Protokolli në gjuhën shqip stiluar nga Psikologët dhe Psikoterapistet Shqiptar në Itali. #Diaspora
Pershtatur ne shqip nga
Psikologe Psikoterapeute :
Elioda Axhi
Arsida Hana
Eriselda Basha
Kjo broshurë përmban udhëzime për të informuar qytetarët mbi atë që po ndodh dhe cilat janë pasojat psikologjike te këtij virusi. Nuk zëvendëson terapinë ose mbështetjen psikologjike, por është një kontribut që na bën të reflektojmë dhe të orientojmë më mirë mendimet, emocionet dhe sjelljet individuale dhe kolektive përsa i përket COVID-19. Merrni pak minuta të kohës suaj për ta lexuar.
Si frika mund të kthehet në panik dhe si mund të mbrohemi duke përdorur sjelljet e përshtatshme dhe emocionet e duhura.
Frika është një emocion i fuqishëm dhe i dobishëm. Është një ndër emocionet e seleksionuara nga evolucioni i species njerezore në funksion të parandalimit të rreziqeve dhe për këtë arsye është e domosdoshme për t’i shmangur ato. Si përgjigje ndaj frikës aktivizohen dy përgjigje para rrezikut: sulmi/ikja. Në raste të tjera që janë më të veçanta mund të aktivizohet ngrirja (freezing) dhe veçimi (dissociation). Këto të fundit nuk janë të dobishme për trurin tonë.
Frika eshte e domosdoshme ne perpjesetim te rreziqeve qe hasim. Kjo gjë verifikohej në momentin që njerëzit ekspozoheshin drejtpërdrejtë me rreziqet dhe vendosnin në mënyrë të vullnetshme nëse të përballeshin me to ose jo.
Kur rreziku është diçka abstrakte, jo konkrete, e padukshme si në këtë rast, nuk u lejon njerëzve që të marrin masat e duhura per t’u mbrojtur.
Sot shumë rreziqe nuk varen nga përvojat tona.
Mësojmë rreth tyre sepse ato përshkruhen nga mediat dhe zmadhohen nga mesazhet që qarkullojnë në rrjet.
Kështu ndodh që frika bëhet e tepërt në krahasim me rreziqet objektive që rrjedhin nga ajo. Në këto raste, frika shndërrohet në panik dhe mund të na dëmtojë.
Le të marrim një shembull: pas 11 Shtatorit paniku amerikan për fluturimin me aeroplan ishte aq i madh sa që shumë njerëz preferuan të udhëtonin me makinë. Me vonë rezultoi se vdiqën dyfishi i njerëzve që përdorën automjetin sesa të atyre që udhëtonin me linjat ajrore. Paniku ishte kthyer në një zgjedhje individuale kundërproduktive, rrjedhimisht u bë një dëm kolektiv.
Ne kemi më shumë frikë nga fenomenet e panjohura, të rralla dhe të reja, dhe përhapja e Coronavirus ka pikërisht këto karakteristika.
Deri më tani, vdekjet nga gripi jo koronavirus janë shumë më të shpeshta. Sidoqoftë, ne nuk kemi frikë nga këto sepse jemi mësuar deri një pikë të tillë, madje i injorojmë përfitimet, në një çelës parandalues, të vaksinave. Ndryshimi midis frikës së fluturimit dhe zgjedhjes vullnetare nën kontrollin tonë të drejtimit të një makine përsëritet.
Për të shmangur që frika të jetë joproporcionale dhe të krijojë forma të ankthit individual dhe panikut kolektiv, ne kemi menduar të shpërndajmë një “dekalog anti-panik”. Disa “çelësa leximi” që mund të na ndihmojnë të shmangim dy gabime të mundshme: mbivlerësimin ose nënvlerësimin (mohimi) e problemit.

PROTOKOLLI ANTI-PANIK
Referohuni fakteve, domethënë rrezikut objektiv.
Coronavirus është një virus ngjitës, por siç theksohet nga një burim i OBSH-së mbi 100 persona që sëmuren 80 shërohen spontanisht, 15 kanë probleme të menaxhueshme në mjedisin e kujdesit shëndetësor, vetëm 5 kanë probleme më serioze dhe në mesin e këtyre vdekjeve janë rreth gjysma dhe në përgjithësi tek njerëzit me sëmundje të tjera të rëndësishme.
Mos ngatërroni një shkak të vetëm me dëmet anësore.
