“The Christian Science Monitor” ka botuar, të premten e 1 korrikut 1932, në ballinë, rrëfimin e reporterit amerikan Reuben Henry Markham rreth pagës së majme të Mbretit Zog dhe justifikimit të saj nëpëmjet arritjeve të bëra asokohe në Shqipëri falë udhëheqjes së tij, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Shqiptarët paguajnë më shumë për Mbretin se sa për Parlamentin, dhe kjo u pëlqen

Nën udhëheqjen e Zogut, ky vend i lashtë malor ka përparuar më tej dhe në më shumë fusha (linja) se në 2000 vitet e fundit. 

Nga R. H. MARKHAM

Korrespondent i Stafit të The Christian Science Monitor

Tiranë, Shqipëri — Zogu, Mbreti i Shqiptarëve, merr më shumë se 3000 dollarë në javë dhe Kryeministri i tij, zyrtari më i paguar në mbretërinë shqiptare, vetëm 80 dollarë. Një anëtar i Parlamentit merr 35 dollarë dhe një gjyqtar i Gjykatës së Lartë po aq.

I gjithë Parlamenti i kushton vendit shumë më pak se mbreti; këshilli ministror vetëm rreth një e teta e kësaj shume.

Mbreti me familjen dhe oborrin e tij konsumojnë një të tridhjetën e të gjithë buxhetit të shtetit. Ai merr një fitim financiar jashtëzakonisht të mirë për drejtimin e punëve të 1,000,000 njerëzve.

Por ai ia vlen ! Domethënë, shërbimet që ai po bën vlejnë pothuajse çdo çmim. Ky i ri ka bërë më shumë për Shqipërinë se çdo sundimtar tjetër në historinë e kombit, i cili është një nga më të vjetrit në Evropë. Gjatë këtyre pak viteve të sundimit të tij, shqiptarët kanë bërë më shumë përparim se në çdo kohë tjetër që kur janë njohur nga shkrimtarët e analistët e popujve. Për herë të parë Shqipëria është diçka më shumë se një shprehje gjeografike.

Në asnjë periudhë tjetër shqiptarët nuk kanë qenë kaq të bashkuar sa tani. Edhe pse të ndarë në tre grupe fetare, të cilat janë në konflikt të ashpër me njëri-tjetrin në shumë vende të tjera, shqiptarët janë plotësisht të lirë nga armiqësia fetare. Megjithëse flasin dy dialekte shumë të ndryshme, ata kanë arritur të kuptojnë njëri-tjetrin pa shumë probleme. Ndonëse të ndarë nga njëri-tjetri nga male të larta, lugina të thella dhe lumenj të pabesë, ata janë bashkuar.

Asnjëherë më parë, as në kohën e dominimit romak rrugët në Shqipëri nuk ishin aq të mira sa tani. Dy ose tre linja kryesore mund të kenë qenë pak më të mira atëherë, por sistemi aktual i komunikimit tejkalon shumë çdo gjë që ka ekzistuar deri më tani.

Shqiptarët kanë një sistem shkollor, një gjuhë letrare, tekste shkollore dhe një frymë kulturore dhe të gjitha këto kanë origjinën e kohëve të fundit. Dy-tre dekada më parë shkollat shqipe ishin të ndaluara.

Për herë të parë në një mijëvjeçar, toka është mjaft e sigurt nga jashtë dhe jashtëzakonisht e sigurt brenda. Ka pak vende në Evropën Lindore në të cilat mund të udhëtohet me më pak rrezik. Dhe përkundër kontrollit shumë të rreptë policor, ka më pak ndërhyrje policore se më parë.

Një sistem mjaft i mirë juridik zbaton një kod ligjor modern : ekziston një shtyp i përditshëm — i paimagjinueshëm vetëm pak vite më parë.

Të gjithë të rinjtë janë të stërvitur në kazerma dhe shumë në shoqëri atletike. Kazermat sigurisht që kanë defekte serioze, por ato i japin rinisë fshatare analfabete një trajnim të dobishëm.

Teatrot, koncertet, ekspozitat e artit dhe argëtimet si për burrat ashtu edhe për gratë jepen në disa qytete — gjëra të padëgjuara pak kohë më parë.

Kryeqyteti po shndërrohet në një qytet modern dhe kapërcen në komoditet çdo vendbanim që ekziston në Shqipëri prej dy mijëvjeçarësh.

Udhëtimi është i shpejtë dhe i lirë, pavarësisht mungesës së plotë të hekurudhave.

Fati i gruas shqiptare, ndonëse ende shumë i vështirë, është më i mirë se çdo herë tjetër.

Ka më pak korrupsion, ryshfet dhe parregullsi administrative se më parë. Sigurisht, ka shumë për të dëshiruar, por shumë është arritur.

Sporti po përparon me hapa të mëdhenj.

Pakicat (minoritetet) trajtohen relativisht mirë.

Shumë pak vende në botë kanë një shërbim ajror më të mirë.

E gjithë kjo nuk është tërësisht falë mbretit Zog – në asnjë mënyrë. Shpirti i zgjuar i një kombi që lufton për të ecur përpara ka dhënë një kontribut të madh. Zogu është instrumenti i këtij shpirti.

I gjithë ky përparim mbështetet në rregull, siguri dhe një shkallë të caktuar drejtësie. Shkollat, rrugët, gjykatat dhe ndërtesat janë të pamundura pa rregull. Zogu e imponoi këtë rregull. Nuk ka ekzistuar asnjëherë më parë.

Shqipëria është ende prapa. Ka ende një rrugë të gjatë për të bërë. Ka përmirësime të mëdha për të bërë. Por ajo ka shkuar shumë më tej në një dekadë se në çdo shekull të mëparshëm dhe vazhdon të përparojë me shpejtësi.