Fragment nga libri ”Albansk utmaning”, ”Sfida shqiptare” i autorëve suedez Gun Kessele & Jan Myrdal, përkthyer nga Sokol Demaku, u botua ne Stockholm në vitin 1970, ne 210 faqe dhe me foto bardhë e zi e që pritet se shpejti te dali nga shtypi ne gjuhën shqipe

Në Dhermi, po pushojmë. Kemi ardhur nga Vlora dhe kemi kaluar malet. Deti Jon është shumë i kaltër dhe uji është i pastër, ndërsa plazhi është shumë i bukur. Më pas, ulemi në verandë dhe pimë verë nga Himara. Do të donim të qëndronim këtu.
– Nuk mundemi. Është e ndaluar.
– Sezoni nuk ka filluar akoma. Ka shumë hapësirë.
– Është e ndaluar, shokë.
– Ka shumë ndalime këtu në Shqipëri.
– Aspak. Dhermi është plazhi i sindikatave. Këtu mund të vijnë vetëm anëtarët e sindikatave. Sepse ky është bregdeti më i mirë në Shqipëri. Asnjë i huaj dhe asnjë burokrat.
– Bëni një përjashtim. Ka shumë vend.
– Nëse bëjmë përjashtim për një, duhet të bëjmë përjashtim për dy.
Nëse bëjmë përjashtim për dy, duhet të bëjmë përjashtim për katër. Nëse bëjmë përjashtim për katër, duhet të bëjmë përjashtim për tetë. Nëse bëjmë përjashtim për tetë, duhet të bëjmë përjashtim për gjashtëmbëdhjetë, dhe pastaj për tridhjetë e dy, dyzet e katër, tetëdhjetë e tetë, njëqind e dyzet e tetë, dyqind e pesëdhjetë e gjashtë, pesëqind e dymbëdhjetë, një mijë e shtatëdhjetë e katër, dy mijë e dyzet e tetë, katër mijë e nëntëdhjetë e gjashtë, tetë mijë e njëqind e nëntëdhjetë e dy, gjashtëmbëdhjetë mijë e treqind e tetëdhjetë e katër, tridhjetë e dy mijë e shtatëqind e gjashtëdhjetë e tetë, gjashtë mijë…
– Unë thjesht po pyesja nëse mund të qëndrojmë këtu gjatë natës.
-Gjashtëdhjetë e pesë mijë e pesëqind e tridhjetë e gjashtë, njëqind e tridhjetë e një mijë e shtatëdhjetë e dy. Jo, nuk mund të qëndroni këtu. Kemi marrë një vendim të parim për këtë çështje. Ky rregull vlen për të gjithë. Vetëm anëtarët e sindikatave që janë të angazhuar drejtpërdrejt në prodhim mund të qëndrojnë këtu. Ne nuk bëjmë përjashtime për askënd. Një anëtar i komitetit qendror përpiqej të qëndronte një natë këtu, por ne nuk bëmë asnjë përjashtim. Turistët dhe burokratët mund të lahen në Durres ose në Sarandë. Dhermi është për punëtorët.
-Ka mundësi mesatare por asnjë përjashtim dhe njëqind e tridhjetë e tre mijë e shtatëdhjetë e dy përjashtime.
-Nuk ka mundësi mesatare. Shiko shtetet revisioniste.
Shiko si duken plazhet e tyre. Ne kemi mësuar nga zhvillimi i tyre. Kështu nuk do të ndodhë këtu. Ajo fillon me një përjashtim dhe në fund ka vetëm përjashtime dhe asnjë punëtor.
Deti Jon ishte shumë i katër dhe ne pimë verën e shijshme nga Himara, dhe këtu në Dhermi, dikur çekosllovakët kishin kërkuar të ndërtonin një hotel luksoz.
Ata do të sillnin materiale ndërtimi nga Çekosllovakia. Do të kishin pastruese dhe turistë nga Çekosllovakia. Do të shërbenin miellin e vërtetë dhe birrën e vërtetë dhe do të shtriheshin në diellin tonë dhe do të notonin në detin tonë. Por atëherë qeveria jonë tha: Shqipëria nuk është një koloni. Nëse doni të kaloni pushime këtu në vendin tonë, mund të qëndroni. Por nëse doni të krijoni një enklavë të Çekosllovakisë pranë detit, duhet të shkoni në vende të tjera.
Hrushcovi ishte këtu dhe shikoi. Nuk duhet ta shkatërroni peisazhin me industri, tha ai. Ne do të kemi një ndarje socialiste të punës. Ne do të industrializohemi dhe ju do të kultivoni limona. Atëherë do të vijmë të notojmë tek ju. Por atëherë qeveria jonë tha: Shokut, Hrushcov, i than, ne nuk duam të bëhemi një vend pushimesh për funksionarët sovjetikë. Ne do të ndjekim këshillën e shokut Stalin dhe do ta industrializojmë vendin.
CIA dërgoi agjentë këtu. I sollën ata nga Italia dhe i hodhën me parashutë. Por ne i kapëm. Kishin pajisje të shkëlqyera radiografike. Ata do të krijonin një bazë këtu në Shqipëri. Vëllai im ishte në shërbimin e sigurisë atëherë. Ai foli me shokët në komitetin qendror dhe tha që duhet të mund të përfitonim edhe nga CIA. Të gjithë ishin dakord. Ne kishim radion e tyre dhe kodet e tyre dhe gjithçka tjetër. Kështu që informuam CIA-n në Romë se tani po shkonin mirë ngjarjet e rebelimit. Na duhej vetëm më shumë armë. Dhe CIA solli permes ajrit raketa dhe eksplozivë dhe armë të të gjitha llojeve. Dhe sa më shumë ata dërgonin, aq më shumë ne raportonim për sukseset. Dhe CIA vazhdonte të dërgonte ngarkesat me armë, një pas një, dhe sapo ato arrinin, i merrnim ne armët. Ishin vetëm armë. Dhe shumë të lira gjithashtu. Por, në fund, edhe CIA e kuptoi se diçka nuk shkonte. Ata kishin dërgua shumë armë, por nuk kishte ndodhur asgjë në Shqipëri. Atëherë u treguam si i kishim mashtruar. Këtë e dërguam me kodin e tyre të vet. Më pas, bëmë një trokitje: Ha-ha-ha.
Republika Popullore e Shqipërisë është një sfidë. Një sfidë ndaj Uashingtonit, por edhe ndaj Moskës. Një sfidë ndaj Romës, por edhe ndaj Beogradit. Gjeneralët në Athinë dhe Kreml, dhe Pentagoni, liderët komunistë zyrtarë në Paris, shërbimi i shtypit i Vatikanit dhe ish-drejtoresha e Sonderbeauftragte të Jashtme të Hitlerit për Juglindjen, Herman Neubacher, të gjithë ata bashkohen në një dënim të njëzëshëm dhe të njohur thellë të Republikës Popullore të Shqipërisë.
Sfida shqiptare nuk qëndron në faktin që Shqipëria është një fuqi botërore që kërcënon fqinjët e saj me luftë. Shqipëria është një vend i vogël. Është më e vogël se Småland. Ka madhësinë e një dhe një gjysmë Liqeni Ladoga. Është vendi i dytë më i vogël në Evropë. Vetëm Luksemburgu është më i vogël. (Andorra, Monako dhe San Marino nuk janë shtete të vërteta të pavarura). Popullsia është e vogël. Vetëm Islanda dhe Luksemburgu kanë më pak banorë.
