VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

31 MAJI – DITA NDËRKOMBËTARE PA DUHAN. 6 – SI TË NDËRPRITET TYMOSJA E DUHANIT? – Nga Lutfi ALIA

May 28, 2022

 

 

Deri në vitet ’90, efektet dëmtuese të tymit të duhanit injoroheshin, ndërsa në këto 30 vite, me studimet e shumta shkencore, është vertetuar rrezikshmëria për shëndetin dhe jetën e duhanxhinjëve dhe të atyre që thithin tymin pasiv të duhanit në mjediset shtëpiake, të punës dhe në mjediset publike.

Aktualisht 90 % e duhanxhjinjëve i njohin pasojat e rënda për shëndetin që krijon duhani, ndërsa 10 % i minimizojnë dhe i nënvlehtësojnë, për të mos u privuar nga kënaqësia e krijuar nga droga nikotinë, pra mbeten skllevër të dipendencës nga nikotina.

Edhe pse i njohin dëmet që shkakton tymosja e duhanit, po iu rikujojmë duhanxhinjëve si lëndohet shëndeti i tyre nga substancat e shumta të çliruara nga djegia e duhanit në cigare, në puro, në llullë dhe në nargjile.

Të dhënat shkencor kanë vertetuar se tymosja e duhanit e shkurton jetën e duhanxhinjëve 10 – 12 vite, pra vdesin parakohe, duke humbur një pjesë të konsiderueshme jete, vetëm për të shijuar kënaqësinë e përkohëshme të drogës nikotinë. Është vertetuar se 50 % e duhanxhinjëve vdesin nga sëmundje të shkaktuara nga 4700 substancat toksike, irituese, inflamatore dhe kancerogene. Sëmundjet e shkaktuara nga duhani janë përgjegjëse për 20 % të vdekjeve në grup moshat 35 – 65 vjeç dhe 30 % në moshat e avancuara mbi 65 vjeç.

Rikujtojmë se mbi 90 % e kancereve të mushkërive zhvillohen në duhanxhinjë, që tymosin mbi 20 cigare në ditë. Aktualisht ndër duhanxhinjtë është shtuar numëri i kancereve të gojës, të fshikzës urinare e të stomakut.

Një ndër tre duhanxhinjë vdes nga sëmundje kardiovaskulare, ndër të cilët 60 % nga sëmundje të arterieve koronare (infarkt miokardi). Një ndër efektet e herëshme të tymit të duhanit është rritja e presionit të gjakut, pikërisht 10 minuta pasi përfundohet tymosja e cigares, presioni i gjakut rritet edhe 30 mmHg, çka shprehet me ndërlikime në subjektet, që vuajnë nga hipertensioni (presioni i gjakut i lartë).

Në duhanxhinjtë, ateroskleroza është më e herëshme, më intensitet më të lartë dhe e ndërlikuar me iskemi të trurit, me koronarosklerozë (infarkt miokardi) dhe me dëmtime të veshkave. Iskemitë dhe hemoragjitë e trurit janë 10 herë më të shpeshta në duhanxhinjë, se sa në ata që nuk tymosin duhanin.

Duhanxhinjtë kronikë vuajnë nga dy sëmundje të arterieve, sindroma Rayneaud e shkaktuar mga ngushtimi i arterieve të krahëve, e shprehur me mavijosjen e gishtave të duarve dhe nga endoarteriti obliterant, që pakëson furnizimin me gjak të gjymtyrëve të poshtëme e shprehur me ecje me vështirësi duke çaluar dhe me shenjat e quajtura “këmba e duhanxhiut”, që dikton ndërhyrje kirurgjikale, por në shumë raste pa rezultate.

Sëmundjet e aparatit të frymëmërrjes janë të pranishme në 100 % të duhanxhinjëve, të shprehura në forma dhe në tipa të ndryshme, si me bronkite kronike dhe bronkopati kronike obstruktive, që shkakton invaliditet të lartë dhe është shkaku i tretë i vdekjes të subjekteve duhanxhinjë.

Përmasat e pandemisë të tabagismit, numëri i madh i duhanxhinjëve dhe pasojat dramatike për shëndetin dhe jetën e tyre, shprehen me probleme komplekse mjekësore, shoqërore dhe ekonomike. Trajtimi i një duhanxhiu më sëmundjet e më sipërme, ka kosto 40 – 50 % më të lartë, se trajtimi i një të sëmuri që nuk tymos duhanin, pra ndikon direkt në rritjen e shpenzimeve sanitare. Në Itali shpenzohen 10 miliard euro vetëm për të sëmurët duhanxhinjë, shpenzime që përfaqësojnë 8 % të buxhetit për shërbimin shëndetësor kombëtar.

Nga kjo situatë dramatike shtrohet domozdoshmëria e forcimit të luftës kundër tymosjes të duhanit e zhvilluar në parandalimi i tabagismit dhe kurimin e duhanxhinjëve të dalin nga dipendenca ndaj nikotinës.

 

PARANDALIMI I TABAGISMIT.

 

Parandalimi i tabagismit shtrihet në fronte të gjëra, duke filluar me masa për pakësimin e kultivimit të bimës së duhanit, me pakësimin e prodhimit industrial dhe të tregëtimit, me ndalimin e tymosjes të duhanit në mjedise publike, në mjediset e punës dhe në shtëpi, me ndalimin e tymosjes të duhanit nga minorenët etj.

Këto masa parandaluese shtrojnë detyrë imperative impenjimin e institucioneve shëndetësore, institucionet kulturore dhe artistike, shkollat dhe familjet të aplikojnë strategji dhe taktika edukimi, për ndërgjegjësimin e çdo individi për dëmet e shumta që shkakton tymosja e duhanit.

Të gjitha masat dhe aktivitetet për të kufizuar tabagismin, janë nxitur fuqishëm nga Organizata Botërore e Shëndetësisë, më vendimin për ndalimin e tymosjes të duhanit në mjediset publike. Këto direktiva janë adaptuar nga shumë shtete, sidomos në vitin 2003, me aprovimin në parlamente të ligjit për ndalimin e tymosjes të duhanit në mjediset publike, në mjediset e administratës, në mjediset spitalore, në auditoret, në shkollat, në bare, restorante, plazhe, parqe lojrash për fëmijët, në mjetet e transportit publik (autobuza, trena, anije, tragete, taksi), në kampet sportive, në stadiumet, në sallat e kinemave dhe të koncerteve. Ndër masat e rëndësishme është dhe gjoba për ata që tymosin në mjedise ku ndalohet tymosja e duhanit, si dhe gjobat për subjektet, që hedhin në tokë bishtat e cigareve. Në të gjitha institucionet dhe mjediset publike funksionojnë njësitë e luftës kundër duhanit, që survejojnë dhe ndëshkojnë abuzuesit dhe individët e pandergjegjshëm, që shkelin rregullat dhe ligjet kundër tymosjes të duhanit.

Gjithashtu janë përcaktuar rregulla për etiketat e paketave të cigareve dhe të konfeksioneve me duhan të grirë, me vendosjen e shkrimeve ku theksohen rreziqet për shëndetin të provokuara nga tymi i duhanit. Në zbatim të direktivave të Organizatës Botërore të Shëndetësisë për parandalimin e tabagismit, shumë shtete e kanë ndaluar me ligj reklamat e prodhimeve të duhanit, nisëm që filloi me bllokimin e reklamave të paketave “Marlboro” në makinat e Formula Uno, përvojë që u përgjithësua nga kanalet televizive, revistat dhe gazetat. Ndalimi i reklamave të prodhimeve të duhanit u shpreh me pakësimin 15 % të tregëtimit të paketave dhe të konfeksioneve me duhan të grirë.

Direktivat dhe vendimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë dhe masat me karakter legjislativ që morën shumë shtete, përfaqësojnë instrumenta të rëndësishme dhe rezultative në luftën kundër tabagismit dhe me ndikim në tutelën e shëndetit të subjekteve që nuk e tymosin duhanin.

Duke analizuar 50 studimet shkencore ndërkombëtare, dedikuar ndikimit mbi shëndetin e popullatës 10 vjet pas ndalimit të tymosjes të duhanit në mjediset publike, rezulton se u pakësuan 20 % shtrimet në spitale me sëmundje të zemrës dhe me sëmundje të aparatit të frymëmarrjes, u pakësua 10 % numëri i rasteve me kancere të mushkërive. Në një studim spanjoll, botuar në revistën “Nicotine & Tabacco Research”, rezulton se ndalimi i tymosjes të duhanit në mjediset publike, ndikoi që 12 % e punonjësve në bare, në restorante, në dyqane dhe në adminsitratën publike, e ndërprenë tymosjen e duhanit.

Këto rezultate inkurajuese kanë ndikuar që lufta kundër tymosjes të duhanit të zgjerohet, duke e ndaluar tymosjen dhe në parqet dhe lulishtet publike, përvojë rezultative fillimisht në Belgjikë dhe aktualisht e shtrirë pothuajse në të gjitha vendet e Unionit Europian. Tymosja e duhanit po ndalohet dhe në sheshe ku zhvillohen koncerte, në bankinat ku priten autobuzat urbane, trenat etj. Me këto vendime, krijohen kushtet e jetesës në mjedise të pastra natyrore dhe publike, pa ndotje me substancat toksike të çliruara nga djegia e duhanit.

Një ndër masat e rëndësishme dhe efektive në luftën kundër tabagismit është edukimi i masave popullore të mos tymosin duhanin, kësisoj parandalohen dëmet e shumta që shkakton, por dhe për të bindur duhanxhinjtë të ndalojnë tymosjen.

Parandalimi i tabagismit ka shumë rëndësi për mbrojtjen e shëndetit të adoleshentëve dhe të rinjëve, duke i edukuar dhe bindur me fakte dhe argumenta, se tymosja e duhanit e shkatërron gradualisht shëndetin fizik dhe psikoemocional. Në këtë drejtim rol vendimtar kanë familja dhe shkolla, që t’i edukojnë fëmijët dhe sidomos adoleshentët, të ruajnë shëndetin dhe të zbatojnë një stil jetese të shëndetëshme.

Në Itali, 21. 9 % e djemëve dhe vajzave të moshave 15 – 24 vjeç e tymosin duhanin. Shumica e tyre e fillojnë duhanin duke imituar prindërit duhanxhinj, një pjesë tymosin për të treguar se janë “burrëruar” dhe se kanë fituar pavarësinë, një pjesë e vogël tymosin për të shoqëruar duhanxhiun kapo. Ndonëse me ligj është e ndaluar tregëtimi i cigareve subjekteve nën moshën 18 vjeç, ende abuzohet nga shitësit, veprim i gabuar që ka lejuar tymosjen e duhanit nga adoleshentët, por që është favorizuar dhe nga mungesa e kontrolleve nga organet kompetente.

Në zbatim të politikave dhe për të nxitur masivizimin e aktiviteteve për parandalimin e tymosjes të duhanit,

për të sensibilizuar opinionin publik për domozdoshmërinë e ndalimit të tymosjes të duhanit, Organziata Botërore e Shëndetësisë ka shpallur “31 maji, dita pa duhan”, aktivitet i praktikuar në të gjithë botën.

KOMPROMISET DHE DILEMAT E DUHANXHIUT ME DUHANIN.
(TË TYMOS, APO TË MOS TYMOS DUHANIN!)

Duhanxhinjtë janë subjekte të vështirë. Edhe pse i njohin dhe i ndjejnë efektet dëmtuese të tymit të duhanit, janë të pavendosur, konfuza dhe justifikohen me te gjitha mënyrat për të vazhduar tymosjen, nuk gjejnë forca e nuk kanë vullnet të eleminojnë dipendencën nga nikotina. Nuk e them për humor, as për ironizim, por në fakt duhanxhinjtë jetojnë me dilemën: ”Të vazhdoj të tymos, apo ta ndërpres duhanin !?”.

Kur bashkëbisedohet me duhanxhiun, përgjigjia e parë justifikuese është: “Duhani më relakson dhe më ndihmon të përqëndrohem. Në se nuk tymos duhanin, bëhem nervoz”.

