VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

Si duhet vepruar për marrëveshjen e detit Shqipëri-Greqi – Nga Beqir Gërbi (II)

February 25, 2020

4.-Per marrëveshjen e detit Shqipëri-Greqi si duhet vepruar ?

Së pari, duhet të përcaktojmë se kujt dokumenti do t’i referohemi për delimitimin  e hapësirave ujore detare Shqipëri-Greqi?

Në delimitimin e hapesirave ujore detare Shqipëri-Greqi, kemi përplasje mendimesh, të shprehura në media e të botuara në libra.

a.-Komisioni, në delimitimin e hapësirave ujore detare Shqipëri-Greqi e vitit-2009 i është referuar dispozitave ligjore e normat e konventës detare UNCLOS-82.

b.-Ndërsa PSSH,Gjykata Kushtetuese dhe shumë botues (profesor e personalitete) i qëndrojnë fort mendimit se vija e kufirit detar Shqipëri-Greqi është e saksionuar në Protokollin e Firencës të 27 janarit 1925 se, “kufiri detar shqiptaro-grek ishte i njohur, i përcaktuar edhe me koordinata”. Për çudi, koordinatat nuk i botojnë.

Deklarime të tilla, “me zë dhe figurë” i kanë bërë edhe në “Zërin e Amerikës”, se kufiri ujor detar Shqipëri-Greqi është saksionuar në Protokollin e Firences së 27 janarit 1925.

Unë i qendroj mendimit se, Protokolli i Firences nuk ka përcaktuar kufi detar Shqipëri-

Greqi dhe nuk mund t’i referohemi në përcaktimin e kufijve detar.

Ja pse,Protokolli i Firences,nuk mund të shërbejë si dokumenti bazë për delimitimin e hapësirave ujore detare. Po i referohem Protokollit të Firences.

Në tekstin e tij shkruhet:”Duke filluar prej shenjës kufitare Nr.III/79, vija e kufirit drejtohet nga Jug-Jugperëndimi, zbret shkëmbinjtë shumë të pjerrët dhe pas rreth 10 metër takohet me bregun e detit.Pastaj ajo vazhdon deri në kufirin e ujërave territoriale, duke ndjekur një vijë normale me drejtimin e përgjithshëm të bregut të detit. Ishulli i vogël i Tongos i ngelet Shqipërisë”.

Për ta kuptuar më mirë tekstin po e ndaj në dy pjesë:

Së pari:Nga takimi me bregun e detit (piramida III/79) deri në takimin me vijën e kufirit e ujërave territoriale. Ky veprim përcakton vijën e kufirit të Ujërave territoriale Shqipëri-Greqi në gjirin e Ftelias.

Drejtimi Jug-Jugperëndim është një sektor 45 gradë, që fillon nga Piramida III/79.(Drejtimi Jug=180 gradë; drejtimi Jugperëndim =225 grad). Në këtë sektor, me kulm në Piramidën III/79 mund të hiqen 45 vija një gradëshe, por asnjëra nuk shërben si vijë e kufirit detar Shqipëri-Greqi.

Por edhe Protokolli i Firences nuk e përcakton se cilën vijë duhet marrë si vijë kufiri detar. Kurse “Ata”e mendojnë, por nuk e deklarojnë cilën vijë.

Së dyti: PSSH në piken 4/8 thekson se: “Nuk ishte i nevojshëm përcaktimi i kufirit

të hapësirave ujore detare midis Shqipërise dhe Greqisë pasi ky kufi ka qenë i përcaktuar më parë. Në Protokollin e Firences-1913 është pranuar se kufiri midis Shqipërisë dhe Greqisë në zonën e kanalit të Korfuzit kalon përmes

ngushticës, gjë e cila nuk ështe kontestuar asnjëherë nga palët”.

Protokolli i Firences, në përcaktimin e vijës së kufirit detar të Ujërave Territoriale në kanalin e Korfuzit, përsa di, nuk jep metodikën se si do të përcaktohet kufiri detar.

Kjo nuk është harrese e Komisionit të Protokollit të Firences. Duhet pranuar se në atë kohë nuk ishte miratuar ndonjë konventë detare ku të përcaktoheshin nocionet e hapësirave ujore detare, dispozitat ligjore, normat, parimet e metodologjia e përcaktimit të kufijve detarë midis shteteve bregdetare (përballë apo përbri).

Fjalën “përmes” që përdorin Ata,nuk përputhet me fjalën që përcaktohet sot për kufirin detar “i baraslarguar nga kepat”.(Neni-15.UT-58).

Fjala “përmes” nuk është e njëjta gjë me metodën”i baraslarguar nga kepat’ në përmbajtje.

Kur thua “përmes”, nënkuptohet se hapësira ujore detare midis dy shteteve është e barabartë, duke iu referuar vijës bregdetare të shteteve. Për një ndarje të tillë nuk ka metodikë.

Në përcaktimin e vijës së kufirit detar midis shteteve (përballë ose përbri),

Konventa detare rekomandon metodën e baraslarguar nga kepat.

Fillimisht, përcaktojmë pikat që janë të baraslarguar nga kepat, çdo pikë është e baraslarguar nga tre kepa (2+1) të shteteve (përballë ose përbri) që bëjnë marrëveshje. Bashkimi i pikave që përcaktuam me metodën e baraslargësisë, formojnë vijën e kufirit detar të ujërave territoriale. Bashkimi me vijë i kepave që morën pjesë në përcaktimin e vijës së kufirit detar formojnë vijën bazë. Çdo pikë në vijën e kufirit detar është e baraslarguar nga vija bazë e shtetit përkatës.

Meqënëse u mungon metodika, nuk janë në gjendje të përcaktojnë grafikisht vijën e kufirit detar në gjirin e Ftelias dhe në kanalin e Korfuzit.Prandaj hamendësojnë e zëvendësojnë fjalën “normale” me drejtimin e përgjithshëm të bregut të

detit me fjalën “perpendikulare’ si sinonim të saj,duke ndryshuar drejtimin e vijës së kufirit detar në 90 gradë ose duke e zëvendësuar fjalën”normale” me fjalën “pingule”duke çuar kufirin detar në ajër.

Së dundi-Këtë problem e ka zgjidhur më së miri DASH.

Në vitin 1960, DASH, ka botuar Atlasin e Madh Botëror. Në faqen 113, në gjirin e Ftelias, në kanalin e Korfuzit duke vazhduar deri në veri-perëndim të ishullit Fanos (Otonoi), ka paraqitur grafikisht vijën e kufirit të ujërave territoriale Shqipëri-Greqi. Këtë vijë kufiri detar, DASH e ka përcaktuar duke iu referuar Nenit-15 të konventës detare UT-58. Përmbajtja e Nenit-15:

“Në rastet ku distanca midis dy shteteve është e kufizuar (kur gjerësia  e hapësirës ujore detare midis dy shteteve bregdetare është më e vogël se 24 milje detare BG),vija kufitare shtetërore duhet të jete e baraslarguar përkatësisht nga vija bazë e bregdetit të shteteve që janë përfshirë në

përcaktimin e kufijve detar, duke marrë për bazë zbatimin e parimit të

baraslargësisë, paanshmërisë, drejtësisë.

5.-Si është vepruar nga Flota Luftarake detare(FLD) para vitit 1990 ?

Para vitit 1990, Komanda e FLD përcaktonte kufirin e Ujërave të brendshme dhe kufirin e Ujërave Territoriale, duke u bazuar në Dekretet  ose vendimet e Këshillit të Ministrave të Republikës Popullore të Shqiperisë.

Akti i parë në përcaktimin e Ujërave të Brendeshme Detare dhe kufirin e Ujërave Terriroriale në vendin tonë ishte pas Çlirimit, Vendimi i Këshillit të

Ministrave,Nr.168,dt:9.12.1946,i cili përcaktonte gjerësinë e Ujërave Territoriale-6 milje detare.

-Me Dekret të Presidentit të Kuvendit Popullor Nr:335 dt:9.3.1961,gjerësia e Ujërave Territoriale u përcaktua-10 milje detare.

Me Dekret Nr:4650 dt:9.3.1970, gjerësia e Ujërave territoriale u përcaktua

12 milje detare.

-Me Dekret Nr:5384 dt:23.2.1976, gjerësia  e UT u përcaktua 15 milje detare.

Në Dekret përcaktohej: Ujërat Territoriale të RPSH,shtrihen gjatë gjithë bregdetit të saj në gjerësinë prej “X” milje detare, duke filluar nga vija e drejtë bazë që shkon nga derdhja në det e lumit (l) Buna nëpër kepin e Rodonit;k.Pallës;k.Lagjit;l.Seman;l.Vjosa;k.Sazanit;k.Gjuhëzës;k.Harushës;

k.Gramës;k.Palermos;k.Qefalit;k.Sarandës.

Nga kepi Gramës, Ujërat Territoriale të RPSH shtrihen midis bregdetit

shqiptar- ishujve grekë e kanalin e Korfuzit.

Si veprohej për zbatimin e Dekretit ?

a.-Duke bashkuar me vijë të drejtë kepat, të përcaktuara në Dekret, kemi përcaktuar vijën bazë. Sipas Konventës kërkohet që Vija Bazë nuk duhet të jetë më e madhe se 24 milje detare.Nga matjet rezultojnë se vijat bazë nga derdhja e l.Buna deri në kepin e Sarandës janë më pak se 24 milje detare. Brenda kërkesës së konventës detare.

b.-Hapësira ujore detare që shtrihet nga vija bazë në drejtim të bregut është deti i brendshëm ose ujërat e brendshme detare.

c.-Hapësira ujore detare që shtrihet nga vija bazë në drejtim të detit të hapur është deti territorial ose ujërat territoriale.Vija e ujërave territoriale është dhe vija e kufirit shtetëror.

Nga kepi Rodoni deri në kepin e Gramës, në çdo kep, kemi hedhur dy vija bazë.

Në vijat bazë të çdo kepi, hedhim një vijë perpendikulare në drejtim të detit të hapur.

Me kompas, me madhësinë e përcaktuar në Dekret p.sh.12 milje detare, në çdo vijë perpendikulare hedhim gjerësinë 12 milje dhe e shënojmë pikë. Duke bashkuar pikat e shënuara, kemi përcaktuar kufirin e ujërave territoriale.

-Me ligjin Nr:7366 dt:24.3.1990, me kërkesë të herëpashershme të Komandës FLD,u bë ndryshimi i Dekretit për gjerësinë e ujërave territoriale të RPSh.

a.-Gjerësia e ujërave territoriale u përcaktua 12 milje detare në përputhje me Nenin-3 të Konventës detare UNCLOS-82 (ishte 15 milje detare).

b.-Në ujërat territoriale, u lejua kalimi paqësor i anijeve luftarake të huaja (nëndetëset në gjendje të mbiujshme).

Me këto korrigjime mund të konkludojmë se Shqipëria pranoi zyrtarisht konventën detare

UNCLOS-82.

6.–Qeveria ka krijuar një grup të dyte pune.Pse u shkri i pari?

-a.-Komisioni i ngritur nga Qeveria ishte në papajtushmëri me Nenet:3,4,7,92/e të Kushtetutës  së Republikës së Shqipërisë,prandaj Gjykata Kushtetuese e bëri “Zero” marrëveshjen.

b.-Komisioni në marrëveshjen e vitit 2009 kishte pranuar që përballë gjirit të Korfuzit të zbatohej Ekitea. Me këtë veprim, korrigjuan në favor të Greqisë vijën e kufirit shtetëror Shqipëri-Greqi, të përcaktuar sipas Nenit15. (Ky veprim është i gabuar)

c.-Komisioni, ishullin Fanos e Erikouza i ka përfshirë brenda vijës bazë. Ky veprim është i gabuar, në kundërshtim me dispozitat ligjore e normat e konventës detare UNCLOS-82.

Një gabim i tillë ka sjellë që si pika referimi në përcaktimin e kufirit ujor detar të ZEE ose të Shelfit Kontinental Shqipëri-Greqi të jenë kepi i Gramës-ishulli Fanos.

Po të kishin analizuar veçoritë e ishujve sipas konventës detare, ishulli Fanos dhe ishulli Erikuoza nuk duhej përfshirë brenda vijës bazë.Atëherë,si pikë referimi në përcaktimin e kufirit ujor detar të ZEE Shqipëri-Greqi,do ishin kepi Gramës-ishulli Korfuzit.(gabim i dytë)

Shkrirja e grupit të parë ishte domosdoshmëri.

Çfarë do bëhet ndryshe nga marrëveshja e parë?

a.-Ngritja e Komisionit u bë në pajtushmëri me Kushtetutën dhe u firmos nga Presidenti.

b.-Besoj se përballë gjirit të Korfuzit nuk do të zbatohet Ekitea.Nuk do ketë korrigjim të vijës së kufirit shtetëror Shqipëri-Greqi të përcaktuar sipas Nenit-15 të konventës detare.

c.-Besoj se,si pikë referimi në përcaktimin e kufirit ujor detar të ZEE(SHK) do jetë kepi Gramës-ishulli Korfuzit. Do korrigjohet vija e kufirit detar e ZEE (SHK),të përcaktuar në marrëveshjen e viti-2009. Me këtë veprim Shqipërisë do i kthehet hapësira ujore detare e ZEE(SHK) të fituar nga Greqia, duke vendosur barazi-paanshmëri-drejtësi.

7.–Pse është kaq e vështirë të gjendet një marrëveshje mes palëve?

Së pari, dihet se delimitimi i hapësirave ujore detare është një çështje themelore për shtetet bregdetare.Procesi i përcaktimit  të kufijve detarë midis shteteve bregdetare është e ndërlikuar, pasi pleksen interesa të karakterit politik, ligjor, gjeografik, ekonomik, të cilat janë shumë komplekse nga ana juridike dhe të veshtira nga ana praktike për t’i zbatuar.

Këto hapësira ujore detare gjenerojnë interesa të fuqishme ekonomike e politike. Rreth 90% e tregtisë botërore qarkullon nëpërmjet hapësirave detare e oqeanike.

Së dyti, qeveria shqiptare, ndaj këtij problemi kaq të rëndësishëm nuk i ka kushtuar kujdesin e duhur për të përcaktuar kuadro të përgatitura dhe me eksperiencë. Komisioni u ngrit në papajtushmërinë me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, (nenet:3,4,5,7,92/e).