Sfida nuk qëndron në faktin që Shqipëria ka pushtuar dhe okupuar vende të huaja, ka dëbuar ose përzënë popullatën origjinale. Lufta e tyre për pavarësinë kombëtare ka qenë e gjatë dhe e vështirë. Kur fuqitë e mëdha të kohës, rreth 60 vjet më parë, e pranuan me ngurrim ekzistencën e Shqipërisë, ata tërhoqën kufijtë në mënyrë që gjysma e popullsisë shqiptare të mbetej jashtë kufijve të vendit.
Vetë ekzistenca e vendit është një sfidë. Me kalimin e kohës, fuqitë e mëdha kanë bërë marrëveshje sekrete për ndarjen e Shqipërisë. Këto diskutime vazhdojnë edhe sot. Kur Hrushcov flirtonte me Athinën, ai përsëriti gjithashtu ofertën e Perandorisë Ruse më 22 nëntor 1914, që Greqia të merrte “pjesën jugore të Shqipërisë”. Fakti që Shqipëria vazhdon të ekzistojë është një sfidë.
Në aeroportin e Romës, udhëtarët nga Tirana regjistrohen me kujdes nga policia sekrete. NATO po zhvillon manovra pranë kufijve të Shqipërisë. Flotat e superfuqive lundrojnë pranë brigjeve shqiptare dhe militaristët sovjetikë kërcënojnë Shqipërinë me luftë. Por ky vend i vogël refuzon të nënshtrohet ndaj fqinjëve të mëdhenj dhe superfuqive të fuqishme. Ai këmbëngul të ruajë pavarësinë e tij kombëtare, pavarësisht vendimeve të marra në Pentagon apo në Kremlin.
Kur Çekosllovakia u pushtua, Shqipëria theksoi se kjo ishte rezultat i marrëveshjes së turpshme midis Kombeve të Bashkuara dhe udhëheqësve të Bashkimit Sovjetik. Tirana e tha hapur atë që të tjerët vetëm e pëshpëritnin: nëse populli i Spanjës do të ngrihej kundër fashizmit, Kombet e Bashkuara do të ndërhynin për ta shtypur atë, ndërsa Bashkimi Sovjetik do t’i dënonte Kombet e Bashkuara me fjalë, por do t’i mbështeste me veprime. Kur ishte fjala për sulmin e Bashkimit Sovjetik ndaj Çekosllovakisë, Tirana paralajmëroi Pentagonin dhe Kremlinin, duke thënë se Shqipëria nuk ishte një fuqi e lehtë që mund të gëlltitej nga ndonjë superfuqi.
Një sulm ndaj Shqipërisë do të përgjigjej me një luftë popullore që nuk do të njihte kufij dhe që në mënyrë të pashmangshme do të çonte në një luftë botërore. Burrat shtetërorë përgjegjës, si në Shtetet e Bashkuara ashtu edhe në Bashkimin Sovjetik, e konsiderojnë këtë të pahijshme dhe nxitje për luftë. Ata, në fund të fundit, kërkojnë vetëm një bashkëjetesë paqësore. Si në Çekosllovaki, ashtu edhe në Spanjë.
Mungesa e mirësjelljes shqiptare nuk kufizohet vetëm te fakti që qeveria e saj është shprehur e gatshme të mbrohet si kundër Pentagonit, ashtu edhe Kremlinit dhe fuqive më të vogla. Edhe në Kombet e Bashkuara, Shqipëria ka treguar një nivel të thellë papajtueshmerie në sesionin e nëntëmbëdhjetë të Asamblesë së Përgjithshme, delegati shqiptar, Halim Budo, ngriti një çështje procedurale. Ai propozoi që të respektoheshin rregullat e statutit.
Nuk është fuqia e ndonjë makinerie të fuqishme ushtarake ajo që i mundëson Shqipërisë të ndjekë këtë politikë. I gjithë populli shqiptar është i armatosur, por flota, aviacioni dhe forcat e blinduara – natyrisht – nuk janë veçanërisht të forta. Udhëheqësit sovjetikë u përpoqën të minonin mbrojtjen e Shqipërisë duke u dhënë oficerëve të tyre urdhërin për të vjedhur tetë nëndetëset shqiptare në maj të vitit 1961. Është e qartë se kjo vjedhje zemëroi shqiptarët, por ajo nuk arriti të dobësonte mbrojtjen e Shqipërisë, e cila mbështetet në faktin që i gjithë populli është i armatosur dhe mund të mbrojë malet e tij.
Nuk është gjithashtu për shkak të ndonjë pasurie në kuptimin ekonomik që Shqipëria është në gjendje të ndjekë një linjë të pavarur. Nuk është si të ishte Shqipëria një republikë tregtare e pasur; një Venedik, një qytet i Hanzeve. Nuk është si për gjashtëmbëdhjetë shekuj më parë kur Durrësi ishte një nga qytetet më të fuqishme tregtare në rajonin e Mesdheut. Gjatë periudhës ndërmjet luftërave, Shqipëria ishte vendi më i varfër në Europë. Ishte një polikoloni italiane. Nuk kishte as treqind teknikanë të diplomuar në shkolla të larta. Biblioteka e saj kombëtare përmbante vetëm 12,000 vëllime. Populli jetonte në varfëri të thellë. Por revolucioni e ka ngritur vendin nga kjo varfëri.
Me bllokada dhe embargo tregtare, si Uashingtoni ashtu edhe Moska kanë kërkuar të urdhërojnë Shqipërinë në bindje dhe nënshtrim të duhur. Kjo nuk ka pasur sukses. Shqipëria nuk është e pasur. Ajo ende është e shënuar nga varfëria e të kaluarës. Por në fshatrat kufitare shqiptare me Greqinë ndriçon drita elektrike në shkolla, industrive të vogla dhe shtëpi, ndërsa fshatrat nga ana tjetër e kufirit janë në errësirë totale. Shqipëria po zhvillohet.
Por sfida shqiptare është më e thellë se kaq. Nuk është vetëm që populli ka arritur dhe ruan pavarësinë e tij kombëtare dhe zhvillon ekonominë e tij. Ky vend i vogël dhe i lodhur malor, që po transformohet në një vend industrial, po realizon këtë transformim me qëllime dhe metoda që janë shpallur utopike dhe ekonomikisht të pamundura nga vendimmarrësit në Stockholm, në Bon, në Beograd, në Uashington, në Moskë dhe në Nju-Delhi.