Në fakt këto gjendje janë sugjestive dhe të kundërta më atë që shprehin duhanxhinjtë. Tymosja e duhanit fillimisht krijon ndjenja stimulimi të shprehura me shtimin e të rrahurave të zemrës, rritet presioni i gjakut, shtohet adrenalina në gjak, krijohet eufori e përkohëshme, më pas ndjehet i relaksuar dhe anksiolitik, gjendje që shoqërohen me një kompleks shenjash si djegie dhe erë e keqe në hundë e në gojë, dhimbje koke, kollë me gëlbazë, djegie stomaku etj. Pikërisht, për këto efekte bifazike duhanxhinjtë tymosin njëra pas tjetrës cigaret, për të marrë sasinë e nikotinës që i krijon euforinë, kënaqësinë dhe pëlqyshmërinë për duhanin, por pasi ka tymosur cigaren, këto ndjenja çduken, andaj duhanxhiu bëhet nervoz, sepse kërkon të përjetoi përsëri ato gjendje që i krijoi nikotina – drogë. Në fakt, pak minuta pasi përfundon tymosjen e cigares, dyhanxhiu ka ulje të përqëndrimit të vëmendjes, ndjen uri, sepse nikotina i shton sekrecionet e stomakut, andaj dëshiron të hajë diçka, duke u justifikuar se kësisoj largon erën e keqe të gojës, që i krijon nikotina.

Ajo që duhanxhiu e quan nervozizëm, është padurimi për të ndezur cigaren tjetër, për të mbajtur nikotinën në nivele të larta ne gjak dhe për të rishijuar efektet e dipendencës psiko-fizike të nikotinës drogë.

Një dilemë tjetër e duhanxhiut është: “E kam të vështirë ta ndaloj tymosjen, nuk kam forca, nuk kam vullnet, duhani është më i fortë se unë”.

Natyrisht, për efektet drogë të nikotinës, me dipendencën farmakologjike, psiqike dhe fizikopsikologjike është e vështirë të ndëpritet menjëherë tymosja, por në fakt jo e pamundur. Ndërprerja e duhanit arrihet hap pas hapi nga subjekte me personalitet të fortë, si e thekson Kernberg. Personaliteti i duhanxhiut shprehet me karakter të pa qëndrushëm, me temperament emotiv, me reagim nervoz kur ndërpret tymosjen e duhanit, preferon të shijoi kënaqësitë që i krijon droga nikotinë dhe pse e di mirë që duhani i dëmton shëndetin.

Ndërprerja e duhanit kërkon vullnet të fortë dhe forca impenjative, për të bërballuar abstinencën e nikotinës, madje duhet pak kohë për të përballuar këtë situatë të shprehur me shenja irituese. Duhani nuk është më i fortë se njeriu, por është duhanxhiu i dobët, që nuk i përballon dhe nuk i kundërshton efektet drogë të nikotinës.

Një subjekt që ndërpret tymosjen e duhanit, fillimisht ndjehet nervoz, i irituar, reagon vrullshëm dhe ndaj stimujve të vegjël, lodhet shpejt dhe ka vështirësi të flej, ka gjumë të shqetësuar. Në fakt ky kompleks shenjash tregon se trupi i duhanxhiut po çlirohet nga nikotina, e cila vazhdon të eleminohet gradulaisht, pra duhanxhiu po çlirohet nga dipendenca farmako-psiqike dhe fiziko-psikologjike. Këto shenja vazhdojnë 1 deri 2 javë pas ndërprerjes të tymosjes të duhanit, sidomos java e parë është më e vështirë, por në se përballohet, në javën e dytë këto shenja minimozohen dhe çduken njera pas tjetrës.
Kompromis tjetër i duhanxhiut me duhanin shprehet me justifikimin: “Po provoj ta ndërpres, andaj po tymos vetëm cigare të lehta (Light)”.
Ky është veprimi më i gabuar e me pasoja për shëndetin dhe dipendencën me nikotinën. Cigaret e light u prodhuan për ta mbajtur lidhur duhanxhiun me duhanin. Cigaret e quajtura të lehta kanë sasi të pakët nikotine, andaj duhanxhiu tymos më shumë cigare dhe e thith me thellë tymin, për të mbajtur të lartë nivelin e nikotinës në gjak, kësisoj krijojnë dipendencë më të fortë se cigaret e zakonëshme. Industria e duhanit, e shtoi prodhimin e cigareve light, për të tërhequr klienta, kryesisht femrat dhe adoleshentët, që të zëvëndësonin pakësimin e duhanxhinjëve, sidomos pas vitit 2003, kur u verifikua pakësimi 10 – 20 % i duhanxhinjëve, çka u shpreh me pakësimin e tregëtimi të cigareve, pas aplikimit të ligjit kundër tymosjes të duhanit në mjediset publike.
Duhanxhiu që merr iniciativën të ndërpresë tymosjen e duhanit, duhet të vendosi divorcin përfundimtar, jo të justifikohet se do ta ndërpresi duke pakësuar numërin e cigareve ditore. Është një teknikë si thika me dy presa. Duhanxhinjtë me personalitet dhe karakter të fortë, duke i pakësuar gradualisht numërin e cigareve që tymosin çdo ditë, pas një periudhe relativisht të gjatë, apo të shkurtër, arrijnë të desensibilozohen gradualisht nga nikotina, e përballojnë abstinencën dhe arrijnë t’i pakësojnë cigaret deri në 5 – 10 në ditë. Në se arrihet në këtë nivel, duhanxhiu duhet ta ndërpresi përfundimisht tymosjen e duhanit, sepse duke vazhduar të tymosi, është një lloj si t’i hedhish përsëri benzinë zjarrit. Kush vendos ta ndërpresi tymosjen e duhanit, të veproj në mënyrë deçizive e të shembi mitin fallso të duhanit dhe të mbrojë e të forcojë shendetin, të zgjasi jetesën.
Justifikimi tjetër i duhanxhinjëve është: “E kam ndërprerë disa herë, por e kam filluar përsëri”.
Në fakt, ky është veprim i pranushëm deri në një farë mase, sepse ndërprerja e tymosjes të duhanit është proçes ndryshimi gradual, i realizuar me disa faza të një pas njëshme, mundësisht të zhvilluara në kohë të shpejtë dhe pa i përsëritur. Këto subjekte fitojnë një përvojë, se mund ta eleminojnë tymosjen e duhanit dhe sa më rrallë të rikthehen në “zakonin e vjetër”, aq më të lehtë do ta kenë ta ndërpresin përfundimisht. Pasi e ke ndërprerë tymosjen e duhanit dhe të biesh në tentacion ta ndezish një cigare përsëri, nuk është dështim, por një mundësi tjetër për ta braktisur përfundimisht dhe mënyra më e mirë është të mos përsëritet, mos i hidh benzinë zjarrit që po shuhet, sfidoje cigaren, mbroje shëndetin dhe jetën.

 

TRAJTIMI I DUHANXHINJËVE PËR TË DALË NGA DIPENDENCA NDAJ NIKOTINËS.

 

Nikotina përthithet lehtë nga mukoza e gojës, e hundës, e trakesë, e bronkeve dhe nga kapilarët e hojeve të mushkërive dhe pasi hynë në gjak, brenda 10 sekondave arrinë trurin, mëlçinë, gjëndërrat mbishkore etj. Pasi lëndon qelizat e këtyre organeve, nikotina shpërbehet në mëlçi dhe eleminohet me veshkat në formë kotinine, ndërsa mushkëritë e eleminojnë me gëlbazën, që merr ngjyrë të verdhë të pistë. Organizmit të duhanxhiut i duhen dy orë kohë, të përgjysmoi përqëndrimin në gjak të nikotinës, kësisoj duhanxhiu bëhet prè dipendence të vërtetë, e shprehur me rritjen e dëshirës së vazhdueshme e të papërmbajtur të tymosi një cingare tjetër, për të rritur dhe për të mbajtur konstant përqëndrimin e nikotinës në gjak dhe të “shijojë” efektet e droges. Nikotina krijon dipendencë farmakologjike, psiqike dhe fiziko-psikologjike, është drogë me të gjitha efektet, stimuluese, eksituese dhe hypnotike, krijon ndjenjë kënaqësie dhe ndryshime kalimtare psikofizio-logjike në duhanxhinjtë, andaj dhe lufta kundër duhanit duhet të përqëndrohet në eleminimin e këtyre efekteve.

Dipendenca farmakologjike. Krijohet nga nikotina e depozituar në receptorët nikotinikë të bërthamës amigdale të trurit, e cila rregullon emocionet. Receptorët nikotinikë në fibrat presinaptike të neuroneve dopa-minergjikë, provokojnë çlirimin e dopaminës, e cila krijon ndjenjat e kënaqësisë të njejtë si e shkakton kokaina dhe heroina. Nikotinomania e duhanxhiut shprehet me nikotinodipendencën dhe me efekte toksike në organiz-min e duhanxhiut (toksikomania dhe toksicitieti).

Dipendenca psiqike. Nikotina, kur kontakton receptorat nikotinikë, nxit çlirimin e substancave psikotrope, sidomos të dopaminës e cila vepron aktivisht në funksionet psiqike të duhanxhiut. Nikotina aktivizon dhe rrugën mesolimbike, që është qarku i brendshëm i trurit, që rregullon ndjenjë e euforisë, aspekt i veçantë që shprehin duhanxhinjtë. Gjithashtu, nikotina nxit çlirimin e norepinefrinës, shton prodhimin e endorfinave, të cilat krijojnë një relaksim të lehtë dhe ulje të gjëndjes të ankthit, shton sekretimin e acetilkolinës, e cila ka efekte stimuluese, ashtu si shton dhe sekretimin e serotoninës, që rregullon humorin dhe pakëson oreksin.

Dipendenca fizike. Krijohet nga tymosja kronike e duhanit dhe kur nikotina i kapërcen nivelet e tolerancës,

provokon shenja fizike të papëlqyeshme, sidomos kur tentohet të pakësohet tymosja, çka e nxit duhanxhiun të vazhdoi tymosjen e duhanit, për të mos kaluar në sindromën e abstinencës.

Dipendenca psikologjike. Ndikim të madh në forcimin e lidhjes të duhanxhinjëve me tymosjen e duhanit ka dipendenca psikologjike, që është shprehje e kulturës dhe e edukatës familjare dhe shoqërore, sidomos e mangesive në edukimin e nxënësve në shkollat.

Abstinenca ndaj nikotinës. Nërprerja e menjëherëshme e tymosjes të duhanit, shkakton krizë abstinencës e shprehur me një kompleks shenjash si gjendje boshllëku, nervozizmi, iritabilitet, bulemia, kanë dhimbje të muskujve, të shpinës, të këmbëve, të duarve; të përziera, dridhje e duarve dhe e të trupit dhe kapsllëk. Kulmi i shprehjes të këtyre shenjave arrihet 48 – 72 orë pas ndërprerjes të duhanit. Normalisht, organizmit të njeriut i duhen mbi tre javë, që të dizintoksikohet nga nikotina, çka sugjeron se ndërprerja e tymosjes të duhanit duhet të kryhet gradualisht dhe në mënyrë progresive, deri në ndërprerjen e plotë, që të çlirohet nga dipendenca.

Krahas këshillave që u renditën në pjesët e sipërme, ndërprerja definitive e tymosjes së duhanit ndihmohet dhe me përdorimin e disa medikamenteve dhe sidomos i leukoplastit me nikotinë të vendosur ne lëkurë.

Mbi të gjitha është vullneti, personaliteti, karakteri i fortë për të konkretizuar vendimin për ndërprerjen e tymosjes te duhanit, për të mbrojtur shendetin dhe jetën nga dëmtimet dhe sëmundjet shumta, që provokojnë moria e substancave toksike, që çlirohen nga djegia e duhanit, ndërsa medikamentet ndihmojnë për të shpejtuar këtë vendim të domozdoshëm. Duhanxhinjtë duhet të ndërgjegjësohen të mos e djegin shëndetin me duhanin, të mbrojnë e të gëzojnë një jetë të shëndetëshme.