Miratimi nga Komisioni dhe nga dy qeveritë të marrëveshjes-2009,tregoi se dispozitat ligjore e normat e konventës detare UNCLOS-82,nuk njiheshin nga përmbajtja teknike e juridike si dhe zbatimin konkret nga ana metodike.

-Nga Komisioni nuk është kuptuar përmbajtja juridike Nenit-15,7,10 të Konventës detare. Kërkesa e Nenit-15 zbatohet, ku hapesira ujore detare është e kufizuar (më e vogël se 24 milje detar.BG).

Neni-7(është nën-juridik), përcakton se gjatësia e Vijës Bazë është deri 24 milje detare. Kur ajo është më e madhe se 24 milje detare, atëherë ajo korrektohet, zbatohet Ekitea duke e shtrirë vijën e Ujërave Territoriale brenda gjirit. Bregdeti shqiptar nuk disponon gjire me gjatësi mbi 24 milje detare.

Neni-10 (është nën-juridik), i cili shërben për zbatimin e Ekitës, korrigjimin e vijës së kufirit detar të ZEE (shelfit kontinental).

Konventa detare saktëson se ku hapësira ujore detare midis shteteve është e kufizuar nuk zbatohet kërkesa e Nenit-10. Kjo tregon se Komisioni ka pas mangësi në njohjen e dispozitave ligjore e normat e Konventës detare.

Bregdeti shqiptar nuk disponon gjire për zbatim të nenit-10.

Prandaj në konventën detare përcaktohet se Neni-7 dhe 10 janë Nene juridike dhe kanë terminollogji të njëjtë. (vlera juridike e Nenit-7 është gjatësia e vijës bazë deri 24 milje detare.Vlera juridike e nenit-10 është sipërfaqja e hapësirës ujore detare e gjirit duhet të jetë më e madhe ose e barabartë me sipërfaqen e gjysmë rrethit me diametër gjatësinë e vijës përmbyllëse të gjirit. Gjatësia e vijës përmbyllëse nuk ka kufizim, psh.Gjiri Tarantos,në përcaktimin e vijës së kufirit detar të Shelfit Kontinental Itali-Greqi është mbi 60 milje detare).

Neni-7 dhe 10 kanë terminologji të njëjtë, pasi shërbejnë:Neni-7 korrekton

vijën e Ujërave territorial, ndërsa Neni-10 korrekton vijën e ZEE (SHK).

-Negociimi dhe hartimi i marrëveshjes është kryer në fshehtësi dhe në mungesë transparence.Qeveria nuk ka patur vullnet për të dhënë sqarime për të informuar më shumë mbi këtë marrëveshje.

8.-A duhet pranuar nga Shqipëria që Greqia t’i shtrijë ujërat territoriale të saj në 12 milje detare?

Së pari, –Shqipëria dhe Greqia, janë të dyja shtete-pale të konventës detare, për pasojë dispozitat ligjore e normat e konventës detare UNCLOS-82,janë dispoziata ligjore e norma për t’u zbatuar nga qeveritë përkatëse.

Së dyti,-Konventa detare përcakton se gjerësia e ujërave territoriale deri në 12 milje detare të matur nga Vija Bazë (Neni-3). Kjo është një e drejtë e shtetit bregdetar. Në rastin konkret e Greqisë.

Për dijeni, shteti shqiptar në ishullin e Sazanit, gjerësinë e ujerave territoriale e ka shtrirë në 12 milje detare.

Ata që shtrojnë një problem të tillë mendoj se e bëjnë nga mosnjohja e Neneve të konventës detare në trajtimin juridik e terminologjik të ishujve.

Dihet se Ishulli është tokë i rrethuar nga të gjitha anët me ujë deti.

Po i referohem konventës detare UT-58 dhe UNCLOS-82,se çfarë udhëzojnë për vlerësimin e kushteve të veçanta gjeografike të ishujve.

Në Nenin-10/2 dhe 121/2 të konventës detare(UT-58 dhe konventës UNCLOS-82) theksohet se nga pikëpamja juridike çdo ishull, pavarësisht madhësisë së tij e pozicionit gjeografik që ka, duhet të zotërojë Ujëra Territoriale të tij, por nëse gjendet mjaftueshëm pranë vijës bazë të bregdetit kontinental, mund të përfshihet brenda vijës bazë e cila do ndikojë në zgjerimin e ujërave territoriale të shtetit bregdetar si dhe ishulli do shërbejë si pikë referimi në  marrëveshjen e kufirit detar të Shelfit Kontinental, me shtetin përballë ose përbri.

Për ta bërë më të qartë, po i referohem ishullit të Sazanit.

a.-Të pranojmë se ishulli Sazanit nuk ekziston. Atëherë Vija bazë do ishte “vija që bashkon kepin verior lumit Vjosa-kepi Gjyhëzës. Kufiri i ujërave territoriale 12 milje do shtrihet, nga vija bazë që bashkon l.Vjosë-k.Gjuhëzës.

b.-Ishulli Sazanit ndodhet ku është faktikisht. Ishulli ndodhet shumë pranë ose mjaftueshëm pranë vijës bazë kontinentale l.Vjosa -k.Gjuhëzës.Ishulli i Sazanit përmbush kriteret për t’u përfshirë brenda Vijës Bazë.

Duke e përfshirë brenda vijës bazë, ishulli ndikon drejt një zgjerimi në 12 milje të Ujërave Territoriale, nga ishulli i Sazant, në drejtim të detit të hapur si dhe do  shërbejë si pikë referimi në përcaktimin e vijës së kufirit detar të ZEE(SHK).

Në marrëveshjen detare të shelfit kontinental Shqipëri-Itali, ishulli i Sazanit është përfshirë brenda vijës bazë, si dhe ka shërbyer si vijë referimi në përcaktimin e vijës së kufirit detar të ZEE(SHK).

Po analizoj kushtet e veçanta gjeografike në trajtimin e ishullit Otonoi dhe  ishullit Erikouza.

Për dijeni, në marrëveshjen e detit -2009 Shqipëri-Greqi, ishulli Otonoi, Ishulli Erikouza dhe ishulli Korfuzit,janë përfshirë brenda Vijës Bazë.

Ishulli Otonoi ,duke u përfshirë brenda vijës bazë, përfiton ujëra territoriale të tij si dhe ka shërbyer si pikë referimi në përcaktimin e vijës së kufirit detar të ZEE(SHK).Në marrëveshjen e detit -2009, si pikë referimi janë marrë: Kepi-Gramës Shqipëri-Ishulli Otonoi Greqi.

Nga ky veprim i gabuar, shteti i Greqisë ka përfituar hapësirë ujore detare të ZEE ose fund deti të Shelfit kontinental.

Sipas konventës detare, brenda vijës bazë përfshihen ishujt që janë shumë pranë ose mjaftueshëm pranë vijës bazë bregdetit kontinental.

Meqënëse thuhet, shumë pranë ose mjaftueshëm pranë, duhet kuptuar një distancë më e vogël se mesatarja e gjerësisë së ujërave territoriale,ose

në distancën më pak se 6 milje detare. Kjo distancë matet nga vija bazë kontinentale e bregdetit të shtetit bregdetar.

Vija bazë kontinentale e bregdetit të Greqisë,e cila fillon në gjirin e Ftelias,nga Piramida III/79,ka drejtimin Juglindje deri në gjirin Patras.

Ishulli Otonoi ndodhet mbi 15 milje detare nga vija bazë kontinentale e bregdetit.(Pika III/79-ishulli Sidero mbi 4 milje; ishulli Korfuzit- ishulli

Otonoi mbi 11milje detare. Llogaritet hapësira ujore detare).

Ishulli Erikouza ndodhet në një distancë mbi 11 milje detare.

Ishulli Otonoi dhe ishulli Erikuoza, nuk mund të klasifikohen si ishuj shumë pranë ose mjaftushëm pranë vijës bazë kontinentale të bregdetit Greqisë.

Duke mos u përfshirë brenda vijës bazë nga pikëpamja juridike,ishulli Otonoi dhe ishulli Erikuoza pavarësisht madhësise që kanë,duhet të zotërojnë secili Ujëra Territoriale të tij, por nuk mund të shërbejnë si pikë referimi në përcaktimin e vijës së kufirit detar të ZEE (SHK).

Ishulli Korfuzit,i cili ndodhet shumë pranë vijës bazë kontinentale bregdetare përfshihet brenda vijës bazë, përfiton Ujëra Territoriale si dhe  

shërben se pikë referimi së bashku me k.Gramës, në delimitimin e hapësirës ujore detare të ZEE(SHK)Shqipëri-Greqi.

9.-Nëse është gjiu i Sarandës, gji historik ?

Për ta bërë më të qartë problemin e gjirit historik, po trajtoj gjiret detare në përgjithësi.

Së pari, me Gji Gjeografik duhet kuptuar hapësirën ujore (oqeanike,detare ose liqenore) e futur në thellësi të tokës.(~ku 2/3 janë tokë e 1/3 ujë).

Konventa  Detare UNCLOS-82 trajton:” Gji Juridik sipas Nenit-7;Gji Juridik sipas Nenit-10 dhe Gji Historik.

Për të kuptuar dallimin midis tyre, po i referohem gjirit të Tarantos, pasi ky gji i përmban:”gji Juridik sipas Nenit-7;gji Juridik sipas Nenit-10 si dhe

shpreh ekzistencën e termit gji historik.

1.-Gji Juridik,sipas Nenit-7 të konventës detarë.

Një ndër konceptet juridike të së drejtës së detit është edhe Vija  Bazë.

Vija Bazë është vija e drejtë, që bashkon kepat me të dala të bregdetit në periudhën e zbaticës. Prandaj,konventa detare rekomandon që delimitimi i hapësirave ujore detare të kryhen në hartat detare që përdorin detaret në lundrim,pasi harta detare paraqet situatën bregdetare në periudhën e zbaticës.

Neni-7 përcakton se gjatësia e Vijës Bazë nuk duhet të jetë më e madhe se 24 milje detare.

Në gjirin e Tarantos, Vija e drejtë Bazë që bashkon kepin Santa maria di Leuka me kepin e Alicës, ka një gjatësi mbi 60 milje detare. Meqënëse, Neni-7 përcakton se ajo nuk duhet të jetë më e madhe se 24 milje detare,

detyrohemi ta ndërtojmë vijën bazë brenda gjirit Tarantos.

Bashkojmë kepat më të dalë brenda gjirit. Masim gjatësinë e çdo vijë bazë, ku secila duhet të ketë gjatësinë, jo më të madhe se 24 milje detare.

Hapësira ujore detare nga vija bazë në drejtim të tokës (bregut) janë ujërat e brendshme detare, ndërsa hapësira ujore detare nga vija baze në drejtim të (gjirit) detit, janë Ujërat Territoriale.

Sipas konventës detare, gjerësia e ujërave territoriale është 12 milje detare.

Nga Vija Bazë e ndërtuar brenda gjirit,

(duke i u referuar Nenit-7/1) masim gjerësin 12 milje detare,e hedhim në çdo kep të vijës bazë. Shënojmë pikën.

Bashkimi pikave të shënuara, përcaktojnë vijën e kufirit detar të Ujërave Territoriale,e cila matet nga vija bazë dhe është me gjerësi 12 milje detare por shtrihet brenda gjirit të Tarantos.

Duke zbatuar kërkesën e Nenit-7,e cila përcakton se gjatësia e vijës bazë nuk duhet të jetë më e madhe se 24 milje detare, në zbatuam Ekitën (me vendos drejtësi- korrektuar),duke korrektuar gjatësinë e vijës bazë, nga 60 milje detare në gjatësinë, jo më të madhe se 24 milje detare. Me korrektimin e vijës bazë, korrektuam edhe gjerësinë e ujërave territoriale,duke e ndërtuar brenda gjirit të Tarantos dhe jo nga vija që bashkon dy kepat e hyrjes në gjirin e Tarantos.

Prandaj konventa detare Nenin-7,e konsideron Nën-Juridik, e cila shërben për korrektimin e Vijës Bazë, në përcaktimin kufirit detar të ujërave territoriale.(12+12=24 milje detare).Gjiri Tarantos,nga gji gjeografik mori vlera juridike në gji Juridik.

Shteti bregdetar, gëzon sovranitet mbi ujërat e brendshme detare dhe mbi ujërat territoriale.Anijet e huaja, hyrjen në ujërat e brendshme detare e bëjnë me lejen e shtetit bregdetar.

Anijet e huaja të çdo lloji edhe ushtarake (nëndetëset në gjendje të mbiujshme), lejohen të lundrojnë në ujërat territoriale sipas parimit:”në rrugën më të shkurtër dhe sa më shpejt”, duke zbatuar edhe kërkesat e kalimit paqësor të përcaktuara në konventën detare.

Ujërat detare përtej vijës së kufirit detar të Ujërave territoriale,konsiderohen  ujëra ndërkombëtare,ku zbatohet parimi i lundrimit të lirë.

2.-Gji Historik.-E radhita të dytin,pasi gjiri historik është një perjashtim nga dispozitat ligjore e normat e konventës detare UNCLOS-82.

Konventa detare vetëm shpreh ekzistencën e termit “historik”,pasi përbën rast përjashtues të gjireve të konventës detare.

Në detin Mesdhe,jane shpallur dy gjire me emërtesë “Historik”.

Gjiri i Tarantos, nga Qeveria Italiane dhe Gjiri Sidrës nga qeveria e Libisë.

Kam mendimin se dy qeveritë i kanë emërtuar “Gji Historik” pasi i përgjigjen periudhës historike,”Lufta e Ftohtë” në hapësirën detare.

Gjiri i Tarantos,u kualifikua si gji Historik nga Parlamenti Italian me Dekretin Nr:816 Dt:26 prill 1977,me një Vijë Bazë 60 milje detare,nga Santa

Maria di Leuka tek kepi Alicës.

Më sipër theksuam se Vija Bazë nuk duhet të jetë më e madhe se 24 milje detare.Meqënëse,”gjiri Historik” është një rast përjashtues nga kërkesat e konventës detare, të dy gjiret aktualisht nuk njihen nga shtetet bregdetare.