Ajo që Banka Botërore, EEC dhe Comecon e shpallen të pamundur, po realizohet në Shqipëri. I gjithë vendi po zhvillohet. Zona “të varfra” nuk lejohet të bëhen si ndonjë Norrland apo ndonjë Sicili. Industrializimi realizohet në të njëjtën kohë me luftën kundër burokracisë dhe zvogëlimin e aparatëve administrativë. (Nga viti 1966 deri në 1969, numri i personave të punësuar në organet administrative në nivele të ndryshme u ul me 17% dhe shpenzimet për punën administrative u ulën me 79 milion lekë të rinj, ndërkohë që prodhimi u rrit dhe numri i personave të arsimuar në universitet u rrit ndjeshëm). Shqipëria që ishte një vend agrar i pas zhvilluar, që nuk mund të siguronte ushqim për popullsinë e saj, që eksportohej portokalle dhe importonte marmelatë, që burimet e saj të naftës i kishin të huajt dhe arsimi i saj drejtohej nga të huajt – tani është vetë-përkrahëse me ushqime dhe eksporton produkte industriale. Në vend që të rrisë kultivimin e duhanit dhe të shesë duhan dhe të importojë grurë, po zvogëlohet investimi në kultivimin e duhanit dhe po rritet kultivimi i grurit dhe eksportohen telat e bakrit.
Kjo politikë realizohet në kushte të vështira. Është një vend i vogël dhe i varfër. Ka armiq të fuqishëm përreth. Kina, aleatët e saj, ndodhen nga ana tjetër e globit. Por atje, në bregun perëndimor të gadishullit të Ballkanit, Shqipëria tani paraqet një sfidë ndaj rendit botëror. Ajo nuk e pranon që bota të ndahet mes superfuqive. Ajo nuk pranon zhvillimin që thuhet të jetë i pashmangshëm nga ata që sundojnë në vendet kapitaliste, në vendet e Evropës Lindore dhe në atë që quhet Suedia me ekonomi të përzier.
Është kjo sfidë ndaj rendit botëror të dominuar është e rëndësishme. Nuk është çështja se si e shohin shqiptarët mjekrën apo fundet e shkurtra.
Ne kishim ardhur nga Shkodra dhe ishim rrugës për në Fier, duke qëndruar për një natë në hotel Adriatik në Durrës. Ishte tetë shtatori dhe sezoni turistik po shkonte drejt fundit. Në mbrëmje qëndronim në tarracën jashtë dhomës sonë. Pimë duhan dhe dëgjonim detin.
— Këtu u themelua qyteti Epidamnos dy mijë e pesëqind vjet më parë, tha Gun. Një hinterland pjellor dhe një port i mbrojtur.
Në mes të natës u zgjuam nga zëra me theks skandinav. Tre biznesmenë nga Malmö kishin mbërritur. Tani po qëndronin në tarracë jashtë dritares së dhomës sonë të hotelit. Po pinin verë dhe po bisedonin. Duket se po kalonin shumë mirë. Qeshnin me zë të lartë. Heshtën vetëm rreth orës tre të mëngjesit.
Ne qëndronim shtrirë në errësirë, dhoma mbante aromë deti. Gun tha:
— Dhe ishte kështu këtu, në këtë koloni të largët, ku në fakt filloi Lufta e Peloponezit. Këtë e lexova në historinë shqiptare të Frashërit. Aristokracia u dëbua nga populli. Por si aristokratët ashtu edhe populli ishin pronarë skllevërish dhe e gjithë ajo luftë e madhe u bë një luftë për pushtetin mbi tregjet dhe mbi skllevërit.
Romakët preferuan ta quanin qytetin me emrin e tij të dytë; Dyrrachium. Kjo nuk ishte aspak e çuditshme. Epidamnos tingëllonte tepër si “damnum”; d.m.th. dëm, humbje, disfatë. Dhe në fakt, historia e Durrësit u bë një histori disfatash të vazhdueshme. Lufta për Durrësin nuk përfundoi me Luftën e Peloponezit.
— Këtu, në Durrës, Pompeu triumfoi për herë të fundit ndaj Cezarit, përpara se të marshonte drejt disfatës së tij të madhe në Farsalos. Këtu erdhi Teodoriku — i quajtur i Madh — me gotët e tij lindorë në vitin 481. Këtu erdhën bullgarët. Këtu erdhën normanët — Robert Guiscard e plaçkiti Durrësin në vitin 1082. Këtu erdhën kryqtarët dhe aventurierë të çdo lloji. Venediku e pushtoi Durrësin, e humbi atë dhe e ripushtoi përsëri. Karli i Anzhu-së — vëllai më i vogël i Luigjit të Shenjtë — e mbajti Durrësin të pushtuar kur shpalli Mbretërinë e Arbërisë. Serbët dhe venedikasit luftuan për Durrësin, ndërsa turqit e pushtuan qytetin në vitin 1501.
Nuk ishte rastësi që Durrësi u bë një qytet i shumëpërfolur dhe i lakmuar. Ai ndodhej në rrugën e të gjithë pushtuesve. Nga ky port i favorshëm, eksportoheshin skllevër ilirë, vaj ulliri, grurë, lëkura dhe vajra. Mallrat mund të ndryshonin me kohën, por Durrësi mbeti një qendër e rëndësishme tregtare në Adriatik.
Nga Durrësi, përmes Elbasanit drejt Selanikut, kalonte rruga e madhe ushtarake dhe tregtare që lidhte dy pjesët e Perandorisë Romake; Via Egnatia. Nga Durrësi, rruga bregdetare shkonte drejt veriut përgjatë detit Adriatik dhe drejt jugut, përmes Butrintit, deri poshtë në Athinë.
Në fillim të shekullit XX, Durrësi ishte një qytet i largët provincial me 5,000 banorë, një port i mbushur me baltë dhe me një kështjellë të rrënuar. Ishte qyteti kryesor i sanxhakut të Durrësit, pjesë e vilajetit të Janinës në Shqipërinë Osmane.
Në këtë qytet të vogël, kryepeshkopi katolik romak dhe mitropoliti grek vështronin me xhelozi njëri-tjetrin, ndërsa përfaqësuesit e Austro-Hungarisë dhe Italisë spiunonin kundër njëri-tjetrit. Sepse Rusia dhe Austro-Hungaria kishin lidhur një traktat miqësie për ruajtjen e paqes në gadishullin Ballkanik, ku ekuilibri nuk duhej të trazohej: pjesa lindore e Ballkanit do të ishte në sferën e interesit rus, ndërsa pjesa perëndimore do të ishte nën ndikimin austriak.
Franca dhe Rusia ishin dakorduar që Austro-Hungaria të pengohej të arrinte Selanikun, dhe për këtë arsye Serbisë do t’i jepej Durrësi. Nga ana tjetër, Italia dhe Austro-Hungaria, edhe pse aleate, njihnin se Shqipëria duhej të ishte e pavarur. Italia dhe Rusia ishin bashkuar për të mbajtur Austro-Hungarinë larg Shqipërisë. Ndërkohë, Rusia dhe Anglia diskutonin për portet në Adriatik.
Në vitin 1900, tregtia austriake me Shqipërinë ishte katër herë më e madhe se ajo italiane; por deri në vitin 1907, tregtia italiane me Shqipërinë ishte rritur dhe kishte tejkaluar atë austriake me një milion franga.
Interesi për Durrësin mbeti i pandryshuar, nga ditët e Luftës së Peloponezit deri në Luftërat Ballkanike, dhe më 7 prill — e Premtja e Madhe — të vitit 1939, trupat italiane pushtuan Durrësin pas një beteje të shkurtër.