Ndër terapitë e përdorura për ndërprerjen e tymosjes të duhanit, National Institute on Drug Abuse (NIDA), sugjeron medikamentin vareniklina tartarato, sidomos përdoret për gratë që duan të braktisin duhanin, sepse ky medikament bllokon dipendencën nga nikotina. Vareniklina është më efektive në gratë, se sa në burrat dhe garanton rezultate më të mira se sa nga medikamenti bupoprione dhe nga terapia zevendësuese me leukoplast me nikotinë, që vendoset në lëkurë. Vreniklina vepron në tru, ku lidhet me receptorët nikotinikë të acetilkolinës, pra në të njëjtit receptorë me të cilët lidhet dhe nikotina, por verniklina nuk ka efekte droge dhe duke bllokuar lidhjen e nikotinës me këto receptorë, e pakëson dëshirën për të tymosur cigaret, shmang dipendencën nga nikotina, kësisoj i ndihmon duhanxhinjtë ta nderpresin tymosjen e duhanit.

Vareniklina përdoret në trajtimin e duhanxhinjëve me bronkopati obstruktive kronike dhe në duhanxhinjtë, që kanë vuajtur nga sëmundje të zemrës dhe të vazave të gjakut, duke u shprehur me ndërprerjen e shpejtë dhe definitive të tymosjes të duhanit.

ÇFARË NDODH PASI NDËRPRITET TYMOSJA E DUHANIT?

Pasi ndërpritet tymosjen e duhanit me cigare, puro, të duhanit me llullë dhe më nargjile, fillon gradualisht të rivendosen funksionet indore dhe organore që ishin tronditur, ose dëmtuar nga veprimi i 4700 substancave të pranishme në tymin e duhanit:

– Pas 30 minutash, normalizohen të rrahurat e zemrës dhe temperatura e duarve dhe e këmbëve.

– Pas 2 orësh, nikotina fillon të eleminohet me urinë, pakësohet përqëndrimi në gjak.

– Pas 8 orësh rritet gradualisht përqëndrimi i oksigjenit në gjak.

– Pas 12 orësh përmirësohet frymëmërrja, normalizohet ritmi dhe thellësia e thithjes të ajrit.

– Pas 24 orëve pakësohet përqëndrimi i monoksidit të karbonit në mushkëri, çka shprehet më përmirësimin e

oksigjenimit të gjakut dhe furnizimi e indeve me oksigjen.

– Pas një jave pa tymosje duhani, çduket shija e keqe e nikotinës, përmirësohen nuhatja dhe ndjenja e shijes

ndaj ushqimeve. Lëkura fillon të shprehi ngjyrën rozë, çduket dhimbja e kokës, normalizohen të rrahurat e

zemrës, çduken të përzierat, përmirësohet oreksi dhe gjumi bëhet i qetë.

– Pas një muaji, mushkëritë rikuperojnë 30 % të funksioneve që ishin ulur, përmirësohet frymëmarrja, rrallohen

shumë infeksionet bakteriale dhe virale, sidomos nga viruset sezonale.

Në këtë periudhë ripërtrihen qelizat epiteliale me cilie të rrugëve të frymëmarrjes, kolla është e shpeshtë dhe

ndihmon në zbrazjen e gëlbazës nga rrugët e frymëmarrjes. Fillimisht masat e gëlbazës janë të shumta me

ngjyrë bezhë të pistë, me përmbajtje bloze dhe gradualisht pakësohen dhe bëhen ngjyrë të bardhë.

– Pas 3 muaj pakësohen shumë akceset e kollës kronike, normalizohet oreksi dhe pesha trupore.

– Pas 6 muaj përmirësohet aftësia e përqëndrimit të vemendjes dhe rendimenti intelektual.

– Pas 1 viti, ulet mbi 50 % rrezikshmëria e zhvillimit të infarktit të miokardit dhe e iskemisë të trurit.

– Pas 5 vite pakësohet mbi 50 % mundësia e zhvillimit të kancerit të mushkërive dhe në organet e tjera.

– Pas 10 vite pa tymosje duhani, nuk ka rrezik zhvillimi i kancerit në mushkëri dhe në organet e tjera.

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe:

Komentet

Lajme të ngjashëm

Amerikanët sot zgjedhin mes dy vizioneve qartësisht të ndryshme

VOA/Pamje nga votimet në Nju Jork.

 

Marrë nga Associated Press

Votuesit amerikanë vendosin sot mes kthimit të republikanit Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë dhe ngritjes së demokrates Kamala Harris nga posti i nënpresidentes në atë të presidentes së vendit, pas një fushatë presidenciale intensive të shoqëruar me polemika dhe një gjuhë të ashpër.

Vendvotimet u hapën në mbarë vendin herët në mëngjes, ndërsa votuesit po përballën me një zgjedhje të qartë midis dy kandidatëve që kanë ofruar vizione shumë të ndryshme mbi të ardhmen e fuqisë më të madhe ekonomike dhe ushtarake të botës.

Nëse fiton, demokratja Kamala Harris do të bëhej presidentja e parë grua. Ajo ka premtuar të punojë me ligjvënës nga të dyja partitë për të zgjidhur problemet ekonomike dhe çështjet e tjera pa u distancuar shumë nga kursi i përcaktuar nga Presidenti Joe Biden. Ish-Presidenti republikan Donald Trump ka premtuar të zëvendësojë mijëra punonjës federalë me mbështetës të tij besnikë, të vendosë tarifa gjithëpërfshirëse si për aleatët ashtu edhe për vendet rivale dhe do të organizojë operacionin më të madh të dëbimit të imigrantëve të paligjshëm në historinë e Shteteve të Bashkuara.

Dy kandidatët kaluan orët e fundit të fushatës në Pensilvani, shteti më i madh i pavendosur. Ata bënë përpjekje për të rritur entuziazmin dhe energjinë në bazat e tyre të votuesve, si dhe për amerikanët që ende nuk kanë vendosur se për cilin kandidatë do të votojnë.

“Është përgjegjësia ime qytetare. Është e rëndësishme që unë të votoj për çështjet e rëndësishme për mua dhe të votoj për demokracinë dhe vendin që kam mbështetur për 22 vjet të jetës sime”, tha 54 vjeçari Ron Kessler, një veteran i Forcave Ajrore nga Pensilvania i cili shtoi se kjo është hera e dytë që ai voton në zgjedhjet presidenciale të vendit.

Harris dhe Trump hynë në Ditën e Zgjedhjeve të përqendruar në shtatë shtetet e pavendosura, pesë prej tyre të fituara nga zoti Trump në 2016 dhe nga zoti Biden në 2020: Pensilvania, Miçigani, Wisconsin-i, Arizona dhe Xhorxhia. Zoti Trump fitoi dy herë në Karolinën e Veriut dhe humbi dy herë në Nevada. Ai fitoi në Arizona dhe Xhorxhia në vitin 2016, por i humbi ato në zgjedhjet e vitit 2020.

Gara e ngushtë ka rritur shanset që fituesi të mos dihet në natën e zgjedhjeve. Rezultati në Dixville Notch, një fshat në Nju Hempshër, cili sipas traditës, i hap qendrat e votimit menjëherë pas mesnate, duke u bërë i pari që voton dhe shpall rezultatet, mund të jetë një paralajmërim i asaj që mund të ndodhë në ditën e zgjedhjeve. Në Dixville Notch, ku ka vetëm 6 votues të regjistruar, vota u nda në mes, tre për Donald Trumpin dhe tre për Kamala Harrisin.

Në garën presidenciale të vitit 2020 u deshën katër ditë për të shpallur fituesin e zgjedhjeve presidenciale. Megjithatë, zoti Trump ka pretenduar pa fakte, se nëse ai humb, kjo do të ndodhte për shkak të manipulimit të votave. Fushata e zonjës Harris është përgatitur për mundësinë që ai të shpallë fitoren përpara se të dihet fituesi të martën mbrëma apo të mos pranojë rezultatin, nëse ajo i fiton zgjedhjet. Katër vjet më parë, zoti Trump nisi një përpjekje për të përmbysur rezultatin e zgjedhjeve, që përfundoi me një sulm më 6 janar 2021 ndaj Kapitolit.

Zoti Trump planifikon të votojë në Florida të martën dhe më pas do të presë daljen e rezultatet në Mar-a-Lago. Më vonë ai pritet të marrë pjesë në një tubim në një sallë konferencash aty pranë. Zonja Harris tashmë ka votuar me postë në Kaliforni. Ajo do ta ndjekë procesin e zgjedhjeve dhe publikimin e rezultateve të tyre në Universitetin Howard në Uashington, ku ajo ka mbaruar studimet.

Kandidatët Harris dhe Trump me vizione të ndryshme për vendin

Nëse fiton, zonja Harris do të hynte në histori, duke u bërë gruaja e parë presidente dhe gruaja e parë me ngjyrë në këtë post. Ajo gjithashtu do të bëhej nënpresidentja e parë që fiton Shtëpinë e Bardhë në 32 vjet.

Fitorja e saj do të mbyllte një fushatë presidenciale kaotike, ndryshe nga çdo tjetër në historinë amerikane. Zonja Harris u bë kandidate e demokratëve më pak se katër muaj më parë, pas tërheqjes së Presidentit Biden nga gara, pas një trysnie të madhe nga partia e tij e shkaktuar nga paraqitja e dobët në debatin presidencial me zotin Trump në fund të qershorit.

Nëse fiton, 78 vjeçari Trump do të bëhej presidenti më i moshuar në historinë e vendit. Një fitore e ish-Presidentit Trump do ta bënte atë presidentin e parë të shpallur fajtor për një krim. Një juri në Nju Jork e shpalli atë fajtor për pagesat për një aktore të filmave pornografikë në këmbim të heshtjes mbi një marrëdhënie intime, që ajo kishte patur me zotin Trump. Nëse i fiton zgjedhjet, ai do të mund të përdorë komptencat e Presidentit për t’i dhënë fund hetimeve të tjera federale ndaj tij. Zoti Trump do të bëhej gjithashtu presidenti i dytë në histori që fiton mandate jo të njëpasnjëshme në Shtëpinë e Bardhë, pas ish-Presidentit Grover Cleveland, i cili e realizoi këtë në fund të shekullit të 19-të.

Ish-Presidenti Trump i mbijetoi një atentati, ku plumbi e gërvishi lehtazi në vesh, në një tubim elektoral në Batllër të Pensilvanisë në korrik. Reagimi i shpejt i shërbimit sekret pengoi një atentat të dytë ndaj tij në shtator, kur një person i armatosur ishte fshehur në afërsi të pronës së tij në Flordia, ku ai po luante golf.

Zgjedhjet me pasoja të mëdha për Amerikën dhe botën

Pasojat e mundshme të një mandati të dytë të zotit Trump janë rritur nga komentet e tij në mbështetje të së djathtës ekstreme dhe shpërfillja e tij për normat e qëndrueshme demokratike.

Zoti Trump ka përdorur retorikë të ashpër kundër zonjës Harris dhe demokratëve të tjerë, duke i quajtur ata “djallëzorë” dhe ka sugjeruar veprime ushtarake kundër njerëzve që ai i quan “armiq të brendshëm”. Zonja Harris, duke vënë në dukje paralajmërimet e ish ndihmësve të zotit Trump, e ka quajtur atë “fashist” dhe fajësoi zotin Trump për rrezikim të jetës së grave përmes emërimit të tre anëtarëve konservatorë të Gjykatës së Lartë, të cilët ndihmuan në përmbysjen e ligjit Roe kundër Wade, që e kishte bërë abortin të drejtë kushtetuese. Në orët e fundit të fushatës, ajo u përpoq të përdorte një ton më pozitiv dhe kaloi të hënën gjithë ditën e fundit pa përmendur emrin e rivalit të saj republikan.

Zyrtarët federalë, shtetërorë dhe lokalë shprehën besimin në integritetin e sistemit zgjedhor të vendit një ditë para zgjedhjeve. Megjithatë, ata janë përgatitur të përballen me atë që ata thonë se është një nivel i pashembullt i fushatave të dezinformimit nga vendet rivale, veçanërisht nga Rusia dhe Irani, si dhe mundësinë e dhunës fizike apo sulmeve kibernetike.

Fushatat e dy kandidatëve kanë punësuar një numër të madh avokatësh në pritje të betejave ligjore në ditën e zgjedhjeve dhe pas saj. Agjencitë e zbatimit të ligjit në mbarë vendin janë në gatishmëri të lartë për t’u përballur me mundësinë e veprimeve të dhunshme.