DASH si dhe Mbretëria e Bashkuar e kanë kundërshtuar statusin e gjirit Historik të Tarantos qysh prej vitit 1984 e në vazhdimësi.

Sipas Qeverise Italiane, në shkurt 1982,nga Flota e Italisë  në gjirin e Tarantos u zbulua një nëndetëse në gjendje të nënujshme me kombësi të pahjohur. Më vonë u identifikua si një nëndetëse ruse e tipit “Viktor”.

BRSS, në atë kohë nuk e mori përsipër hyrjen e nëndetëses në gjirin e Tarantos.Për dijeni:Nëndetësia “Viktor” është nëndetëse atomike, me destinacion për kryerjen e disa detyrave, midis tyre edhe të zbulimit.

Dislokimi-6900 ton.Gjatësia-107 metra.Thellesia e Zhytjes-400 metra.Shpejtësia nën ujë 30 nyje (ose 30 milje/në një orë).

Duke u nisur nga problemi i futjeve të  nëndetëseve të huaja brenda gjirit të Tarantos, Qeveria Italiane,ka marrë përsipër riskun,duke e mbyllur gjirin e Tarantos me Vijë Bazë, kepi Santa Maria di leuca – kepi Alicesë.

Hapësira ujore detare, nga Vija Bazë (kepi Santa Maria-kepi Alicës) në brendësi të gjirit, konsiderohet ujëra të brendshme detare (UBD).Mbi këtë hapësirë ujore detare, shteti bregdetar gëzon sovranitet të plotë. Hyrja e anijeve të huaja (të çdo lloji),bëhet me leje të shtetit bregdetar.Me këtë veprim,i paralajmëron të gjitha anijet e huaja, përfshirë nëndetëset që hyrja në gjirin Tarantos, bëhet me lejen e qeverisë italiane.

Nga Vija Bazë në drejtim të detit të hapur, me gjerësi 12 milje detare Italia ka shtrirë Ujërat Territoriale.Vija e kufirit detar e Ujërave Territoriale është njëkohësisht edhe vija e kufirit shtetëror,mbi të cilën zoteron sovranitet të plotë. Në këtë hapësirë ujore detare (UT),anijet e huaja edhe anijet luftarake

(nëndetëset në gjendje të mbiujshme), gëzojnë të drejtën e kalimit paqësor, sipas parimit,”në rrugën më të shkurtër dhe sa më shpejt”.

Gjiu Sarandës nuk mund të shpallet gji historik.

Së pari.-Hapësira ujore detare është e kufizuar.

Së dyti.-Gjatësia e Vijës Bazë,kepi Qefalit-Kepi Mërtesës është brenda

kërkesave të konventës detare.

Së treti.-Gjiu Sarandës nuk i plotëson kërkesat e nenit-10,e cila është kërkesa kryesore për zbatimin e Ekitesë, për ZEE (SHK).

Kërkuesit,për ta emërtuar gjirin e Sarandes gji “Historik”,menduan se do mjaftonte emërtimi “Historik” për të zbatuar Ekitën përballë gjirit.

Mosnjohja e dispozitave ligjore, e normave të konventës detare,mosdija e përmbajtjes juridike të çdo neni të konventës detare,injoranca e plotë në zbatimin praktik të metodologjisë së rekomanduar nga konventa detare.

Gjiu Sidrës.-U shpall gji “Historik” nga Libia me Dekret,dt:10 Tetor 1973,e cila Vijën Bazë e shtrin në një gjatësi mbi 300 milje detare,nga qyteti-Bangazit deri në qytetin Misurata.

DASH menjëherë e kundërshtoi si një Akt që bie ndesh me konventën detare UNCLOS-82. Ne nuk e njohim dhe është i pazbatueshëm.

Në gushtin e vitit 1981,Aeroplanmbajtësja Amerikane “Nimits” po zhvillonte stërvitje fluturimi në rajonin e gjiut Sidrës.Sipas Tripolit,Aeroplanmbajtësja

me anijet e shoqërimit,gjendeshin  në Ujërat e Brendshme Detare të Libisë

Meqënëse anijet nuk iu bindën kërkesës për daljen nga ujërat e brendshme detare, Tripoli e konsideroi incident dhe ngriti dy avionë për t’i paralajmëruar

për dalje nga ujërat e brendshme detare. Në rast moszbatimi, do sulmohen.

Nga Aeroplanmbajtësja u ngritën dy avionë F-16.

Kur avionët e Libisë kaluan në sulm të parët, iu përgjigjën dy avionët F-16 duke i asgjesuar menjëherë.

Gji juridik sipas Nenit-10.

Po i referohem marrëveshjes së detit Itali-Greqi në përcaktimin e vijës së kufirit detar të ZEE(SHK) midis dy shteteve.

Konventa Detare rekomandon: 1-“Në ndarjen e hapësirës ujore detare Itali-Greqi,të përdoret metoda e baraslargësisë nga kepat.

2.-Përballë gjireve që plotësojnë kërkesat e Nenit-10 të konventës detare, të zbatohet Ekitea (korrektuar-vendos drejtësi) në vijën e përcaktuar me  metodën e baraslargësisë nga kepat. I tillë është gjiu Tarantos.

Përmbajtja e Nenit-10: Gjiret gjeografike,të cilët kalojnë testin e gjysmë rrethit klasifikohen gjire Juridik. Në kuptimin e UNCLOS-82 e thelluara duhet të plotësojë dy kushte:

a.-Hapësira ujore detare penetron në proporcion të tillë në gjerësinë e hyrjes së saj, sa të krijojë ujëra të mbyllura dhe një kurbe të qartë në tokë.

b.-Nëse hapësira e saj ujore është më e madhe se e një gjysmë rrethi, diametri i të cilit është  vija e drejtë e cila bashkon hyrjen e të thelluarës. Për rastin tonë, kepi Santa Maria-kepi Koronne. Kjo vijë e drejtë, quhet vija përmbyllëse.Gjiu Tarantos i plotëson të dyja kushtet.

Kur përcaktuam vijën e kufirit të ZEE, në  gjirin e Tarantos morën pjesë kepi-Koronne dhe kepi Santa Maria. Meqënëse,gjiu Tarantos i plotëson të dyja kushtet e Nenit-10,zbatojmë Ekitën. Për të zbatuar Ekitën duhet:

Bashkojmë kepin Koronne me kepin Santa Maria.Nga pika e fillimit te kepi

Koronne, fillojmë nga kepi Koronna, të zbatojmë metodën e baraslargësisë nga kepat dhe vija përmbyllëse deri në kepin Santa Maria.Në këtë mënyrë zbatuam Ekitën(vendosëm drejtësi) duke korrektuar vijën e mëparshme të kufirit detar ZEE(SHK),përballë gjirit të Tarantos.

Nëse do shikoni grafikisht, marrëveshjen e detit Itali-Greqi për kufirin e ZEE (SHK), midis pikës 5 dhe 6 është zbatuar Ekitea, në zbatim të Nenit-10 të Konventës detare UNCLOS-82.

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: , ,

Komentet

Lajme të ngjashëm

Mbi “pacientët e lartë” nëpër “getot, izolimet ose karantinat” qeveritare- Nga Agron Shabani

Në “kozmosin” ose botën e çrregulluar shpirtëror, emocional, mental dhe psikologjik të personave ose individëve të ndryshëm me të meta ose aftësi të kufizuara shpirtërore, emocionale, mentale, psikofizike, psikosociale dhe të tjera, gjthmonë ose vazhdimisht sikur ndodhet ose ekziston një “dikush tjetër” si rival, kundërshtar apo si armik i tij imagjinar ose fiktiv… i një “bote” imagjinare ose fiktive të stërmbushur ose mbingarkuar me ” forcë” ose “energji të madhe” iracionale dhe teper negative!

Ndërkohë që zemra e një njeriu të shëndetshëm ose normal, brenda 24 orëve i shpërndan ose p0mpon afro 7000 litra gjak në trupin ose organizmin e tij, gjegjësisht, në muskujt, organet ose trurin e njeriut. Duke i mbushur ose pajisur ato edhe me oksigjen si dhe me elemente tjera kruciale ose jetike. Zemra e njeriut të shëndetshëm ose normal i kryen mëse 100.000 rrahje ose ritmime brenda 24 orëve.

Në këtë prizëm, sipas studimëve, analizave dhe teorive të njohura shkencore ose sociopsikologjike të Zigmund Frojdit, Karl Gustav Jungut, Alfred Adlerit,
Maks Veberit si dhe të shumë studiuesve dhe psikoanalistëve të tjerë në këtë drejtim: Si të thuash të të gjitha anomalitë, patologjitë, mediokritetët, turbulencat, fenomenët, reaksionet, destruksionet ose dekonstruksionet e ndryshme shoqërore ose qytetare në kontekstin e mesipërm reaksionar ose negatië të shtetit dhe shoqërisë: Në radhë të parë janë produkte ose rezultate të ndryshme objektive dhe subjektive, gjegjësisht, eksterne ose eksplikative të natyrës dhe karakterit të përgjithshëm shpirtëror, emocional, mental ose psikofizik të një personi ose individi të caktuar shoqërorë ose qytetar. Gjegjesisht, shteteror ose qeveritar. Ashtu siç mund të jenë edhe proceset, zhvillimet ose fenomenet e mësipërme në anën tjetër e kundërta e tyre. Gjegjësisht, si indikatorët ose predikatorët me të rëndësishëm ose kryesorë të stabilitetit dhe instabilitetit ( jostabilitetit) të njohur objektivë ose subjektivë të personit ose individit e kështu me radhë.

Së këndejmi, Zigmund Frojd, Karl Gustav Jung, Alfred Adler dhe psikoanalistë të tjerë, në kuader të studimeve, analizave dhe hulumtimeve të njohura shkencore dhe metodologjike të ” Robinson Krusove”, ” Zoon-politikokonëve”, “Homo-politikusëve” ose “Homo-ekonomikusëve” të ndryshëm në kohë dhe hapësirë, gjegjësisht, të qarqeve, strukturave, “elitave” ose “par exelencave” të ndryshme shtetërore, qeveritare, politike, policore, ushtarake, fetare, kulturore, sociale, societale, ekonomike dhe të tjera në këtë drejtim: Në kuadrin e studimëve, analizave, teorive ose konstatimeve të mësipërme shkencore ose psikologjike mbi ” kosmosin” ose ” botën e brendshme” shpirtërore, emocionale, mentale- psikologjike të personit ose individit i kanë paraparë dhe prognostifikuar edhe perceptimet, akceptimet, anticipimet dhe justifikimet e njohura teorike dhe praktike mbi ndikimet dhe reflektimet e tyre eksterne ose eksplikative në sfondin ose kontekstin e mësipërm të pothuajse të të gjitha zhvillimeve, proceseve, trendeve, fenomeneve, paradokseve ose turbulencave të ndryshme shoqërore ose qytetare. Kjo sidomos në marrëdhëniet, raportet ose dimensionet e njohura në relacionin personi(individi)- prindërit-familja-grupi-mjedisi-ambienti- institucionet e shtetit ose shoqëria e gjërë njerëzore dhe qytetare.

Ç´është e vërteta , konstaton në vazhdim Frojdi, psikologjia e njohur reflektive, perceptive, asertive, rezilente, kognitive, funksionale dhe aksionaliste mbi personin ose individin, në fokusin dhe agjendën e saj kryesore ose substanciale e ka pikërisht njeriun, gjegjësisht personin ose individin. Respektivisht, studimet, hulumtimet ose analizat e njohura shkencore dhe metodologjike me anë të të cilave një person ose individ i caktuar shoqeror, qeveritar ose politik mund t´i hasi, ushqejë, sigurojë dhe realizojë nevojat ose kërkesat e tij objektive dhe subjektive së bashku me ambiciet, qëllimet, idealet, vizionet ose pretëndimet e tij shoqërore, qytetare fetare, kulturore, sociale,politike, profesionale, karieriste, materiale, funksionale dhe të tjera. Duke i përfshirë dhe nënkuptua këtu edhe ” egon” ose “libidon” e tij pozitive dhe negative.

Gabriel Tardi ndërkaq, në kuader të studimeve dhe analizave të tij shkencore ose sociopsikologjike me titull ” Ligjet shoqërore ose qytetare”, si të thuash të të gjitha zhvillimet, proceset ose fenomenet e mundshme shoqërore ose qytetare në radhë të parë i ka mbështetur dhe projektuar pikërisht në natyrën dhe karakterin e njohur shpirtëror, emocional, mental ose psikofizik të personit ose individit. Përkatësisht, në substratin dhe substitutin e funksionimit optmimal ose maksimal të një personi ose individi të caktuar shoqëror ose qytetar që ndodhët në pozita ose funksione të larta shtetërore, qeveritare, shoqërore, politike etj.

I të të njëjtit mendim është edhe Maks Weberi; i cili në kuadër të veprave të tij të shquara si ” Etika Protestante” , “Shkenca si thirrje” , ” Politika si thirrje” etj… Në vazhdim konstaton faktin e mësipërm sipas të të cilit pothuajse të gjitha zhvillimet, proceset, dukuritë, reaksionët ose fenomenet e ndryshme shoqërore ose qytetare ( qofshin ato negative ose pozitive)-në radhë të parë janë pasoja, rezultate, indikacione ose predikacione të pashmangshme (eskterne ose eksplikative) të natyrës dhe krakterit të lartpërmendur të personit ose individit. Duke i përfshirë dhe nënkuptuar në vazhdim edhe aksionet dhe reaksionet ( reagimet) e qëllimshme dhe racionale në raport me qëllimet ose idealet e njohura objektive dhe subjektive të personit ose individit, gjegjësisht,,aksionet individuale dhe kolektive, aksionet ose reagimet e ndërgjegjshme, morale, humane, formale, normative, reflektive, afirmative dhe të tjera, aksionet ose veprimët e njohura shtetërore, fetare, kulturore, institucionale, konstitucionale, politike, aksionet ose reagimet tradicionale, empirike, evolutive, rekonstruktive, diakronike, pradigmatike dhe të tjera, aksionet logjike ose intelegjente, aksionet ose veprimet e njohura shkencore, akademike, pedagogjike dhe të tjera, aksionet ose reaksionet e ndryshme shpirtërore, emocionale, simpatike, parasimpatike, kognitive, negative, agresive, iracionale, imagjinre, fiktive, indikative,inkubative, simptomatike dhe shumë të tjera në këtë sfond.

