VOAL – Jean Maurice Eugène Clément Cocteau, fëmija i tretë i një familje të shtresës së lartë, lindi më 5 korrik 1889 në Maisons-Laffitte, një zonë rezidenciale në periferi të Parisit. Ai fillon herët në artet grafike, për të cilat fëmija demonstron një aftësi të mahnitshme. Gjithashtu në fëmijërinë e hershme zhvillohet një prirje e fortë për teatrin: fëmija vuante ngaqë nuk mund të shoqëronte prindërit e tij, kur pas përgatitjeve shumë të gjata i shikonte ata të dilnin për të ndjekur shfaqje në prozë ose muzikë. Kjo prirje është aq e fortë sa argëtimi i tij i preferuar, në ditët kur ai qëndroi në shtëpi për shkak të shëndetit të tij të dobët, konsistonte në ndërtimin e teatrove dhe skenave në oborrin e shtëpisë me materiale të improvizuara.

Kjo fëmijëri e qetë dhe e patrazuar shqetësohet më 1898 nga një tragjedi: Georges Cocteau, babai i Jean, gjendet i vdekur në studimin e tij me një armë në dorë në një pellg gjaku. Arsyeja e vetëvrasjes mbetet e panjohur; Jean Cocteau (Zhan Kokto) dyshon se babai i tij është homoseksual i shtypur, disa biografë flasin për shqetësimet financiare. Familja u zhvendos përgjithmonë në qytet në pallatin e gjyshit të tij, një muzikant amator, i cili rregullisht organizon koncerte në shtëpi, të cilave Cocteau i pëlqen të marrë pjesë.

1900 është viti i Ekspozitës Universale, ku fëmija magjepset nga shfaqjet e Loïe Fuller. Por është gjithashtu viti i hyrjes në shkollë, në Petit Condorcet; fillon një periudhë mjaft e pakënaqur, e vështirësuar nga një marrëdhënie e trazuar me shkollën dhe vdekjen tragjike të një shoku të shkollës. Në këtë periudhë lindi një nga gurët e themelit të ardhshëm të mitologjisë personale të Cocteau: shoku Dargelos, mishërimi i bukurisë së rrezikshme, protagonist absolut i betejave të topave të dëborës në Cité Monthiers gjatë ndërprerjes së mësimeve; karakteri dhe situatat që përsëriten në poezitë, në “Livre blanc”, në “Opium” dhe “Les Enfants terribles”, në “Sang d’un poète”.

Nuk është e qartë pse Cocteau u përjashtua nga Condorcet në Pashkëne vitit 1904. Ai fillon të ndjekë kurset private të M. Dietz (i cili do të bëhet M. Berlini i “Grand écart”), më pas ndjek shkollën e mesme Fénelon me pak sukses për t’u kthyer në kurse private. Në këtë periudhë ai formon me disa shokë një grup ritualesh nga Eldorado, ku ndjek me entuziazëm shfaqjet e Mistinguett. Ai gjithashtu fillon të shkruajë poezi. Pasi dështoi në provimet e shkollës së mesme disa herë, ai organizoi një arratisje misterioze në Marsejë më 1906. Vitin tjetër ai përfundimisht i braktisi studimet pa u diplomuar, i sigurt në të ardhmen e tij si poet.

I lirë nga angazhimet shkollore, Cocteau përfshihet në jetën artistike dhe mondane të kryeqytetit, i udhëhequr nga shoku i tij aktor Edouard de Max: kjo miqësi dhe pasojat e saj do t’i japin jo pak arsye shqetësimi për Znj Eugénie, nënën e poetit. Marrëdhënia me Christiane Mancini, një studente e Konservatorit, dhe përvojat e para me drogën datojnë që nga kjo periudhë. Ishte vetë Edouard de Max ai që organizoi, më 4 prill 1908, një shfaqje në teatrin Fémina, në të cilën aktorë të ndryshëm recitojnë poezitë e poetit të ri. Shfaqja paraprihet nga një leksion nga Laurent Tailhade. Nga ky moment, Cocteau u fut plotësisht në mjedisin kulturor dhe mondan të kohës: ai frekuentoi Proust, Catulle Mendès, Lucien Daudet, Jules Lemaitre, Reynaldo Hahn, Maurice Rostand dhe filloi marrëdhëniet e tij të luhatshme me Anna de Noailles.

Në të njëjtin vit, gjatë një udhëtimi në Venecia me nënën e tij, Cocteau tronditet nga vetëvrasja e papritur e një shoku, i cili qëllon veten me armë në kokë në shkallët e kishës së Shëndetit.