Jozefina Topalli, drejtuese politike e PD-së për diasporën, gjatë një takimi me shqiptarët në Gjermani, tha se në 11 janar 2025 nis një proces historik për diasporën shqiptare, regjistrimi i emigrantëve për zgjedhjet parlamentare të 11 majit 2025. Topalli tha se kjo është një mundësi që nuk duhet ta humbni, një e drejtë që i kemi pritur prej vitesh.

“Mos lejoni që mundësia e ndryshimit të humbasë. Vota juaj është një akt dashurie për atdheun, një shenjë se gjithmonë mund të jemi bashkë për një Shqipëri më të mirë. Shqipëria ka nevojë për ju – sot më shumë se kurrë.

Dilni dhe votoni! Për të ardhmen e vendit që mbani në zemër!”, tha Topalli.

Ajo iu drejtua me një apel shqiptarëve që jetojnë jashtë vendit që të regjistrohen dhe të bëhen pjesë e ndryshimit. “Vota juaj ka rëndësi dhe është zëri juaj që mund të sjellë një Shqipëri më të drejtë, një Shqipëri ku të gjithë ne besojmë dhe shpresojmë. Ju nuk jeni thjesht spektatorë; ju jeni pjesë e historisë dhe forcës që mund ta çojë përpara vendin tonë”, theksoi Topalli.

“Mos e lini vendimin për të ardhmen në duar të të tjerëve. Niseni këtë rrugëtim duke u regjistruar dhe duke treguar se diaspora shqiptare ka një rol të pashlyeshëm në të ardhmen e Shqipërisë!”, u shpreh Topalli.

Drejtuesja Politike e PD-së për Diasporën ishte në Lörrach, Gjermani, ndërsa prej disa javësh po zhvillon takime në shtete të ndryshme me shqiptarët në kuadër të fushatës së zgjedhjeve të 11 majit 2025.bw

Gazmend Muhaxheri dhe Anton Quni në “Darkën e Lamës”, në Bruksel

Presidenti Rugova është përkujdesur shumë për ruajtjen e trashëgimisë historike, zakonore, kulturore dhe të traditave të popullit tonë. Në cilësinë e Presidentit të Kosovës, në vitin 2002, porositi kthimin e kremtimit të “Darka e Lamës”, duke e ngritur në festë shtetërore. Kjo festë familjare rezulton me korrjet, vjeljet dhe menaxhimin e prodhimeve vjetore, për njerëzit dhe botën shtazore, për dimrin dhe stinët në vijim.

Për Mërgatën shqiptare, porositë e mira të Presidentit Rugova, pas amshimit të Tij, janë kthyer në -amanet-. Edhe pse në mërgimin e largët, pa ato korrje e vjelje të Kosovës, e festojnë “Darkën e Lamës”, duke u solidarizuar me familjet dhe popullin në Atdhe. Kjo traditë, për një kohë, në rrethana specifike, është kaluar në heshtje. Me sugjërimin e Presidentit Rugova është ripërtrirë dhe komuniteti shqiptar i kudondodhur, po e praktikon gjithnjë e më shumë.

Lidhja Demokratike e Kosovës, Dega në Beneluks, organizoi “Darkën e Lamës”, në Bruksel. Sekretari i kësaj Dege, Xhavit Belaj, moderoi kremtimin e kësaj feste të traditës shqiptare. Ai përshëndeti mysafirët e ardhur, enkas, nga Kosova, nënkryetarët e LDK-së, Gazmend Muhaxheri dhe Anton Quni, me bashkëshortën, nënkryetarin e komunës së Pejës, Fatmir Asllani; deputeten e Parlamentit të Brukselit, Kristela Bytyçi; ambasadorin brilant, Ramadan Gashi; kryetarët e Degëve dhe të Nëndegëve të LDK-së nga Gjermania: ish-kryetari i LDK-së, në Gjermani, Osman Ferizin me veprimtarët Xhafer Leci, Ibrahim Rexhaj, Idriz Zeqiraj; kryetarin e Degës Prof. Mutafë Lulaj, sekretarin Agim Aliçkaj, Demë Kelmnedi, Ramë Gashi; kryetarin e Nëndegës me seli në Ludwigshafen Alush Zeqiraj; si dhe të gjithë të pranishmit në sallën festive.

Moderatori Xhavit Belaj, ftoi në skenë heroin e mbijetuar të Luftës së Kosharës, Kolonel Anton Qunin, për fjalën e rastit. Pasi i përshëndeti, me përzemërsi, mërgimtarët, ai bëri një ekspoze përmbajtësore të historikut të festës “Darka e Lamës”, si dhe u kujtoi atyre porosinë e Presidentit Rugova, për ruajtjen e traditave, me theks të veçantë, përtëritjen e shënimit të festës domëthënëse të “Darkës së Lamës”, porosi kjo e pranuar, lehtësisht, nga shqiptarët në Atdhe, poashtu edhe në Mërgatë.

Gjithashtu, mërgimtarët pjesëmarrës i përshëndeti kryetari i suksesshëm i komunës së Pejës, Gazmend Muhaxheri, fitues i tri mandateve zgjedhore radhazi dhe konkurues i sërishëm petencial, për mandatin e katërtë të pritshëm.

Fjalë rasti mbajti edhe pjesëtari i Grupit të armatosur luftarak, Osman Ferizi, që hyri në Kosovë, në dhjetor të vitit 1991. Ai foli për rrjedhat e sotme politike dhe bëri thirrje për punë dhe gadishmëri, në shërbim të Atdheut-Kosovë.

Veprimtari veteran, Ramadan Gashi, ambasador i dinjitetshëm, emocionoi të pranishmit me fjalët përkujtuese, për bashkëpunëtorët, tashmë, të amëshuar, luftëtarë të çështjes kombëtare: Enver Hadrin, Ramiz Zekollin, Gani Azemin, të cilët na mungojnë vetëm fizikisht, por, me mendje dhe zemër, janë të pranishëm në festat tona,

Kryesia e LDK-së të Degës të Beneluksit, me seli në Bruksel, e prirë nga kryetari simpatik, Bahtir Kastrati, nga Broja e Drenicës, nënkryetarja Merita Milla, sekretari Xhavit Belaj, anëtarët e Kryesisë: Kristela Bytyçi, Xhevdet Tafilaj, Sherif Zeqiraj, Daut Rabi, Arsim Beqiraj, Fadil Cakutaj, Mentor Lipaj, Hajriz Aliu, Musli Pasjaqa, kryetar i Nëndegës në Holandë, Dinë Rugova kryetar i Nëndegës në Luksenburg, me shokë, përbëjnë një ekip të vyeshëm, aktivistë të dëshmuar ndër vite, të LDK-së dhe të Mërgatës.

Pjesë e kësaj feste ishin edhe veprimtarë të vjetër, të angazhuar në Shoqata e komisione, si në Fondin shtetëror të 3 %-shit si dhe në shumë aksione financiare, për të kontribuar në mbijetesën ekonomike të Kosovës, në mes tyre veteranët Isa Rugova, Ragip Zekolli, vëllai i veprimtarit të devotshëm, Ramiz Zekolli dhe të tjerë.

Kryetari Bahtir Kastrati falenderoi mysafirët e nderuar nga Kosova dhe vendet e tjera, për pjesëmarrje në gëzimin festiv të Degës së LDK-së për Beneluksin. Bashkëpunimi i harmonishëm, brenda Kryesisë dhe të anëtarësisë, e bëri edhe më të bukur këtë festë të traditës. Pritja e ngrohtë dhe shumë miqësore e mysafirëve, i la në harresë rrugëtimet e gjata dhe të lodhshme nga Kosova apo nga Bavaria gjermane dhe gjetkë. Një kolektiv i harmonishëm që dinë të organizojë dhe të respektojë. Kryetar Kastrati me shokë, ju lumtë!

Kërcimi dhe vallëzimi grupor ishin sharm e hijeshi i “Darkës së Lamës”

Si zakonisht, si melmesë e “Darkës së Lamës” ishte sofra e begatë, me ushqimet e shumëllojshme të kuzhinës burimore shqiptare, të përgaditura nga nuset e vyeshme mërgimtare, si përkujtesë e kësaj feste domëthënëse. Pjesëmarrja masive e botës femërore shqiptare, në aktivitete të ndryshme të Mërgatës, sikur është hakmarrje ndaj normave kanunore, që kanë kufizuar lirinë personale dhe grupore të femrave shqiptare, ndër dekada e shekuj, të gruas-nënë, krijuese e njerëzimit. “Pa emancipimin e burrit, nuk ka emancipim të gruas”, – thërriste, ngulmueshëm, Sami Frashëri ynë.

Këngëtari i mirënjohur, Mehdi Berisha, ka veçantinë e rrallë, ngaqë këndon natyrshëm dhe nuk shpërfaqë asnjë shenjë sforcimi e lodhje, edhe atëherë kur qëndon gjatë në skenë. Orkestra shoqëruese ishte në pajtueshmëri me mjedisin, duke shmangur zhurmimin e panevojshëm. Zëri-pushkë i mjeshtrit të këngës, Mehdi Berisha, la pa gjumë shumë njerëz, përgjatë asaj nate festive. Kërcimi dhe vallëzimi, individual e grupor, ishte në harmoni ideale me orkestrimin. Vëmendje mori nusja elegante e Kolonel Anton Qunit, në ekzekutimin e valleve shqiptare.

Dheu i tokës shqiptare në mbrendësinë e tij bartë shumë heronj dhe heroina të cilët u përpjekën që ta mbronin tokën shqiptare duke luftuar me sa fuqi kishin dhe më në fund duke e dhënë edhe jetën si me le por pa u frikësuar asnjëherë se do të vdesin. Sepse të vdesësh për atdhe është një vdekje e bardhë e me faqe të bardhë që do të mbetët e shkruar përgjithmonë në historinë shqiptare. E për të mos mbetur e shkruar heroizmi i nacionalistëve dhe nacionalisteve shqiptarë, komunistët pansllavist u kujdesen që pasi i masakruan trupat e heroinave shqiptare nëper qelitë më të errta ato trupa i gjuajtën për të mos u parë asnjëherë nga shqiptaret atdhetarë dhe familjarët e tyre. Në mesin e heroinave shqiptare që ende edhe sot është e panjohur është edhe Bardha Krosi, apo siç është e njohur me emrin e pagëzimit Bardhe Cubë Marku. Bardha në bazë të dëshmive të familjarve  e konkretisht nipit të saj Edmond Markut ajo ka lindur në vitin 1921.Arsimimin e ka mbaru në kolegjin e motrave Stigmatine në Shkodër ku aty thirrej Bianka Krosi mbiemri i fisit, emri familjes siç edhe e kam potencuar edhe më lartë ishte Bardhe Cubë Marku. Në atë kohë ishte e fejuar me Dedë Gjon Markun djalin e katërt të Kapidanit të Mirditës Gjon Marka Gjonit. Në vitin 1947 është arrestuar sepse i ka ndihmuar komitetin e maleve anti-komunist , për 14 muaj. Bardha ka marrë turturat më mizore që mund ti bëhen një njeriu dhe aty vdiq në burg në vitin 1949 .

Varri i saj nuk dihet. Për të ka shkruajtur Gjon Sinishta në librin e tij ” Premtimi i përmbushur ” botuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në vitin 1976. Duke mbledhur faktet për të shkruar këtë studim për Bardhe Krosin një dëshmi shumë interesante na dha edhe Bianka Maria Gjomarkaj vajza e Kapidan Ndue Gjon Markut, e cila tha: ”   Bardha Krosi ka qenë e fejuara e Dedës, djalit të katërt të Kapidan Gjon Marka Gjonit dhe ka qenë shumë aktive në përkrahjen e luftëtarve të lirisë në malët e Mirditës. Ajo iu ka dërguar barna, ushqime,veshmbathje si dhe iu ka përcjellur postën grupeve të ushtrisë kombëtare që udhëhiqej nga Komandanti i përgjithshem Kapidan Mark Gjon Marku. Meqenëse i fejuari i saj Kapidan Dedë Gjon Marku u arrestua nga komunistët më 29 nëntor 1944 ku u arrestua edhe e tërë familja, pra gratë dhe fëmijët e tjerë të familjes se Kapidanit, Bardha në këtë periudhë kohore ishte në Simon në fshatin e saj të lindjes në familje por shumë shpejt u aktivizua dhe filloj të shërbej në logjistikën e luftës. Këtë detyrë kombëtare ajo e kreu që nga lëshimi i Shkodrës nga forcat nacionaliste dhe në kalimin në Mirditë në nëntorin e vitit 1944 e deri sa arrestohët në gushtin e vitit 1947”.

Arrestimi i Bardha Markut bëhet pikrisht pas vrasjës së Kapidan Llesh Gjon Markut më 9 gusht 1947. Për datën e lindjes si dhe atë të vdekjës se Bardha Krosit janë shkruar shumë pasaktësi .Përderisa për datën e lindjes data e saktë është viti 1921 e jo viti 1927 siç është botuar në një enciklopedi ende nuk e kemi një datë të saktë edhe për vitin e vdekjës. Në disa shkrime shumë të shkurtëra si datë e vdekjes paraqitej viti 1949, këtë të dhënë e jep edhe familjari Edmond Marku. Kurse në një enciklopedi të Mirditës me shumë pasaktësi ipet data e lindjës në vitin 1927, kurse ajo ka lindur 6 vjet më herët në vitin 1921.Kurse data e vdekjes ipet 10 tetor 1948 ndërsa në disa shkrime të tjera si datë e vdekjës ipet pranvera e vitit 1949, konkretisht marsi apo prilli i këtij viti.

Një shkrim më të plotë deri me tani rreth torturave të Bardhe Krosit e jep studiuesi Gjon Sinishta  në librin e tij të botuar në vitin 1976 në gjuhën angleze ” The Fulfilled Promiese ”  faqe 166-167 i cili kur shkruan për torturat në burgjet komuniste që i pësoj Bardhe Krosi thotë: ” Bardhe  Krosi nga fshati (Simon) Kaqinar i qarkut të Mirditës ishte rreth me shumë se njëzet vjeqe kur u arrestua në gusht të vitit 1947. Ajo akuzohej se ndihmonte luftëtarët e lirisë duke i furnizuar me ushqime dhe ilaçe. Që nga dita e parë e burgimit, ajo u torturua brutalisht.Ajo u rrah me shkopinj druri dhe konop  të lagur. Vezët të cilat ishin zier në ujë të vluar ju vendosën nën sqetull dhe u mbajtën aty derisa lëkura e butë ju bë flluska me djegie të shkallës së dytë. Çdo ditë asaj i jepej një dozë rryme elektrike në të gjitha pjesët e trupit. Kur asnjë nga këto trajtime çnjerëzore nuk bëri që Bardha Krosi të mohonte besimin e saj, policia e detyroi të hante nje kilogram kripë dhe nuk e lejoi të pinte as një pikë ujë për disa ditë. Ia mbuluan kokën dhe pjesët e tjera të trupit me morra (torturë e krijuar nga fantazia makabre e komunistëve ruso-shqiptarë, e cila është një nga torturat më të padurueshme që ekziston). Ata gjithashtu e vaksinuan atë me një serum  që synonte të dobësonte aftësinë e saj për të rezistuar dhe ta bënte atë t’u përgjigjej pyetjeve të tyre. Por ilaçi nuk dha asnjë efekt mbi këtë të re heroike shqiptare dhe nga goja e saj nuk u shqiptua asnjë fjalë për të tradhtuar vëllezërit e saji qe qendronin heroikisht ne male. Me forcën supreme Bardha Krosi duroi çdo mundim që i shkaktohej dhe kjo heroinë  shqiptare e krishterë i mbajti sekretet në zemrën e saj deri në vdekje. Policia komuniste u zemërua jashtëzakonisht shumë nga një rezistencë e tillë,saqë i shkulën dhëmbët me pincë dhe i shkulën të gjitha flokët. Për katërmbëdhjetë muaj ajo vuajti këto agoni e mbyllur në një qeli të ftohtë çimentoje dhe në fund u sëmur nga tuberkulozi. Në pranverën e vitit 1949 vdiq e reja  shqiptare e krishtere, Bardha Krosi, duke dhënë një shembull se si duhet besuar në Zot dhe si të fitohet kundër armiqve të Zotit dhe atdheut. ” Edhe studiuesja e nacionalizmës shqiptare znj.Fatbardha Mulleti Saraqi shkruan disa të dhëna për Bardha Krosin  ”se ajo  mëson në shkollën e Motrave Stigmatine në qytetin e Shkodrës. Më mbylljen e shkollës se motrave Stigmatine largohet nga Shkodra e arrestuan si strehuese e luftëtarve të Rezistencës. Provoj torturat e tmerrshme në hetuesi siç ishte korenti elektrik,mungesa e ujit, etje,të thahesh për një pikë ujë, mungesën e ushqimit. Pra, me një fjalë i provoi dhimbjet e urisë. Provoj birucat e errëta të hetuesisë, të ftohtit dhe lagshtirën që të hynte deri në palcë.U sëmur nga tuberkulozi. Nuk e mjekuan. Bashkëvuajtëset që i ndihmuan ishin: Ana Daja, Agime Pipa, Adile Boletini dhe në mënyrë të veçantë Terezina Pali.Madje Terezina Pali edhe pse ditët e fundit të jetës Bardha Krosi që kishte shumë plagë të torturave në trup ju shtua edhe tuberkuozi i qendroi afër pa frikën se po infektohet edhe ajo nga tuberkulozi. ”

Arrestimi i Bardhe Krosit pikërisht më 9 gusht 1947 në ditën e rënies heroike të Kapidan Llesh Gjon Markut, paraqet dy faza të jetës se saj.Faza e parë: lufta për liri nga 28 nëntori i vitit 1944 e deri më 9 gusht 1947 që paraqet një kohëzgjatje prej 33 muajsh të qëndresës në malet e Mirditës e bëjnë Bardha Krosin femrën që qëndroj më së gjati në malët e Shqipërisë Etnike në rezistencë antikomuniste pas heroinës Marie Shllaku. Kurse faza tjetër prej më shumë se dhjetra  muajsh rezistencë në hetuesi duke i sfiduar kriminelët e egër komunistë dhe duke mos e nxjerrë asnjë fjalë nga goja për kundër torturave shtazarke,  na tregojnë qartë se heroina Bardhe Krosi përplotë katër vite iu bëri rezistencë komunizmit duke u treguar një heroinë e vërtetë. Ajo ishte një shembull trimërie dhe atdhedashurie që e sakrifikoj jetën në moshën diellore 28 vjeçare për lirinë e Shqipërisë. Bardha Krosi është heroina e cila duhet të ringjallët. Është heroina që për qëndresën e saj brezat në të ardhmën duhët të lexojnë nepër librat shkollorë, dhe të edukohën se si duhet dashur atdheu. Bardha Krosi krahas Marie Shllakut e Marie Tucit hyn në mesin e tri femrave shqiptare që sakrifikuan jetën për Shqipërinë Etnike.E maleve, kreshtave dhe bjeshkëve të Mirditës kreshnike dhe heroike gjithmonë ju kanë dalë zot djemtë drangonj dhe vajzat sy shqiponjë të cilët për besën e Zotit për gjakun e Gjergj Kastriotit dhanë jetën si me le.E Bardha kishte mësuar shumë nga nënat mirditore që për 5 shekuj mbajtën zi për vdekjen e Gjergj Kastriotit.Bardha këto gjera i kishte mësuar nga kujdesi i grave heroina të familjës së Kapidanit te Mirditës por nuk e kishte pasur fatin që të mësonte nga nëna e saj të cilën nuk e kishte parë kurrë pasi i kishte vdekur pas lindjes se Bardhës.E Bardha jetime me qëndresën sublime nuk mbeti vetëm Bardha e Cubë Markut krahut të djathtë të Kapidanit të Mirditës por me emrin e saj e ndëroj edhe fisin ku e mori emrin Bardhe Krosi, kurse me qëndresën e saj e ndëroj gjithë Mirditën dhe u bë heroinë e gjithë shqiptarizmës për mbrojten e Shqipërisë Etnike.

Qendrat e emigrantëve të ngritura në Shëngjin e Gjadër ku do të akomodohen emigrantët që kapen në brigjet e Italisë, bazuar në marrëveshjen mes Kryeministres Giorgia Meloni dhe kreut të Qeverisë shqiptare, Edi Rama, vijojnë të prodhojnë debate në Itali.

Ish kryeministri italian Mateo Renzi, pjesë e opozitës, ka propozuar që këto qendra emigrantësh të kthehen në burgje, ku të vuajnë dënimin shqiptarët që sot ndodhen në burgjet italiane.

Ndërsa ka kritikuar ashpër Melonin që shpenzoi 1 miliardë euro për ngritjen e qendrave të emigrantëve në Shqiperi, Renzi hodhi idenë që në to të akomodohen 2 mijë shqiptarët që vuajnë dënimin në Itali.

“Ajo qendër emigrantesh nuk do të funksionojë kurrë. Por tashmë paratë janë shpenzuar. Propozimi im është i thjeshtë: vendosim në qendrën e emigrantëve rreth 2000 të dënuar shqiptarë që sot janë në burgjet italiane. E mbyllim kështu super dështimin. Reduktojmë kostot dhe të mos mbajmë më karabinierë dhe policë në Shqipëri, duhen në itali. Këta agjentë duhen për rrugët tona. Të transformojmë qendrën e emigrantëve në burg për të dënuarit shqiptarë dhe këtë ta bëjmë menjëherë”, shprehet Renzi.

Qendrat e emigrantëve në Shëngjin dhe Gjadër u vunë në funksion dy muaj më parë, kur erdhi grupi i parë me 16 emigrantë afrikanë, 12 prej të cilëve u vendosën në Gjadër për pak ditë. Ata u kthyen në Itali pas vendimit të Gjykatës së Romës që konsideroi se Egjipti dhe Bangladeshi nuk ishin vende të sigurta, sikundër trajtoheshin këto dy shtete në dekretin e Qeverisë Meloni.

E njëjta gjë ndodhi edhe me grupin e dytë të emigrantëve që erdhën në Gjadër në nëntor dhe që u kthyen në Itali me vendim të gjykatës së Romës që tashmë e ka përcjellë për interpretim çështjen e qendrave të emigrantëve në Shqipëri në Gjykatën Evropiane të Drejtësisë.

Pas kësaj autoritetet italiane reduktuan numrin e personelit civil dhe ushtarak në Shqipëri dhe çdo që ka mbetur e pezulluar.bw

Shprehja e lirë dhe mendimi ndryshe janë standard dhe vlerë e demokracisë. Opozitarizmi i brendshëm e ndihmon rriten dhe zhvillimin e shëndetshëm të subjekteve politike. Zërat ndryshe brenda partive politike nuk duhet kuptuar si oponencë por si pasuri dhe vlerë e brendshme partiake.

Ata që ishin dje, janë sot, do të jenë edhe nesër në Parlament

Pikërisht ata që e kanë gojën plot demokraci dhe ndryshim janë rrënuesit e demokracisë dhe penguesit e reformave brenda partive tona politike!

Fakti se nga njëra palë zgjedhje në tjetrën nuk po ndodhë ndryshimi, por vetëm vazhdimësia, nuk po ndodhë rifreskimi i parlamentit por vetëm riciklimi i deputetëve nga njëra legjislaturë tek tjetra, është dëshmi e konstatimit tim të mësipërm!

Rifreskimi i Parlamentit duhet të fillojë me rifreskimin e listave zgjedhore të partive politike, gjegjësisht me ripërtëritjen e kandidatëve në listat zgjedhore. Kjo duhet të vie në shprehje edhe si rezultat i ngritjes së vetëdijes shoqërore.

Bie fjala, dikush që ka qenë një herë kandidat për deputet apo në kryesi të partisë të mos i zë vendin tjetrit duke kandiduar përseri, por të lëshojë rrugë për ndryshime dhe rifreskim të partisë politike!

Sikurse partia politike që nuk duhet të shndërrohet në pronë private të liderit të partisë, as Parlamenti nuk guxon të kthehet në çerdhe të veteranëve deputet!

Duke parë këtë vijimësi politike, në mungesë të një alternative të re politike, qytetarët e vendit janë të detyruar që në zgjedhjet e 9 shkurtit 2025 më shumë të përqendrohen në kandidat sesa në parti politike, pasi të gjitha partitë politike janë bërë përafërsisht të njëjta!

Kur e themë këtë e kam parasysh faktin se përafrimi i partive politike nuk qëndron në numra dhe as në emra, por në vlera (anti)demokratike.

Në të gjitha listat e partive politike ka kandidat që e meritojnë dhe që janë të aftë t’i përfaqësojnë interesat e qytetarëve në mënyrë dinjitoze në Kuvendin e Republikës së Kosovës!

Duke zgjedhur më të mirët nëpër të gjitha partitë e njëjta mund të bëhet një rifreskim i vogël, por jo i mjaftueshëm për ndryshime rrënjësore në Parlament.

Ndryshimet politike nuk vijnë vetëvetiu, atyre duhet t’iu prijnë elitat intelektuale dhe bërthamat e shëndosha atdhetare të cilat janë burim i pashterrshëm i shoqërisë sonë.

Për fund, opozitarizmi i brendshëm apo zërat ndryshe janë të shëndetshëm për partitë tona politike, në veçanti për ato që udhëheqin me shtetin. Opozita me sindikatat janë korrektor i përhershëm i gabimeve dhe lëshimeve që ndodhin gjatë qeverisjes së vendit.