Gara presidenciale po ndiqet me vëmendje në mbarë botën, sepse rezultati i zgjedhjeve do të jetë i rëndësishëm për të ardhmen e mbështetjes amerikane për Ukrainën, angazhimin e Shteteve të Bashkuara ndaj aleancave të saj globale dhe luftën kundër udhëheqësve autokratë të botës.

Nënpresidentja Harris është zotuar të vazhdojë mbështetjen për Kievin në luftën kundër Rusisë, e cila në vitin 2022 filloi një sulm në shkallë të gjerë ndaj Ukrainës. Ish-Presidenti Trump ka kritikuar ashpër Ukrainën, ka lavdëruar presidentin rus Vladimir Putin dhe ka sugjeruar se ai do ta inkurajonte Rusinë të sulmonte aleatët amerikanë të NATO-s, që nuk i përmbushin detyrimet financiare në fushën e mbrojtjes.

Përveç zgjedhjes së Presidentit, në këto zgjedhje po votohet edhe për Kongresin dhe nisma ligjore në shumë shtete për të drejtën e abortit.

Më shumë se 82 milionë njerëz votuan herët, duke arritur afër rekordit të vendosur gjatë pandemisë në 2020, kur zoti Trump inkurajoi republikanët të votonin në ditën e zgjedhjeve. Këtë radhë, ai u kërkoi votuesve të tij që të votonin herët dhe një pjesë e madhe e tyre e bënë këtë.

Rama del në dosjet belge të SKY ECC, prokurorja speciale belge në SPAK

Një prokurore belge ka mbërritur sot në SPAK.

Burime bëjnë me dije se prokurorja federale Ann Fransen do të zhvillojë një takim me kreun e SPAK, Altin Dumani.

Autoritetet belge dhe SPAK kanë disa skuadra të përbashkëta hetimore për çështje të krimit të organizuar. Po ashtu, drejtësia belge ka vendosur në dispozicion të SPAK të dhëna nga aplikacionet SkyECC dhe EncroChat.

Në dosjet e prokurorisë belge ka dalë edhe emri i Edi Ramës, i përmendur në bisedat e zbardhura të SKY dhe EncroChat.

Vizita e prokurores belge në Tiranë vjen një javë pasi Gjykata e Brukselit shpalli 119 dënime të martën për procesin ‘Encro’, një nga rastet më të mëdha të trafikut të narkotikëve në historinë e Belgjikës, me dënime që variojnë deri në 17 vjet burg dhe konfiskime masive.

Pas një procesi që zgjati 16 muaj, 115 individë dhe katër kompani u shpallën fajtorë për akuza që përfshijnë pjesëmarrjen në një organizatë kriminale, trafikimin e narkotikëve dhe armëve, si dhe përpjekjet për shantazh dhe rrëmbim.

Në mesin e të dënuarve, të kombësive të ndryshme ka edhe shtetas shqiptarë dhe kosovarë, përveç se kolumbianë, belgë, ukrainas apo nga Afrika e veriut. Njëri prej tyre, shqiptari Eridan Guerrero Munoz, i cili u dënua për drejtimin e laboratorëve të kokainës në Belgjikë, bë i famshëm në mediat belge me deklaratën e tij ‘Luajta dhe humba’.

Hetimi i quajtur ‘Encro’ u bazua në deshifrimin e komunikimeve të koduara në EncroChat dhe Sky ECC, që çoi në zbardhjen e aktiviteteve të një organizate të gjerë kriminale. Gjithsej, u dhanë rreth 700 vite burg, ndërsa konfiskimet e urdhëruara arrijnë në 65 milionë euro. Këto konfiskime përfshijnë pasuri të paluajtshme të investuara nga të ardhurat nga trafikimi i drogës. sn

Nga magjitë te lutjet e veçanta te hyjnia hindu- Si do ndiqen zgjedhjet amerikane nga Parisi në fshatin e stërgjyshërve të Harris

Nga Brazili në Irlandë, nga Gjermania në Karaibe, votimi presidencial i këtij viti, do të ndiqet me një interes të veçantë për rezultatin.

Në Parish St Ann, Xhamajka – dhe veçanërisht në Browns Town, ku lindi babai i Harris, Donald dhe kandidatja demokrate kaluan shumë pushime të lumtura fëmijërie – mbështetësit e saj planifikojnë festime, pije alkoolike dhe tubime të tjera shoqërore.

“Unë parashikoj një garë të ngushtë, por pres një fitore të Kamala Harris sepse ajo është një dinamit dhe po lutem që, në interes të demokracisë, të fitojë”, tha 74-vjeçari, Delroy Redway.

Redway, vëllai i të cilit do të organizojë një festë në qendrën e tij sportive, tha se Browns Town ishte në një “teh thikë” për Harris, të cilën njerëzit e konsiderojnë një “motër të vogël”.

“Gjyshi i saj është varrosur në kishën anglikane, pikërisht atje në Browns Town … kështu që ne do të festojmë fitoren e saj”, tha ai.

Kryetari i bashkisë së St Ann Parish, Michael Belnavis, po planifikon gjithashtu një festë. Një fitore e Harris, tha ai, do të ishte një sinjal se demokracia është e gjallë dhe mirë në SHBA. “Siç e dini, Shën Ana është veçanërisht afër saj”, tha Belnavis.

“Ne duam t’i shikojmë dhe t’i bëjmë ato një gjë festive duke pirë një pije dhe thjesht duke parë ekranin e madh në tavernën John Crow në Ocho Rios me disa miq të ngushtë. Sido që të shkojë, do të jetë historike dhe ne duam të jemi pjesë e kësaj”, tha ai.

Po ashtu me shumë interes zakonor do të ndjekin zgjedhjet banorët e Thulasendrapuram, fshati i stërgjyshërve të Harris në shtetin jugor indian të Tamil Nadu, ku gjyshi i saj lindi më shumë se një shekull më parë.

Përgatitjet kanë nisur prej kohësh për ditën e zgjedhjeve, me gratë e fshatit që krijojnë kolam, imazhe shumëngjyrëshe të bëra nga pastë orizi, jashtë të gjitha shtëpive, duke kërkuar bekime hyjnore për Harrisin në zgjedhje.

Një lutje e veçantë (puja) është planifikuar në tempullin lokal Dharmasastha. “Dharmasastha [hyjnia hindu] jonë do të garantojë fitoren e saj”, ishte parashikimi i sigurt i besuarit të tempullit S Venkataraman.

Në Berlin, gjithashtu janë bërë përgatitjet për skena miqësore me demokratëtnë klubin e xhazit Donau 115 në lagjen Neukölln të qytetit, i preferuari i komunitetit amerikan.

Një transmetim i drejtpërdrejtë i mbulimit të zgjedhjeve do të fillojë pak para mesnatës “dhe do të përfundojë kur të dimë se kush është fituesi dhe/ose kur të humbasim nga ankthi”, thonë organizatorët, të cilët premtojnë gjithashtu pije speciale “dinamike” bazuar në rezultatet e kolegjit zgjedhor.

Në të gjithë qytetin në Berlinin lindor, demokratët jashtë vendit do të mbajnë një natë zgjedhore në vendin e tyre tradicional në kinemanë shekullore Kino Babylon me komente nga skena, muzikë live dhe “komedi – pavarësisht se si do të shkojë nata”.

Në Paris, Harry’s Bar ka mbajtur votime mbi zgjedhjet në SHBA që nga viti 1924 dhe ka gabuar vetëm tre herë: në vitin 1976, kur pijedashësit mbështetën Gerald Fordin mbi Jimmy Carter; në vitin 2004, kur ata mbështetën John Kerry-n mbi George W Bush; dhe në vitin 2016 në favorizimin e Hillary Clinton ndaj Donald Trump.

Pronari i atëhershëm i lokalit që pretendon se ka shpikur Bloody Mary, donte të bashkonte komunitetin e emigrantëve në Paris dhe lejojini ata të shprehin një pikëpamje.

Çdo klient që mund të sigurojë prova të shtetësisë amerikane mund të marrë pjesë në votim, duke hedhur votën në një kuti druri shekullore në fund të lokalit. Shifrat e fundit nga bari ishin 265 për Trump – dhe 302 për Kamala Harris.

Në São Paulo të Brazilit, qyteti më i madh i Amerikës Latine, lokali irlandez i O’Malley do të zbukurohet për këtë rast me flamuj, balona, ​​yje dhe vija, dhe do të shërbejë një menu me peshk dhe patate të skuqura, tikka masala, burritos dhe qebap, plus nëntë opsione të ndryshme burgeri (përfshirë “përbindëshin e madh”: proshutë, vezë të skuqura, tre lloje djathë, guacamole, jalapeños, djegës etj).

Organizuar nga demokratët jashtë vendit, por e hapur për njerëzit “nga të dyja palët”, ngjarja fillon në orën 22:00 me orën lokale dhe zgjat deri në orën 2:30 të mëngjesit kur priten exit poll-et.

“Ne mbajtëm aktivitete në të njëjtin pub këtë vit për debatet presidenciale dhe nga nënpresidentët, dhe ato ishin jashtëzakonisht të suksesshme,” tha një zyrtar i Demokratëve jashtë vendit, Kelly Ann Kreutz.

Në Irlandë, hoteli i Donald Trump në Doonbeg në County Clare do të mbyllet si zakonisht të martën mbrëma, pa asnjë ngjarje të planifikuar për të festuar.

Kolegji Universitar i Dublinit po zhvillon dy festa për zgjedhjet. bw

Shqiptarër e dëbuar dhunshëm nga Serbia, prej trojeve të tyre autoktone, duhet të kërkojnë të drejtën e dekolonizimit- Nga Isuf B.Bajrami

Shqiptarër e dëbuar dhunshëm nga Serbia, prej trojeve të tyre autoktone, duhet të kërkojnë të drejtën e dekolonizimit dhe njohjen e të drejtës për rikthim sipas Rezolutës së OKB-së miratuar nga Asamblea e Përgjithshme Nr. 1514 (XV) më 14 dhjetor 1960

Protesta e qytetarëve shqiptarë në Medvegjë, është një ankesë për mohim të të drejtave në vendbanimet e tyre autoktone!
Përmes pasivizimit të adresave të vendbanimit për shqiptarët e Preshevës,Bujanocit,Medvegjaës e Sanxhakunut i detyruan banorët të dalin në protestë të dielën në Medvegjë!
Medvegja është një nga vendbanimi me numrin më të lartë të pasivizimit, shqiptarët kërkuan kthimin e adresave të tyre!
Shqiptarët nuk mund të pajisen me dokumente identifikimi,familjet shqiptare vuajnë nga diskriminimi, pasi numri i banorëve të pasivizuar është i lartë!
Para stacionit të policisë në Medvegjë,shqiptarët kërkuan reagimin e ndërkombëtarëve kundër diskriminimit ndaj qytetarëve nëpër shtëpitë, pronat e tyre autoktone! Banorëve të Medvegjës iu kërkua po ashtu të mos ndalojnë me kërkesat për riaktivizimin e adresave të tyre dhe pajisjen me dokumente identifikimi.
Sipas statistikave të fundit, në Komunën e Medvegjës janë regjistruar 6360 banorë dhe janë pasivizuar 4214 qytetarë!
Por qytetarët shqiptarë në këto raste, duhet të kenë parasysh “Deklaratën për dhënien e pavarësisë vendeve dhe popujve kolonialë”.
E miratuar nga OKB-ja si Rezoluta e Asamblesë së Përgjithshme 1514 (XV) 14 dhjetor 1960.
Sipas kësaj Rezolute duhet të kërkohet e drejta e dekolonizimit të trojeve shqiptare dhe rikthimi i tyre në vendet e tyre autoktone.
Kjo e drejtë themelore zakonisht në këtë rast, duhet të kërkohet nga ana e qytetarëve nëpër vijës institucionale dhe diplomatike deri në OKB.