Në këtë menyrë sipas pikëpamjeve, koncepteve ose vlerësimeve të njohura të J. Hajnzinh, H. G. Gadamer, H. Arendt dhe të tjerëve: Edhe raportët ose marrëdhëniet e ndryshme në mes nacionalzmit ekstrem ose radikal ( ultranacionalizmit) dhe patriotizmit të rrejshem ose lajkatar, vazhdimisht sikur u ngjajnë atyre marrëdhënieve ose raporteve të njohura në mes dashurisë dhe urrejtjes.

Në këtë mënyrë, mungesat ose deficitët e hetueshme të shtetit dhe pushtetit të preferuar ligjor, qytetar, parlamentar dhe demokratik vazhdimisht sikur kanë rezultuar me ngritjen dhe krijimin e strukturave, elitave ose ” par exelencave të reja ” pushtetmbajtëse, autoritare totalitariste dhe të tjera, gjegjësisht, të qarqeve dhe strukturave të ndryshme policore, ushtarake, burokratike, politokratike, kleptokratike, anrakoindividualiste, anarkoliberaliste etj… Të cilët me anë të bllokimit afatëshkurtër, afatëmesëm ose afatëgjatë të zhvillimeve ose proceseve të ndryshme politike dhe demokratike: E kanë për qëllim “rimobilizimin referendumial ” të shtetit dhe pushtetit autoritar dhe totalitarist, përkatësisht, rikthimin, ringritjen ose “riciklimin aklamativ” dhe “populist” të sistemeve ose regjimeve të njohura autoritare, totalitare, despotike, absolutiste, militare ,hegjemone, ekspanzioniste etj.

Ndërkohë që qarqeve ose faktorëve të ndryshëm ndërkombëtarë si për shembull, të alarmuar ose skandalizuar paksa nga kërrcnimet e vazhdueshme nuklerare ose atomike të Rusisë- ndaj Natos, BE-së dhe kështu me radhë (rasti konkret i luftes se njohur ne Ukraine etj…) – po vazhdon t´u merret ( mekët) goja dhe stepet zëri në “koncertin e madh” të britmave dhe ulurimave të përditshme hegjemone, ekspansioniste, militare ose paramilitariste të Serbisë ndaj shqiptarëve ose Kosovës në veçanti, si dhe ndaj popujve dhe vendeve të tjera në përgjithësi.

Patriotizmi për me tepër ndërkaq, sipas studimeve dhe analizave të ndryshme në fushat e njohura të sociopsikologjisë politike, strukturale, funksionale, reflektive, kognitive etj.: Në radhë të parë është ndjenjë, përjetim, përceptim ose një situatë e thellë emocionale, sentimentale, inkarnative ose ataraktive dhe psikologjike në shpirtin, natyrën ose karakterin e njohur të individit dhe kolektivitetit. Përkatësisht, ndjenjë, nuhatje, reflektim, përjetim, ndjeshmëri, ndershmëri dhe obligim i thellë moral , patriotik dhe emocional që i shërben shpirtit, mbamendjes ose kujtesës së përgjithshme shteterore, nacionale dhe historike të kolektivitetit, grupit, personit ose individit në kontekste ose relacione të ndryshme humane, njerëzore, reflektive, simbolike, alternative, evolutive, empirike, organike, determinante, paradigmatike, rekonstruktive, diakronike, sociopsikologjike dhe të tjera. Për dallim të nacionalizmit që në të shumtën e rasteve është e kundërta e tij.

Roli dhe funksioni optmal ose maksimal i medias së shkruar dhe elektronike:

Gazetat, portalet, agjencitë e lajmeve, radio-televizioni, ose mediat e shkruara dhe elektronike, si instanca ose institucione të njohura mendore, ideore, kulturore, politike, patriotike dhe të tjera, respektivisht si fuqi e katërt e shtetit dhe shoqërisë, sigurisht se e kanë peshën, ndikimin dhe rëndësinë e madhe, epokale dhe historike në momente ose situata të caktuara politike, ushtarake ( luftarake) etj. Si për shëmbull konkret: gazeta e përditshme autoritative ose renomative shqiptare si “Bota Sot”, Epoka e Re”, “Kosova Sot”, “Kosova Press” në mos gabohem, ka qenë instanca të larta morale, ideore dhe patriotike te cilat para dhe pas luftës në Kosovë, e kane ngritur, glorifikuar dhe afirmuar luftën dhe levizjen çlimtare dhe heroike të shqiptarëve. Si sot me kujtohet edhe shkrimet dhe artikujt e mi autorial mbi UCK-së në “Bota Sot” me titull:” Aty ku gjithmonë ata shkojnë, patjetër se do të ndodhë diçka ( Gazeta Bota Sot, viti 1997) etj. etj… Pa i cekur ato të tjerat në Radio-televizionin shqiptar, ish revistën “Eurozëri” etj…

Ndërkaq, vetë editori i Voalit, ish kryeredaktori i gazetës “Bota Sot”, ish drejtori gjeneral i Radiotelevizionit Shqiptar dhe diplomat Shqipërisë në Zvicër, z.Skënder Buçpapaj së bashku me zonjën ose bashkëshorten e tij ( Elida Buçpapaj) si intelektual ekselent dhe kulminant, u dolën zot Kosovës dhe shqiptarëve kur e kishin më së vështiri dhe kur kishin nevojë.

Ndërkohë që media e shkruar dhe elektronike në epokën e re moderne ose bashkëkohore, kanë bërë aq shumë për psikologjinë dhe nueropsikiatrinë, duke na ofruar pamje, imazhe, portete ose mesazhe të ndryshme mbi “pacientët e lartë” institucionalë dhe funksionalë nëpër “getot, izolimet ose karantinat” e ndryshme qeveritare, dikasteriale, politike dhe të tjera, ku jonjerëzit e lozin shpesh rolin e njerëzve.(….).

PESË  PREDIKATARËT  MA  TË  MËDHAJ TË  KLERIT  KATOLIK  SHQIPTAR  NË  SHEKULLIN  XX- Nga Fritz RADOVANI

1945 – 1950

Arrestohen, torturohen, masakrohen, pushkatohen dhe zhduken

Pesë Kolosët e mendimit Atdhetar e Fetar Shqiptar:

 

1. At Anton HARAPI O.F.M.

                                                                 (5 Janar 1888 – 20 Shkurt 1946)

Asht lé me 5 Janar 1888 në Shirokë, fshat pranë Shkodres.

Studimet e nalta i ka ndjekë në Salzburg, e mandej Schwaz e Villach të Tirolit tëAustrisë, ndërsa studimet teologjike i ka krye nëRomë.

Në vitin 1910 kthehet në Atdhé e Shugurohet Meshtar tue plotsue kushtet e Urdhrit Françeskan O.F.M., në Shkoder. Besnik i Idealit “Atdhé e Fé”!

At Antoni asht kenë organizator ndër tre bajrakët Hot, Grudë e Triepsh i Memorandumit të përgatitun nga Ai vetë në vitin 1918, që Paria e Maleve i dorzoi komandantit francez në Shkodër. Në bashkëpunim meLuigj Gurakuqindhe At Gjergj Fishtën, harton një peticion të nënshkruem prej     200 përfaqësuesve të tre Bajrakëve, drejtue përkatësishtKonferencës së PaqësnëParis,kryesisht ministrave të jashtëm tëShBA, Anglisë, Francës dheItalisë.

Asht nisiator dhe formoi grupimin “Ora e Maleve”. Kjé bashkëpunëtor dhe nismëtar edhe i botimit tëfletores me të njëjtin emën.

Në vitin 1925, arrestohet pak kohë nga Ahmet Zogu, dhe shkon profesor në Liceun “Illyricum”.

Në vitët 1930-1936 asht drejtor i revistës “Hyllit të Dritës”, si shkruejn dhe gazetat “Posta e Shqypnisë” e “Zani i Shna Ndout”, ku për shtatë vite mbuloi rubrikën me mendime filozofike popullore “Thâna e thâsha”..

Në vitet pasuese asht predikues i  palodhun i vlerave, parimeve, kulturës së krishtenë në Shqipni dhe i Atdhetarisë sonë Kombtare.

Edhe mos të angazhohej për Shpëtimin e Atdheut, në vitin 1943 me Rregjencën Shqiptare, At Anton Harapi prap do të pushkatohej nga komunistët para datës 20 Shkurt 1946. Ai ishte orator, mendimtar, dijetar, shkrimtar, organizator, trim parashikues i njohun në mendimet e Tij, në lidhje me t’ ardhmen e njerzimit mbas Luftës II Botnore:

“SHQIPNIJA U FITUE ME GJAK; ME GJAK EDHE PO MBAHET E ROBNUEME. DO TË VIJ DITA E, ME PAQË E DREJTËSI DO TË FITOHET !” (Fjala e Tij në gjyqin komunist, zhvillue në Tiranë, Shkurt 1946.)

 

Imzot Gasper Thaçi II. Imzot Gaspër THAÇI

                                                                 (23 Janar 1889 – 25 Maji 1946)

Asht lé në Shkoder me 23 Janar 1889.

Studmet e nalta i ka krye në Insbruck të Austrisë dhe asht Shugurue Meshtar në Shkoder, me 21 Shtator 1912.

Me daten 8 Dhjetor 1912 ngriti Flamurin Kombtar në Qelzë, ku Thaçi shërbente si famullitar.

Mbas vdekjes së Imzot Lazër Mjedjës, Imzot Thaçi emnohet Argjipeshkëv Metropolitan në Shkoder, ku mbas vitit 1944, përballet me diktaturen barbare komuniste antikatolike.

Në muejn mars 1945, dy javë mbas pushkatimit Don Ndre Zadejës, nuk pranon me pritë per vizitë n’ Argjipeshkvi diktatorin Mehmet Shehu.

Asht thirrë nga Ever Hoxha bashkë me Imz. Frano Gjinin, atë kohë Regjent i Delegacionit Apostolik në Shqipni, për me pré mardhanjet me Vatikanin, po asnjeni nuk kanë pranue asnjë kusht të diktatorit.

Imzot Thaçi ka jetue në kushte vetizolimi, per arsye smundje dhe me 26 Maji 1946, mbylli sytë nga një smundje shumë e randë.

Sigurimi i shtetit komunist  organizon të gjithë agjentat e vetë me pengue me çdo kusht funeralin, pjesmarrjen e qytetarëve e të rinisë shkodrane në vorrim të Argjipeshkvit të paharrueshëm për të gjithë qytetin.

Studentët katolik të gjimnazit të Shtetit kërcejnë nga dritarët për me shkue në Kishën Kathedrale, ku do të thohej Mesha solemne me korin e drejtuem nga kompozitori Prenkë Jakova e muzikanti At Filip Mazrreku. Vetë Regjenti Apostolik Imzot Frano Gjini, që po drejtonte ceremoninë, ishte në Vorrimin që u ba në Kishen Katedrale të Shkodres.

At Konrrad Gjolaj do të shkruejnë në librin e Tij “Çinarët” se: “Punën e bame deri at’ ditë me rininë, ia prishi një arkivol!”

Edhe Neroni që ka djegë Romën ka një vorr në Itali.

Ndërsa, tek né në Shqipni, në vitin 1967 hapën vorret e Atyne që kanë vue thëmelet e qytetnimit Evropjan dhe komunistët, ua tretën Eshtnat e Tyne në lumin Drin. Zhdukja e Eshtnave nuk bani asnjë perjashtim!

Ashtu si u veprue me të gjithë Ata që janë pushkatue, dhe u zhdukën nder hetuesi, ashtu asht veprue edhe me Eshtnat e Imz. Gaspër Thaçit.

Imzot Gasper Thaçi asht kenë deri në fundin e jetës së Tij gjithnjë dhe në të gjitha rasat i pathyeshem perballë diktaturës komuniste ndonse, Ai ka kenë gjthmonë me probleme shndetsore prej ditës që asht kenë Shugure Ipeshkëv në Argjipeshkvinë e Shkodres.

Mbetet nder Figurat e nderueme antikomuniste dhe Atdhetare ndonse si të gjithë të tjerët ”pa vorr”!

III. Don Lazër SHANTOJA

                                                                 (7 Korrik 1891 – 5 Mars 1945)  

Asht pinjoll i një familjes së vjetër atdhetare qytetare shkodrane.

Studimet e nalta i ka krye në Insbruck t’ Austrisë, dhe në vitin 1915 shugurohet Meshtar në Kathedralen e Shkodres.

Asht kenë njohës i mirë i shumë gjuhëve të hueja, dhe shkelqen si orator, publiçist, stilist i rrallë, filozof dhe politikan, që për hirë të çeshtjes kombtare, gjithmonë në prizmin e bashkimit Trojeve tona Shqiptare, sakrifikon edhe jeten në moshen 54 vjeçare, mbas një masakrimi të pashoq nga terroristët tue u ngritë në panteonin e Atdhetarëve Shqiptar si “Martir’ i Parë i Klerit Katolik Shqiptar, me 5 Mars 1945. 

Pushkatimi i Tij ishte një “dëshirë” e Nanës së Tij, e cila kur e pau në një birucë të cunguem kambësh me sharrë druevari, dhe të zhytun në pisllek  Ajo, ju lut katilave të sigurimit komunistë: “Aman, ju lutem, ma vritni djalin, mos e leni me vuejtë kështu!…” Dhe, Ata ia plotsuen “dëshiren”.

Në 1919 provoi burgun nga italianët. Në 1925 provoi burgun e Ahmet Zogut. Gjithë jeten e kaloi në mërgim, po gjithmonë me mend, zemer dhe veprimtari pranë Atdheut.

Si orator la mbresa të pashlyeshme ndër të gjitha vendet ku i shkeli kamba, jo vetem në Shkoder apo Tiranë, po edhe në Vlonë e të tjera qytete, ku pat rasen me u folë Shqiptarëve në ditë Feste e morti.

Fjala e Don Lazrit në vorrimin e Avni Rustemit, asht një nder perlat letrare të Shantojës, ndonse fanatikët anadollakë mundohen me e harrue atè fjalim bashkë me Autorin e Tij të Pavdekshem.

Në vitin 1924 Don Lazer Shantoja ishte e mbetë padyshim publiçisti ma i persosun dhe i pakompromis në veprimtarinë Atdhetare, me artikujt dhe satiren e Tij në gazetën “Ora e Maleve”.

Don Lazer Shantoja asht ndër letrarët ma modern të letersisë sonë.

Në vitin 1945, kur u arrestue Don Lazri ju tha agjentave të sigurimit: “As ma pak e as ma shumë se ajo që kam dijtë me kohë, se komunistët janë veç tradhëtarë!” (D.L.Shantoja, Sheldijë 26 Janar 1945).

A mundet kush sot, mbas 100 vjetësh me provue të kundertën?

Don Lazer Shantoja asht nder Yjet e Kombit tonë, që nuk shuhen me ujë, dhe as, nuk mund të mbulohen me baltë!

Don Lazer Shantoja ishte dhe njihet si publicist në Shqipninë e Veriut, ashtu si Faik Konica në Shqipninë e Jugut, dhe ajo që e dallon të madhin Don Lazer në krijimtarinë e Tij sot, asht madhështia e Tij filozofike.

E gjithmonë, tue ruejtë me kujesin ma të madh bukurinë artistike dhe letrare nder veprat e Tij, të perjetëshme dhe të papersëritëshme!

IV. Don Ndré ZADÊJA

                                                                  (3 nandor 1891 – 25 Mars 1945)

Asht lé me 3 Nandor 1891 në qytetin e Shkodres.

Studimet e nalta i kreu shkelqyeshem në Insbruck të Austrisë.

Me 26 Prill 1916 ka thanë Meshen e Parë tek Kisha e Zojës pranë Kalasë.

Don Ndreu ishte shumë i rij kur pena e Tij filloi me shkelqye jo vetem si klerik, po edhe si letrar, dramaturg, prozator dhe poet.

Asht i njohun ndër tre letrarët botnor, me “Letren e hapun” që i ka dergue At F. Cordignano S.J., jezuit italian që guxoi me fye Shqiptarët.

Me 16 Gusht 1944, ditën e Shna Rrokut, në Shirokë Don Ndreu ka paralajmue: “Dy fjalë i kam sot me ju, sidomos me ju o të rij. Një rê e zezë ngarkue me ideologji të kuqe po dyndet mbi krenat tona.

Ajo ka ndërmend të shprazet mbi ju, por atëherë s’keni për të pasë shka me i ba, veç me i bajtë e me sprovue të këqijat, se përveç të zezave të tjera që ka, ajo mohon edhe Zotin”.

Ishte predikatar që fjala e Tij trokiste në zemrat e rinisë Shqiptare!

Ja disa thanje të Don Ndreut: “Sot ka edhe nga ata që thonë se nuk e njohin Flamurin Kombtar, nuk ngrihem në kambë për Hymnin e Shqipnisë. Ka pasë edhe në 1912 të tillë – ka pasë që donin përsëri gjysëmhanën e jo, Shkabën tonë madhështore.”

Po për fat të mirë ka pasë shumë e ma shumë, dhe ka përsëri sot e do të ketë në jetë të jetëve, nga Ata që kanë kenë e janë përsëri gati të flijohen për “Ruben e kuqe”, Flamurin tonë me shkabë.”

Dramat e Tij ishin Atdheu, Feja e Gjergj Kastrioti. Prandej, edhe…

U arrestue… U torturue… I lidhun përdore me Atdhetarin Prek Cali…

U gjet tek Muri i Gjakut nën çinar, pranë Rrëmajit në Zallin e Kirit.

Askush nuk ndigjoi një fjalë prej “gjyqit” Tij. Ishte i dyti Klerik Katolik Shqiptar që po pushkatohej në Shkodren e Martirizueme.

Me daten 25 Shkurt 1945, Don Ndre Zadeja asht i pari Klerik Katolik që u pushkatue nga komunistët në Shkoder.

Para pushkatimit Don Ndreu tha:

“Ah Shqipni, moj mizore, çka të baj ma shumë për ty..?!”

E bajten Trupin e Tij të Nderuem dhe e Vorrosen tek Familja Zadeja, ku asht edhe sot në Rrëmaji!

Populli i Shkodres asnjëherë nuk i harron predikimet e Tija Atdhetare dhe Fetare! Ai kishte një za që Fjalen e ngulte në kujtesen e ndigjuesit!

Kujtimet e Tij në memorjen e rinisë Shkodrane nuk harrohen kurrma!

Një Martir i Perjetshem dhe i vertetë i Shkodres!

V.Don Kolec PRENNUSHI

                                                                  (1 Janar 1902 – 2 Korrik 1950)

Ishte i pesti klerik katolik i Familjes Prennushi n’Shkoder, në Shek. XX.

Asht lé në Shkoder me 1 Janar 1902. Studimet e nalta i ka perfundue në Linz të Austrisë, dhe asht Shugurue në Shkoder Meshtar, me 25 Qershor 1925, Ditën e Zemres së Krishtit.

Zotnues i nandë gjuhëve të hueja, qyshë i rij perkthyes e letrar modern. Ka shkrue libra me karakter filozofik dhe teologjik: “Zoti Asht”, “Rrimë shtremt e flasim ndrejt”, “Për Krishtin o kunder Krishtit”. Në vitin 1941, zen vend në Letrarët e Antologjisë Shqipe, “Rreze Drite”, me prozen e tij të njohun “Të vershuemit”. Asht vlersue nga Ministri Ernest Koliqi.

Ka shkrue artikuj edhe me pseudonimin “Mujs Polemi” në revistat: “Zemra e Krishtit”, Hylli i Dritës”, “Cirka”, “LEKA” etj.

Ishte i vetmi Klerik Shqiptar, që ftohej nga Jezuitët e Shqipnisë per leksione fetare me rasën e ushtrimeve shpirtnore në kuvendin e tyne.

At Zef Valentini S.J., e ka cilësue: “Il futuro Cardinale d’ Albania”.

Në vitin 1948 arrestohet nga komunistët dhe torturohet per 11 muej në hetuesi të Shkodres me torturat ma mizore.

Në nandor 1949 Don Koleci, lirohet dhe ngarkohet për me “aprovue” “Projekt Statutin e Kishës Katolike Shqiptare 1948”. Merr pjesë në dy mbledhjet e përgjithshme të klerit dhe paraqet haptas mendimet e veta në Argjipeshkvinë e Shkodres në dhjetor 1949. Don Koleci porositi:

“Këta do të na kërcnojnë se do të mbyllin Kishat tona, në kjoftë se na nuk miratojmë këte projekt- statut kështu si asht këtu.

Ky projekt-statut nuk duhët miratue prej nesh se, edhe mbas miratimit të tij këta kanë me i mbyllë Kishat prap se prap. Jam i sigurt se do të na thonë se do t’ju vrasim, por asht ma mirë me ba shka kanë ndër mend sot se ma vonë. Lè të na vrasin ma mirë sot me faqe të bardhë, sësa me firmue këte dhe nesër prap kanë me na mbytë por, na do të vdesim me faqe të zezë. E, na, nuk duhët me harrue se me këta na jemi hupë se hupë. Komunistët kështu kanë ba ku e kanë marrë pushtetin, në Rusi, në Spajë e kudo. Na nuk jemi të parët që nuk po i njofim se kush janë…Këta janë gjithkund njisoj!” (At K.Gjolaj në librin “Çinarët”, fq.125).

Don Kolec Prennushi ka vdekë në Shkoder, i shkatrruem me zemer nga torturat e sigurimit të shtetit me 2 Korrik 1950.

Shenim nga F.R.:

Sot unë, vetem holla një gur si Shenjë aty ku duhen hapë e vue thëmelet!

Këta Predikatarë caktoheshin përpara festave të mëdha me folë ndër Kisha, ku rinia vershonte me ndigjue temat filozofike që ata trajtonin me një oratori të rrallë e dashni vllaznore. Ishte një knaqësi e madhe per né!

Asht e vërtetë që Ever Hoxha zbatoi me përpikni të gjitha vrasjet që urdhnonin serbo bolshevikët e Titos, dhe zhduku ajken e Klerit Katolik Shqiptar në vitët e vendosjes së diktaturës së tij komuniste në Shqipni, po edhe sikur këta kolosë të mos vriteshin që në ditët e para, në Marsin e 1945 dhe deri në Korrikun e vitit 1950, koha provoi se mbas vitit 1944, Gjenocidi komunist ishte i pashmangshëm. Ai do të zbatohej pa kushte!  Etja e Ever Hoxhës për kolltukun e vet në qeverisjen e shtetit Shqiptar, ishte si gjithnjë e kombinueme me formimin e tij antishqiptar anadollak familjar, masonizmin francez dhe njëfarë magallomanije prej injoranti, që kerkonte me zhdukë me rrajë inteligjencën Shqiptare, të përgatitun ndër universitetet ma të njohuna të Europës Perëndimore, ku ai vetë nuk arrijti me krye asnjë vit ndër ato qendra kulturore të dijes universale.

E vetmja shkallë e njohjes së tij, në kohën kur ai ishte rregjistrue në universitetin e Montpellier të Francës, asht ajo që dëshmonte gjithnjë bashkëkohësi i tij atje, i nderuemi dhe i dijtuni Profesor Petro Fundo:

 “Kur e pyeta Everin po ti, çfarë mendon të bëhësh, ai tha: “Terrorist”!

E sigurisht, ky terrorizëm do të shpërthente atëherë kur tek Ever Hoxha, gjaku i tij i ndytë u kombinue me doktrinën barbare, të cilën nuk e ka njoh kurr, doktrinën shkatrrimtare antinjerzore markste – leniniste, që përputhej me interesat shoveniste sllavo – bolshevike të Titos dhe të Stalinit: “Shkombtarizim i Popullit Shqiptar dhe shpartallimi i Shtetit Shqiptar, deri n’ shfarosje me kulm e thëmel, që asht konsiderue Muri Mbrojtës i qytetnimit Europjan nga invazioni sllav.” (Lord Beaconsfield (1804-1881), Tek Memorandumi i Kongresit Berlinit 13 qershor 1878).

Ky “Mur Mbrojtës” nuk rrëzohej! Vazhdonte me qendrue ndër shekuj që nga viti 1444, kur Mbrojtësi i Qytetnimit Europjan, Heroi ynë kombtar Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, kishte ngulë përjetsisht me doren e vet në Krujë, Flamurin Kuq’e Zi, me Shqipen e pamposhtun Dykrenare.

Viti 1913 u kishte lanë një kujtim jo vetem komshijve po, edhe pak ma larg, n’ Veri: “Flamuri i Shqipnisë, e ka per nderë me u gjuejtë me topa!”

(Deklaronte Frati At Gjergj Fishta, me 12 Qershor 1913 në Shkoder).

E ky robnim i yni kishte piksynimin kryesor tek porosia e sllavit Tito: “Shkatrroni kulm e thëmel çerdhën e Klerit Katolik në Shkodër, me në krye Françeskanët!” Pikrisht ate, kompanjel të Françeskanve t’Shkodres!

Shqipnia kaloi fatkeqësinë ma të madhe nder Popujt e Ballkanit dhe të asaj Europës vjeter, se të gjithë harruene sakrificat e Heroit Kombtar të Shqipnisë, të Atij Gjergj Kastriotit – Skenderbeut dhe Nanës Tereze, që ka shetitë Boten tue i tregue të gjithve se: “Unë jam Shqiptare!”

Por, Ever Hoxha vetem mbante mend mirë nga mejtepet një porosi të mikut babës së tij, sulltan Mehmetit perballë Rozafës sonë Heroike:

“MOS TË MBESË GJALLË ASNJË SHKODRANË !”

E ndoshta, ky ishte shkaku kryesor i asaj urrejtjes së Ever Hoxhës dhe i pasuesve të tij ndaj nesh që, ate e “përjetsoi” tiran i Popullit Shqiptar.

Ai sot asht i renditun në 100 Tiranët e 3600 vitëve të Historisë Botnore moderne! Fatkeqësi që mbetet aktuale e shkatrrimtare e Shqipnisë së re!

Jo! Europa sot duhet ta mbajnë në gjiun e vet Popullin e vujtun Shqiptar!

Ai asht një Popull që i perket Asaj, e vetem Asaj: Europës Perëndimore!

Melbourne, 22 Nandor 2024. 

 

 

A i kanë shkelur “vijat e kuqe” Moska dhe Uashingtoni për Ukrainën?

Testimi i raketës balistike ndërkontinentale (ICBM) nga Rusia, mars 2024.

 

Michael Scollon

Prej se Moska e nisi pushtimin e plotë të Ukrainës në shkurt të vitit 2022, Kievi është ankuar se po e mbron veten e penguar nga shumë vështirësi përballë një Rusie që po e përdor gjithë forcën e saj.

Derisa partnerët perëndimorë, sikurse Shtetet e Bashkuara, i kanë dhënë armë në vlerë miliarda dollarë, Ukrainës nuk i është lejuar t’i përdorë ato për të kryer sulme thellë brenda Rusisë, ku makineria e luftës e Moskës u vendos për ta shmangur dëmtimin.

E gjithë kjo ndryshoi më 19 nëntor, në ditën e 1.000-të të luftës, kur Moska tha se Ukraina ka hedhur raketa amerikane me rreze të gjatë veprimi në tokën ruse. Njoftimi erdhi pak kohë pasi u raportua se Shtëpia e Bardhë ia dha dritën jeshile Kievit.

Administrata e presidentit në largim të SHBA-së, Joe Biden, njoftoi pastaj një ndryshim tjetër në politikën e saj të kamotshme, duke thënë më 20 nëntor se do ta furnizojë Kievin me mina kundër këmbësorisë, për t’i ndihmuar ta frenojë përparimin e forcave ruse në tokën ukrainase.

Rusia, ndërkohë, bëri ndryshime në politikat e veta. Presidenti Vladimir Putin e nënshkroi ndryshimin e doktrinës bërthamore të Rusisë, duke e ulur dukshëm pragun për përdorimin e armëve atomike nga Moska, në rast të ndonjë sulmi konvencional nga një armik.