Midis 1909 dhe 1912 u botuan tri vepra poetike, të cilat autori më vonë i mohoi: “La Lampe d’Aladin”, “Le Prince frivole”, “La Danse de Sophocle”. Së bashku me Rostand, ai drejton një revistë luksoze, “Schéhérazade”. Ai takon François Mauriac, piktorin Jacques-Emile Blanche, Sacha Guitry. Misia Sert e prezanton me Sergej Diaghilev, imprezario i Baleteve Ruse, i cili e prezanton me Nijinskij dhe Stravinskij. Me këtë grup fillon një bashkëpunim artistik që do të rezultojë i frytshëm, dhe fruti i parë i të cilit është Le Dieu bleu, krijuar në 1912, një balet për të cilin Diaghilev ia kishte besuar Cocteau hartimin e subjektit një vit më parë. Gjithashtu në 1912 një artikull nga Henri Ghéon shfaqet në Nouvelle Revue Française i cili kritikon ashpër “La Danse de Sophocle”.

1913 është viti i zbulimit: Cocteau tronditet nga baleti i Stravinsky, “Le Sacre du printemps”, dhe nga skandali që pasoi. Shfaqja e Baleteve Ruse, e vënë në skenë më 29 maj, i manifestohet atij si mishërimi i frymës së re artistike dhe me atë rast ai e kupton rëndësinë e rolit të publikut në evolucionin e artistit. Kur u largua nga teatri, me Diaghilev dhe Stravinskij, lindi ideja e një shfaqjeje të re, “David”, e cila më vonë do të bëhej “Parade”.

Duke ndjekur stimujt e rinj të ofruar nga frekuentimi i tij i Stravinskij, Cocteau bën që prodhimi i tij të pësojë një ndryshim: me romanin “Le Potomak”, të vitit 1914, fillon një fazë e re poetike origjinale, shumë larg toneve të koleksioneve të para. Shpërthimi i luftës e sheh Cocteau në Reims ku ngiste ambulanca për të transportuar të plagosurit. Vitin pasues ai do të jetë në Nieuport me fusilierët detarë: të dyja përvojat do të zhvendosen me besnikëri në romanin “Thomas the taxur”. Në vitin 1914 ai themeloi revistën “Le Mot” me Paul Iribe. Ai takon Valentine Gross, i cili do ta prezantojë me Braque, Derain dhe Satie.

Gjatë luftës ai miqësohet me Roland Garros, i cili e fut atë në aviacion: pagëzimi i ajrit do të jetë baza e veprës së parë poetike me një farë rëndësie: “Le Cap de Bonne-Espérance”, nga e cila do të organizojë lexime të ndryshme publike të cilat ofrojnë sukses të vërtetë.

Më 1916 ai u transferua në Paris, në Shërbimin e Propagandës të Ministrisë së Jashtme. Ai fillon të frekuentojë mjedisin Montparnasse: takon Apollinaire, Modigliani, Max Jacob, Pierre Reverdy, André Salmon, Blaise Cendrars (me të cilët do të krijojë një shtëpi botuese), por mbi të gjitha Pablo Picasso. Me këtë të fundit do të lindë një lidhje shumë e fortë dhe e qëndrueshme, e bërë nga një përkushtim ekstrem dhe dëshirë për të imituar piktorin, i cili do të përfshihet në aventurën e Paradës.

Pas një udhëtimi në Romë, në të cilin Cocteau bashkohet me Diaghilev dhe Picasso për të rregulluar bukur shfaqjen, Parada vihet në skenë në Châtelet më 18 maj 1917: muzikë nga Erik Satie, grupe dhe kostume nga Picasso, koreografi nga Léonide Massine i Rusisë Balete. Skandali fillon nga shfaqja e parë: publiku është i ndarë midis mbështetësve të zjarrtë dhe keqbërësve të pamëshirshëm, të cilët nuk kanë qenë në gjendje të kuptojnë rëndësinë e atij manifestimi të nouveau esprit, për të cilin Apollinaire shpiku termin “surréalisme”.

Sidoqoftë, Cocteau do të zhgënjehet pjesërisht nga kjo përvojë, duke qenë se nuk do t’i njihet roli i krijuesit dhe koordinatorit që ai kishte luajtur në të vërtetë në zhvillimin katërvjeçar të shfaqjes.

Në vitin 1918 ai botoi “Le Coq et l’Arlequin”, një ese kritike në të cilën thuren lavdërimet ndaj Picasso dhe Satie: ky tekst do të merret si një manifest nga “Grupi i Gjashtë”, i cili do të gjejë në Cocteau një admirues të zjarrtë dhe një kritik të zgjuar.

Në këto vite ai lidhet me poetin e ri Jean Le Roy, i cili do të vdesë në front pas disa muajsh. Por lidhja më e rëndësishme është ajo me atëhere pesëmbëdhjetë vjeçarin Raymond Radiguet, paraqitur atij në 1919 nga Max Jacob. Një miqësi e thellë lindi menjëherë midis Cocteau dhe Radiguet, e cila do të jetë thelbësore për zhvillimin njerëzor dhe artistik të Cocteau. Pavarësisht nga ndryshimi në moshë dhe famë, Radiguet do të jetë mësuesi i Cocteau në këto vite: ai do ta mësojë atë të ndjekë një ideal të klasicizmit sa më shumë të jetë e mundur nga fermentet eksperimentale të avangardave të atyre viteve, dhe që do të jetë karakteristikë e veprës së ardhshme të Cocteau. 1919 është gjithashtu viti i bashkëpunimit me Anthologie Dada, një bashkëpunim i përkohshëm për shkak të keqkuptimeve me mjedisin surrealist, dhe me Breton në veçanti. Midis qershorit dhe shtatorit ai merr dy sulme nga André Gide dhe Jacques Marnold, përkatësisht në faqet e “Nouvelle Revue Française” dhe “Mercure de France”, të cilët kritikojnë ashpër “Le Coq et l’Arlequin” duke akuzuar autorin për paaftësi dhe plagjiatura. Cocteau u përgjigjet akuzave në mënyrë të barabartë virulente.

Në të njëjtën kohë atij iu besua një kolonë për gazetën “Paris-Midi”.

Vitet në vijim janë mjaft paqësore dhe shumë produktive. Midis 1920 dhe 1921 dy balete të Cocteau u vunë në skenë në muzikë nga anëtarët e Grupit të Gjashtë: “Le Boeuf sur le toit” dhe “Les Mariés de la Tour Eiffel”, të dyja me sukses. Gjatë pushimeve në bregdetin jugor, nën shoqërinë e Radiguet që luftonte me hartimin e “au corps Diable”, Cocteau shkruan shumë: poezitë që do të bashkohen në “Vocabulaire” dhe “Plain-Chant”, koleksione në të cilat ndikimi klasicist i Radiguet, Antigone dhe OEdipe-Roi për teatrin, romanet “Thomas l’posteur” dhe “Le grand écart”, dhe eseja “Le Secret professionalnel”. Por kjo fazë u ndërpre papritur në 1923 nga vdekja e papritur e Radiguet, një viktimë e tifos e trajtuar shumë vonë. Humbja e mikut të tij do ta lërë Cocteau në një gjendje të dhimbshme, gjë që do ta bëjë atë të pranojë këshillën e një miku, Louis Laloy, për të kërkuar ngushëllim në opium.

Georges Auric e prezanton atë me Jacques Maritain, i cili do ta bindë Cocteau të afrohet me fenë. Fillon një periudhë mistike, e përbërë nga biseda me Detarët dhe me fetarët e ftuar në darkat e tyre; pasojat e këtyre bisedave do të jenë një kurë e parë për detoksifikimin nga opiumi dhe një qasje efemera ndaj sakramenteve të krishtera. Në vitin 1925 Cocteau ka zbulesën e engjëllit Heurtebise, një figurë kryesore në veprën e tij dhe ai shkruan poezinë që mban emrin e tij.

Ndërsa po shërohej nga detoksifikimi, në Villefranche në shoqërinë e piktorit Christian Bérard, ai shkruan “Orphée”, e cila do të redaktohet nga Pitoëffs vitin e ardhshëm. Ai më pas prishet papritmas me Maritain, duke preferuar opiumin ndaj fesë. Ai shkruan tekstin e “OEdipus Rex”, një oratorio e vendosur në muzikë nga Stravinskij.

Përleshjet me surrealistët janë duke u intensifikuar: Philippe Soupault do të vijë të organizojë mbrëmje denigrimi publik kundër Cocteau, apo edhe të telefonojë nënën e poetit natën dhe të njoftojë vdekjen e djalit të tij. Në ditën e Krishtlindjes ajo takon Jean Desbordes, një shkrimtar i ri me të cilin do të përpiqet të rindërtojë marrëdhënien që kishte krijuar me Radiguet. Në fakt, në vitin 1928 del “J’adore”, një roman nga Desbordes me një parathënie të Cocteau. Botimi i J’adore do t’i sjellë atij një ortek akuzash nga mjedisi katolik.