Deklarata për dhënien e pavarësisë vendeve dhe popujve kolonialë

MIRATUAR 14 dhjetor 1960
NGA Rezoluta e Asamblesë së Përgjithshme 1514 (XV)
Asambleja e Përgjithshme,
Duke pasur parasysh vendosmërinë e shpallur nga popujt e botës në Kartën e Kombeve të Bashkuara për të riafirmuar besimin në të drejtat themelore të njeriut, në dinjitetin dhe vlerën e personit njerëzor, në të drejtat e barabarta të burrave dhe grave dhe të kombeve të mëdha e të vogla dhe për të promovuar përparimin shoqëror dhe standarde më të mira të jetës në liri më të madhe,
Të vetëdijshëm për nevojën për krijimin e kushteve të stabilitetit dhe mirëqenies dhe marrëdhënieve paqësore e miqësore të bazuara në respektimin e parimeve të të drejtave të barabarta dhe të vetëvendosjes së të gjithë popujve, si dhe të respektit universal dhe respektimit të të drejtave të njeriut dhe liritë themelore për të gjithë pa dallim race, seksi, gjuhe apo feje,
Duke njohur dëshirën e zjarrtë për liri në të gjithë popujt e varur dhe rolin vendimtar të këtyre popujve në arritjen e pavarësisë së tyre,
Të vetëdijshëm për konfliktet në rritje që vijnë nga mohimi ose pengesat në rrugën e lirisë së këtyre popujve, të cilat përbëjnë një kërcënim serioz për paqen botërore,
Duke marrë parasysh rolin e rëndësishëm të Kombeve të Bashkuara në asistimin e lëvizjes për pavarësi në Territoret e Mirëbesimit dhe Jo Vetëqeverisëse,
Duke pranuar se popujt e botës dëshirojnë me zjarr fundin e kolonializmit në të gjitha manifestimet e tij,
Të bindur se ekzistenca e vazhdueshme e kolonializmit pengon zhvillimin e bashkëpunimit ekonomik ndërkombëtar, pengon zhvillimin social, kulturor dhe ekonomik të popujve të varur dhe militon kundër idealit të Kombeve të Bashkuara për paqen universale,
Duke pohuar se popujt, për qëllimet e tyre, mund të disponojnë lirisht pasurinë dhe burimet e tyre natyrore pa paragjykuar çdo detyrim që rrjedh nga bashkëpunimi ekonomik ndërkombëtar, bazuar në parimin e përfitimit të ndërsjellë dhe të drejtën ndërkombëtare,
Duke besuar se procesi i çlirimit është i papërmbajtshëm dhe i pakthyeshëm dhe se, për të shmangur krizat serioze, duhet t’i jepet fund kolonializmit dhe të gjitha praktikave të segregacionit dhe diskriminimit që lidhen me të,
Duke përshëndetur daljen në vitet e fundit të një numri të madh territoresh të varura në liri dhe pavarësi, dhe duke njohur tendencat gjithnjë e më të fuqishme drejt lirisë në territore të tilla që nuk e kanë arritur ende pavarësinë,
Të bindur se të gjithë popujt kanë një të drejtë të patjetërsueshme për lirinë e plotë, ushtrimin e sovranitetit të tyre dhe integritetin e territorit të tyre kombëtar,
Solemnisht shpall domosdoshmërinë e përfundimit të shpejtë dhe të pakushtëzuar të kolonializmit në të gjitha format dhe manifestimet e tij;
Dhe për këtë qëllim
Deklaron se:
1. Nënshtrimi i popujve ndaj nënshtrimit, dominimit dhe shfrytëzimit të huaj përbën një mohim të të drejtave themelore të njeriut, është në kundërshtim me Kartën e Kombeve të Bashkuara dhe është një pengesë për promovimin e paqes dhe bashkëpunimit botëror.
2. Të gjithë popujt kanë të drejtën e vetëvendosjes; në bazë të kësaj të drejte ata përcaktojnë lirisht statusin e tyre politik dhe lirisht ndjekin zhvillimin e tyre ekonomik, social dhe kulturor.
3. Papërshtatshmëria e përgatitjes politike, ekonomike, sociale apo arsimore nuk duhet të shërbejë kurrë si pretekst për vonimin e pavarësisë.
4. Të gjitha veprimet e armatosura ose masat represive të të gjitha llojeve të drejtuara kundër popujve të varur do të pushojnë për t’u mundësuar atyre të ushtrojnë në mënyrë paqësore dhe lirisht të drejtën e tyre për pavarësi të plotë dhe do të respektohet integriteti i territorit të tyre kombëtar.
5. Do të ndërmerren hapa të menjëhershëm, në territoret e besimit dhe jo-vetëqeverisës ose në të gjitha territoret e tjera që nuk kanë arritur ende pavarësinë, për t’i transferuar të gjitha pushtetet popujve të atyre territoreve, pa asnjë kusht ose rezervë, në përputhje me lirinë e tyre. shprehin vullnetin dhe dëshirën, pa asnjë dallim race, besimi apo ngjyre, për t’u mundësuar atyre të gëzojnë pavarësi dhe liri të plotë.
6. Çdo përpjekje që synon prishjen e pjesshme ose totale të unitetit kombëtar dhe të integritetit territorial të një vendi është e papajtueshme me qëllimet dhe parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara.
7. Të gjitha shtetet do të respektojnë me besnikëri dhe në mënyrë rigoroze dispozitat e Kartës së Kombeve të Bashkuara, Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut dhe kësaj Deklarate mbi bazën e barazisë, mosndërhyrjes në punët e brendshme të të gjitha shteteve dhe respektimit të të drejtat sovrane të të gjithë popujve dhe integritetin e tyre territorial.

Declaration on the Granting of Independence to Colonial Countries and Peoples
ADOPTED
14 December 1960
BY General Assembly resolution 1514 (XV)
The General Assembly ,
Mindful of the determination proclaimed by the peoples of the world in the Charter of the United Nations to reaffirm faith in fundamental human rights, in the dignity and worth of the human person, in the equal rights of men and women and of nations large and small and to promote social progress and better standards of life in larger freedom,
Conscious of the need for the creation of conditions of stability and well-being and peaceful and friendly relations based on respect for the principles of equal rights and self-determination of all peoples, and of universal respect for, and observance of, human rights and fundamental freedoms for all without distinction as to race, sex, language or religion,
Recognizing the passionate yearning for freedom in all dependent peoples and the decisive role of such peoples in the attainment of their independence,
Aware of the increasing conflicts resulting from the denial of or impediments in the way of the freedom of such peoples, which constitute a serious threat to world peace,
Considering the important role of the United Nations in assisting the movement for independence in Trust and Non-Self-Governing Territories,
Recognizing that the peoples of the world ardently desire the end of colonialism in all its manifestations,
Convinced that the continued existence of colonialism prevents the development of international economic co-operation, impedes the social, cultural and economic development of dependent peoples and militates against the United Nations ideal of universal peace,
Affirming that peoples may, for their own ends, freely dispose of their natural wealth and resources without prejudice to any obligations arising out of international economic co-operation, based upon the principle of mutual benefit, and international law,
Believing that the process of liberation is irresistible and irreversible and that, in order to avoid serious crises, an end must be put to colonialism and all practices of segregation and discrimination associated therewith,
Welcoming the emergence in recent years of a large number of dependent territories into freedom and independence, and recognizing the increasingly powerful trends towards freedom in such territories which have not yet attained independence,
Convinced that all peoples have an inalienable right to complete freedom, the exercise of their sovereignty and the integrity of their national territory,
Solemnly proclaims the necessity of bringing to a speedy and unconditional end colonialism in all its forms and manifestations;
And to this end
Declares that:
1. The subjection of peoples to alien subjugation, domination and exploitation constitutes a denial of fundamental human rights, is contrary to the Charter of the United Nations and is an impediment to the promotion of world peace and co-operation.
2. All peoples have the right to self-determination; by virtue of that right they freely determine their political status and freely pursue their economic, social and cultural development.
3. Inadequacy of political, economic, social or educational preparedness should never serve as a pretext for delaying independence.
4. All armed action or repressive measures of all kinds directed against dependent peoples shall cease in order to enable them to exercise peacefully and freely their right to complete independence, and the integrity of their national territory shall be respected.
5. Immediate steps shall be taken, in Trust and Non-Self-Governing Territories or all other territories which have not yet attained independence, to transfer all powers to the peoples of those territories, without any conditions or reservations, in accordance with their freely expressed will and desire, without any distinction as to race, creed or colour, in order to enable them to enjoy complete independence and freedom.
6. Any attempt aimed at the partial or total disruption of the national unity and the territorial integrity of a country is incompatible with the purposes and principles of the Charter of the United Nations.
7. All States shall observe faithfully and strictly the provisions of the Charter of the United Nations, the Universal Declaration of Human Rights and the present Declaration on the basis of equality, non-interference in the internal affairs of all States, and respect for the sovereign rights of all peoples and their territorial integrity.

Vendi i Lekës, 03.11.2024

A do ta hanë veriorët e Diasporës ‘Paketën e maleve’ të Ramës? – Nga Alfred Lela

Në 23 kilometra dhe mbi 9 orë ecje në malet dhe fshatrat e Pukës, në segmentin Iballë-Berishë, kam ndeshur gjithsej 5 njerëz. Njëri ishte i marri i Papit, një fshat me tri shtëpi ende të banuara. Përtej njerëzve ndeshje lumenj malorë ashpërsisht të bukur, të ndotur nga mbeturinat e shtëpive, lokaleve dhe fshatrave gjeografikisht mbi to, hidrocentrale -apo projekte në veprim për to- dhe galeri minierash të braktisura, në fakt gropa të hapura në faqe malesh, një variant edhe më i nxituar shqiptar i goldrush-it kalifornian.

Këto ishin vepra të njeriut. Zoti e ka thënë fjalën prej kohësh. Një diell bujar mbi një ditë vjeshte me bukuri ngashnjyese bëhej dëshmi e kësaj.

Kapluar me këtë ndjesi të dyfishtë, dora e njeriut dhe e Zotit mbi viset tona, bashkë me një kushëri- bir të këtyre anëve-, më kujtohej kryeministri Rama dhe premtimet me ‘paketën e maleve’ për shqiptarët në New York.

Edi Ramës nuk mund t’i kërkohet llogari për zbrazjen e Veriut, në të njëjtën kohë që flasim për vullnetin dhe lëvizjen e lirë të individit, por për politikat e tij dhe të qeverisë, po.

Aq më shumë për premtimet përqeshëse si ky i ‘paketës së maleve’. Sidomos kur ky premtim ka synim veriorët, dhe kur bëhet pas 12 vitesh në pushtet. Rama nuk mund të premtojë me synim mandatin e katërt, sikur të ishte një politikan që kërkon të parin. ‘Paketa e maleve’ në vetvete duket si një kombinim lehtësues i bukurive të Veriut me kërkesën për turizëm malor të të huajve. Që këto të dyja të takohen, duhen bujtinat, hotelet, resortet, pistat e skive, lojrat dimërore etj.

Premtimi i Ramës është thuajse cinik, sepse që këto të ngrihen, më shumë se leja e qeverisë kërkohet bashkëpunimi saj. Jo te investimet hoteliere, por te infrastruktura, hapi kryesor i së cilës janë rrugët. Rekordin e Ramës në infrastrukturë rrugore e njihni të gjithë, edhe në qofshi patronazhistë. “Rruga e Arbrit” është premtuar 12 herë dhe përuruar katër, por as është përfunduar dhe as është hapur.

Segmenti Vau i Dejës-Koman, edhe pse lidh një prej zonave më të bukura në Shqipëri, dhe shtrihet në atë segment që mban me energji elektrike gjithë Shqipërinë-pra i ka paguar shpenzimet e veta 100 milion herë- ende banon në fillim të viteve ‘90. Në këtë segmet mund të gjeni dëshminë se si e la komunizmi Shqipërinë. Duhen mbi 2 orë të vështira për të përshkuar një segment që, në kushte normale, përmbyllet ne 45 minuta. Kjo rrugë do t’u mundësonte vendasve dhe të huajve një udhëhtim dinjitoz drejt Tropojës përmes liqenit të Komanit deri në Fierzë. Në mungesë të saj ata futen në Tropojë nga Gjakova, pasi kanë kaluar nëpër gjysmën e Kosovës.