Pyetje të pakëndshme

Ndryshimet e njëpasnjëshme në rregullat e fushëbetejës, të cilat Moska i kishte ndryshuar tashmë duke i shtuar mijëra trupave koreanoveriore rishtazi, për t’i rritur forcat e saj në jugperëndim të Rusisë, tani kanë bërë që analistët të bëjnë një sërë pyetjesh:

Pse po ndodh kjo tani, vetëm dy muaj para se presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump – i cili ka pohuar se mund ta përfundojë luftën shpejt – të kthehet në Shtëpinë e Bardhë?

A po veprojnë me rrezik të panevojshëm dhe të pamatur Bideni apo Putini – ose të dy?

A mund të shpëtojnë vendimet e Uashingtonit “planin e fitores” të presidentit ukrainas, Volodymyr Zelensky – i cili kërkonte leje për armët me rreze të gjatë për të goditur në zemër të makinerisë luftarake të Rusisë?

Dhe pyetja më e madhe – ajo që ndoshta e pengoi Uashingtonin t’ia jepte Zelenskyt lejen që kërkonte me ngulm – është nëse po shkojmë drejt Luftës së Tretë Botërore midis fuqive bërthamore?

Ekspertët janë të ndarë në mendime mbi atë se kush mund të jetë më i prirë të rrezikojë.

“Gjendja e tanishme e bën të tundohet për përshkallëzim”, shkroi në X Tatiana Stanovaya, themeluese e R.Politik, duke iu referuar potencialit të Rusisë për të përdorur armë bërthamore.

“Duke qenë se Trumpi nuk e ka marrë ende detyrën, një lëvizje e tillë nuk do të pengonte ndonjë nismë të menjëhershme paqeje, por përkundrazi mund ta forconte argumentin e Trumpit për dialog të drejtpërdrejtë me Putinin”, tha ajo.

Nikolai Sokov, ish-diplomat rus dhe negociator për kontrollin e armëve që tani punon në Qendrën e Vjenës për Çarmatim dhe Mospërhapjen të Armëve Bërthamore, e kundërshtoi këtë në X duke thënë: “Mendoj se, përkundrazi, Bideni papritmas ka shfaqur një [dëshirë] të madhe për të rrezikuar, pas dy vjetëve e gjysmë duke qenë i kujdesshëm ndaj tyre”.

Tani, shtoi ai, “Putini mund të ndihet i detyruar të reagojë, përndryshe Trump do ta përdorë këtë kundër tij”.

Por, kur u pyet nga Radio Evropa e Lirë nëse lëvizjet e fundit nga Moska dhe Uashingtoni kanë rritur rrezikun e një përshkallëzimi bërthamor, Keir Giles, ekspert mbi konfliktin gjeopolitik midis Perëndimit dhe Rusisë, tha: “Jo, aspak”.

Giles, autor i një libri të ri të quajtur “Kush Do ta Mbrojë Evropën”, tha se vendimi i SHBA-së për t’i dhënë Kievit leje për t’i përdorur armët me rreze të gjatë erdhi “shumë kohë pasi mund të kishin pasur ndikim maksimal” dhe “nuk është diçka për të cilën Rusia do të jetë vërtet e shqetësuar tani”.

Moska “do të vazhdojë të angazhohet në skena teatrale lidhur me doktrinën bërthamore, duke përfituar shumë nga to”, tha Giles.

Ndërkohë, Ukraina përballet me trupa ruse dhe koreanoveriore, të cilat synojnë ta rimarrin territorin në rajonin jugperëndimor të Kurskut në Rusi. Kapjet territoriale të ushtrisë ukrainase brenda Rusisë erdhën si rezultat i një inkursioni befasues në gusht, për të cilin Zelensky tha se do t’i jepte Kievit më shumë ndikim në negociatat e ardhshme.

Kievi po përpiqet gjithashtu ta parandalojë një sulm masiv nga trupat ruse në lindje të Ukrainës, të cilin disa vëzhgues e shohin si një përpjekje për të marrë kontrollin e plotë të katër rajoneve të Ukrainës, që Moska i ka aneksuar në mënyrë të paligjshme, dhe t’i përdorë ato në bisedime të mundshme për paqe.

Por, tani për tani, tha Giles, “nuk ka asnjë nismë nga Rusia ose Ukraina për të nisur bisedime”.

“Ukraina e di se kjo ka gjasa të jetë shumë më katastrofike për ta sesa vazhdimi i luftimeve, dhe Rusia e di se mund të nxjerrë shumë më tepër nga Ukraina sesa nëse e ngrin konfliktin në këtë kohë”, tha ai.

Shumica e vëzhguesve bien dakord se raketat me rreze më të gjatë veprimi të SHBA-së, furnizimi i të cilave është i kufizuar, nuk do ta ndryshojnë vetë rrjedhën e luftës.

Jack Watling, hulumtues në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara (RUSI), me bazë në Britani, shkroi se zhvillimet “kanë të bëjnë më pak me dëmin” që raketat ATACMS të SHBA-së mund ta shkaktojnë.

Ka të bëjë “më shumë me atë se çfarë mund të mundësojnë ato, dhe nëse ofrimi i tyre është katalizator ehe për të tjerë, si Gjermania, për të ofruar mbështetje të ngjashme”, tha ai.

Asgjë për t’u shqetësuar

Sa i përket mundësisë që Rusia të hakmerret pas përdorimit të raketave amerikane nga Ukraina, Watling shkroi se “kjo natyrisht se nuk do të” çojë drejt një përgjigje bërthamore.

“Realiteti është se Rusia mund të përshkallëzojë në një sërë mënyrash për të imponuar kosto ndaj Perëndimit, nga sabotimet nënujore deri tek përdorimi i grupeve të veta përfaqësuese për ta trazuar tregtinë”, shkroi Watling.

Sam Greene, profesor në Institutin e Rusisë në King’s College London, u bëri thirrje “të gjithëve të marrin frymë lirshëm”.

“Fakti që Rusia publikoi një doktrinë të ndryshuar bërthamore në të njëjtën ditë që Ukraina hodhi për herë të parë raketa ATACMS përtej kufirit, është rezultat i menaxhimit të kujdesshëm të përshkallëzimit nga të dyja palët”, shkroi Greene në X më 19 nëntor.

“Mund të arrijmë përfundimisht në Luftën e Tretë Botërore, por ndoshta jo menjëherë”.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Ekrem Idrizi

Pamjet mahnitëse- Parisi zbardhet nga bora, stuhia Caetano ngjyros me portokalli 31 zona (Foto+Video)

Bora e parë ka mbërritur në Paris. Turistët dhe parizienët shëtisin nëpër Montmartre teksa fjokat e para të borës bien në kryeqytetin francez. Disa centimetra borë mbulojnë tokën edhe në Orne, në Normandi, duke krijuar pamje sugjestive.

Météo France ka vendosur 31 zona nën një alarm portokalli “Neige, verglas et vents” (borë, akull dhe erë) këtë të premte, duke përfshirë Parisin dhe të gjithë rajonin Ile-de-France.

Këto temperatura të ulëta u shkaktuan nga ardhja e stuhisë Caetano. Franca dhe rajoni i Parisit kaluan një ditë të ndërlikuar në rrugë dhe në transport të enjten. Ky fenomen meteorologjik, i shkaktuar nga një sistem me presion të ulët që kalon Francën nga perëndimi në lindje, prek një brez të gjerë që shtrihet nga Brittany në Alpe, nëpërmjet rajonit Île-de-France.

Reshjet e borës u shtrinë nga Brittany dhe Normandi në Burgundy-Franche-Comté, si dhe Korsikë. Île-de-France pa nga 1 deri në 10 centimetra borë, një dukuri e rrallë në kryeqytet në këtë periudhë të vitit.

Vizitorët në Disneyland Paris panë një ardhje të hershme të sezonit, një stuhi që solli borën e hershme. Ja si dukej dhe sa rrallë ndodh që parqet e Disney-t të bien borë.bw

Bora e parë ka mbërritur në Paris. Turistët dhe parizienët shëtisin nëpër Montmartre teksa fjokat e para të borës bien në kryeqytetin francez. Disa centimetra borë mbulojnë tokën edhe në Orne, në Normandi, duke krijuar pamje sugjestive.

Météo France ka vendosur 31 zona nën një alarm portokalli “Neige, verglas et vents” (borë, akull dhe erë) këtë të premte, duke përfshirë Parisin dhe të gjithë rajonin Ile-de-France.bw

  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri

Këto temperatura të ulëta u shkaktuan nga ardhja e stuhisë Caetano. Franca dhe rajoni i Parisit kaluan një ditë të ndërlikuar në rrugë dhe në transport të enjten. Ky fenomen meteorologjik, i shkaktuar nga një sistem me presion të ulët që kalon Francën nga perëndimi në lindje, prek një brez të gjerë që shtrihet nga Brittany në Alpe, nëpërmjet rajonit Île-de-France.bw

 

Reshjet e borës u shtrinë nga Brittany dhe Normandi në Burgundy-Franche-Comté, si dhe Korsikë. Île-de-France pa nga 1 deri në 10 centimetra borë, një dukuri e rrallë në kryeqytet në këtë periudhë të vitit.

Vizitorët në Disneyland Paris panë një ardhje të hershme të sezonit, një stuhi që solli borën e hershme. Ja si dukej dhe sa rrallë ndodh që parqet e Disney-t të bien borë.bw

Kurti për NZZ: Qëllimi i Serbisë është hakmarrja, duhet të jemi të përgatitur për këtë

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka thënë se elita politike në Beograd nuk ka hequr dorë nga projekti i Serbisë së Madhe. Kurti thotë se Vuçiç thjesht po e mashtron Perëndimin.

“Aspak, Vuçiç thjesht po mashtron Perëndimin. Elita që dominon vendin nuk ka hequr dorë kurrë nga projekti i Serbisë së Madhe. Thjesht quhet diçka ndryshe tani, domethënë ‘Bota Serbe’”. Kjo do të thotë bashkim i të gjithë serbëve në një vend. Kjo do të nënkuptonte shpërbërjen e Bosnje-Hercegovinës, Malit të Zi dhe Kosovës”, ka thënë Kurti për gazetën zvicerane NZZ.

Kurti ka thënë se qëllimi i Serbisë është hakmarrja, dhe Kosova duhet të jetë e përgatitur.

Thjesht duhet të dëgjoni me kujdes se çfarë po thotë Vuçiç, vazhdon Kurti. “Për shembull, kur bëhet fjalë për Kaukazin e Jugut. Në vitin 2023, presidenti serb vlerësoi veprimet e Azerbajxhanit për “kthimin në shtëpi” të Nagorno-Karabakut. Zona shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë në 1991. Presidenti i Azerbajxhanit Ilham Aliyev më pas mori kohën e tij. Ai u përqendrua në zhvillimin e ekonomisë dhe riarmatosi sistematikisht ushtrinë. Vetëm kur situata gjeopolitike e lejoi, ai goditi dhe rifitoi zonën. Durimi, sipas Vuçiçit, shpërblehet.

“Kjo është pikërisht ajo që Vuçiç dëshiron të bëjë me Kosovën”, thotë Kurti. Ushtron edhe durim strategjik, por synimi mbetet hakmarrja. Ne duhet të jemi të përgatitur për këtë”, citohet të ketë thënë Kurti. bw

Punonjësit e kryetares së Roskovecit dhunuan gazetarët e ‘Piranjave’- Bardhi: Sjellja e dhunshme veçse provon vërtetësinë e investigimit

Drejtuesi Politik i PD për Qarkun e Fierit, Gazment Bardhi ka reaguar pas dhunës së ushtruar nga punonjësit dhe kryetarja e Bashkisë Roskovec ndaj gazetarëve të emisionit investigativ “Piranjat” në Syri Tv.

Në reagimin e tij Bardhi thekson se sjellja e dhunshme ndaj gazetarëve është provë se investigimi i kryer është i vërtetë.

Reagimi i plotë:

Dhuna e nxitur në mënyrë të përsëritur nga Kryebashkiakja e Roskovecit Majlinda Bufi, ndaj gazetarëve në krye të detyrës, është një akt kriminal që meriton ndëshkimin dhe reagimin e duhur ligjor dhe pa asnjë vonesë nga institucionet ligjzbatuese.

Investigimi profesional i emisionit “Piranjat” që ka provuar disa herë abuzimet me detyrën të Kryebashkiakes Bufi, nuk janë arsye për të urdhëruar vartësit që të ushtrojnë dhunë ndaj gazetarëve që i shërbejnë interesit publik dhe transparencës.

Sjellja e dhunshme veçse provon vërtetësinë e investigimit të kryer. Fshehja nga gazetarët, dhunimi i tyre, apo mbyllja e institucionit ndaj medias, janë akte që i kryen vetëm një zyrtar që i trembet transparencës, të vërtetës dhe që ka abuzuar me detyrën.

Duke dënuar me forcë dhunën ndaj gazetarëve, ri-apeloj institucionet përgjegjëse që të veprojnë menjëherë. Media e lirë dhe ushtrimi i pafrikësuar i profesionit nga gazetarët janë themelore për demokracinë në vend. sn

Halil Zeqa largëpamës dhe vizionar- Në 15 vjetorin e shkuarjes në amshim- Nga Florim Zeqa

 

17.04.1933-19.11.2009

 

 

Halil Zeqa lindi më 17.04.1933 në fshatin Bokshiq (komuna e Klinës). Ishte i pari djalë i arsimuar i familjes Zeqa, i pari mësues nga fshati dhe lokaliteti ynë në përgjithësi. Për disa vite rresht kishte punuar në shkollën fillor të Gllogjanit (Lugu i Baranit), për t’u avancuar më pas në punë të ndryshme administrative në rrethin e Pejës, e më pas si zyrtarë dhe arkëtar në Kuvendin Komunal të Klinës deri në largimin nga puna nga regjimi pushtues i Millosheviqit pak kohë para pensionimit të rregullt.

Atdhetari në shënjestër të antishqiptarëve

 

Si një personalitet i rrallë, i arsimuar dhe i mirë edukuar nga prindërit Meta dhe Cyma, Halili në kohën e antishqiptarit Aleksandër Rankoviqi shumë shpejt bie në shënjestër të pushtetarëve të atëhershëm, të cilët e ndoqën hapë pas hapi, duke e ftuar në biseda informative për veprimtarinë e tij edukativo arsimore, me ç’rast e largojnë nga mësimdhënja në Gllogjan.