Shumë vdekje nuk shkaktohen vetëm nga veprimi i koronavirusit, siç ka ndodhur dhe ndodh në format e gripit që regjistrojnë vdekje shumë më të shumta. Deri më tani, vdekjet në lidhje me koronavirus vlerësohen të jenë njëqind herë më të ulëta në të gjithë botën sesa vlerësohet se shkakton gripi i zakonshëm çdo vit. E megjithatë kjo 1% është shtuar dhe perceptohet ndryshe nga “vdekjet normale”. Deri më tani askush nuk shqetësohet për një ndryshueshmëri të fortë vjetore sepse të gjitha vdekjet i atribuohen gripit “normal”: 34.200 amerikanë u zhdukën në sezonin e fundit të gripit dhe 61.099 një vit më parë.
Nëse paniku bëhet kolektiv, shumë individë përjetojnë ankth dhe dëshirojnë të veprojnë dhe të bëjnë diçka për të ulur ankthin, dhe kjo mund të gjenerojë stres dhe sjellje joracionale e joproduktive.
Të influencohesh nga shumica e njerëzve që shfaqin panik, na bën të injorojmë të dhënat objektive dhe gjykimi ynë mund të dobësohet.
Për të bërë diçka, ne shpesh përfundojmë duke bërë gjëra të gabuara dhe duke injoruar veprime mbrojtëse të thjeshta, në dukje të parëndësishme, por shumë efektive (shiko listën më poshtë).
Në përgjithësi, shumë emocione parandalojnë arsyetimin e saktë dhe ngadalësojnë aftësinë për të parë gjërat në një këndvështrim të drejtë dhe më të gjerë, d.m.th zgjerimin e kohës-hapësirës me të cilën ne shqyrtojmë fenomenet.
Është e vështirë të kundërshtosh emocionet me arsyetimin, por është mirë të përpiqesh të mbështetesh në të dhëna objektive. Rregulli themelor është ekuilibri midis ndjenjës së frikës dhe rrezikut objektiv.
Kjo figurë e thjeshtë ju lejon të shihni frikën e koronavirusit në perspektivë
Shifra në krye tregon rreziqet nga të cilat kemi më shumë frikë se sa duhet të kemi. Në këto raste, reagimi publik mund të provokojë panik dhe, rrjedhimisht, ankthe jo proporcionale dhe të dëmshme. Në pjesën e poshtme, përkundrazi, ekzistojnë rreziqet për të cilat jemi mësuar dhe të cilat nuk shkaktojnë frikë.
Disproporcioni midis zonave të dy kategorive tregon se sa ndryshim ka midis frikës subjektive dhe rreziqeve objektive. (Burimi: Paolo Legrenzi, Ballë për ballë me frikën tonë. Të jetosh me dobësi, Il Mulino, 2019).
Shifra tregon fenomenin e frikës në tërësi: reagimi publik në media thekson disa frikëra, siç janë ato në lidhje me sulmet terroriste dhe kriminelët e armatosur, dhe çon në nënvlerësimin e rreziqeve të tjera objektive, për të cilat jemi mësuar. Karakteristikat e panikut për koronavius e sjellin atë më afër fenomeneve të papritura dhe mbresëlënëse që shkaktojnë panik sepse ato rrisin reagimin publik.
Ne jemi të shqetësuar për prekshmërinë tonë dhe njerëzit tanë të afërt dhe përpiqemi t’i bëjmë ata të paprekshëm. Por mania obsesive për t’u ruajtur është kundër-produktive sepse kjo na bën që të kemi shumë frikë, të paaftë për të përballuar të ardhmen sepse mbyllemi në veten tonë.

TRE PRAKTIKA TË MIRA PËR TRAJTIMIN E KORONAVIRUSIT
Shmangni kërkimin e detyrueshëm për informacion
Është normale dhe funksionale, në një mënyrë parandaluese, të kesh frikë nga një rrezik i ri, siç është epidemia e koronavirusit: ankthi për veten dhe të afërmit, nevoja për siguri, kontrolli i vazhdueshëm i informacionit janë sjellje të kuptueshme dhe të shpeshta në këto ditë. E megjithatë frika zvogëlohet nëse reflekton në marrëdhëniet e saj me rreziqet objektive dhe për këtë arsye është e qartë se çfarë ndodh dhe çfarë duhet të bëjmë.