Nëse ia kujton këtë Ramës, me siguri ta pret se ka bërë qendrën e Bajram-Currit, një prej atyre eksperimenteve esteto-enveriste ku të gjitha qytetet duken njëlloj. Në Shkodër, duke nisur nga ura e Milotit, shkohet nëpër telin e tendosur të një rruge me një korsi, pa asnjë bordurë mbrojtëse. Rruga për në Mat ëshë e ngjashme me të Komanit.

Kukësi është i vetmi në hartën e qytetërimit falë Rrugës së Kombit, vepër e Sali Berishës, infrastrukturën e të cilit Rama në opozitë e quante ‘rrugët e mbetura rrugëve’.

Ky është rekordi i Kryeministrit aktual në raport me veriun në 12 vite në pushtet. “Paketa e maleve” do të konsiderohej premtim serioz, dhe jo përqeshës, vetëm nëse qeveria e tij do të blejë një flotë helikopterësh për transportin e udhëtarëve në këto anë.

Por, ai e di mirë se pse e bën këtë premtim në të cilin qeveria as ndihmon, as nuk pengon dot. Sa për propagandë.

U takon veriorëve në Diasporë që ta kuptojnë këtë. Ata vetë janë dëshmitarë të shprazjes të veriut në dekadën e fundit. Të izoluar ekonomikisht dhe politikisht, Edi Rama dhe qeveria e tij i ka trajtuar si qytetarë të dorës së dytë. Kjo politikë nuk ka qenë rastësore, por e qëllimshme dhe ka patur si synim pjesëtimin e elektoratit të Partisë Demokratike dhe kapjen e bastioneve demokrate.

Në këtë kuptim gegët e Diasporës nuk mund ta lejojnë Ramën t’i grabisë 2 herë: një herë nga atdheu dhe herën e dytë nga mundësia e shpagimit personal. Çdo shqiptar që ka ikur sepse qeveria i ka zvogëluar atdheun, duke i lënë shkrepat e vendlindjes ose ikjen, si të vetmen alternative, duhet t’i thotë asaj qeverie që ta marrë ‘paketën e maleve’ dhe ta fusë aty ku ka vendin.

SHBA del nga NATO? Cilat janë skenarët ekstremë nëse Presidencialet i fiton Trump

Katër vjet më parë, shumë diplomatë dhe zyrtarë ushtarakë ndjeheshin të lehtësuar pas rezultateve. Vitet e Trumpit më në fund mbaruan, që ishte një ndjenjë lehtësimi e përhapur në selinë e NATO-s. Katër vjet me radhë kreu i vendit më të rëndësishëm të NATO-s ishte i paparashikueshëm me lëvizjet e tija arbitrare.

Donald Trump la pas vete një sërë përçarjesh – nga braktisja e aleatëve në Siri dhe Irak, kaosi në Afganistan që ndihmoi talebanët, deri tek poshtërimi i shpeshtë i evropianëve prej tij. Trump kurrë nuk i konsideronte evropianët aleatë, por, sipas fjalëve të Jean-Claude Juncker, i pa ata si “figura të errëta që nuk i uronin të mirën Amerikës, një nga politikanë të paktë që arriti të bashkëpunonte me Trumpin”.

Kritikat e hapura
Në hapjen e selisë së re të NATO-s në Bruksel në vitin 2017, Trump mbajti një fjalim para aleatëve ku tha: “Gjatë tetë viteve të fundit, Shtetet e Bashkuara kanë shpenzuar më shumë për mbrojtjen se të gjithë anëtarët e tjerë të NATO-s së bashku,”. Ai vuri në dukje se 23 nga 28 vendet anëtare të NATO-s nuk paguajnë mjaftueshëm për mbrojtjen.

Kjo goditi veçanërisht ish-kancelaren gjermane Angela Merkel, vendi i së cilës nuk paguante sa kërkohej. Presidenti amerikanTrump vazhdoi me kritika, duke thënë se këtë kërkesë ia paraqiti edhe Sekretarit të Përgjithshëm Jens Stoltenberg, ndërsa Merkel shprehte pakënaqësinë.

Trump lavdëroi Rutte
Mark Rutte, Sekretari i ri i Përgjithshëm i NATO-s, tha pas marrjes së detyrës se “falë Trumpit” NATO rriti shpenzimet e mbrojtjes, gjë që i befasoi të pranishmit. Ai po ashtu tha se qëndrimin kritik të Trump ndaj Kinës, e kanë pranuar tani shumë vende të tjera.

Është e mundur që kjo deklaratë t’i drejtohet drejtpërdrejt Trumpit, duke qenë se ai është në garë të ngushtë me Kamala Harris. Ndërsa NATO këtë herë dëshiron të përgatitet për një mandat të ri të mundshëm të Trumpit. Termi “rezistencë ndaj Trump” dhe marrëveshja e tij e mundshme me Putinin ushqen gjithashtu këtë frikë.

Përgatitja për një skenar ekstrem
Marco Overhaus, një ekspert amerikan në Fondacionin për Shkencë dhe Politikë (SWP), shpjegon se “ideja që NATO mund të bëhet ‘e mbrojtur nga Trumpi’ është një iluzion. NATO-ja vështirë se mund të përgatitet për një skenar ekstrem siç është dalja e SHBA-së nga NATO”. Ai vë në dukje se raporti i angazhimeve është 75% me SHBA-në dhe 25% me Evropën.

Shpresa tek Harris
Për NATO-n, një fitore e Kamala Harrisit do të ishte një mundësi për të reduktuar varësinë nga SHBA-ja, veçanërisht në aftësitë kryesore ushtarako-teknike, si mbrojtja ajrore, sistemet e paralajmërimit të hershëm dhe strukturat e komandës për operacione të mëdha ushtarake.

Sipas Overhaus, Evropa duhet të mendojë edhe për përgjigjen politike ndaj “politikës së karriges bosh” të Trumpit në NATO. Në një skenar të tillë, Evropa duhet të reflektojë mbi traditat e vendimmarrjes së përbashkët dhe të përgatitet për mundësinë që Amerika të përdorë ndikimin e saj kundër vullnetit të evropianëve ose, çfarë është gjithashtu realiste, të fillohet të manipulojë aleatët e NATO-s kundër njëri-tjetrit./DW

“Frika e NATO-s nga rikthimi i Donald Trump”- Analiza e DW: Përgatitja për një skenar ekstrem! Shpresat tek Kamala Harris

Përvojat e pakëndshme nga mandati i parë i Trump janë ende të pranishme në NATO. Frika nga një mandat tjetër brenda aleancës është e madhe. Çfarë mund të ndodhë?

 

Katër vjet më parë, shumë diplomatë dhe zyrtarë ushtarakë ndjeheshin të lehtësuar pas rezultateve. Vitet e Trumpitmë në fund mbaruan, që ishte një ndjenjë lehtësimi e përhapur në selinë e NATO-s. Katër vjet me radhë kreu i vendit më të rëndësishëm të NATO-s ishte i paparashikueshëm me lëvizjet e tija arbitrare.

Donald Trump la pas vete një sërë përçarjesh – nga braktisja e aleatëve në Siri dhe Irak, kaosi në Afganistan që ndihmoi talebanët, deri tek poshtërimi i shpeshtë i evropianëve prej tij. Trump kurrë nuk i konsideronte evropianët aleatë, por, sipas fjalëve të Jean-Claude Juncker, i pa ata si “figura të errëta që nuk i uronin të mirën Amerikës, një nga politikanë të paktë që arriti të bashkëpunonte me Trumpin”.

Kritikat e hapura
Në hapjen e selisë së re të NATO-s në Bruksel në vitin 2017, Trump mbajti një fjalim para aleatëve ku tha: “Gjatë tetë viteve të fundit, Shtetet e Bashkuara kanë shpenzuar më shumë për mbrojtjen se të gjithë anëtarët e tjerë të NATO-s së bashku,”. Ai vuri në dukje se 23 nga 28 vendet anëtare të NATO-s nuk paguajnë mjaftueshëm për mbrojtjen.

Kjo goditi veçanërisht ish-kancelaren gjermane Angela Merkel, vendi i së cilës nuk paguante sa kërkohej. Presidenti amerikanTrump vazhdoi me kritika, duke thënë se këtë kërkesë ia paraqiti edhe Sekretarit të Përgjithshëm Jens Stoltenberg, ndërsa Merkel shprehte pakënaqësinë.

Trump lavdëroi Rutte
Mark Rutte, Sekretari i ri i Përgjithshëm i NATO-s, tha pas marrjes së detyrës se “falë Trumpit” NATO rriti shpenzimet e mbrojtjes, gjë që i befasoi të pranishmit. Ai po ashtu tha se qëndrimin kritik të Trump ndaj Kinës, e kanë pranuar tani shumë vende të tjera.

Është e mundur që kjo deklaratë t’i drejtohet drejtpërdrejt Trumpit, duke qenë se ai është në garë të ngushtë me Kamala Harris. Ndërsa NATO këtë herë dëshiron të përgatitet për një mandat të ri të mundshëm të Trumpit. Termi “rezistencë ndaj Trump” dhe marrëveshja e tij e mundshme me Putinin ushqen gjithashtu këtë frikë.

Përgatitja për një skenar ekstrem
Marco Overhaus, një ekspert amerikan në Fondacionin për Shkencë dhe Politikë (SWP), shpjegon se “ideja që NATO mund të bëhet ‘e mbrojtur nga Trumpi’ është një iluzion. NATO-ja vështirë se mund të përgatitet për një skenar ekstrem siç është dalja e SHBA-së nga NATO”. Ai vë në dukje se raporti i angazhimeve është 75% me SHBA-në dhe 25% me Evropën.

Shpresa tek Harris
Për NATO-n, një fitore e Kamala Harrisit do të ishte një mundësi për të reduktuar varësinë nga SHBA-ja, veçanërisht në aftësitë kryesore ushtarako-teknike, si mbrojtja ajrore, sistemet e paralajmërimit të hershëm dhe strukturat e komandës për operacione të mëdha ushtarake.

Sipas Overhaus, Evropa duhet të mendojë edhe për përgjigjen politike ndaj “politikës së karriges bosh” të Trumpit në NATO. Në një skenar të tillë, Evropa duhet të reflektojë mbi traditat e vendimmarrjes së përbashkët dhe të përgatitet për mundësinë që Amerika të përdorë ndikimin e saj kundër vullnetit të evropianëve ose, çfarë është gjithashtu realiste, të fillohet të manipulojë aleatët e NATO-s kundër njëri-tjetrit. Panorama

Çfarë do të thotë hapja e kufirit energjetik mes Kosovës dhe Serbisë?

Sandra Cvetkoviq

Linjat ndërlidhëse energjetike në kufirin ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, të cilat menaxhohen nga Operatorët e Sistemit të Transmisionit të të dyja vendeve, janë fizikisht funksionale dhe aktive, por për arritjen e qëllimeve komerciale, është e rëndësishme që ato të përdoren.

Kështu thanë për Radion Evropa e Lirë nga Operatori i Sistemit, Transmisionit dhe Tregut i Kosovës (KOSTT), duke theksuar, po ashtu, se shpërndarja e kapaciteteve neto transmetuese në kufirin ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, do t’u ofronte palëve më shumë mundësi për tregtimin e energjisë elektrike.

Përndryshe, linja ndërlidhëse paraqet një lloj kufiri energjetik, përkatësisht lidh sistemet energjetike të dy ose më shumë vendeve, mundëson shkëmbimin e energjisë elektrike dhe rrit stabilitetin e sistemit, si dhe sigurinë e furnizimit me energji elektrike.

Zëvendëskryeministri i Kosovës dhe kryenegociatori në bisedimet me Serbinë, Besnik Bislimi, tha më 24 tetor se është bërë përparim në zbatimin e Marrëveshjes për Energjinë dhe se Beogradi është pajtuar për t’i lëshuar në funksion linjat ndërlidhëse deri në fund të nëntorit.

Radio Evropa e Lirë e kontaktoi kabinetin e Bislimit për më shumë detaje lidhur me këtë çështje, por nuk mori përgjigje.

Pala serbe nuk e përmendi atë dhe nuk iu përgjigj pyetjeve të REL-it rreth saj.

