( Nje veshtrim kritik dhe nje poezi lirike )

Leshnice , Sarande , 1949. Djali i nje mesuesi fshati dhe kjo beri qe te jete qe heret nen pushtetin dhe magjine e librave dhe te lexuarit ne dy gjuhe , greqisht dhe shqip. Njohu eposin , legjendat , poezine orale te te dy vendeve , fakt ky qe duket dhe ne krijimtarine e tij .Njohes i poezise antike greke , i poezise se nobelisteve , njohes i ciklit te Dhijenis Akritas , por dhe Eposit te Kreshnikeve dhe Epikes legjendare shqiptare .Kacalidha me poezine , artin dhe rezatimit si inelektual ndihmon ne njohjen e ndersjellte dhe miqesine midis pupujve .Poetet me magjine e poezise , mund ta bejne kete me mire se politikanet, me retoriken e tyre .

Nikos Kacalidhas , eshte nga te rrallet poete ,i cili , qe me vellimin e pare poetik ” Fjale te thena ne pranvere ” fitoi cmim kombetar ne nje konkurs letrar .Eshte nga librat e pare poetik qe kam lexuar , pasi ai u botua ne vitin e larget 1971, kohe ku une , si cdo moshatar , fillova te lexoj poezi .Nga ky liber kam dhe nje kujtim nga hartimet .Kur mesuesja e letersise Vasilika Vasi , qortoi hartimin tim , i beri pershtypje , se ai subjekt hartimi bazohej ne nje poezi, te cilen ajo e kishte lexuar .-Kam komentuar nje poezi te Niko Kacalidhes , i them .Ajo buzeqeshi, se me poetin e ri ishin shoke Fakulteti .
Kacalidhen e kam lexuar ne te dy gjuhet .Megjithese vite te tera kam qene larg Gjirokastres, ku botohej letersia minoritare , por une isha me fat dhe i gjeja ato botime qe doja .Keshtu gjeta dhe vellimet poetike te Kacalidhes si ” I qiti tu potamu mu “, te cilin e kisha lexuar ne shqip ” Shtrati i lumit tim ” .Vellimet e tij vijne njeri pas tjetrit ne te dy gjuhet .Vellimi” Shtepite tona ne jug “1982 fitoi cmimin kombetar te poezise .Poezia e Kacalidhes si ne shqip , si ne greqisht, shquhet per tematiken , figuracionin , dhe fjalorin e vecante poetik , nje fjalor qe ka shume gjera te perbashketa me folklorin minoritar dhe traditen poetike greke.Kjo duket ne llojin e vargut dhe lirizmin e poezive .Kacalidhen e permend Ismail Kadare ne nje shkrim te gjate ne te cilin analizon poezine e te rrinjve, ne vitin 1971. Vellimin e pare te Kacalidhes e dallon nder te tjere .Tek Kacalidha perputhen ne nje poeti me njeriun.Ai ka fituar dashurine dhe respektin si poet e njeri nga lexuesi i thjeshte dhe personalitete letrare nga te dy anet e kufirit .Per poezine e tij ka dhene mendime pozitive nobelisti grek Odhiseas Elitis , si dhe Kadare , Agolli , Arapi , etj .Pas vitit 1990 poezia e Kacalidhes fiton hapesira te reja, ne tematike e ne llojin e vargjeve .I cliruar tashme nga censura, poezia e tij i afrohet me shume asaj greke , vendit te tij ame , poezi nga e cila ai ka mesuar dhe frymezuar dhe me heret, kur ishte ne Shqiperi .Kete rritje poetike e deshmojne disa cmime nderkombetare ne Greqi e Qipro .Kacalidha ka ne jeteshkrimin.e vet dhe kariere shteterore si minister i Minoriteteve ne qeverine Nano .Ai ka shkruar dhe proze . Romanin ne greqisht ” Parmenda e henes ” dhe nje vellim me novela dhe tregime .E dhe ketu bie ne sy pervoja dhe talenti i poetit .Proza e Kacalidhes eshte nje proze ekspresive , qe lexohet si poezi .Ne proze ai ka rrefyer ato tema te marra nga historia , legjendat dhe realiteti i minoritetit grek , tashme te shkeputur nga trungu i atdheut te tij ame .Ne prozen e Kacalidhes te bejne pershtypje personazhet plaka .Ato te kujtojne ” plakat e jetes ” , personazhe te romanit “Kronike ne gur ” te Kadarese .Ato i dallon feja , emrat dhe relievi ku jetojne , se ne ane te tjera , ngjajne shume , ashtu.sic mund te ngjajne plakat kudo ne bote, kur pijne kafene, kur diskutojne per bemat e qeverive e te pushtuesve ; kur kucombolepsin dhe boten .Ke pershtypjen se ato gra plaka te Leshnices, vendlindja e poetit , mund t’ i kesh takuar dhe ne Pogon, dhe une kam njohur te tilla . .Kacalidha ka miq kudo , ka miq te shperndare sidomos ne tri shtete , Shqiperi , Greqi dhe Qipro .Shume kane folur per Nikon si poet e njeri , por , per mendimin tim , me bukur ka shkruar poeti Ndoc Gjetja , tashme i ndjere .Ai.ka thene :”Niko Kacalidha eshte bashkeudhetari i shtegtimeve poetike , miku im me i ngushte , njeriu i mire qe e dua shume deri ne adhurim.”

Nga krijimtaria e gjere poetike e Kacalidhes zgjodhem kete poezi lirike .

–MALLENGJIM PER SYTE E TU —

Syte jane te zemres e dashur .
E shkoi pranvera .
E nuk t’ i pashe .E shkoi prilli
e ma shtoi mallengjimin.Ti, poshte ullinve
lozje me kokrat e tyre .

Syte jane te shpirtit , e dashur .E si te t’ i
peshoj ?

Po une , nuk lashe dege pa tundur qe te
binte vesa
e ne qerpikun tend te behej xhevahir .Po
une nuk lashe dege pa tundur …

Dhe ne s’ u be xhevahir vesa mbi
qerpikun tend , ne s’ u befte xhevahir ,
le te behet lot
i rrumbullaket e lot i rralle .

Te pakten me nje lot shperthyes , te
rrumbullaket , per syte e tu te nxirrja mall.