5 vite pas tërmetit tragjik mijëra familje vijojnë të jenë pa çati mbi krye. Kryeministri zotohej se familjet e pastreha do të gëzonin banesat brenda 2020, por procesi nuk ka mbaruar. Buxheti ka dhënë mbi 1 miliardë euro për rindërtimin që pritet të mbyllet në 2026.

Pak orë pasi mijëra familje shqiptare u gjendën në udhëkryeq për shkak të tërmetit shkatërrimtar të 26 nëntorit 2019, kryeministri Edi Rama u zotua se të gjithë të pastrehët do të futeshin në banesat e reja brenda një viti.

“Brenda vitit 2020 nuk duhet të ketë më diskutim për asnjë person që ka humbur shtëpinë nga tërmeti. Duhet të jenë të gjithë në kushte më të mira se ç’ishin para tërmetit.”, premtoi Rama asokohe.

Fakt

Pesë vite pas tërmetit tragjik mijëra familje vijojnë të pastreha. Procesi i rindërtimit nuk është mbyllur me afate të zvarritura vit pas viti. Vonesat në rindërtim sipas drejtuesit të Institutit të Bashkive janë diktuar nga disa faktorë.

“Procedurat e komplikuara administrative dhe burokracia kanë zgjatur kohën për aprovimin e projekteve dhe dhënien e fondeve. Koordinimi i pamjaftueshëm midis bashkive dhe qendrore shpesh ka çuar në vonesa. Përparësitë shpesh janë vendosur sipas kritereve që nuk janë të qarta, çka ka krijuar ndjenja të pabarazisë në komunitete. Kapacitetet e kufizuara teknike dhe financiare qe vijnë nga buxhet i pamjaftueshëm dhe larg pritshmërive.”, argumenton Haxhimali.

Afati i ri i dhënë zyrtarisht është fundi i vitit 2026. Por ekspertët thonë se procesi do të marrë më shumë kohë.

“Ky 5 vjetor le të jetë një kembanë zhurmuese për rishikimin e prioriteteve dhe forcimin e menaxhimit institucional. Gjithashtu të shërbejë si moment reflektimi dhe rishikimi për të përshpejtuar përmbushjen e detyrimeve ndaj qytetarëve të prekur.”, shprehet Haxhimali nga Instituti i Bashkive.

Barra e rindërtimit në buxhet

Të dhënat e përpunuara nga Faktoje tregojnë se buxheti i shtetit ka mbajtur barrën kryesore të rindërtimit. Shpenzimet që nga krijimi i fondit të rindërtimit, deri në nëntor të këtij viti rezultojnë 126,4 miliardë lekë- mbi 1 miliardë euro.

Me aktin e fundit normativ, qeveria i shtoi buxhetit të këtij viti 2 miliardë lekë për financimin e punimeve të kryera për rindërtimin. Ndërsa në buxhetin e vitit të ardhshëm, fondi shtohet me 2 miliardë lekë të tjera.

Referuar të dhënave, barra financiare e taksapaguesve shqiptarë për rindërtimin ka qënë më e lartë në katër vitet e para. Por fondet edhe pse më të pakta do të vijojnë në buxhet të paktën deri në fund të 2026. Buxheti parashikon 2 miliardë lekë si fond për rindërtimin pas dy vitesh.

Paratë e donatorëve

Në konferencën e donatorëve për rindërtimin në Bruksel, Shqipërisë iu vunë në dispozicion 1,15 miliardë euro në formë grantesh dhe kredish të buta.

“Komuniteti ndërkombëtar ka angazhuar 1.15 miliardë euro për Shqipërinë, që është një shifër fenomenale, që do të plotësojë nevojat dhe unë jam shumë e emocionuar nga solidariteti i treguar nga komuniteti ndërkombëtar për Shqipërinë.”, shprehej asokohe Presidentja e Komisionit Europian, Ursula von der Leyen në krah të Kryeministrit Edi Rama në shkurt të 2020-s.

Nga fondi 1.15 miliardë euro, 750 milionë ishin kredi të buta. Huatë më interesa të ulta qeveria i shpërfilli duke ia lënë barrën e rindërtimit buxhetit të shtetit.

Të dhënat e ministrisë së Financave tregojnë se nga viti 2020, e deri në prill të këtij viti, qeveria ka marrë 38 linja kredie nga institucione të ndryshme financiare ndërkombëtare. Por asnjë prej tyre nuk lidhet me rindërtimin.

“Qeveria nuk e realizoi këtë, sepse s’kishte mundësi t‘i alokonte fonde oligarkëve dhe klientëve të saj, duke përfshirë dhe elemente të krimit të organizuar. Por përdori paratë e buxhetit që gjithsesi janë të pamjaftueshme.”, argumenton Zef Preçi, drejtor ekzekutiv i Qendrës Shqiptare për Kërkime Ekonomike.

Nën petkun e emergjencës, shumica e kontratave për rindërtimin u lidhën përmes procedurës së kufizuar dhe negociimit të drejtëpërdrejtë.

‘Nëse nuk respekton rregullat e shkruara, asnjë donator nuk të jep, sepse ata japin llogari përpara taksapaguesve. Kanë manuale dhe rregulla të shkruara dhe shkelja e tyre ngarkon me përgjegjësi cilindo që certifikon para që nuk shkojnë për destinacionin dhe mbi bazën e rregullave të përcaktuara për të cilat janë dhënë.’, thekson më tej Preçi.

Përfundim

Nisur nga informacionet e mbledhura premtimin e kryeministrit Edi Rama se ‘brenda vitit 2020 nuk duhet të ketë më diskutim për asnjë person që ka humbur shtëpinë nga tërmeti’ e kategorizojmë të pambajtur. sn