I dërguari i posaçëm i BE-së në bisedimet Kosovë-Serbi, Mirosllav Lajçak, tha më 29 tetor, disa ditë pas takimit me Bislimin dhe kryenegociatorin serb, Petar Petkoviq, se nuk ka pasur përparim sa i përket zbatimit të Marrëveshjes për rrugën drejt normalizimit të marrëdhënieve mes dy vendeve, por shtoi se është optimist kur bëhet fjalë për çështje të tjera.

“Ka pasur përparim në disa çështje të tjera të rëndësishme, të cilat do t’i monitorojmë në javët në vazhdim”, shkroi Lajçak në llogarinë e tij në Facebook.

Ai nuk specifikoi saktësisht se për çfarë përparimi bëhet fjalë, por tha se është takuar me drejtorin e Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë, me të cilin ka biseduar për bashkëpunimin energjetik në Ballkanin Perëndimor.

Në anën tjetër, KOSTT-i shpjegoi për REL-in se Kosova, aktualisht, ka tri linja ndërlidhëse plotësisht funksionale: në kufi me Malin e Zi, Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut.

Në raportin vjetor të Zyrës së Rregullatorit për Energji (ZRRE) të Kosovës thuhet se Elektrorrjeti i Serbisë ka bllokuar linjat ndërlidhëse për përdorim komercial edhe në vitin 2023 dhe se rezultat i këtij bllokimi ka qenë mungesa e kapacitetit transmetues ndërkufitar.

“Mungesa e kapaciteteve transmetuese ndërkufitare, si rezultat i bllokimit të linjave interkonektive për operim komercial nga ana e Serbisë, vazhdon të shkaktojë vështirësi serioze për tregtarët, siç është pengimi i tregtisë së energjisë në këtë kufi, duke reflektuar kështu me rritjen e çmimit të kapaciteteve ndërkufitare në kufijtë e tjerë dhe çmimin e importit të energjisë, për Kosovën dhe për Evropën Juglindore”, u tha, mes tjerash, në raportin e publikuar në mars.

KOSTT: Marrëveshja operative me Elektro-ekonominë e Serbisë (EMS) mundëson bashkëpunim më të madh

Ndër hapat e fundit drejt zbatimit të plotë të Marrëveshjes për Energjinë është pikërisht lëshimi në funksion i linjave ndërlidhëse.

“Hap i ardhshëm mund të jetë nënshkrimi i Marrëveshjes Operative ndërmjet KOSTT-it dhe EMS-së – me të gjitha anekset teknike – e cila mundëson bashkëpunim më të madh në mes të dy operatorëve të sistemit të transmisionit”, tha KOSTT-i për Radion Evropa e Lirë.

Deri në publikimin e këtij artikulli, EMS-ja nuk iu përgjigj pyetjes së REL-it se a planifikon të nënshkruajë një marrëveshje të tillë me KOSTT-in.

Në kuadër të dialogut për normalizimin e marrëdhënieve, Kosova dhe Serbia arritën marrëveshje për energjinë në vitin 2013 dhe 2015, ndërsa në qershor të vitit 2022, dy palët miratuan Udhërrëfyesin për zbatimin e këtyre marrëveshjeve.

Atëkohë, BE-ja, e cila ndërmjetëson dialogun, tha se marrëveshjet për energjinë të viteve 2013 dhe 2015 “janë zbatuar vetëm pjesërisht”.

Ndërkohë, pas nënshkrimit të Udhërrëfyesit, u funksionalizua plotësisht kompania Elektrosever, e cila i furnizon me rrymë komunat me shumicë serbe në veri të Kosovës dhe mbledh faturat që filloi t’ua dërgojë konsumatorëve qysh në fillim të këtij viti.

Deri atëherë, banorët e Mitrovicës së Veriut, Leposaviqit, Zveçanit dhe Zubin Potokut nuk e paguan rrymën për rreth 25 vjet.

Kompania Elektrosever është në pronësi të Elektro-ekonomisë së Serbisë, por në Kosovë është e regjistruar sipas ligjeve të Kosovës.

Në bazë të Udhërrëfyesit për zbatimin e marrëveshjeve energjetike, KOSTT-i ofroi qasje edhe në nënstacionin e Vallaçit, i cili e siguron shumicën e energjisë elektrike për qytetarët në veri të Kosovës. Ai, gjithashtu, e furnizon me energji elektrike hidrocentralin në liqenin e Ujmanit.

Vallaçi është një nga nënstacionet e para të ndërtuara në Kosovë në sistemin e transmisionit.

Ai është i lidhur me pesë linja të tensionit të lartë 110 KV: Trepça, Skenderaj, Ujmani, Ilirida (afër Mitrovicës) dhe Palaj (afër Prishtinës), si dhe me stacionin Novi Pazar 2 (linjë ndërlidhëse Kosovë-Serbi).

Roli i Vallaçit është të sigurojë furnizim të rregullt me energji elektrike për palët e kyçura në këtë nënstacion brenda Sistemit të Transmisionit të Kosovës.

Ky nënstacion është i rëndësishëm edhe për shkëmbimin fizik të energjisë elektrike ndërmjet Kosovës dhe Serbisë përmes linjës ndërlidhëse Valaç-Novi Pazar.

Në Strategjinë e Energjisë të Qeverisë së Kosovës për periudhën 2022-2031 thuhet se disa nga synimet strategjike të vendit janë forcimi i bashkëpunimit rajonal dhe funksionimi i tregut kosovar.

Aty, po ashtu, thuhet se Kosova është e përkushtuar në zbatimin e të gjitha obligimeve nga Marrëveshja e Komunitetit të Energjisë, për të krijuar një treg të lirë, të integruar dhe konkurrues të energjisë elektrike.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Valona Tela

Pse Spak nuk aktivizon hetime për shpenzimet e Sulltan Zgjebos me taborrin e tij?!- Nga Ndriçim Kulla

Historia vazhdon që të p֝ërsëritet me karshillëk, si ndaj opinionit publik ashtu edhe ndaj shkeljes së ligjit.

Edhe pse fushata zgjedhore zyrtarisht nuk ka filluar, ai ka afërsisht një vit që i bie kryq e tërthor botës për të kërkuar votat e emigrantëve së bashku me një ushtri zyrtarësh dhe patronazhistësh.

Dje p.sh ishte në Greqinë Veriore, Selanikë, si fillim, për t’u shprehur “mallin e përvëluar” atyre që i ka zbuar me të gjitha aspektet e luftës së klasave dhe në fund për t’u hedhur grepin e lypësit për votën në zgjedhje e 2025.

Për të ska llogari ska turp, ska etikë, ska kohë, ska trasparencë dhe llogaridhënie si çdo vendimarrës publik që duhet të bëjë arsyetim për çdo qindarkë që harxhon nga fondet publike.

Dhe  kjo para së gjithash është ai filli abuziv i një historie të zgjatur që përbën një krim zgjedhor në sytë e tërë opoinionit publik.

Pse SPAK-u heziton të aktivizoj  hetime të qarta për shpërdorimet dhe udhëtimet lluksoze të kryeministrit në të katërta anët e botës?!

Janë shprehur me dhjetëra herë shqetësime prej taksapaguesit shqiptarë për fondet e shumta që konsumohen nga takimet a paligjshme që bën Sulltan Zgjebua së bashku me taborrin e tij patronazhist në vënde të ndryshme larg dhe afër nesh me “emigrantët tanë”. Ku i gjen paratë? – pyet i çuditur dhe njeriu më indiferent në këtë vënd.

Në bazë të ligjit të trasparencës Prokuroria e Posaçme duhej ta kryente këtë detyrë, por as që i shkon në mënd ta bëjë. Pse nuk bën kur e ka detyrim ligjor?!

Se nuk pyet për ligjin?! Se nuk denjon të ushtroj drejtësinë?

Pse nuk e merr në pyetje dhe ta hetojë kryeministrin , se  ku i gjeti  të hollat ky zuzar i cili arrin deri atje sa shkon në një ndeshje lluksoze basketbolli me një biletë që shkon minimalisht  8000 dollarë? Vetëm për këtë fakt duhej të fillonte një histori hetimi e lere më për abuzimet  e pafundme me të cilat na bën karshillëk të hapur.

Çfarë bën kukulla Spak?!

Po për takimet elektorale në Anchen të

Gjermanise, në Milano, në Athine, dhe së fundmi në Neë York?

Pyetjet dhe çuditë  i ka kthyer në një zhvlerësim  më vete nga mospërtfilla e llogaridhënies .

Ai duhet hetuar, sepse  fushata ekektorale që ka filluar nuk është në afatin e ligjshëm dhe kjo duhet hetuar dhe ndëshkuar.

Ai duhet të bëjë trasparancën e shpenzimeve që e ka për detyrim ligjor.

Spak në raport me detyrimin ligjor, ka bërë shumë gjëra që s’duhej t’i kishte  bërë dhe nuk ka bërë atë që duhej të kishte bërë.

Lind pyetja:

Mos ka ardhur koha  për të paditur dhe vet Spak?!

Po ku ?

Në cilin istucion?

Sistemit të drejtësisë reforma sorosiane, jo vetëm që ia ka prerë duart, por ia ka shkulur dhe rrënjë që kishte.

Deri sa Spak përndjek politikisht personalitete politike, madje pa një mandat arresti nga parlamenti siç ndodhi me kreun e opozitë shqiptare, tregon qartë se Spak është i plotfuqishmi i të plotëfuqishmëve të regjimit. Pra është vetë regjimi.

Arrestimi së fundmi  i ish-kryeministrit dhe ish-presidentit  Ilir Meta me skemën  e një rrëmbimi të dhunshëm në rrugë, sikur të ishte duke bërë krim në flagërance, nuk ka nevojë për t’u  interpretuar më tej, se çfarë po bën me instiktet e tij hakmarrëse “ Dr Fisheri i Gjenevës”.

Kjo është e përforcuar me arrestimin e Fredi Belerit, me hetimin e montuar dhe gjyqin politik të tij, me gjurmët e rikthimit të gjykimeve të mëparshme të sistemit të drejtësisë, a thua se ne duhet të krijojnë një model  gjykimi në botë dhe duhet që t’u bejmë llustra edhe gjykimeve të mëparshme.

Ka zhvarrosur 21 janarin e shkaktuar nga vetë ai, dhe pikërisht ai sot e ka nën thunder tërë Spakun. Spak sot është bërë banda e terrorit të pushtetit.

Eshtë ngritur në nivelin e hetuesisë dhe prokurorisë së regjimit të Enver Hoxhës dhe bën rolin e një pushkë me të cilën godet kundërshtarët e Edi Ramës.

E ka dorën të lirë me pashë që të arrestojë edhe zyrtarë të tjerë, cironga të  pushtetit për nga rëndësia, që nga ministra, zv kryeninistra, kryetar bashkishë  dhe zyrtarë të tjerë, duke i kthyer edhe në viktima të vetvetes së tyre, për të bërë disa vite burg për regjimin e rilindjes.

Unë besoj se drejtësia sorosiane është një padrejtësi e madhe dhe nuk do të jetë e largët dita që ajo së bashku me regjimin të thyej qafën.

“E keqja do ta bej punën e saj, por kokën do hajë”- thotë një fjalë e moçme popullore. Mendoj se kjo filozofi, e cila buron nga eksperincat e pafundme njerëzore, shpreh më së miri fillimin dhe përfundimin e padrejtësive që iu bëhen shqiptareve nga regjimi që sundon sot së bashku me veglën e tij Spak

Nuk mund të presësh kurrë nga këto instucione të shkatërruara prej klientelizmit, ideologjisë dhe vartësisë që kanë nga pushteti, të bëjnë detyrën publike, të respektojnë ligjet dhe parimet, t’i shërbejnë qytetarëve ose të rinovohen. Është utopi e thellë të shpresosh siç p.sh ndonjë akademik sot, që të rinovohet Akademia e Skënder Gjinushit. Po ajo në thelb është akademia e Edi Ramës. A mund të rinovohet Edi Rama?

Po Edi Rama është diktator i gjallë dhe diktatorët nuk ndryshojnë vetëm kur i rrëzojnë me forcë.