Fundi i viteve 1920 është një fazë e re hiperprodhuese, e cila nuk shqetësohet nga shtrirjet e shpeshta të detoksifikimit: poezitë e “Opéra”, romanet “Le Livre blanc” dhe “Les Enfants terribles”, monologu “La Voix humaine” (shfaqja e të cilit do të goditet rëndë nga Paul Eluard), “Opium” dhe filmi i parë, “Le Sang d’un poète”.

Marrëdhënia me Princeshën Nathalie Paley, mbesa e Car Aleksandrit III, daton që nga viti 1932; princesha madje do t’i jepte fund një shtatzënie të shkaktuar nga Cocteau. Për pjesën tjetër, gjysma e parë e viteve Tridhjetë e pa Cocteau të zënë me shkrim për teatrin (“Le Fantôme de Marseille”, “La machine infernale”, “L’Ecole des veuves”) dhe duke ndjekur arritjet e shfaqjeve të tij. Në pranverën e vitit 1936 ai u largua me Marcel Khill, shoqëruesin e tij të ri, për të udhëtuar nëpër botë në tetëdhjetë ditë. Gjatë udhëtimit ai takon Charlie Chaplin dhe Paulette Goddard në një anije: një miqësi e sinqertë do të lindë me regjisorin. Ditari i këtij udhëtimi do të botohet me titullin “Mon premier voyage”.

Vitin pasues, gjatë audicioneve për shpërndarjen e roleve në “OEdipe-Roi” që do të jepej në Théâtre Antoine, Cocteau u tundua nga një aktor i ri: Jean Marais. Siç dihet, një marrëdhënie e thellë do të lindë midis të dyve që do të zgjasë deri në vdekjen e poetit. Marais do të luajë rolin e Korit në OEdipe-Roi dhe menjëherë pas atij të Galaadit në “Chevaliers de la Table ronde”. Nga ky moment Jean Marais punësohet përfundimisht nga Cocteau si një burim frymëzimi për shumë nga veprat që do të vijnë. Për shembull, është për Marais dhe Yvonne de Bray që ai shkroi “Les Parents terribles” në 1938, duke marrë frymëzim për karakterin e Yvonne nga nëna e Jean Marais. Pjesa u redaktua në nëntor të të njëjtit vit; pothuajse menjëherë e ndaluar nga Këshilli i Qytetit, ajo  u rifillua më pas, në Janarin vijues, me një sukses të jashtëzakonshëm.

Pushtimi nazist paraqet shumë probleme për veprimtarinë e Cocteau: “La Machine à écrire”, krijuar më 1941 në Théâtre des Arts, provokon reagimin e menjëhershëm të kritikës. Në të njëjtin vit, xhirimi i “Prindërit i tmerrshëm” është i ndaluar nga censura gjermane. Gjatë okupimit Cocteau u sulmua nga disa demonstrues sepse ai me pakujdesi nuk hoqi kapelën para flamurit nazist. Anekdota e Jean Marais që godet gazetarin e “Je suis partout” Alain Laubreaux, autor i një artikulli nënçmues kundër Cocteau, u mor nga Truffaut në “Dernier métro”. Në 1942, megjithatë, ai u zgjodh në jurinë e Konservatorit për artet dramatike.

Me rastin e një ekspozite nga Arno Breker, skulptori zyrtar i Rajhut, ai shkroi një artikull për Comoedia, “Salut à Breker”, në të cilin vlerësoi punën e artistit gjerman. Ky akt solidariteti midis artistëve u qortua ashpër.

Në vitet e fundit të luftës, Cocteau iu përkushtua shumë kinemasë: ai shkroi skenarët për “Le Baron Fantôme” nga Serge de Poligny, një film në të cilin ai do të luajë pjesën e baronit të vjetër, për “Juliette ou La Clef des songes “nga Marcel Carné dhe mbi të gjitha për” L’éternel retour “nga Jean Delannoy dhe për” Les Dames du Bois de Boulogne “nga Robert Bresson.

Më 1944 ai punoi në mënyrë aktive, së bashku me artistë të tjerë, për çlirimin e Max Jacob, arrestuar nga Gestapo dhe ekzekutuar në 4 mars në kampin Drancy. Vitin pasues një studim nga Roger Lannes mbi poezinë e Cocteau u botua nga Pierre Seghers në serinë “Poètes d’aujourd’hui”.

