1940 Stalini urdhëroi vrajsen në pyjet rreth Katyn-ës të më shumë se 4 000 oficerë polakë. Dekada me radhë sovjetikët u përpoqën t’ua hidhnin fajin për këtë masakër gjermanëve.

më 13 prill polakët përkujtojnë viktimat e masakrës së Katyn-ës. Për herë të parë në vitin 1990 Mihail Gorbaçov pranoi fajin e Rusisë. Por nga pala ruse krimi deri më sot ende nuk është hetuar mjaftueshëm, gjë që rëndon shumë marrëdhënien me Poloninë. Këtë vit megjithatë për herë të parë politikanë rusë dhe polakë do të marrin pjesë së bashku në ceremoninë përkujtimore.

I pari që pranoi fajin e sovjetikëve – Ish presidenti sovjetik Mihail Gorbaçov.

Për dekada të tëra Moska kishte bërë përgjegjës për këtë krim nacionalsocialistët. Vetëm në vitin 1990 Mihail Gorbaçov pranoi fajin e sovjetikëve. Masakra e Katyn-ës duhej të sqarohej plotësisht, por para gjashtë vjetësh  prokuroria ushtarake e Moskës ndërpreu të gjitha hetimet me argumentimin se afati i dënimit për veprat penale kishte skaduar dhe se një pjesë e dokumenteve historike ishin sekrete shtetërore.

Varret masive të Katyn-it. 13. April 1943.

Ngjarja në Katyn u mbështoll sërish nga petku i heshtjes, thotë historiani Andrzej Przevonzink: “Prej shumë vitesh nuk ka më dialog të vërtetë mes Rusisë dhe Polonisë për këtë çështje.  Mbyllja e hetimeve dhe vlerësimi i prokurorëve, sipas të cilëve bëhet fjalë për krime normale dhe jo gjenocid, janë një sjellje paranoike. Unë shpresoj që ky rrotullim në vend të marrë fund së shpejti.”

Katyn është vetëm një nga shumë skenat e ekzekutimeve masive sovjetike. Gjithsej Stalini kishte urdhëruar të vriteshin më shumë se 20.000 polakë në fshatrat e ndryshme të Rusisë, Bjellorusisë, Polonisë dhe Ukrainës. Sipas Andrzej Przevoznik, sovjetikët atëherë do të kishin shfarosur elitën politike, të ardhmen e vendit.

Skenë nga filmi “Masakra e Katyn-it” i regjisorit Andrzei Wajda.

“Ne nuk themi që ky ka qenë një krim rus, jo, ky ishte një krim komunist. Polonia atëherë pas 123 vjetësh nën pushtim, ishte duke u ringjallur përsëri me përpjekje të mëdha. Dhe pastaj, pas vetëm 20 vjetësh pavarësi, elita intelektuale e vendit u shkatërrua me një goditje. Kjo humbje e madhe ishte një tragjedi, pasojat e së cilës ne i përjetojmë edhe sot”.

Është e dhimbshme, veçanërisht për të afërmit e viktimave që masakra në pyjet ruse nuk njihet si gjenocid dhe që deri sot ende nuk është publikuar një listë me emrat e polakëve të vrarë në Bjellorusi.

Kështu ndien edhe Vitomila Jezierske, vajza e një prej oficerëve polakë të ekzekutuar para 70 vjetësh: “Kjo për mua është gjithmonë një datë e trishtuar. Çdo ditë pa babanë dhe kërkimi i vazhdueshëm për të vërtetën, është peshë e rëndë. Edhe sot unë vazhdoj të përpiqem të marr çdo informacion të mundshëm që mund të gjej  për babain tim.”