Sikur Mimika Luca të mos kishte vendosur të fliste pas kaq shumë vitesh shkëputje nga teatri e jeta publike, pakkush do ta dinte që dashuria e saj me aktorin Ndrek Luca ka nisur në pishinën e Teatrit Kombëtar. Ajo ishte balerinë, 16 vjeç, kur u marros pas aktorit 10 vite më të madh në moshë. Nuk donte të dinte për asgjë, as për vitet e saj, as për fjalët e të tjerëve, e donte dhe pikë! Ai i ka ndierë sytë e saj mbi vete, i ka hedhur vetë i pari sa herë shihte shfaqjet e Filarmonisë, që nuk i vonoi lëvizjet e para… Dikur një këshillë, dikur një pyetje…
Aq u desh, që aty, në ujin e ftohtë të Selitës që mbushte pishinën, të ndizej gjaku. Një burrë pasionant si Ndrek Luca, dinte si t’ia bënte jetën të bukur një vajze të re. Dy vitet e para të dashurisë do kalonin nëpër qoshet e dhomave, hijet e errëta të skenës, pas perdeve o nëpër shkallë…derisa u martuan, kur Mimika Luca sapo kishte nisur shkollën për aktrim në Institutin e Arteve, pa dëshirën e të shoqit. U bënë shpejt me vajzë, por kjo nuk qe arsye për të mos vijuar studimet… Për herë të parë, ‘shoqja Lajde’, e ngacmuar edhe nga ngjarjet e fundit të Teatrit Kombëtar, vendos të tregojë copëza të jetës së saj në teatër e kinematografi.
Mimika Luca
Disa prej kujtimeve i kanë zënë vitet, por jo aq sa për mos të kuptuar se Mimika ka jetuar në një kohë tjetër, që s’ngjan fare me teatrin e 40 viteve të fundit. Në këtë pjesë të parë të intervistës, do të njihemi me atë çfarë ka ndodhur në vendin më të lakmuar të Tiranës, së viteve ’60-’70-të. Atje ku njerëzit merrnin rrugën enkas me shpresën se do kishin fatin të shihnin aktorin që kishin parë mbrëmë në skenë, Ndrek Lucën. Në fakt, emrat e vërtetë nuk kishin asfare rëndësi sepse të gjithë i njihnin e u drejtoheshin me emrat e personazheve të tyre, ç’ka është e pamundur të ndodhë më sot!
Ju e keni nisur karrierën artistike me baletin, çfarë ndodhi që rrugës u bëtë aktore?
Baletin e kam nisur krejt rastësisht, në moshë shumë të vogël. Dilja nga Pallati i Pionierëve ku isha futur për balet dhe siç duket, rrugës, do kem bërë ndonjë spërkatë, duke luajtur e duke u hallakatur nëpër rrugë, ndërsa kthehesha në shtëpi. Ishte viti 1951, isha 13 vjeç, kur dëgjoj një zë që vinte nga trotuari i bashkisë. “Ej, ti goce me fustan me dantella”. Ishte një fustan i bërë nga mamaja ime me një çarçaf të vjetër, që kishte pasur në pajë. Ishte balerina, Mellani Tërci, kryebalerina e dy baleteve që u vunë për herë të parë në Filarmoni.
Ishte bashkë me një zotëri, baletmaestër, sovjetik. Ai më përkëdheli dhe më pyetën të dy nëse kisha dëshirë të bëja një provë, në Filarmoni, për balet. Do shkoja patjetër! Të nesërmen, pa i thënë gjë fare mamasë, krejt vetëm, shkoj në prova. Përshtypjet e ditës së parë janë të pashlyeshme. Muzikë klasike që buçiste në skenë, më poshtë salla e këngëtarët popullorë. Ka qenë Luçie Miloti atëherë. Bëra lëvizjet e domosdoshme, me lehtësi, por pa përvojën e mëvonshme. Ai nuk deshi shumë, hoqi dorën nga balli dhe më tha: ‘nesër do marrësh leje përsëri në shkollë dhe ti fillon punën’. Nuk shtoi më asgjë. Shkova në shtëpi dhe ia thashë mamasë. Ajo nuk e donte këtë gjë, nisi të qante, mirëpo unë isha kaq e dhënë pas baletit sa s’mund ta lija, e doja! Babai im më ka lënë 8- muajshe dhe vetëm njëra-tjetrën kishim, prandaj as qejfin nuk mund të ma prishte.
Nisët punë menjëherë?
Menjëherë, të nesërmen! Së pari, si figurante, derisa arrita të mësoja disa nga lëvizjet që duheshin. Qëlloi që sapo isha bërë pjesë, erdhi urdhri për një turne me këngëtarët popullorë dhe balerinët, në Moskë dhe pas saj në Berlin, për tre muaj. Kjo ishte krejt rastësi, mora pjesë në festivalin e parë të rinisë, me përfaqësues nga e gjithë bota.
Më përcolli mamaja, gjithashtu me lot, por këtë herë qaja edhe unë sepse s’ishim ndarë ndonjëherë. Vallet e tjera që duhet të dija, m’i mësuan balerinat e tjera. Nuk kërcyem në Balshoi Teatër, por pamë shfaqje e shëtitëm si asnjëherë. Bëmë disa turne në fakt, kur isha pjesë e baletit.
Si ndodhi që kaluat në teatër?
Unë gjithmonë e kisha pëlqyer shumë teatrin, aty kisha njohur Ndrekën, mirëpo sapo isha emëruar soliste e dytë në balet, kur ndodhi që një aktore e teatrit, Afërdita Taci, sëmuret dhe drejtoritë u morën vesh me njëratjetrën dhe kërkuan që të shkoja unë në Teatrin Popullor. Me urdhër, unë kaloj në Teatrin Popullor, në vitin ’60-të. Me një punë fillestare kolosale, ia dola. Menjëherë, një nga rolet e Afërditës, një vajzë kineze të një familje të madhe, e mësova nga Tirana, me tren, për Pogradec, si tekst.
Kur mbërritëm në Korçë, bëmë një provë dhe në darkë dola në shfaqje. Kadri Rroshi, që më trajtonte gjithmonë shumë mirë, pas shfaqjes më tha: “Ky është një shkëlqim, nga një rrugë me tren, të mësosh një rol”. Mirëpo, unë e ndjeva që ishin lavde të tepruara dhe gjithë sforcimi i shfaqjes në premierë, më krijoi ngërçe një natë më pas. Falë baletit, arrita që të trukoja pjesën kur humbisja batutën. Mos u mërzit, thoshte Kadriu, ke vetëm dy ditë që po punon me këtë… Më pas, të gjitha rolet e Afërditës i mora unë.
Përmendët njohjen me Ndrekën, na tregoni për të…
Jam njohur me Ndrekën që kur fillova të lahesha në pishinën e Teatrit Popullor. Pastaj, në atë kohë, as ne e as ata nuk linim pa parë asnjë shfaqe të njëri-tjetrit. Për mua ishte më i madhërishmi sepse e njihja nga interpretimet. M’u afrua disa herë aso kohe, më thoshte, është me ujë Selite pishina, do marrësh ndonjë të ftohtë se sa ke dalë nga provat…
Në oborrin e teatrit nisi dashuria juaj?
Po, në oborrin e teatrit. Së pari nisi të fliste ai, të më jepte këshilla a të më bënte pyetje ,sepse kuptohet që isha edhe tepër e vogël. Unë thosha me vete, ky njeri, që është kaq, i madh vjen (kishte ardhur një delegacion italian, i cili kishte thënë që pamë një Jago krejt të veçantë) dhe më flet mua! Në moshën 16- vjeçare, i kisha mbushur, unë u marrosa pas tij! Jo vetëm në skenë, por ai ishte aq i madh edhe në jetë. Vishte një pallto ushtarake që i dilnin fijet dhe mua kjo më dukej thjeshtësia më e madhërishme në botë.
Si e mësoi Ndreka marrosjen tuaj?
Si duket duhet të ishim marrosur të dy përderisa ai vinte e më fliste sa herë. Megjithëse unë isha e vogël, por dashurisë ç’mund t’i bëje! Aty, në pishinën e Teatrit, u dashuruam. Me fustanin e një shfaqjeje të Marie Logorecit, u bëra nuse nga grimieri i Teatrit. Nuk kaloi shumë kohë përpara se të martoheshim dhe po atë vit, linda vajzën.