Përkundër një sëmundje të rëndë të lëkurës, ai arrin të përfundojë xhirimet e “Belle et la Bête”, i cili do të marrë çmimin Louis Delluc më 1946 në Kanë. Në të njëjtën kohë, shtëpia botuese Marguerat në Lozanë fillon botimin e veprave të tij të plota.

Pasi bashkëpunoi në realizimin e “Zërit Njerëzor” të Roberto Rossellini, luajtur nga Anna Magnani, Ruy Blas i Pierre Billon dhe Noces de sable i André Zwobada, dhe pasi bëri dy filma bazuar në dy nga shfaqjet e tij të mëparshme, “L ‘Aigle à deux têtes” dhe “Les Parents terribles”, largohet në 1948 për një udhëtim në Shtetet e Bashkuara ku takon Greta Garbo dhe Marlene Dietrich.

Në aeroplanin që e çon përsëri në Paris ai shkruan një “Lettre aux Américains” i cili do të botohet së shpejti. Vitin tjetër ai u largua me Jean Marais dhe Edouard Dermit, djali i tij i birësuar, për një turne në Lindjen e Mesme.

Në gusht 1949 ai organizoi festivalin e filmit të mallkuar në Biarritz dhe filloi xhirimet e “Orphée”; filmi do të dalë në treg vitin e ardhshëm, në të njëjtën kohë me filmin e Jean-Pierre Melville bazuar në “Enfants terribles” dhe do të marrë Çmimin Ndërkombëtar të Jurisë në Festivalin e Filmit në Venecia.

Në vitin 1951 François Mauriac shkaktoi një skandal të ndjekur nga një polemikë e gjatë me rastin e përfaqësimit të “Bacchus”, një shfaqje e vendosur në Gjermaninë e Reformuar e cila, sipas gazetarit, do të kishte përqeshur fenë e krishterë. Në janar 1952 u organizua në Mynih ekspozita e parë e pikturës së Cocteau, e cila u përsërit në 1955 në Paris.

Autori udhëton në Greqi dhe Spanjë, kryeson jurinë e Festivalit të Filmit në Kanë për dy vjet me radhë (1953 dhe 1954), boton dy poezi: “La Corrida du ler mai”, frymëzuar nga udhëtimi i tij i dytë në Spanjë dhe ” Clair-Obscur “. Në vitin 1954 ai u kap nga një atak kardiak mjaft serioz.

Nga 1955, kthesa zyrtare nga institucionet shumë të rëndësishme kulturore: ai u zgjodh anëtar i Académie Royale de Langue dhe Littérature Française de Belgique dhe i Académie Française, doktor nderi në Universitetin e Oksfordit, anëtar nderi i Institutit Kombëtar të Arteve dhe Letra e Nju Jorkut. Në vitin 1957 ai ishte ende president nderi i jurisë së Kanë.

Gjatë këtyre viteve ai iu përkushtua me pasion arteve plastike: ai afreskoi kishëzën e Saint-Pierre në Villefranche, zbukuroi Sallën e Dasmave të Bashkisë së Menton, eksperimentoi me dekorimin e qeramikës, të cilat u ekspozuan me sukses në Paris në 1958. Në vitin 1959 ai përshëndeti me admirim entuziast veprat e para të regjisorëve të rinj të “Cahiers du cinéma”, veçanërisht “Les 400 pups” të François Truffaut, falë të cilit ai mund të fillojë xhirimet e filmit të tij të fundit, “Le Testament d ‘Orfeja’.

Një hemoptizë nuk e pengoi atë të vazhdonte të shkruante poezi dhe të dekoronte kishëzën e Saint-Blaise-des Simples në Milly-la Forêt, ku ai u zhvendos, dhe kishëzën e Virgjëreshës së kishës së Notre-Dame-de-France në Londër. Vitin pasues ai u zgjodh Princi i Poetëve nga Aragon. Në vitin 1961 ai u bë Kalorës i Legjionit të Nderit. Ai shkruan dialogët për “La Princesse de Clèves” të Jean Delannoy.

Më 22 Prill 1963, ai ishte viktimë e një sulmi të ri në zemër. Më 11 tetor, gjatë rimëkëmbjes së tij në Milly, Jean Cocteau vdiq i qetë.

Trupi i tij i balsamosur mbahet në Milly në kishëz të cilën ai vetë e kishte zbukuruar./Elida Buçpapaj