Përdorni dhe shpërndani burime të besueshme informacioni
Është mirë t’i përmbahemi asaj që mund të dokumentohet. Prandaj: mbështetuni vetëm tek burimet e informacionit zyrtar, të përditësuara dhe të akredituara.
Një fenomen kolektiv dhe jo personal, Coronavirus nuk është një fenomen që na prek individualisht. Si në rastin e vaksinave, ne duhet të mbrohemi si bashkësi e përgjegjshme. Media prodhon informacione që mund të prodhojnë efekte deformuese sepse përqëndrohet në lajme në sekuencë të shpejtë dhe shqetësuese në raste individuale sesa në të dhëna të përgjithshme dhe objektive të fenomenit. Është e rëndësishme të merret parasysh ky efekt.
VEPRIMET QË DUHEN KRYER, PAS MENDIMEVE DHE EMOCIONEVE
Veprime të thjeshta parandaluese individuale:
Shmangni kontaktin e ngushtë me njerëzit që kanë infeksione larta të frymëmarrjes.
Larja e duarve dhe dezinfektimi janë të rëndësishme për parandalimin e infeksionit.
Duart duhet të lahen shpesh dhe me sapun dhe ujë për të paktën 20 sekonda, deri tek pulset. Nëse uji dhe sapuni nuk janë të mundshëm, mund të përdoret gjithashtu një produkt dizinfektimi dore me bazë alkooli, me të paktën 60% alkool.
Virusi hyn në trup përmes syve, hundës dhe gojës, kështu që shmangni prekjen e tyre me duar të palara. Mbuloni gojën dhe hundën nëse teshtini ose kolliteni.
Përdorni maskën vetëm nëse dyshoni se jeni i sëmurë ose ndihmoni njerëzit e sëmurë.
Mos merrni ilaçe antivirale ose antibiotikë, merrini vetëm në qoftë se ua ka përshkruar mjeku juaj.
Respektoni rreptësisht vetëm dispozitat zyrtare dhe udhëzimet e Autoritetit të Shëndetit Publik: ato janë një mbrojtje e rëndësishme për ju dhe të gjithë ne.
Përdorimi i rregullt i këtyre veprimeve elementare zvogëlon ndjeshëm rrezikun e infektimit për veten, ata që janë afër nesh dhe gjithë komunitetin.
Informacionet e mësipërme jane të mjaftueshme. Pasi të keni informacionin bazë se çfarë ndodh dhe çfarë të bëni, thjesht kontrolloni për t’u axhornuar në burime të besueshme.
Është gjithashtu e domosdoshme të mbroni fëmijët. Nëse ata na pyesin, ne gjithmonë duhet të jemi të gatshëm të flasim në mënyrë të qetë për ato që mund të kenë dëgjuar dhe që janë frikësuar.
Është më mirë mos t’i ekspozoni fëmijët ndaj informacione alarmiste.
Edhe nëse keni krijuar një ide të saktë të fenomenit dhe nuk ndjeni ndonjë frikë të pabazuar, është mirë të ndihmoni të tjerët duke shpjeguar me fjalë të thjeshta dekalogun tonë dhe rekomandimet e këshilluara në këtë broshurë.
Duhet të trasmetojmë në mënyrë të qartë dhe konçize rreziqet e virusit duke evituar panikun e ngjallur nga shumë media dhe rrjete sociale.
Duhet të veprojmë të gjithë në një mënyrë të saktë dhe të përgjegjshme dhe të ndihmojmë njëri-tjetrin për ta rritur kapacitetin mbrojtës të komunitetit dhe të secilit prej nesh.
Nëse mendoni se frika dhe ankthi juaj janë të tepërt mos kini frikë të flisni për të dhe kërkoni ndihmë nga një specialist i fushës. Psikologët i njohin këto probleme dhe mund t’ju ndihmojnë.
Të gjithë ne mund të kemi nevojë, në momente ose situata të vështira, për një konsultim, një mbështetje, dhe vetëm atëherë kur t’i kemi idetë më të qarta mbi ato që ne ndjejmë dhe të menaxhojmë më mirë emocionet tona, kjo do të na lejojë që të jetojmë më mirë dhe të mos ndihemi të dobët.
Nuk është “i dobët” ai që kërkon informacione korrekte për veten e tij dhe për njerëzit përreth tij.

Dr.Elton Kazanxhi
protokolli psikologjik coronavirus
Komentet