Ndërkaq, ju nuk kishit nisur ende studimet për aktrim?
Shkollën e nisa kur u martova, megjithëse Ndreka nuk ishte dakord me zgjedhjen time, mirëpo unë isha e vendosur. Në vitin e tretë të studimeve, u emërova në Teatrit Popullor deri disa vite më pas, kur me urdhër, u largova si pedagoge në Institutin e Arteve për mjeshtri aktori. Mirëpo, në Teatër ishte Ndreka, ishte jeta ime, kështu që nuk mund të shkëputesha asnjëherë tërësisht, plus që u angazhova edhe në vijim me disa role, në kinematografi më shumë.
Ç’ndodh me një çift të martuarish, që luajnë bashkë në shfaqje?
Po ju tregoj një rast! S’kisha hyrë ende në muajin e nëntë kur më thërret drejtori i Teatrit, për të më thënë se vinte një delegacion kinez dhe se do të jepej një shfaqe e mbyllur, enkas për ta. A do mundesh të marrësh pjesë? Po, i thash menjëherë… Në po atë çast, dëgjohet një ulërimë e Ndrekës, “Çfarë, çfarë?!” ‘Ndrek, do më falësh -i thotë drejtori,- se po flas me Mimikën’! Ai duket e kuptoi që e teproi dhe u tërhoq. Ndreka ishte vëllai im në atë shfaqe. Ishte një moment që djali i shtëpisë duhet ta shtynte dhe vajza rrëzohej përtokë.
Vëllai im, Ndreka pra, sapo afrohet ai moment i rrëzimit, bëri një lëvizje rrumbullake dhe doli atje ku do bija unë. Kur unë u rrëzova, rashë mbi të. Kur mbaroi shfaqja, i thashë: ‘O Ndrek, po ti nuk e di që unë i kam mësuar truket që edhe kur të rrëzohem, mos të vritem!?” Një muaj më vonë lindi Gjergji… U bëra edhe me djalë. Po atje, në atë oborr, do isha bërë edhe gjyshe sepse edhe vajza ime lindi shpejt.
Jeni bashkë, si burrë e grua, edhe te filmi “Detyrë e posaçme”…
Po, edhe aty kemi një histori të këndshme. Ndreka vinte nga malet në atë film, pas një kohe të gjatë dhe kur të vinte në shtëpi, duhet të putheshim. Sigurisht, prandaj edhe më kishin zgjedhur mua. Duhet të më merrte në krahë e të më shpinte në dhomë të gjumit. Ai përqafimi i fillimit shoqërohej edhe me një puthje. Unë nuk e kujtoj ekzaktësisht tani, por më duket se nuk jemi puthur realisht.
Jo, nuk më ka puthur! Unë isha me një robëdishan, një nostalgjike që i erdhi burri! “Gati!”, thoshte regjisori Kristaq Dhamo. Fillonte kamera, Ndreka afrohej deri në një pikë dhe bënte një farë përshëndetje, më shumë sesa puthje. “Gabim!,-bërtiste regjisori, jeni burrë e grua”. Ndreka prapë mbështeste kokën. U përsërit tri herë kjo skenë aq sa u bë banale. “Të kisha përballë një grua tjetër, e dija unë ç’bëja, por me gruan time intimiteti është i rëndësishëm”, kaq tha Ndreka dhe nuk u zgjat më. Skena me puthje u hoq krejtësisht…
Të gjithë që e kujtojnë, tregojnë se ka qenë burrë pasionant. Aktorët e kanë më të lehtë të shprehen, a e fliste ai dashurinë apo vetëm nënkuptohej?
Ne putheshim gjithmonë! Edhe kur shkonim në punë, edhe kur ktheheshim, putheshim, kemi qenë familje puthësash! Edhe në një rast, kur ishim zënë, ai kishte ngritur zërin, ndërsa kur do largohej, unë shkova ta puth. “Po mirë moj,- më thotë mamaja,- ai sa të shau, si shkon dhe e puth?!” Unë e dija që Ndreka e kishte 5 minuta nervin e tij dhe harronte gjithçka! “O mama, kush i vë re këto!” Kur e kujtoj sot, ende më qeshet. Pas atyre minutave, isha për të më e mira… Megjithatë, në jetë, gjithsej, nja dy herë ma ka thënë! Ishte i kursyer! Më ka thënë në një festë, “më dukesh si fishekzjarr”, unë fluturova.
Po në fillim, kur u njohët?
Ne kishim një diferencë 10 vite e gjysmë dhe siç thatë, ai shquhej për temperamentin e tij pasionant, megjithatë ka pasur gjuhë tjetër nga kjo e sotmja. Ai ishte burrë dhe nga jashtë dukej natyrë e egër, mirëpo nëse unë nuk qaja kur shihnim filma, ai përlotej. Unë isha më e kontrolluar.
A ka pasur xhelozira mes jush, në punë?
Teatri i krijon lehtë këto situata. Asnjëherë! Tregoheshin barsoleta atëherë në teatër, “të largohet një çikë Mimika…”, mirëpo jo! Unë kam qenë shoqe e tij…
Është profesioni pak ngacmues, pavarësisht marrëdhënies…
Siç ju thashë, unë barsoletat i di, edhe zëkzëket që janë të pranishme në art, janë të pashmangshme.
Ju keni shkruar edhe drama, jo pak. Disa prej tyre kanë shkaktuar edhe reagime politike…
Nisa të shkruaj drama në kohën kur në Teatrin Kombëtar pjesët e huaja nuk ishin më të mirëpritura dhe iu dha përparësi dramës shqipe. E kujtoj si tani ministrin e asaj kohe, që erdhi na përcolli fjalën në një mbledhje, se ishte marrë një vendim për të forcuar dramaturgjinë tonë. Atëherë vlonte dramaturgjia, megjithatë ai kështu ishte porositur. “Edhe ju, mundohuni si ata të parët tuaj, ta forconi!” Mua m’u duk një gjë shumë e bukur dhe shkrova menjëherë, që në atë javë, pas asaj bisede, në ato kabinat tona të ngushta. Sapo isha bërë me një fëmijë dhe ikja dy orë përpara shfaqjes për të shkruar. Të mos kisha mamanë, nuk do t’ia kisha dalë.
ROLET E MIMICA LUCËS
Që kur u shfaq për herë të parë në ekran, në filmin “Detyrë e posaçme”. Ishte viti 1963, kur vajza nga Gjirokastra, e cila kishte nisur ëndrrën e saj si balerinë duke interpretuar në skenën e Teatrit të Operës dhe Baletit (1951- 1962), përzgjidhet nga regjisori Kristaq Dhamo për të interpretuar në këtë film. Filmi ishte bazuar në ngjarje reale të viteve ’50. Tomorri ishte një i infiltruar në një grup të agjenturave të huaja. Ai fiton besimin e Zylfiut, Eminesë, Ndrek Gjergjit, të lidhur me agjenturat, dhe Anton Murrizit, që vjen nga jashtë.
Kështu, Tomorri zbulon dokumente sekrete, baza dhe mjete komunikimi. Tomorri lufton për të shkatërruar këto agjentura. Me një skenar tipik komunist, ajo çfarë do të ishte e paharrueshme për aktoren e re në këtë film, është fakti që personazhi kryesor, Tomorri, interpretohet nga ai që do të ishte dhe dashuria e saj e jetës, aktori Ndrek Luca. Mimika u pranua më vitin 1962 si aktore në Teatrin Popullor, ku ka interpretuar rreth 30 role në 15 vjet, si p.sh: Suzana, Luçia, Dila “Cuca e maleve”, Sonja, Nica “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, Laja “Kur hidheshin themelet”, etj.
Ka interpretuar edhe në 12 filma artistikë. Në vitin 1972, ajo interpreton në filmin “Kryengritje në pallat”, nën regjinë e Xhanfize Kekos, ndërsa në vitin 1978 në filmin “Kur hidheshin themelet”, me regji nga Vladimir Prifti dhe skenar nga Kolë Jakova. Portreti i saj si aktore do të mbetej menjëherë në mendjen e shikuesve. Një rol i paharruar është dhe ai i nënës së Margigosë te “Përrallë nga e kaluara” apo e nënës së Etlevës tek”Treni niset në shtatë pa pesë”. Në rolin e nënës së Gjergjit, ajo do të jetë dhe te filmi “Të shoh në sy”, me regji të Mevlan Shanajt.
Duket se rolet e nënave apo të edukatoreve ishin të prera për karakterin e saj. Më 1984, ajo interpreton edukatoren te filmi “Taulanti kërkon një motër”. Regjisorja Xhanfizo Keko e dinte që ajo ishte aktorja e vetme që mund ta mishëronte aq lehtë atë figurë. Një nga filmat e fundit ku Mimika Luca ka interpretuar është te filmi “Viktimat e Tivarit”, një film i vitit 1996, me regji e skenar të Ekrem Kryeziut, në kastën e aktorëve të të cilit ishte dhe bashkëshorti Ndrek Luca.
Kjo aktore modeste ka një galeri të jashtëzakonshme personazhesh, që i kanë dhënë shumë historisë së kinematografisë shqiptare. Krahas aktrimit, Mimikës i pëlqente edhe të shkruante. Ajo shkroi edhe disa drama, më e njohura “Drita”. Në vitin 1977, ajo kaloi si pedagoge në Institutin e Lartë të Arteve, dega Dramë.
Dyert e teatrit Dodona në Prishtinë u hapën për aktoren e re Yllka Lota e cila solli premierën e monodramës “Rruga 42” (42nd Street), pas asaj në New York që u shfaq në qershor. Është kjo një mondramë e shkruar dhe e drejtuar nën regjinë e Diar Xanit.
Yllka interpreton disa karaktere, aktron, këndon dhe kërcen me shumë emocion pa dalë fare nga skena për më shumë se 40 minuta. Shtjellohet jeta e emigrantes së sapo ardhur në Amerikë me peripecitë dhe jetën plot të papritura dhe realitetin e ashpër Nju Jorkez.
Brenda personazhit Liberta, shumë emigratë e gjejnë veten, shumica prej tyre të paktën një herë kanë hasur nëpër sfidat të tilla. Peripecitë janë të panumërta dhe shumë reale e që përkojnë me aktualitetin e dhimbshëm të emigrantëve shqiptar.
Yllka mrekullisht është mishëruar me personazhin, duke pasur parasysh se është e vetmja aktore në skenë, i vetmi zë që duhet të përçoj te publiku emocionin e duhur dhe në këtë formë cilësitë e saj vihen në pah akoma dhe më shumë.
Kalimi nga një skenë në tjetrën duket se e vështirëson lojën skenike, por aktorja brilante ia del për mrekulli. Aktrimi i tri punëve, monologu me miun, ndryshimi i veshjes së saj në çdo krakter brenda monodramës, paraqet risi për teatrin kosovar, për çka adhuruesit e artit skenik e admiruan dhe e duartrokitën tej mase këtë artiste të re e të talentuar.
Aktrimi gjenial i Yllka Lotës të emocionon, të bën të qash e të qeshësh, mbetesh pa frymë deri në skenën e radhës.
Pas rënies në gjurmët e këngëtares së mirënjohur shqiptare, Parashqevi Simaku, e cila prej vitesh nuk dihej se ku ishte dhe çfarë bënte, ka reaguar vëllai i saj Ben Simaku, duke thënë se gjetja e saj, kishte qenë amaneti i nënës së tyre.
Në një intervistë për Top Channel ai është shprehur se kishin vite që e kërkonin dhe e ëma, e cila prej dy vitesh ishte ndarë nga jeta, e kërkonte gjithë kohën.
“Kjo është lumturia më e madhe e jetës sime. Edhe sikur të vdes nuk i kam më pishman gjë kësaj jete; se të paktën u realizua ajo dëshira e nënës sime. Mamaja në janar mbush dy vite që ka ndërruar jetë. Si çdo nënë; si ajo që po kërkon fëmijën e vetë atje, ashtu edhe nëna ime. Si nënë, si prind… gjithmonë për fëmijën!”, u shpreh ai.
Gjithashtu Ben Simaku ka treguar se, që në momentin e parë që ka parë videon e saj të qarkullonte në rrjet, e kishte njohur.
“Po si nuk e njihja motrën time, kush është ai që nuk do e njihte. Unë kam jetuar vetë dy vite me të kur sa lindi fëmijën. Në një shtëpi bashkë me të, bashkë me të shoqin”, rrëfeu z. Simaku, teksa tregon se në atë kohë këngëtarja nuk ka patur probleme.
Kujtojmë se Parashqevi Simaku, pas publikimit të videos së saj ku merrte ndihma nga qytetarët amerikanë, është strehuar në një hotel nga biznesmeni Elton Ilirjani.
Vëllai i saj u shpreh se donte të falënderonte Ilirjanin për ndihmën që i ka dhënë motrës së tij, ndërsa shtoi se ka kontaktuar me të.
“Atë dua ta falenderoj jashtë mase nga zemra atë person. Me Parashqevinë fola me kamera. Më duket sikur linda përsëri me telefonatën…Dukej e lodhur, duhet lënë koha e saj. Ne duam vetëm nga ana morale, psikologjike, por nga ana financiare nuk është asnjë problemi. Si i thonë ‘leku shkon e vjen por njeriu mbi të gjitha’, po të jetë njeriu e bën prapë lekun”.
I pyetur nëse presin që Parashqevi Simaku të kthehet pranë familjes, ai tha: “Kush është ai që nuk e pret? Ka shtëpinë e vet në Durrës, ka pjesën e vet, gjakun e vetë. Unë madje kam pasur edhe firmën si më i madhi për të firmosur në mungesë të saj”.
Kujtojmë se Parashqevi Simaku, këngëtarja e famshme nga Kavaja që elektrizoi Shqipërinë gjatë viteve ’80, është një emër që mbetet i paharruar për artdashësit.
Por, pas komunizmit ajo emigroi jashtë vendit dhe jetoi larg syrit të publikut.
Kryetari i Bashkisë së Kavajës, Fisnik Qosja, ka reaguar publikisht për gjendjen e këngëtares së njohur Parashqevi Simaku, duke shprehur mirënjohjen e thellë për kontributin e saj artistik ndër vite.
Në një postim në Facebook, Qosja e cilësoi Simakun si një ikonë të Kavajës dhe krenari kombëtare. Ai theksoi detyrimin e Bashkisë dhe të komunitetit për ta mbështetur dhe mirëpritur denjësisht këtë artiste të shquar.
Postimi erdhi pas publikimit të disa pamjeve nga gazetari Blendi Fevziu, që nxorën në pah situatën e saj aktuale. “Kavaja është gjithmonë shtëpia e saj,” u shpreh kryetari.
POSTIMI I FISNIK QOSES:
Parashqevi Simaku, është vajza nga Kavaja që me zërin e saj të artë ndriçonte kombin shqiptar në momentet e veta më të zymta! Ajo është një ikonë dhe një krenari e Kavajës!
Pasi pamë pamjet e transmetuara nga gazetari Blendi Fevziu, nuk më mbetet gjë tjetër veç se të lajmëroj publikisht se Bashkia Kavajë, Këshilli Bashkiak dhe i gjithë komuniteti kavajas, ka mundësinë dhe detyrën ta mbështesë siç i takon një artiste të madhe si Parashqevi Simaku si dhe të tregojë mirënjohjen më të thellë për gjithë çfarë na ka dhuruar përgjatë viteve!
Kavaja është gjithmonë shtëpia e saj dhe do ta presë gjithmonë siç i takon një ikone të ndritur si ajo! sn
Nisur nga nje video qe qarkullon rrufeshem on-line nese eshte e vertete si dhe nga shkrimi sensibel e brilant i gazetarit patriot Dosti ndjehem i brengosur per cka lexova dhe perseri lexoj.
Fatkeqe per fatin e saj Parashja , siç e quanim ne te gjithe ne Redaksine e muzikes ne Radio-Tirana Parashqevi Simakun kur na e sugjeruan per here te pare ne mesvitet 80 ca miq tane si kengetare dhe si ne film me kalojne pasazhe …
-“Eshte shume e mire, na tha Rexhep Hasimi muzikant i njohur e kompozitor i cili drejtonte Shtepine e Kultures se rrethit…
Ishte pikasur si e tille ne grupet artistike te ndermarjes se Gozhde -Bullonave dhe paraqitja e saj e hijeshme si dhe qe vinte nga klasa puntore perbenin elemente te fuqishem per tu anoncuar ne aktivitetet elitare sic ishin emetimet ne RTSH.
Dhe fati nuk i vonoi per nje prezatim te saj te befte dhe shperthyes qe me daljen e pare .
Nuk po zgjatem me tej .. ndonese i jam deshmitar i kesaj periudhe dhe mund te shkruaja rradhe te gjate per te dhe karieren e saj te plote, te shkurter por brilante ne RTSH.
E bukur, simpatike, e embel, e mikluar, e padjallezuar nga impulset djallezote gjithfaresh te metropolit si Tirana…qe sillte njekohesisht admirimin e “skiftereve gjuajtes” qe i vinin rrotull por edhe e xhelozive te kolegeve te saja qe shihnin tek ajo vajzen e thjeshte ardhur nga provinca me ca rroba futur ne qese tu bente padashjen e tyre por dhe te sajen “karshillekun” brilant te nje artisteje pa “filtra” e “make-up” te zerit, performances, talentit.
Thene te verteten ndjeheshim disi te cuditur per disa ndryshime te menjehereshme dhe te dukeshme ne katakterin e saj. Dhe ja ku ndodhi, ne fillim vitet 90 te befasuar mesuam se Parashja perfundoi ne USA.
… Shume gjera mbeteshin pezull, nuk dinim asgje , vete vendi po kalonte nje tranzicion te cmendur dhe kaotik dhe pak te bente te mendoje per te tjere artiste dhe njerez publike qe moren rrugen per tia mbathur nga syte kembet ketij vendi .
Sidoqofte , rame ne kontakte me interesa te dyfishta qe Parashja te ftohej ne nje nga festivalet e RTSH- se pjesemarrese si e ftuar sebashku me bashkejetuesin e saj dhe ai artist kengetar te cilin e prezantoi vete me emrin Robert .
Dhe kaq , u mireprit si nje princeshe e rralle …
Vite me pas , por ne kushte dhe rrethana akoma me te veshtira dhe harrese Parashja u shfaq e interesuar te vinte per nje tur koncertesh ne vendin e te pareve te saj.
Martin Leka drejtues i larte institucionint i vuri me te drejte te merituar te gjithe predispoziten e tij , per te realizuar turin koncertor me formacionin artistik si dhe te gjithe kapacitetin me te mire teknik te asaj kohe .
.. Shume kohe kish kaluar, shume gjera kishin ndryshuar, njerezit te coroditur dhe me nje paikoze pasigurie dhe “rrumpalle” te nje vendi ku gjithshka shkonte me “veterrjedhje” nuk u realizua ajo qe enderrohej … cdo gje u rrenua, dhe u fashit … Parashja i hipi avionit per tu larguar pa u ndjere nga kish ardhur dhe jo vetem per te mos ardhur me kurre , por as per tu treguar e gjalle pergjate gati 30 vitesh .…
I jam trishtuar fort ketij mediatizimi galopal qe i behet kesaj videoje qe mbuloi rrjetet ne kete pozicion mjerues dhe mjaft denigrues per kete artiste e cila hynte dhe jepte gezim ne kohe mjerimi ne cdo vater shqiptare.
E shkel me kembe cdo qellim te keq denigrues dhe poshterues bere dhe perhapur duke meshiruar per ndihme dhe lemoshe jo vetem kesaj artisteje me plot emer e nder por edhe per cdo njeri bashkepatriot tjeter qe ndodhet ne keto rrethana te pabesueshme jetese sic demostrohet aq me shume ne nje shtet si USA ku njeriu vleresohet, cmojet dhe nderohet i kujdo rrangu dhe situate ekonomike apo shendetesore te ndodhet.
Kudo qofsh Parashe, ti je bije e ketij vendi , kavajesja artiste simpatike, bilbil i kenges se festivaleve te RTSH dhe njekohesisht magjistarja si askush si ti tjeter e kenges popullore te Shqiperise Mesme
Zoica Haxho në rolin kryesor në shfaqjen “Cuca e maleve” me koreografi të Agron Aliajt në vitin 1974
Pa ndonjë shtat të lartë, por me mprehtësi teknike, lëvizje tejet artistike, portret sa të hareshëm e sa hijerëndë, Zoica Haxho qe primadonë e pakontestueshme e baletit. Për këtë kur në shfaqjet e Trupës së Baletit në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit ndaheshin rolet, Haxho në të shumtën e rasteve bartte atë kryesorin. Lajmi për vdekjen e Haxhos është dhënë të dielën. Ajo ishte 91 vjeçe. Për kolegët e saj mbetet një yll baleti zor i përsëritshëm. Kontributi i dhënë në vitet ’70 për Trupën e asokohshme të Baletit është kapitull më vete
Dramaciteti që ajo ofronte, dëshmuar nga pamjet e kohës, bënte që lëvizjet prej balerine të ofronin ndjeshmëri të lartë sa i përket temës që trajtohej. Pa ndonjë shtat të lartë, por me mprehtësi teknike, lëvizje tejet artistike, portret sa të hareshëm e sa hijerëndë, Zoica Haxho qe primadonë e pakontestueshme. E tillë duket edhe në pamjet e shfaqjes “Cuca e maleve” të vitit 1974, kur ajo ishte në rolin e Cucës. Për këtë, kur në shfaqjet e Trupës së Baletit në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit ndaheshin rolet, Haxho në të shumtin e rasteve bartte rol kryesor. Dhe këtë veç pse, sipas bashkëkohanikëve, e meritonte. E me vdekjen e saj, arti shqiptar ka humbur një prej pioniereve, primadonën e artisten që midis jetës private e karrierës, e dyta i peshonte shumë më rëndë. Lajmi për vdekjen e Haxhos është dhënë të dielën. Ajo ishte 91 vjeçe. Për kolegët e saj mbetet një yll baleti zor i përsëritshëm.
Anëtare e gjeneratës së parë
E lindur më 28 mars të vitit 1933, Zoica Haxho qysh si fëmijë kishte dhënë shenja se do të merrej me art. Shqipëria e dalë nga Lufta e Dytë Botërore synonte që krahas institucioneve të tjera të konsolidonte edhe ato të artit. Trupa e Baletit do të themelohej bashkë me Filharmoninë më 1950, e më 1953 do t’i bashkohej Teatrit të Operës dhe Baletit. Për ta çuar këtë institucion përpara duheshin kuadro profesionale. Në saje të marrëdhënieve të mira midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik, Zoica Haxho në vitet ’50 bashkë me një grup të rinjsh, si Agron Aliaj e Ganimet Vendresha, do të studionin në Bashkimin Sovjetik. E më tu kthyer, pos aktiviteteve në Trupën e Baletit, do të hapnin edhe shkollën për këtë art, duke u bërë themeltarët e artit të baletit në Shqipëri.
“Pas kthimit, ajo nuk ishte thjesht një balerinë në TKOB; ajo u bë zemra e skenës, prima balerina që magjepsi publikun për 33 vjet me radhë. Interpretimi i saj i parë në skenën e Teatrit të Operës dhe Baletit, në rolin e Lizës në ‘Kujdesi i kotë’ (1957), ishte veçse fillimi i një karriere brilante”, shkruhet në kujtimin që asaj i ka bërë të dielën TKOB-i.
Aty shkruhet se Haxho krijoi një galeri të mrekullueshme rolesh, duke mishëruar personazhe të paharrueshme si Lola, Fadeta, Hajria, Cuca, Nica, Rina dhe Delina.
“Përmes plastikës, finesës dhe interpretimit të saj unik, ajo i dha shpirt çdo karakteri, duke lënë pas një trashëgimi të pasur artistike. 20 premierat ku ajo shkëlqeu janë një testament i klasit të saj, ndërsa brezat që ajo edukoi si pedagoge pasqyrojnë përkushtimin e saj për të ndarë artin dhe vizionin e saj”, shkruhet në kujtimin që ka bërë për të vendi i dikurshëm i punës.
E nderuar me çmime dhe tituj të lartë, sipas TKOB-it, Haxho mbetet një simbol i vlerave të larta artistike dhe shpirtërore. “Përtej titujve dhe medaljeve, ajo mbetet në zemrat e spektatorëve dhe kolegëve si një frymëzim i pashuar. Kujtimi i Zoicës do të mbetet gjithmonë gjallë në çdo hap baleti, në çdo duartrokitje dhe në çdo zemër që e ka parë të performojë”, shkruhet në kujtimin e titulluar “Lamtumirë Zoica Haxho, ylli i përjetshëm i baletit shqiptar”.