Ajo në të gjithë treguesit e saj është një këmbë pushteti dhe më qartësisht një detashment i destinuar për t’i sjellë votues dhe për të bërë gjithmonë propagandën e regjimit të sotëm.

A mund të kesh sot një përfytërim të arsyeshëm, se mund të reformohet në ndonjë segment nga kjo akademi?! Do ishte një çudi e rangut të lartë  deri në pabesueshëmëri.

Vetëm ndryshimet politike sjellin premisa trasformimi .

Aq më shumë Spaku.

Monumeti që ai po i skalit deri në thellësi pandëshkushmërisë, është nga arsyet më kryesore, që e bëjnë të detyrueshme vazhdimin e revoltave për krijimin e një qeveri kujdestare, e cila duhet ta shpjerë vëndin në zgjedhje parlamentare në kushte qetësie dhe paqeje.

Harris apo Trump President? Ja çfarë thotë historiani që parashikoi saktë 9 nga 10 rezultatet e zgjedhjeve të fundit në SHBA

Historiani dhe profesori Allan Lichtman ka parashikuar saktë rezultatin e nëntë nga 10 zgjedhjet e fundit presidenciale. Dhe këtë vit, ai parashikon se zëvendës-presidentja Kamala Harris do të fitojë, shkruan CNN.

Sistemi i tij, i cili quhet “Çelësat e Shtëpisë së Bardhë”, kalon përmes “13 parametrave” në një listë për të llogaritur parashikimin përfundimtar, duke mos marrë parasysh sondazhet e përdorura në prag të zgjedhjeve.

“Pse jam i sigurt se Harris do të fitojë? Sepse është vetëm afër sondazheve, dhe sistemi im i injoron sondazhet”, tha Lichtman për Rosemary Church të CNN të hënën.

Ai tha se këto sondazhe shpesh janë thjesht “fotografi” me marzhe të mëdha gabimi dhe se “njerëzit nuk u përgjigjen anketuesve, gënjejnë, ndryshojnë mendje dhe duhet të hamendësojnë se cilët janë votuesit e mundshëm”.

Lichtman ishte një nga të paktët që parashikoi saktë se Donald Trump do të fitonte zgjedhjet e 2016 – gjë që “nuk më bëri shumë popullor” në atë kohë, kujtoi ai.

Sistemi i tij prej 13 pikësh, secili u përgjigj me një “po” ose “jo”, merr në konsideratë një sërë faktorësh dhe rrethanash – të tilla si nëse ka pasur trazira sociale gjatë mandatit të mëparshëm presidencial, nëse ekonomia është në recesion, dhe nëse presidenti aktual është përballur me skandale të mëdha gjatë mandatit të tyre.

Edhe pse është i sigurt në parashikimin e tij, Lichtman tha se ishte nervoz – pjesërisht për shkak të sasisë së paparë të ngacmimeve dhe “urrejtjes” që ai dhe familja e tij kanë marrë, dhe pjesërisht sepse “demokracia është me të vërtetë në fletëvotim këtu”.

“Demokracia është e çmuar. Por si të gjitha gjërat e çmuara, ajo mund të shkatërrohet”, tha ai. “Ne nuk kemi pasur kurrë një kandidat më parë që ka penguar transferimin paqësor të pushtetit, ka nxitur një grusht shteti të dhunshëm, ka orkestruar elektorë të rremë dhe tani ka refuzuar të pranojë rezultatet e një zgjedhjeje të ndershme.”

“Nuk më intereson aq shumë nëse kam të drejtë apo gabim, më intereson e ardhmja e vendit tonë, i cili është në rrezik të madh.” bw

Rritja e turizmit në Shqipëri: Çka tregojnë të dhënat?

Doruntina Baftiu

Plazhet, malet, qytetet, trashëgimia kulturore, çmimet…

Dhjetëra miliona turistë të huaj kanë vizituar Shqipërinë në vitet e fundit për arsye të ndryshme.

Vetëm gjatë tetë muajve të parë të këtij viti, Shqipërinë e vizituan mbi 8.5 milionë të huaj.

Trendi i rritjes së vizitorëve të huaj kishte nisur në vitet para pandemisë COVID-19, që goditi Shqipërinë dhe vendet përreth në pranverën e vitit 2020.

Atë vit, numri i turistëve ra ndjeshëm, shkaku i kufizimeve të rrepta në udhëtime, në tentim për ta limituar përhapjen e COVID-19.

Por, që atëherë, turizmi në Shqipëri është ngjallur sërish.

Sipas një raporti të publikuar nga Organizata Botërore për Turizëm e Kombeve të Bashkuara (UNWTO), në fund të muajit të kaluar, Shqipëria është vendi i dytë në botë që ka pasur rritjen më të madhe të turizmit.

Në krahasim me periudhën janar-korrik të vitit 2019 – para pandemisë COVID-19 – Shqipëria ka pritur 93 për qind më shumë turistë gjatë së njëjtës periudhë të vitit 2024.

Vetëm Katari gëzon rritje më të madhe se ajo.

Kjo rritje e turizmit ka bërë që Shqipëria të arkëtojë edhe më shumë fitime. I njëjti raport i UNWTO-së e rendit Shqipërinë si vendin me rritjen më të madhe në botë të arkëtimeve nga turizmi.

Në krahasim me vitin 2019, Shqipërinë këtë vit e kanë vizituar dukshëm më shumë banorë nga Evropa Jugore – plot 3.1 milionë turistë më shumë.

Ndërsa, rajonet e vetme prej ku ka pasur rënie të numrit të turistëve, janë Azia Lindore dhe Paqësori, si dhe Afrika.

Numri më i madh i këtyre vizitave bëhet gjatë muajve të verës. Vetëm gjatë muajve qershor, korrik dhe gusht të këtij viti, Shqipërinë e vizituan mbi 5 milionë të huaj.

Edhe në vitet paraprake, muajt e verës kishin tërhequr më së shumti të huaj në Shqipëri.

Gjatë këtyre muajve rritet edhe numri i udhëtarëve transitë, që kalojnë në Shqipëri vetëm për të shkuar në një destinacion tjetër final.

Por numri i këtyre udhëtarëve është i ulët në krahasim me ata që udhëtojnë për arsye personale, për pushime dhe për vizita te të afërmit e tyre.

Gjatë tetëmujorit të parë të këtij viti, si në çdo periudhë tjetër, Shqipëria priti më së shumti vizitorë nga Kosova fqinje, ndjekur nga Italia dhe Maqedonia e Veriut.

Edhe pse ende në numër dukshëm më të vogël sesa turistët nga vendet fqinje, në vitin e fundit është rritur edhe numri i vizitorëve nga India, Kina, Franca dhe Holanda, krahasuar me vitin paraprak.

Demokratët: “Jemi gati nëse Trumpi deklaron në mënyrë të rreme se fitoi”

Zyrtarët e fushatës së Harris kanë frikë se manjati mund të pretendojë një fitore të hershme që nuk e arriti kurrë, siç bëri 4 vjet më parë

VOAL- Demokratët po përgatisin një përgjigje, përfshirë edhe në rrjetet sociale, me thirrje për qetësi dhe durim në numërimin e votave që do të përdoren nëse Donald Trump përpiqet të pretendojë fitoren elektorale para kohe, siç bëri 4 vjet më parë. Zyrtarët e fushatës dhe partisë së Kamala Harris i thanë Reuters.

Kandidati republikan u tha gazetarëve këtë javë se ai shpreson të shpallë fitoren në ditën e zgjedhjeve, megjithëse ekspertët e zgjedhjeve kanë paralajmëruar se mund të duhen disa ditë përpara se të dihet rezultati përfundimtar, veçanërisht nëse ka thirrje për një rinumërim të votuesve në disa pika kyçe zonave.

Trump, sipas sondazheve, është i angazhuar në një garë kokë më kokë me rivalen demokrate Kamala Harris. Zakonisht janë mediat kryesore, të cilat analizojnë numrin e votave të siguruara nga zyrtarët zgjedhorë, ato që deklarojnë se kush fiton zgjedhjet presidenciale në SHBA. Megjithëse kandidatët ndonjëherë deklarojnë fitoren përpara se të bëhen këto deklarata, është e pazakontë që ata ta bëjnë këtë përpara se rezultati të jetë të paktën evident.

“Ne jemi gati nëse ai e bën këtë dhe nëse e dimë se ai po manipulon shtypin dhe po përpiqet të manipulojë konsensusin e popullit amerikan… ne jemi gati të përgjigjemi”, tha Kamala Harris në një intervistë me ABC të mërkurën. Harris nuk dha detaje rreth këtyre përgatitjeve, por gjashtë zyrtarë të Partisë Demokratike dhe të fushatës së Harris thanë se lufta kundër çdo pretendimi për fitore të hershme nga Trump do të bëhet në sy të publikut. Në rast se ata planifikojnë të vërshojnë mediat sociale dhe TV me thirrje që të gjitha votat të numërohen përpara se të shpallet fitorja.

“Sapo Trump deklaron në mënyrë të rreme fitoren, ne jemi gati të dalim në TV dhe të japim të vërtetën dhe të prekim një rrjet të gjerë njerëzish që mund të përdorin ndikimin e tyre për të luftuar”, tha një zyrtar i lartë i Komitetit Kombëtar Demokratik. Një tjetër zyrtar i fushatës së Harris tha në një telefonatë konferencë me gazetarët të Premten se ata “presin” që Trump të pretendojë në mënyrë të rreme fitoren të martën në mbrëmje, përpara se të numërohen plotësisht të gjitha votat. “Ai e ka bërë më parë dhe dështoi. Nëse e bën përsëri, do të dështojë”, tha zyrtari.

Në vitin 2020, Trump e shpalli veten fitues në orët e para të mëngjesit pas ditës së zgjedhjeve. Në vend të kësaj ai humbi ndaj kundërshtarit të tij, demokratin Joe Biden. Ai nuk e ka pranuar asnjëherë rezultatin dhe vazhdon të pretendojë në mënyrë të rreme se i është vjedhur me mashtrim. Steve Bannon, një aleat kryesor i Trump, tha se manjati duhet të shpallë shpejt fitoren. “Ai duhet të ngrihet dhe të thotë, “Hej, unë fitova”, i tha Bannon një gazetari të New York Times të martën, menjëherë pasi u lirua nga burgu federal, ku kishte vuajtur 4 muaj burg për refuzimin e dëshmimit përpara komisionit e hetimit, i cili po hetonte përgjegjësinë e Trump për sulmin në Kapitol më 6 janar 2021.

Një donator i Trumpit, Bill Bean, i cili ndonjëherë ka qenë kritik ndaj ish-presidentit, i tha Reuters se shpresonte që Harris ose Trump të fitonin me diferencë të madhe, në mënyrë që rezultatet të pranoheshin sa më gjerësisht të jetë e mundur.

Në vitin 2020, shpallja e fitores nga Trump u ndesh me dënim nga demokratët dhe shumë republikanë të profilit të lartë. Tregjet kishin reaguar me ngritje supesh, me indekset kryesore të aksioneve që u rritën në mënyrë modeste në ditët pas zgjedhjeve. Por këtë herë mund të jetë ndryshe. Ish-presidenti ka konsoliduar kontrollin pothuajse total të Partisë Republikane në vitet e fundit, që do të thotë se shumë konservatorë me ndikim mund të jenë më të gatshëm të mbështesin pretendimet e tij, thanë disa strategë politikë. “Ne kemi parë shumë prova se ai ka kontrollin total të partisë … dhe nuk kemi parë asnjë provë që zyrtarët e partisë ose zyrtarët e zgjedhur të partisë do të tërhiqen,” tha Chip Felkel, një strateg republikan për një kohë të gjatë dhe kritik ndaj Trump. Trump dhe aleatët e tij republikanë kanë shpenzuar gjithashtu muaj duke hedhur bazat për të kundërshtuar një humbje, duke argumentuar se joqytetarët mund të kërkojnë të votojnë Demokratët dhe duke përgatitur një ushtri avokatësh për të shkuar në gjykatë për të kundërshtuar rezultatet. Në tubimet e tij, Trump shpesh thotë se duhet të sigurohen se fitorja e tyre është “shumë e madhe për t’u manipuluar”. Reuters/RSI

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend