pra një frenim që duhet të aktivizohet në rast imigrimi nga BE, i konsideruar i tepruar. Deri më tani kërkesa është refuzuar gjithmonë kategorikisht nga Komisioni dhe qeveritë evropiane.

Rruga për të cilën, sipas burimeve të RSI, po punohet është se Zvicra heq dorë nga mundësia për të bllokuar vetë fluksin e punëtorëve, por mund të kërkojë dritën jeshile nga Brukseli. Në rast refuzimi, një gjykatë arbitrazhi do të vendoste. Por kuptimi i marrëveshjes do të ishte që Berna t’i dorëzohet unilateralizmit, në këmbim të një përjashtimi të personalizuar për Konfederatën. Me një homolog, megjithatë, tarifa të barabarta universitare për studentët zviceranë dhe evropianë.ATS/RSI