Agalliu: “Ajo i ka dhënë baletit sa s’i ka dhënë njëri”
Në arkivin e trashëguar nga kinostudio “Shpëria e Re” ruhen pamjet e shfaqjes së baletit “Cuca e maleve”, tashmë të qasshme edhe online. Nën koreografi të Agron Aliajt, ajo është prej shfaqjeve ku Zoica Haxho ka barrën kryesore. E veshur me kostume të veriut në rolin e Cucës ajo bashkon talentin prej balerine e shkathtësinë për të sjellë në skenë një malësore. Lënë anash mesazhin e shfaqjes ku bajraktarët bashkë me klerin fusnin sherr te punëtorët e tokave të tyre, Haxho shpërfaqet si balerinë me shkathtësi të larta. E tillë edhe përshkruhet nga kolegët e saj.
Koreografi Pullumb Algalliu në atë shfaqje kishte rolin e Nikës. Si i shkolluar për balet në Baku të Azherbajxhanit në kohë kur Shqipëria i takonte bllokut të Lindjes, Agalliu pas arritjes së demokracisë në Shqipëri ia mësyu prapë vendit që ndahet midis Evropës e Azisë. Është koreograf e profesor baleti. Të dielën nëpërmjet një lidhjeje telefonike ai e ka kujtuar Haxhon si një primadonë.
“Ka dhënë shumë. Ajo i ka dhënë baletit sa s’i ka dhënë njëri. Ka qenë balerinë e mrekullueshme në të gjitha drejtimet. Ka pasur zakonisht rolet kryesore dhe i ka bërë me dinjitet”, ka thënë Agalliu.
Ka kujtuar se kur Agron Aliaj kishte nisur të merrej më shumë me koreografi, Haxho në të shumtën e rasteve do të ishte partnere e tij në shfaqje.
“Ka qenë një çik e ashpër, por e ka dashur shumë profesionin. Dembeli nuk ka shumë kërkesa e ajo ka pasur shumë kërkesa. Më vjen keq pasi kohëve të fundit ka qenë pak e harruar. Ajo është monument kulture”, ka thënë Agalliu. Sipas tij, s’ka sa duhet fjalë për të përshkruar kontributin e Haxhos për baletin shqiptar.
“Ka qenë pjesë e grupit të parë dhe këta bënë shkollën e baletit te ne. Kishte një shkallë të lartë dhe ka lënë prapa shumë jetën personale për artin. E tillë ishte”, ka thënë Agalliu, i cili ka bërë koreografinë e disa shfaqjeve të Baletit Kombëtar të Kosovës.
Me “Halilin e Hajrinë” në Prishtinë
Në vitet ‘70 të shekullit të kaluar, kur marrëdhëniet midis ish-Jugosllavisë dhe asaj që ishte Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë ishin relaksuar një grimë, u intensifikua komunikimi kulturor i Kosovës me Shqipërinë.
Ishte vendosur që Trupa e Baletit të Kosovës të realizonte shfaqjen “Halili dhe Hajria”. Koreograf qe caktuar Panajot Kanaqi. Por fillimisht për afro katër muaj në Prishtinë me balerinët do të punonin tre asistentë të Kanaqit: Ganimet Vendresha, Pullumb Agalliu e Zoica Haxho. Ajo periudhë për balerinët nga Kosova nuk ishte thjesht përgatitje e një shfaqjeje, por edhe shkollë më vete.
Balerina Sabrije Spahiu ka treguar se Haxho qe një profesioniste e zonja.
“Ajo e ka luajtur rolin e Rrushes te ‘Halili e Hajria’. Ka pasur një shkathtësi mahnitëse se si luante e si shpjegonte. Ishte një pedagoge e jashtëzakonshme. Kishin ardhur me qëllimin më të mirë që të na ndihmonin shumë e të na përgatisnin teknikisht më mirë”, ka thënë Spahiu. Trupa e Baletit të Kosovës që asokohe funksiononte në kuadër të atij që ishte Teatri Popullor Krahinor, tash Teatri Kombëtar i Kosovës, sfidat nuk i kishte të lehta. E themeluar më 1972 me shfaqje jo aq të shpeshta, kishte nevojë për hap tjetër. E bashkëpunimi me Shqipërinë kishte dhënë efekt.
“Puna e tyre na e dha një vulë për të vazhduar tutje si ansambël. Ishte një grua e jashtëzakonshme dhe e hareshme, pavarësisht rrethanave ku mungonte liria për tu shprehur”, ka kujtuar Spahiu. Midis të tjerash, ka thënë se ajo ishte shumë kërkuese.
“Kur lodheshim dhe thoshim se jemi lodhur, na u drejtonte me humor : ‘Ç’është kjo lodhja?’. Ka qenë shumë kërkuesese. Kërcimi i saj ka qenë i jashtëzakonshëm. Puna e asaj gjenerate është e papërsëritshme. Po e përsëris se ne ishim në formim e sipër dhe kishte shumë dilema për vazhdimësinë tonë. Ajo punë na e dha vulën”, ka thënë Spahiu.
Veprimtaria e Zoica Haxhos ka lënë gjurmë të pashlyeshme në fillet e artit të baletit ndër shqiptarë. Jo veç në Shqipëri, por edhe në Kosovë. E profesionaliteti i saj prej primadone ngelet shembull. Prej atyre që nuk i zbeh koha. Koha
Thonë që Mikelanxhelon e varrosën fillimisht në Romë, ndoshta për mirënjohje, por më shumë si dikush që i përkiste gjithë botës, se Roma ishte kërthiza e saj. për pikat më të larta që arriti në Art. Pa kaluar 24 orë, trupi iu vodh për t’u vendosur në Firence. Për fiorentinët ishte i tyre dhe pikë.
Gurët themeltarë, pavaresisht nga pesha që mbajnë nuk duken, se mbulohen nga toka, duhet kohë për t’i gjetur dhe për t’i kuptuar. Krijimi i Baletit Kombëtar, në pamje të parë dukej fare e lehtë, si një mjet propagandistik i kohës. Por jo për të, e cila sëbashku me partnerin koreograf benë të arrihej, kaq natyrshëm si të kish egzistuar në atë vend mes shkrepah prej shekujsh. Kur edhe teatri vinte nga një traditë amatore. Nuk ish vetëm gërshetimi i lëvizjeve me praxemat kombëtare, por më shumë, kombinimin e tyre me lëvizjet e baletit klasik të përcaktuara rigorozisht ndër shekuj, u arritën kryesisht nëpërmjet trupit dhe mendjes së saj. Se çfarë sillte drama apo mendimi koreografik, përsëritej dhe përpunohej deri në detajin më te imët në dukje i parëndësishëm. Jo vetëm që si çdo aktor u bë një me personazhin e saj, ajo bëhej fryma e gjithë narrativës, edhe në një rol si ai i Nicës tek Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur, i vodhi rëndësinë dramës gogoliane. Ishte përsosmëria deri në thjeshtësi që e bën të kthehet në një embleme të vetëkuptueshme madhështie, për të prekur vajzën e vogël të qëndrojë në majë të gishtave, dhe nënat të fluturonin në kulturë dhe dije, të rrisnin një brez që të kuptonte artin, jo vetëm melodramat apo përrallat e baletit rus dhe atij francez. Ky mentalitet pa u kuptuar, shtyu përpara edhe pse nën një hermetzem ideologjik shtypës të paparë, jo vetem të gjitha artet plastike, që kurrësesi nuk mundi t’u heqe gjallërinë, sa u bë e zakonshme e përditëshme, filiz i një botëkuptimi të ri e të lirë, nga ku nuk mund te kthehesh pas. Dhe kjo nuk ish e rastit! Shqipëria e lënë pa gjuhë e shkrim prej pesë shekujsh, jetonte në valle kreshnikës dhe lirikë bjeshkës , në ato lëvizje unikale thesar që pak kush i ndjeu dhe i përjetoi në çdo ind apo tendin si ajo. Arti është tronditës. Tërmet, që nuk zhduket lehtë. Unë, nuk flas si bir i saj, por si një dëshmitar që u mëkua me sagën që ajo thurri rreth vetes që nga Opera e Vjetër, tek disqet LP të Moskës dhe librat që lexonte çdo ditë për veprat e koreografisë, tek shënimet që mbante për çdo rol, tek lëvizjet që shpikte në korridor për çdo pjesë muzike klasike që i pëlqente. Kultura europiane ishte aty sëbashku me magjinë tonë kombëtare. Ajo ish tjetër kur zhytej në të, artin e saj, ish tjeter kur dilte prej andej. Iku kur nuk mund të kërcente me …
Balerini i njohur shqiptar, Eno Birko ka tentuar vetëvrasjen duke u hedhur nga kati i katërt i pallatit në kryeqytet.
Ngjarja ka ndodhur rreth orës 01:00 të mëngjesit të sotëm, në rrugën “Margarita Tutulani”, ku balerini i njohur Eno Birko, i cili për shumë vite ka qenë pjesë e skenës së Teatrit të Operas dhe Baletit, dyshohet se është vetëhedhur nga pallati.
Si pasojë, balerini 50-vjeçari ka marrë dëmtime dhe ndodhet në spital në kujdesin e mjekëve.
“Më datë 03.12.2024, rreth orës 01:00, në rrugën “Margarita Tutulani”, dyshohet se është vetëhedhur nga kati i katërt i pallatit, shtetasi E. B., 50 vjeç. Si pasojë ky shtetas është dëmtuar dhe ndodhet në spital, në kujdesin e mjekëve”, raporton policia.
Balerini Eno Birko, në baletin “Arrëthyesi”
Kujtojmë që Eno Birko, balerini i talentuar shqiptar, u shkëput për shumë vite nga skena e Teatrit të Operas dhe Baletit pasi iu nënshtrua një operacioni të hernies diskale, periudhë që e konsideroi si ëndrrën më të keqe të jetës së tij, pasi kishte probleme me depresionin dhe alkoolin.
“Ndodhi që unë lashë të zhvillohej një problem shëndetësor që e kisha aty prej vitesh, që 18 vjeç apo më herët. Ndieja vazhdimisht dhimbje në këmbë, por në kohët e para nuk i kushtoja rëndësi, derisa situata u përkeqësua. U vizitova dhe mjekët më thanë se kisha hernie diskale dhe se duhej t’i nënshtrohesha operacionit. Si fillim nuk e konsiderova kaq serioze këtë gjë, vazhdova baletin derisa sforcimi e dhimbja po ndiheshin gjithmonë e më shumë. Erdhi koha që vendosa të operohem dhe këtu nisi largimi që askush, as unë, nuk e menduam se do të zgjaste për aq shumë vite”, tha ai për Gazetën Panorama në një intervistë në 2017.
Pyetjes se si iu riktheve jetës që kishte pasur, iu përgjigj: “Nuk është që ndodhi diçka konkrete. Unë vetë isha i ndërgjegjshëm që e kisha tepruar me atë situatë, por ndoshta nuk isha ende gati të ngrihesha. Ndryshimet nisën me doza të vogla dhe pa ndonjë plan madhor për të ardhmen. Madje, mund të them që as më shkonte nëpër mend rikthimi në skenë. Familjarët, motrat dhe mamaja ishin gjithnjë aty dhe, së pari, ishte për të mos i parë më ato të vuanin që gjeta forcat. Ishte fundvit dhe siç janë këto ritualet e zakonshme me punët e shtëpisë, u ngrita e i thashë mamasë që atë ditë do të bëja gjithçka unë, ajo të mos prekte asgjë me dorë! Ashtu bëra. Nisa të pastroj shtëpinë duke vallëzuar. Vazhdova të veprova njësoj edhe në ditët në vijim, duke mos pirë alkool, dhe ndjeva që isha më mirë. Kaluan kështu dy javë, derisa pashë rezultatet e para të rënies në peshë. Gjërat nisën të marrin pak ngjyrë, të mos ishin më të errëta siç i shihja më parë.” Panorama
VOAL- Fedez dhe Tony Effe (kohët e fundit ka pasur keqkuptime mes dy reperëve) do të jenë të dy në Ariston pasi janë ndër 30 emrat e shpallur nga Carlo Conti për edicionin 2025 të Festivalit të Këngës Italiane (11-15.2.2025). Festivali i cili paralajmëron disa rikthime si ato të Massimo Ranierit, Marcella Bella, Simone Cristicchi dhe Giorgia.
Prandaj u konfirmua tradita e prezantuar nga Amadeus dhe e respektuar nga drejtori i ri artistik Carlo Conti: njoftimi i kastit të Sanremo drejtpërdrejt në RAI Tg1 në drekë të dielën e parë të dhjetorit.
Këtu është lista e plotë: Achille Lauro, Gaia, Coma_Cose, Francesco Gabbani, Willie Peyote, Noemi, Rkomi, Modà, Rose Villain, Brunori Sas, Irama, Clara, Massimo Ranieri, Emis Killa, Sara Toscano, Fedez, Simone Cristicchi, Joan Thiele, The Kolors, Bresh, Marcella Bella, Tony Effe, Elodie, Olly, Francesca Michelin, Lucio Corsi, Shablo feat. Guè, Joshua, Tormento, Serena Brancale, Rocco Hunt dhe Giorgia.ATS/ANSA/RSI
Kantautori dhe këngëtari Charles Dumont, i cili kompozoi këngën me famë botërore “Non, je ne regrette rien” (“Jo, nuk më vjen keq për asgjë”) – e kënduar nga Edith Piaf – ka vdekur në moshën 95-vjeçare.
Dumont – i cili gjithashtu bashkëpunoi me këngëtaren amerikane, Barbra Streisand dhe yllin francezo-italian të viteve 1960, Dalida – vdiq në shtëpi pas një sëmundjeje të gjatë.
Ministrja franceze e Kulturës Rachida Dati e quajti Dumont “një figurë madhështore franceze”.
Karriera e Dumont pësoi një transformim në fund të viteve 1960, kur ai e bindi këngëtaren e njohur Piaf të performonte një nga kompozimet e tij, pasi ishte refuzuar disa herë.
Dumont e shkroi “Non, je ne regrette rien” – e cila ringjalli karrierën e Piaf – në vitin 1956 në moshën 27 vjeçare.
“Non, je ne regrette rien” – që atëherë u bë një klasik i paharrueshëm i Piaf, e cila vdiq në 1963.
“Nëna ime më lindi, por Edith Piaf më solli në botë”, tha Dumont në një intervistë të vitit 2015.
“Pa të, nuk do të kisha bërë kurrë gjithçka që kam bërë, as si kompozitor dhe as si këngëtar”, shtoi ai.
Për Dumont, takimi me Piaf shënoi fillimin e një marrëdhënieje të frytshme pune – duke rezultuar në shkrimin e më shumë se 30 këngëve për të. bw
Në fund të intervistës, Klaus Meine madje pranon të fërshëllejë melodinë legjendare të “Wind of Change”. Ajo këngë e kompozuar në Moskë ka qenë himni i rënies së Murit për tridhjetë e pesë vjet. Dhe ishte një përforcuese aq e fuqishme e emocioneve të asaj vjeshte të mrekullueshme, saqë në një moment u përhap thashethemi se e kishte kompozuar…vetë CIA. Në këtë bisedë me Repubblica, lideri i grupit të lavdishëm gjerman Scorpions flet për atë lajm të rremë, por edhe se si lindi ajo këngë, pse teksti ndryshoi në vitin 2022 dhe cilat ishin momentet më prekëse me Mikhail Gorbaçovin.
Meine, si e përjetuat 9 Nëntorin 1989?
“Në muajt e mëparshëm në Gjermaninë Lindore ishte krijuar një presion i madh, ndër të tjera me demonstratat paqësore në Leipzig. Ne ndoqëm gjithçka, por fakti që situata mbeti e qetë, që nuk pati asnjë të shtënë, që tanket mbetën në kazermë, ishte një lehtësim i madh. Fakti që gjermanët, lindorë dhe perëndimor u mblodhën atë natë dhe kërcyen në Murin e Berlinit pa përplasje të dhunshme ishte thjesht i mrekullueshëm. Dhe në realitet kjo vetëm konfirmoi ndjenjën që kishim patur kur kishim luajtur në Moskë disa muaj më parë: “ndryshimi” ishte në ajër. Ishte një moment i madh historik”.
A e kishit ndjerë tashmë kur kompozuat “Wind of Change” në vitin 1989? Ishit në Moskë në atë kohë.
“Historia fillon një vit më parë, në 1988 në Leningrad, ne ishim një nga grupet e para të rock-ut perëndimor që patëm mundësinë të luanim koncerte në BRSS. Dhjetë koncertet tona në atë që sot është Shën Petersburgu ishin pararendëse për “Festivalin e Paqes në Moskë” të vitit të ardhshëm, me grupe të tjera ndërkombëtare. Kemi luajtur para mbi 100.000 fansave entuziastë, të ardhur nga i gjithë BRSS, por edhe nga RDGJ dhe vendet e Bllokut Lindor. Ishte si një Woodstock rus: një moment i mrekullueshëm. Kishim ndjesinë se dera e lirisë ishte hapur kanatë. E shkrova “Wind of Change” menjëherë pas koncerteve tona në Moskë, në shtator 1989″.
Dhe u bë himni i rënies së Murit. Si e shpjegoni?
Mendoj se lidhet me faktin që kënga nuk ka të bëjë me Berlinin apo rënien e Murit, por që shpreh atë moment kur liria dukej e mundur. Momenti i glasnostit dhe perestrojkës. Sepse fakti që ky festival në Moskë ishte i mundur është falë një njeriu: Mikhail Gorbaçovit. Dhe u përpoqa të shpreh këtë gjendje shpirtërore dhe momentet e emocioneve të mëdha që kishim përjetuar. Dhe kjo është arsyeja pse besoj se kjo këngë u bë edhe kënga e rënies së Murit dhe e përfundimit të Luftës së Ftohtë. Ishte kjo ndjenjë, kjo shpresë për paqe, për liri, që u materializua për një moment të shkurtër. Dhe është ende një himn për paqen: sidomos për brezat e rinj, që e këndojnë këtë këngë me gjithë zemër në koncertet tona. Edhe pse – dhe ndoshta pikërisht sepse – e ndryshova tekstin pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia.
Ekzakt. Ju e ndryshuat fillimin e këngës në vitin 2022.
Po, fillimi thoshte “Ndiq Moskva deri në Parkun Gorki”. Por nuk ishte koha për romantizëm: bota kishte ndryshuar dhe teksti duhej ndryshuar. Unë u përpoqa ta përdor për të shprehur solidaritetin tim për dhe me Ukrainën. Dhe tani thotë kështu: “Dëgjo zemrën time: thotë ‘Ukrainë’, duke pritur që era të ndryshojë.
Në një moment qarkulloi lajmi se nuk keni qenë ju që e keni shkruar këngën, por CIA…
(Qesh) Po, e pabesueshme. Më telefonoi një gazetar nga Nju Jorku i cili donte të shkruante për “Wind of Change” dhe erdha personalisht për të bërë intervistën, m’u duk e pazakontë. Por kur më vonë më pyeti nëse kisha dëgjuar që CIA e kishte shkruar këtë këngë, shpërtheva në të qeshura. Dhe thashë: “Mirë, nëse do të ishte kështu, do të thoshte shumë për fuqinë e muzikës.” Por ne jetojmë në një epokë ku lajmet e rreme janë rend i ditës. Dhe për disa këto teori konspirative janë më magjepsëse se e vërteta.
Nëse nuk gabohem, ju ishit grupi i parë që u ftuat në Moskë nga Mikhail Gorbaçovi, edhe pas rënies së Murit. Çfarë kujtimesh keni nga ai?
Kam kujtime të shkëlqyera për Mikhail Gorbaçovin. Ai ka qenë gjithmonë shumë i dobishëm, shumë i afrueshëm. Ai ishte një njeri shumë, shumë karizmatik. Na ftoi në Kremlin në vitin 1991, disa ditë para se të ulej flamuri sovjetik mbi Kremlin dhe ne ishim pothuaj të ftuarit e fundit zyrtarë që ai priti në Kremlin. Ishte fantastike. I kujtova se kur ishim të rinj, në vitet 1960, dhe pamë Nikita Hrushovin duke përplasur këpucën në tryezën e OKB-së, i gjithë Perëndimi ishte i paralizuar nga tmerri. Gorbaçovi m’u përgjigj me dinakëri: “Dhe a nuk mendon se është rock’n’roll si ngjarje?
A ka anekdota të tjera të paharrueshme lidhur me “Erën e ndryshimit”?
Një herë luajtëm në Kinë dhe na kërkuan të përjashtonim këngë si “Blackout” ose “Dynamite”. U censuruam. Por çuditërisht na bënë të luanim “Wind of Change”. Pas koncertit e pyeta organizatorin: “Pse i censuruan këto këngë dhe na lejuan të luanim “Wind of Change”?” Ai u përgjigj: “Epo, sepse ata mendonin se “Wind of Change” ishte një këngë për motin. /La Repubblica – Bota.al/
Një zë, një thashethem i lindur kushedi se ku, një lajm që kurrë nuk u konfirmua. Por mjaftoi për të bërë të dridhet për një ditë, regjimin e Gjermanisë Lindore. Dhe i kushtoi qindra të rinjve të shtypur prej diktaturës së Ulbrichtit, një pasdite me goditje, persekutime, madje edhe burg; ndokush mbeti brenda për plot dy vite dhe më pas u dëbua nga vendi. Që atëherë, është e vështirë të thuhet që muzika nuk lëviz malet: një koncert i grupit britanik Rolling Stones, që në vitin 1969 shqetësoi tmerrësisht shumë RDGJ-në, dhe që nuk u mbajt kurrë. Por që i ka dha një goditje të parë Murit.
Në ditën kur Rolling Stones kanë lajmëruar koncertin e tyre në Kubë, Berlini kujton një copëz historie. Në fundin e verës së vitit 1969, në prag të festimeve pompoze mbi 20-vjetorin e Gjermanisë lindore që do të mbaheshin në 7 tetor, njerëzit e Ulbrichtit po përgatiten për marshimet e zakonshme ushtarake, si dhe fjalimet triumfantë dhe gënjeshtarë. Por një zë përhapet me shpejtësinë e dritës mes të rinjve të Berlinit lindor. Ditën e përvjetorit, Rolling Stonez do të zhvillonin një koncert pranë Murit, në anën perëndimore, por në çatinë e ndërtesës së Axel Spinger – botuesi i “Bild”. Këngët e grupit më të famshëm rrok në botë do të dëgjohen disa kilometra përtej Murit, atje ku muzika pop perëndimore është e ndaluar, disqet e Rolling Stones dhe Beatles futen kontrabandë dhe ku të lësh flokë të gjatë dhe të dëgjosh rrok është një shenjë mosbindjeje.
Fatkeqësisht, ndërkohë që thashethemi përhapet edhe jashtë kryeqytetit, dhe shumë të rinj e të renja përgatisin çantat e shpinës për të shkuar në Berlin, lajmi i rremë mbërrin edhe tek agjentët e njërit prej shërbimeve të fshehtë më paranojakë të Paktit të Varshavës, Stasi-t. Një muaj më herët, një i ri nga Dessau shkruante në trotuar: ‘Fansa të Rolling Stones, vraponi drejt Ber…”. Por nuk arriti ta përfundontre frazën. Disa kalimtarë e trembën, ai largohet me shpejtësi, por një spiun e ka regjistruar lajmin dhe ia përcjell shërbimit. Dy javë më vonë, në lagjen berlineze të Prenzlauer Berg, dalin fletëpalosjet e para: “Rolling Stones do të vijnë në Berlinin Perëndimor”. Janë vetëm zëra, por shërbimi i fshehtë i merr seriozisht.
Dhe kështu Stasi përgatit kundërsulmin. Dalin urdhëra që sot të bëjnë të qeshësh, por që atëherë tingëllonin si dënim. “Të rinj me pamje dekadente”, thuhet në urdhër, duhet të pengohen me çdo kusht që të mso shkojnë në Berlin. Të rinjtë e parë me flokë të gjatë, apo me xhaketë lëkure, apo edhe thjeshtë me një palë xhinse, ndalohen nga policia. Disave u jepet “Berlin-Verbot”, ndalimi për të shkuar në kryeqytet, të tjerëve u merret pasaporta, dhe ju zëvendësohet me famëkeqin “PM12”, një dokument që e etiketon si kundërshtar, dhe që i jep çdo polici të drejtën ta ndalojë dhe marrë në pyetje pa arsye.
Në 7 tetor, aparati histerik i sigurisë shtrëngon më shumë: 238 të rinj ndalohen në stacionin e Berlinit dhe kthehen mbrapsht në shtëpi, ndërsa forcohen shumë kontrollet përreth zonës së supozuar të koncertit. E megjithatë, shumë të rinj arrijnë gjithësesi në Leipziger Strasse, disa dhjetëra metra larg nga qiellgërvishtësi Springer. Disa arrestohen aty, por duke nisur nga ora dy e pasdites, pranë murit nisin të shfaqen qindra të rinj. Duken të pandalshëm, janë të lumtur, u kanë shpëtuar gjithë kontrolleve. Janë pacifistë, kanë ardhur deri aty për të dëgjuar Rolling Stones, por pengesat dhe dhuna e regjimit, dalëngadalë i ashpërsojnë. Vopos-ët, policët e kufirit nisin t’i sulmojnë brutallisht, u ndërsejnë qentë. Turma sprapset por nuk heq dorë.
Fansat nisin të thërrasin “Rolling Stones”, “Dubcek, Dubcek”, emrin e reformatorit çekosllovak, një simbol i lirisë. Policia i hipën në kamionë, vazhdon t’i rrahë. Në fund, 430 do të arrestohen, disa do të mbeten në burg për vite. Por ndërkohë, revolta poshtë Murit prish festën e 20-vjetorit të RDGj-së. Ndërsa bota nuk do ta harrojë asnjëherë koncertin imagjinar të Rolling Stones. /Bota.al/
Quincy Jones, titani shumë-talent i muzikës, trashëgimia e madhe e të cilit varionte nga prodhimi i albumit historik “Thriller” të Michael Jackson, deri te shkrimi i partiturave fituese të çmimeve të filmit dhe televizionit dhe bashkëpunimi me Frank Sinatra, Ray Charles dhe qindra artistë të tjerë regjistrimi, ka vdekur në moshën 91 vjeçare.
Publicisti i Jones, Arnold Robinson, thotë se ai vdiq të dielën në mbrëmje në shtëpinë e tij në seksionin Bel Air të Los Anxhelosit, i rrethuar nga familja e tij.
“Sonte, me zemra të plota, por të thyera, duhet të ndajmë lajmin për vdekjen e babait dhe vëllait tonë Quincy Jones”, tha familja në një deklaratë. “Dhe megjithëse kjo është një humbje e pabesueshme për familjen tonë, ne festojmë jetën e mrekullueshme që ai jetoi dhe e dimë se nuk do të ketë kurrë një tjetër si ai.”
Jones u ngrit nga vrapimi me bandat në anën jugore të Çikagos në majat e biznesit të shfaqjes, duke u bërë një nga drejtuesit e parë zezakë që lulëzoi në Hollywood dhe grumbulloi një katalog të jashtëzakonshëm muzikor, që përfshin disa nga momentet më të pasura të ritmit dhe këngës amerikane. Për vite me radhë, nuk kishte gjasa të gjente një dashamirës të muzikës që të mos kishte të paktën një disk me emrin e tij, ose një lider në industrinë e argëtimit dhe më gjerë që nuk kishte ndonjë lidhje me të.
Jones mbante shoqëri me presidentë dhe udhëheqës të huaj, yje filmash dhe muzikantë, filantropë dhe drejtues biznesi. Ai bëri turne me Count Basie dhe Lionel Hampton, aranzhoi disqe për Sinatra dhe Ella Fitzgerald, kompozoi kolonat zanore për “Roots” dhe “In the Heat of the Night”, organizoi festën e parë inauguruese të Presidentit Bill Clinton dhe mbikëqyri regjistrimin e të gjithë yjeve të ” Ne jemi bota”, rekordi i bamirësisë i vitit 1985 për lehtësimin e urisë në Afrikë.
Lionel Richie, i cili bashkë-shkroi “We Are the World” dhe ishte ndër këngëtarët e shquar, do ta quante Jones “mjeshtri orkestratori”.
Në një karrierë që filloi kur disqet luheshin ende në vinyl në 78 rpm, nderimet më të larta ka të ngjarë të shkojnë për produksionet e tij me Jackson: “Off the Wall”, “Thriller” dhe “Bad” ishin albume pothuajse universale në stilin dhe tërheqjen e tyre. Shkathtësia dhe imagjinata e Jones ndihmuan në shfaqjen e talenteve shpërthyese të Jackson-it, teksa ai u transformua nga një yll fëmijë në “Mbreti i Popit”. Në këngë të tilla klasike si “Billie Jean” dhe “Don’t Stop ‘Til You Get Enough”, Jones dhe Jackson krijuan një pamje globale zanore nga disko, funk, rock, pop, R&B dhe xhaz dhe këngë afrikane. Për “Thriller”, disa nga prekjet më të paharrueshme filluan me Jones, i cili rekrutoi Eddie Van Halen për një solo kitarë në “Beat It”, që ndërthur zhanrin dhe solli Vincent Price për një zë të çuditshëm në këngën kryesore.
“Thriller” shiti më shumë se 20 milionë kopje vetëm në 1983 dhe ka luftuar me “Greatest Hits 1971-1975” të Eagles ndër të tjera si albumi më i shitur i të gjitha kohërave.
Lista e nderimeve dhe çmimeve të tij mbush 18 faqe në autobiografinë e tij të vitit 2001 “Q”, duke përfshirë 27 Grammy në atë kohë (tani 28), një çmim nderi Oscar (tani dy) dhe një Emmy për “Roots”. Ai gjithashtu mori Legjionin e Nderit të Francës, Çmimin Rudolph Valentino nga Republika e Italisë dhe një nderim në Qendrën Kennedy për kontributin e tij në kulturën amerikane. Ai ishte subjekt i një dokumentari të vitit 1990, “Listen Up: The Lives of Quincy Jones” dhe një filmi të vitit 2018 nga vajza Rashida Jones. Kujtimet e tij e bënë atë një autor më të shitur.
I lindur në Çikago në vitin 1933, Jones do të citonte himnet që nëna e tij këndoi nëpër shtëpi, si muzikën e parë që mund të kujtonte. Por ai shikoi me trishtim fëmijërinë e tij, duke i thënë një herë Oprah Ëinfrey se “Ka dy lloje njerëzish: ata që kanë prindër ose kujdestarë edukues dhe ata që nuk kanë. Asgjë nuk është në mes.” Nëna e Jones vuajti nga probleme emocionale dhe përfundimisht u institucionalizua, një humbje që e bëri botën të dukej “e pakuptimtë” për Quincy. Ai e kaloi pjesën më të madhe të kohës në Çikago në rrugë, me bandat, duke vjedhur dhe luftuar.
Si ekzekutiv muzikor, ai kapërceu barrierat racore, duke u bërë nënkryetar në Mercury Records në fillim të viteve ’60. Në vitin 1971, ai u bë drejtori i parë muzikor me ngjyrë për ceremoninë e ndarjes së çmimeve të Akademisë. Filmi i parë që ai prodhoi, “The Color Purple”, mori 11 nominime për Oscar në 1986. (Por, për zhgënjimin e tij të madh, asnjë fitore). Në një partneritet me Time Warner, ai krijoi Quincy Jones Entertainment, i cili përfshinte revistën e kulturës pop Vibe dhe Qwest Broadcasting. Kompania u shit për 270 milionë dollarë më 1999.
Ai ishte i qetë me pothuajse çdo formë të muzikës amerikane, qoftë duke e vendosur këngën “Fly Me to the Moon” të Sinatra në një ritëm të fortë dhe flaut të gëzueshëm ose duke hapur prodhimin e tij të “In the Heat of the Night” të Charles me një epsh. solo tenor saks. Ai punoi me gjigantët e xhazit (Dizzy Gillespie, Count Basie, Duke Ellington), reperët (Snoop Dogg, LL Cool J), këngëtarët (Sinatra, Tony Bennett), këngëtarët e popit (Lesley Gore) dhe yjet e ritmit dhe blues (Chaka Khan, reper dhe këngëtarja Queen Latifah).
Vetëm në “We are the World”, interpretuesit përfshinin Michael Jackson, Bob Dylan, Billy Joel, Stevie Wonder dhe Bruce Springsteen. Ai bashkë-shkruajti hitet për Jackson – “PYT (Pretty Young Thing” – dhe Donna Summer – “Love Is in Control (Finger on the Trigger) – dhe kishte këngë të përzgjedhura nga Tupac Shakur, Kanye Ëest dhe reperë të tjerë. Ai madje kompozoi Kënga me temë për sitcom “Sanford and Son”./AP.
Komentet