Më pas Halili detyrohet të kryejë punë të tjera administrative në Kooperativa të ndryshme Bujqësore në Zahaq të Pejës dhe Jashanicë të Klinës deri në rënjën e famëkeqit Aleksandër Rankoviq.

Por, asgjë nuk përfundon më kaq, me ardhjen në pushtet të Sllobodan Millosheviqit, përseri policët serb iu vërsulen atdhetarëve, ku ndër të parët në fshatin tonë e përzgjodhen përseri babain tim, Halilin, nën pretekstin e kërkimit të armëve.

Ishte vjeshtë e vonë e vitit 1992, kur regjimi pushtues i Millosheviqit në Kosovë, kishte nisur vazhdimin e aksionit famëkeq të kërkimit të armëve nga shqiptarët, i mbetur në gjysmë nga antishqiptari Aleksandër Rankoviq.

Pre e ndjekjes dhe torturës për armë nga koha e Rankoviqit e deri të ajo e Millosheviqt ishte edhe babai im i ndjerë (Halil Zeqa), i torturuar disa herë nga policia serbe, por asnjëherë i nënshtruar.

Herën e parë pas torturave ç’njerëzore që i bën policët serb në Stacionin Policor në Klinë, i thashë, “Ah bre babë çka të paskan bërë!” Ai, i qetë ma ktheu: “Jo asgjë nuk është kjo, por një gjë ta dini mirë, këtë sakrificë e kam bërë për ju, se përndryshe, për të gjallë nuk iu kisha rënë në dorë policëve të Millosheviqit, duke aluduar në mua, vëllaun Ismetin dhe familjen në përgjithësi”.

Kjo e dëshmon nivelin e lartë të përgjegjësisë njerëzore dhe të kujdesit që kishte për mbrojtjen e familjes së tij.

Herën tjetër pas kthimit nga Stacioni Policisë në Klinë, babai me plagë të rënda trupore nga tortura e policisë serbe gjendej duke u kuruar në shtëpi, ndërsa unë gjatë kthimit nga procesi edukativo-arsimor, u ndala në shitoren e fshatit për të blerë diçka. Aty brenda ishte nje tollovi e madhe e njerëzve që debatonin me shqetësim për aksionin e policisë serbe për grumbullimin e armëve.

Me të dalë nga shitorja, më ofrohet një familjarë i një personi, për të cilin ne i kishim dyshimet për spiunim të babait tek policia serbe, me fjalët; “Unë sonte së bashku me disa të tjerë (i citoi me emra, ndër ta edhe një gazetarë) do të vijmë për ta vizituar babain tënd…”. Përgjigja ime ishte e prerë, jo nuk keni fare nevojë të vini, babai im është mirë dhe se asgjë e keqe nuk i ka ndodhë!

Ishte hera e parë që vendosa kështu pa u konsultuar ne babain, pasiqë nuk doja t’ia pëserisja edhe një herë torturën psiqike që kishte përjetuar nga policia serbe!

Me të kthyer në shtëpi, nga frika se mos po më çorton babai Halili për vendimin e marrë, me gjysëm zëri i tregova për rastin, ndërsa babai me plot entuziazëm ma ktheu; “Mirë ua paske bërë, të njëjtën përgjigje do ta merrnin edhe nga unë”.

 

Mesazhi i babës

 

Pas sulmit të 23 shkurtit të vitit 1993, të forcave të mëdha policore mbi Bokshiq, në fshatin tonë erdhi një delegacion i LDK-së dhe KLDMNJ nga Prishtina të shoqëruar nga autoritetet komunale të kohës për të vizituar të lënduarit nga torturat fizike në Stacionin Policor në Klinë.

Me të hyrë në konakun tonë, zyrtarët e lartë nga Prishtina e shprehën keqardhjen për torturën fizike ndaj babait tim dhe bashkëfshatarëve tjerë në përgjithësi.

Ata mbetën të trondituar, por edhe të impresionuar nga rrëfimet rrënqethëse të bababit tim, Halilit, i cili ndër të tjera ua tha edhe këto fjalë: “Aq të rënda dhe ç’njerëzore kanë qenë torturat në Stacionin Policor në Klinës saqë fjalët janë të pamjaftueshme për t’i treguar të gjitha, por janë gjurmët e goditjeve në fytyrën time që flasin më së miri për këtë.

“Të gjitha i përballuam më lehtë sesa sharjet dhe fyerjet në baza nacionale, saqë atë natë (23 shkurt 1993) jam betuar, se edhe 100 herë le të më shanë një bashkombas i imi, nuk do të më shkojë mendja për t’i bërë gjë, vetëm do t’i themë, faleminderit vëlla të qoftë për nder, pasi na rrahën dhe torturuan, na fyen dhe na shanë nënën shqiptare shkijet dhe s’patëm mundësi të bëjmë asgjë, nuk do të marr kurrë hak ndaj vëllezërve të mi”!

Në atë moment që e dëgjova një mesazh kaq të fuqishëm kombëtar dhe gatishmëri për vetëflijim të prindit tim, jo vetëm që u ndjeva mirë, u kalita edhe më shumë për përballjen e radhës me pushtuesit serb, të cilën e përjetova dy javë më pas në post-bllokun policor në Vitomiricë të Pejës, ku, sa herë që më godisnin policët serbë, bëhesha akoma më i fortë, pasi gjithnjë i mendoja fjalët e babait tim, Halil Zeqa.

 

Momente të rënda, por edhe krenarie kombëtare

 

Megjithatë, momenti më i vështirë i jetës sime mbetet ai kur na rrethuan forcat policore më 23 shkurt 1993. Ishte ky një moment tepër i rëndë, kur në njërën anë e lashë babain vetëm, ndërsa para syve të mi i shihja duke ikur të gjithë djemt dhe burrat e lagjes nga mosha 10 vjeçare e sipër të ndjekur nga tre kordon të policisë serbe.

Shkaku i shqetësimeve për babain kam qenë i fundit që jam futur në mal, me brengen dhe ankthin e madh që i lash pas familjet e pambrojtura, pleq e plaka, nëna e vajza të vetmuara nën mëshirën e barbarëve serb.

Gjatë kapërcimit të përroit dhe futjes në mal, u dëgjuan krismat e automatikëve serb. Në atë moment jam ndalur dhe e kam kthyer kokën prapa për të shiquar se kush mbeti vrarë nga familjarët tonë!

Pikërisht në ato momente, me sytë e mi e pash kur e arrestuan dhe goditën me kondak të pushkëve babain tim policët serb, të cilët mëpastaj e tërhoqën zvarrë duke e goditur pamëshirshëm në të gjitha pjesët e trupit.

Në atë moment u shtanga në vend, nuk më mbeti forcë të vazhdojë tutje! Mirëpo më erdhi në ndihmë kushëriri Idriz Musa i cili më kapi për krahu dhe hynëm së bashku në mal.

 

Mugesë e pakompensueshme familjare

 

Tani kur u bënë 15 vite që babai im Halili u largua nga kjo botë, duke na lënë të pikëlluar, por duke na lënë pas një trashëgimi të pasur dhe të begatë. Ai sot do të ishte në moshën 91 vjeçare, unë do të isha më i pasur me ide dhe më i fuqishëm në qëndrime. Edukata e shëndosh dhe në frymën e pastër kombëtare e babait Halilit, e pishtarit të arsimit shqip e ka trasuar rrugën e shumë brezave, të familjes Zeqa në veçanti.

Halil Zeqa ishte personalitet i rrallë, i urtë dhe i matur, por i pakthyeshëm në vendime. Ishte njohës i mirë i rrethanave politike dhe vizionar i së ardhmës. Parashikimet e tij ishin aq të sakta dhe largëpamëse, saqë shpesh na dukeshin të paimagjinueshme, por për fatin tonë të keq, të gjitha që ai i parashikojë i përjetuam dhe po i përjetojmë edhe në ditët e sotme!

Për t’ia bërë të qartë lexuesit largëpamësinë e tij, për fund po e ndaj edhe një rrëfim interesant. Ishte viti i parë i lirisë së Kosovës, kur unë mendova të kthehem bashkë me familje në vendlindje, porqë ishin fjalët e babait që më ndaluan: “Mos i merrë në qafë fëmijët, le të rriten dhe shkollohen në vend të sigurtë, se do të kalojnë edhe 30 vite e mirë nuk do të bëhet në këtë vend”!

Mungesa e tij na ka lënë zbrazëtirë që nuk plotësohet me askë dhe me asgjë në këtë jetë, por njëherit është edhe krenari dhe histori familjare të cilën përveqse e ruajmë dhe kultivojmë, e kujtojmë me nostalgji dhe pietet të lartë.

Prehu në paqe vizionari ynë!

31 vjet nga fatkeqësia ajrore në Ohër ku humbën jetë edhe shqiptarë nga Kosova

Më 20 nëntor të vitit 1993, fluturimi 110 i Avioimpeksit fluturoi nga Aeroporti Ndërkombëtar i Gjenevës në ora 22:00, me fluturim të rregullt çarter për Shkup, Maqedoni e Veriut, përcjell TV21.

Në avionin kanë qenë 108 udhëtarë, prej të cilëve shumica shqiptarë nga Kosova të cilët kanë qenë duke punuar në Zvicër, dhe të cilët ktheheshin në shtëpi për pushime dimërore, bashkë me 8 anëtarë të ekuipazhit.

Për shkak të kushteve të këqija të motit, avioni është rikahëzuar për në Ohër ku edhe u rrëzua rreth 4 kilometra prej pistës, ndërmjet fshatrave Lakoçerej e Epërme dhe Orovnik.

Në fatkeqësi humbën jetën 116 udhëtarë dhe anëtarë të ekuipazhin, kurse ka mbijetuar vetëm një persona, i cili më vonë iu dorëzua plagëve.

Moti i keq dhe komunikimi i vështirë mes pilotëve dhe kontrollit të fluturimit, janë disa nga shkaqet e fatkeqësisë.

Kjo është nga një fatkeqësitë më të mëdha ajrore në historinë e Maqedonisë.

Video nga rasti i rikonstruuar:

Gjermania furnizon për herë të parë Ukrainën me dronë luftarakë, 4000 fluturake të pajisura me inteligjencë artificiale

Për herë të parë Gjermania do të furnizojë Ukrainën me dronë luftarakë. Këta dronë komandohen nga një sistem i ri i inteligjencës artificiale, detaje të mëtejshme mbahen sekret.

Është një software, që i dallon këta dronë: Bashkë me një prodhues ukrainas firma gjermane e inteligjencës artificiale(IA) Helsing ka zhvilluar një dron të ri luftarak, që sipas informacioneve, mund të komandohet në mënyrë autonome drejt destinacionit. I programuar njëherë i ashtuquajturi dron kamikaz fluturon autonom në destinacion dhe e sulmon atë. Kur ai përplaset në destinacion shpërthen dhe shkatërrohet.

4000 copë të këtij droni luftarak të pajisur me IA të zhvilluar në Gjermani do të marrë tani qeveria në Kiev. Detajet teknike dhe vendi i saktë i prodhimit mbahen sekret nga të dyja palët për arsye sigurie. Deri tani nuk ekzistojnë fotografi të këtyre dronëve.

“Droni i shmanget sistemit elektronik të mbrojtjes”
Ministri i Mbrojtjes, socialdemokrati Boris Pistorius bëri të njohura disa informacione të përgjithshme lidhur me këta dronë: “Këta dronë janë në gjendje që të depërtojnë 30 deri në 40 km në brendësi të vendit, ku mund të sulmojnë pozicione luftimesh, nyje logjistike e të tjera objekte.” Droni ka aftësinë që edhe “nëse atakohet nga sistemi i mbrojtjes elektronike të palës kundërshtare mund ta devijojë atë dhe të arrijë në destinacion”, shtoi Pistorius.

Shumica e dronëve komandohen me radio, e disa edhe me GPS. Me ndihmën e bllokuesve, të ashtuquajturit Jammer, ato mund të devijohen nga kursi dhe të rrëzohen. Dronët, që mund t’i bëjnë ballë mbrojtjes elektronike të kundërshtarit, kanë një përparësi të madhe strategjike.

Ministri i Mbrojtjes the, se ka parë disa prototipe para disa muajsh në Ukrainë dhe se është i bindur që këta dronë do të jenë “një aset vërtetë i rëndësishëm” për Ukrainën. Deri tani Gjermania në kuadër të ndihmës ushtarake për Ukrainën ka dërguar vetëm dronë zbulues. Kancelari Olaf Scholz i përmbahet qendrimit të tij për të mos dërguar raketat luftarake Taurus në Ukrainë, me të cilat ajo mund të luftojë edhe në territorin rus.

Dronët në vend të artilerisë
Dronët janë mjaft të pranishëm në fushëbetejë në Ukrainë. Si rusët edhe ukrainasit i përdorin ato në mënyrë të shumëfishtë. Rusia vazhdimisht sulmon me dronë edhe objektiva civile dhe infrastrukturën në Ukrainë. Forcave të armatosura ukraianse dronët u shërbejnë edhe si zëvendësim i artilerisë dhe municioneve që asaj i mungojnë. Ushtria ukrainase përdor dronët me çmim të leverdisshëm të telekomanduar, të cilët i pajis me lëndë shpërthyese dhe i nis drejt pozicioneve ruse.

Inteligjenca artificiale për qëllime ushtarake

Helsing është një sipërmarrje me seli në Mynih, që është specializuar për zhvillimin e sistemeve të inteligjencës artificiale për sektorin e armatimeve. Që prej themelimit të saj në vitin 2021 kjo sipërmarrje ka marrë një sërë porosish nga industria e armatimeve. Ndër të tjera Helsing punon edhe për komandim elektronik lufte në avionët gjerman të tipit Eurofighter si dhe në infrastrukturën e inteligjencës artificiale të “Future Combat Air System” (FCAS), avionit luftarak të së ardhmes./DW

Çfarë parashikon doktrina e re bërthamore e Rusisë?

VOA/Marrë nga Associated Press

Presidenti rus Vladimir Putin uli zyrtarisht pragun për përdorimin e armëve bërthamore nga Rusia. Ky vendim pason vendimin e Presidentit amerikan Joe Biden për të lejuar Ukrainën të godasë objektivat brenda territorit rus me raketa amerikane me rreze të gjatë veprimi.

Vendimi lejon një kundërpërgjigje të mundshme bërthamore nga Moska edhe ndaj një sulmi konvencional ndaj Rusisë nga ndonjë shtet që mbështetet nga një fuqi bërthamore.

Ministria e Mbrojtjes e Rusisë tha se Ukraina gjuajti gjashtë raketa ATACMS, prodhim amerikan, të martën në një objekt ushtarak në rajonin rus Bryansk, afër kufirit me Ukrainën. Ministria ruse shtoi se mbrojtja ajrore ruse rrëzoi pesë prej tyre dhe dëmtoi një tjetër.

Pavarësisht se doktrina parashikon një përgjigje të mundshme bërthamore nga Rusia ndaj një sulmi të tillë konvencional, formulimi i saj është shumë i gjerë, për të mos e bërë të detyruar përdorimin e armëve bërthamore dhe i ofron mundësinë Presidentit Putin që t’i mbajë opsionet të hapura.

Miratimi i dokumentit tregon gatishmërinë e presidentit rus për të shfrytëzuar arsenalin e tij bërthamor për të detyruar Perëndimin të tërhiqet, ndërsa Moska vazhdon ofensivën e cila po përparon me hapa të ngadaltë në Ukrainë. Lufta në Ukrainë ka filluar para 1000 ditësh.

I pyetur të martën nëse një sulm ukrainas me raketa amerikane me rreze të gjatë mund të shkaktojë një përgjigje bërthamore, zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov u përgjigj pozitivisht. Ai përmendi dispozitën e doktrinës që mban derën hapur për këtë si përgjigje ndaj një sulmi që kërcënon “sovranitetin dhe integritetin territorial të Rusisë dhe aleatit të saj, Bjellorusisë”.

Duke komentuar nëse doktrina e re u publikua qëllimisht pas vendimit të Presidentit Biden, zoti Peskov tha se dokumenti u publikua “në kohën e duhur”. Ai shtoi se Presidenti Putin udhëzoi qeverinë ta ndryshonte doktrinën në fillim të këtij viti, në mënyrë që të jetë “në përputhje me situatën aktuale”.

Presidenti Putin njoftoi për herë të parë për ndryshime në doktrinën bërthamore në muajin shtator. Ai ka paralajmëruar më parë Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre të NATO-s, se lejimi i Ukrainës për të përdorur armë me rreze të gjatë të furnizuara nga Perëndimi, për të goditur territorin rus, do të thotë se Rusia dhe NATO janë në luftë.

Uashingtoni e lejoi Ukrainën t’i përdorë armët me rreze të gjatë për të goditur objektiva brenda Rusisë, pasi mijëra trupa të Koresë së Veriut u vendosën në rajonin rus të Kurskut për të luftuar kundër forcave ukrainase.

Kryeministri britanik Keir Starmer e dënoi doktrinën e rishikuar bërthamore si “shembullin më të fundit të papërgjegjshmërisë” nga “qeveria e shthurur ruse”, sipas zëdhënëses Camilla Marshall.

“Rusia është ajo që vazhdon të përshkallëzojë këtë luftë dhe përdorimi i trupave të Koresë së Veriut është vetëm shembull i kësaj”, tha zonja Marshall. “Ai mund t’i tërheqë trupat e tij, t’i kthejë tanket në Rusi dhe t’i japë fund sulmit dhe gjakderdhjes së panevojshme si në Ukrainë ashtu edhe në Rusi. … Ne ia kërkojmë ta bëjë këtë.”

Doktrina e përditësuar thotë se një sulm kundër Rusisë nga një fuqi jobërthamore me “pjesëmarrjen ose mbështetjen e një fuqie bërthamore” do të shihet si “sulmi i tyre i përbashkët ndaj Federatës Ruse”.

Doktrina thotë se çdo sulm masiv ajror ndaj Rusisë mund të nxisë një përgjigje bërthamore, por shmang bërjen e këtij vendimi të domosdoshëm.

Dokumenti gjithashtu thekson se agresioni kundër Rusisë nga një vend anëtar i një blloku ushtarak shihet si “agresion nga i gjithë blloku”, një referencë e qartë për NATO-n.

Doktrina e re megjithatë ofron më shumë detaje, krahasuar me versionet e mëparshme, për kushtet që duhet plotësuar për përdorimin e armëve bërthamore. Ajo vë në dukje se armët bërthamore mund të përdoren në rast të një sulmi masiv ajror që përfshin raketa balistike, të lëshuara nga anijet, avionët, dronët dhe mjete të tjera fluturuese.

Formulimi duket se zgjeron ndjeshëm listën e shkaktarëve për përdorimin e mundshëm të armëve bërthamore në krahasim me versionin e mëparshëm të dokumentit. Versioni i mëparshëm thoshte se Rusia mund ta përdorte arsenalin e saj atomik në rast të një sulmi me raketa balistike.

Presidenti Alexander Lukashenko, i cili ka sunduar Bjellorusinë për mbi 30 vjet dhe është mbështetur në subvencionet dhe mbështetjen ruse, e ka lejuar Rusinë të përdorë territorin e vendit të tij për të dërguar trupa në Ukrainë dhe për të vendosur disa nga armët bërthamore ruse.

Që kur Presidenti Putin dërgoi trupa në Ukrainë, ai dhe zyrtarë e analistë të tjerë rusë, e kanë kërcënuar shpesh Perëndimin me arsenalin bërthamor të Rusisë për ta dekurajuar atë që të rrisë mbështetjen për Kievin.

Për muaj të tërë në Rusi ishin shtuar kërkesat për forcimin e doktrinës, duke argumentuar se versioni i mëparshëm nuk arriti të pengonte Perëndimin nga shtimi i ndihmës për Ukrainën, si dhe krijoi përshtypjen se Moska nuk do t’i përdorte armët bërthamore.

Kosovë, lajmet e rreme dhe vërtetimi i fakteve nga mediat

VOA/Leonat Shehu

Shoqata të gazetarëve, punonjës të mediave dhe grupe për të drejtat e tyre, theksuan të martën se vetërregullimi i mediave mund të luajë rolin kryesor në parandalimin e dezinformatave në Kosovë, ndërsa hodhën poshtë pretendimet se mediat janë burimi i tyre.

Këto komente u bënë në tryezën e organizuar nga Këshilli i Mediave të Shkruara të Kosovës dhe misioni i OSBE-së me temën “Lajmet e rrejshme dhe verifikimi i fakteve në mediat online”.

Media online në Kosovë aktualisht vet rregullohet nëpërmjet Këshillit të Mediave të Shkruara duke u mbështetur në Kodin e Mediave të Shkruara të Kosovës.

Drejtori i këtij Këshilli, Imer Mushkolaj, tha se ky mekanizëm vazhdimisht trajton mënyrën e raportimit nga mediat.

“Kemi arritur që të marrim vendime, sipas nesh gjithmonë meritore duke adresuar çështje të rëndësishme që kanë pasur të bëjnë me lajme që kanë qenë të plota e që janë publiku në mediat e shkruara përkatësisht në mediat online. Gjitha këto vendime janë marrë siç mund ta dini bazuar në Kodin e mediave të shkruara të Kosovës, i cili në një far forme është Kushtetuta e mediave të shkruara dhe online në Kosovë”, tha ai.

Kryeredaktorja e grupit Koha, Brikenda Rexhepi, tha se mungesa e redaktorëve nëpër media mund të çojë në publikimin e lajmeve të paverifikuara.

“Edhe kjo mund të jetë një problem shumë i madh sa i përket keqinformimit, dalin lajme të paverifikuara jo me ndonjë qëllim të keq, që ka bërë dikush qëllimisht të tilla, por thjesht mungojnë kapacitetet me i lexu edhe njëherë”, tha ajo.

Juristja e mediave Flutura Kusari thotë se shteti ka dështuar në krijimin e një sistemi që e mbron vendin prej dezinformatave pasi sipas saj ato nuk vijnë prej mediave por vendet tjera që kundërshtojnë pavarësinë e Kosovës.

“Nuk mundet që barra e përgjegjësisë komplet me ju hedh mediave dhe të thuhet ju luftoni dezinformatën e ndërkohë me i akuzu për dezinformata. Gjithë njerëzit e pushtetit por edhe opozitës sa herë që flasin për dezinformata flasin për media, e bëjnë qëllimisht në mënyrë që të krijojnë një lloj mburoje që nëse sulmohen atëherë do të akuzojnë mediat për shpërndarje të dezinformatave dhe këtë po e shohim tash kur ka filluar fushata zgjedhore edhe pse jo juridikisht”, tha ajo.

Shefi i Departamentit të Gazetarisë në Universitetin e Prishtinës, Muhamet Jahiri tha se problemi kryesor me keqinformimin lidhet me mediat që nuk janë të besueshme dhe përdorin një hapësirë publike për qëllime dhe përfitime individuale.

“Prandaj gazetarët, komuniteti, organizatat e ndryshme duhet me çdo kusht të bëjnë të pamundurën që të ketë vetërregullim më të madh. Sepse zgjidhja e vetme është vetërregullimi dhe kur ne vendosim standarde, në të njëjtën kohë pra mudemi edhe t’i luftojmë dukuritë e këqija por edhe në të njëjtën kohë pra të mbrojmë njëri tjetrin në kauzën e drejtë që është në profesionin e shenjtë që është dhe ka vetëm një qëllim që të jetë zëri më përfaqësues i publikut”, tha zoti Jahiri.

Organizatat që merren me luftimin e dezinformatave thonë se kjo dukuri është e përhapur në Kosovë ndërsa bëjnë thirrje që edukimi medial të përfshihet si lëndë në shkolla në mënyrë që gjeneratat e reja të mësojnë t’i dallojnë lajmet e rreme.

Avatanzhi strategjik i raketave amerikane me rreze të gjatë veprimi

Gjatë përdorimit të Sistemeve Taktike të Raketave të Ushtrisë Amerikane (ATACMS)

 

VOA/Marrë nga Associated Press

Shtetet e Bashkuara vendosën ta lejojnë Ukrainën të përdorë raketat amerikane me rreze të gjatë, për të sulmuar në thellësi të territorit rus. Ukraina u kishte kërkuar aleatëve perëndimorë leje për t’i përdorur këto armë të avancuara për të goditur Rusinë, që nga viti i parë i luftës. Por çfarë janë saktësisht raketat ATACMS dhe çfarë i bën ato kaq efektive?

Ukraina përdori sot për herë të parë Sistemet Taktike të Raketave të Ushtrisë Amerikane, të njohura ndryshe si ATACMS, për të goditur objektiva brenda Rusisë.

Shtetet e Bashkuara i dërguan këto raketa në Ukrainë vitin e kaluar dhe ato janë përdorur për të goditur objektiva ushtarake në territoret ukrainase të pushtuara nga Rusia – por jo në territorin rus. Ukraina u kishte kërkuar aleatëve prej muajsh që të lejohej të godiste me këto armë objektiva përtej kufirit.

Pra, çfarë i bën këto raketa më efektive se ato që Ukraina ka përdorur deri më tani? Matthew Savill, është drejtues shkencor për çështjet ushtarake në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara, në Britani.

“Deri më tani janë përdorur raketa të tipit HIMARS, që janë relativisht të vogla dhe që nisen në grup për t’iu drejtuar me saktësi një objektivi. Nga një sistem HIMARS lëshohen rreth tetë raketa njëkohësisht… Sistemi ATACMS, nis vetëm një. Por ajo është një raketë balistike. Është e vogël, por efektin e ka të madh. Duke qenë se është një raketë balistike, zbret në një kënd të vështirë dhe me shpejtësi shumë të madhe. Dhe është gjithashtu e drejtuar me saktësi. Avantazhi është se ka një rreze shumë më të gjatë”, thotë zoti Savill.

Raketat balistike të sistemeve ATACMS, të prodhuara nga kompania amerikane e hapësirës ajrore dhe mbrojtjes, Lockheed Martin, kanë gati dyfishin e distancës së goditjes se shumica e raketave që disponon Ukraina – deri në 300 kilometra. Ato mund të bëjnë goditje të sakta ndaj pistave të avionëve, depove të municioneve dhe infrastrukturës strategjike.

Ekziston gjithashtu opsioni që sistemet ATACMS të përdorin një variant municionesh thërrmuese, që mund të rezultojnë shkatërrimtare në fushëbetejë.

“Flitet për dhjetëra municione që shpërndahen në terren; ato do të ishin të shkëlqyera për t’u përdorur kundër aeroporteve p.sh., sepse në thelb nëse do të kishte avionë në pista, mund të shpërndahen municionet në të gjithë aeroportin, pa patur nevojën të shkatërrohet pista. Në fakt është mjaft i vështirë shkatërrimi i një piste avionësh”, shpjegon zoti Savill.

Pa këtë teknologji perëndimore, Ukraina e ka goditur rregullisht Rusinë me armë të prodhuara në vend, disa prej të cilave madje mund të përshkojnë distanca deri në 1000 kilometra, por Kievit i mungojnë sasitë e mjaftueshme për të bërë dëm serioz afatgjatë.

“Me zhvillimin e programit të tyre të dronëve, ukrainasit kanë përftuar disa armë me rreze të gjatë veprimi. Dhe disa prej atyre dronëve kanë fluturuar në distanca prej 1000 kilometrash. Pra, flitet për trefishin e distancës së raketave ATACMS. Dallimi është se dronët mbartin mbushje më të vogla, kështu që nuk janë të efektshëm kundër objektivave të mbrojtura“, thotë zoti Savill.

Ukraina u ka kërkuar aleatëve të saj perëndimorë armë me rreze më të gjatë për të ndryshuar balancën e fuqisë në këtë luftë, ku Rusia ka burime më të shumta.

Ukraina shpreson që armët do të ndihmojnë në dobësimin e fuqisë ajrore të Rusisë dhe të linjave të furnizimit, që i nevojiten për të bërë sulmet e përditshme kundër Ukrainës.

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend