Jean Orizet lindi në Marsejë, më 1937. Disa nga përmbledhjet e tij janë : « Kaosi në vetvete », 1975 ; « Nivele mbijetese », 1978 ; « Udhëtari i papranishëm », 1982 ; « Lëkura e botës », 1994 ; « Hiri dhe ylli », 2005 ; « Vështrimi dhe enigma », 2008.

Alain Bosquet
Poezia e Jean Orizet-së paraqet me mjeshtëri dhe elegancë gjithçka që e minon jetën njerëzore : absurdin, dëshpërimin, terrorin atomik. Gjithashtu, ajo është arti për t’u pajtuar me hiçin. Ajo është një tabelë temperature ku regjistrohen të gjitha gjendjet e planetit. Një art që të shkakton drithma me anë të fisnikërisë së tij.

BACH, VIVALDI, BRASSENS, MOZART…

Bahu, Vivaldi, Brasans, Mozarti
Kanë zbritur në metro
Mbledhin para në orët e pikut

Muzika e tyre ua zbut zemrat njerëzve
Deri në çastin kur akrobatët xhelozë
Fillojnë të luajnë me thika
Për të mbrojtur territorin e tyre

POTHUAJ E NESËRME

Qielli mund të ishte krejtësisht i kaltër
Po të mos ishte pushtuar nga një turmë krijesash
Që nga karkaleci i detit, akrepi
Mushkonja dhe merimanga

Madje njeriu sheh në një kënd
Pranë Venerës apo Saturnit
Një kalë druri lëkundës
Që ende nuk e di deri në ç’pikë
Ka ecur përpara pushtimi i hapësirës

GURI

Unë po vështroja një gur;
Guri zuri të qeshte :
Një e qeshur cinike dhe e vrazhdë.
Sa e çuditshme është
Të shohësh një gur që qesh
Për herë të parë.
Befas nuk e ndiej veten mirë
Dhe e urrej këtë gur
Që më parë më falte paqe.
Sot, ai më mbush me ankth.
Përpara, unë vështoja pa më shikuar ndokush
Tashti…Kjo gjë ka marrë fund.
Guri është zmadhuar tej mase
Ai është bërë bota.
Duhet të përpiqesh të kuptosh.

NJË KITARË E VDEKUR

Nga muri i zhveshur
Varet
Një kitarë e vdekur.
Një kitarë e zbrazët
Pret
Gishtat magjikë
Që do të bëjnë të gufojë prej saj
Një muzikë e furishme
Që do të na shpojë daullen e veshit.
Një kitarë fillikate dëgjon
Jehonat dridhëse
Të stuhisë
Mjaullimat e shurdhra
Të erës.
Dhe kitara
Për orë të tëra
Qan.

ZHBËRJE OQEANI

Sa kohë i duhet shkëmbit
Për t’u bërë guralec ?
Sa kohë i duhet guralecit
Për t’u bërë rërë ?
Sa kohë do t’i duhet koralit
Për t’u bërë skelet ose pluhur ?
Sa kohë do t’u duhet drurëve që pluskojnë
Përs të qenë veç një kujtim i drunjtë ?
Oqeani i njeh përgjigjet për këto pyetje,
Por sa kohë do të duhet
Për të mësuar gjuhën e oqeanit?

KY SHEKULL I RRASKAPITUR…

Ky shekull i rraskapitur që po mbaron
Ende ishte fëmijë kur lindi im atë.
Rilke e kishte mbaruar elegjinë e tij të parë
I mbështetur me bërryle në tryezën e gurtë
Në shkëmbin e thiktë të Duino-s,
Një kështjellë ku jam ndalur një ditë.
Ai pyeste veten se kush do ta dëgjonte
Po të thërriste midis kohortave të engjëjve?
Këta engjëj atij i dukeshin të tmerrshëm
Dhe mendonte se ndoshta ata
Duhej të kërkonin ndihmë nga njerëzit.
Pastaj plasi Lufta e Madhe
Engjëjt u zalisën në baltën e transheve.
Në kohën që Rilke ishte në Vjenë
Dhe shkruante elegjinë e katërt
Një cifël predhe e goditi në ballë Apolinerin.
Ernest Junger-i luftonte në transhé
Péguy-ja ishte katandisur në një hije
Po kështu edhe Alain Fournier-ja.
Në betejën e Dardaneleve
Gjyshi im hëngri një plumb në mëlçi.
Gjithë jetën do t’i mbetej në trup.

UNIVERSI PO ZGJEROHET…

Universi po zgjerohet. Një shekull po merr fund
Dhe im atë iku i shndërruar në tym.
Disa grushta hi që mbetën prej tij
I shpërndava në një korije lisash
Atë ditë frynte mistrali
Dhe ma kthente pluhurin e tij në fytyrë.
Nëna ime qante duke pare shokun e jetës
Se si përpiqej të kapej pas pranisë sonë zemërlënduar.
Qe vullneti i tim eti të rrinte pak me ne
Në vreshtën që e donte aq shumë.
Unë e mbylla boskën e zbrazët
E futa në këllëfin e saj prej pëlhure
Pastaj ia dhashë nënës sime që ndoshta do ta ruajë
Për të vënë lule në të.
Im atë do të përzihet me ujin që do të ushqejë
Anemona apo tulipanë
Dhe nëna ime do të kujdeset për to me dashuri.

NJË KOMODINË PREJ DRURI TË VERDHË

Një komodinë prej druri të verdhë
Qëndron e vetme përpara dritares.
Në sfond ka disa libra nëpër rafte:
Ja gjithçka që ka mbetur
Në dhomën e Fernando Pessoa-s,
Në katin e parë të banesës numër 16
Në rrugën Coelho da Rocha në Lisbonë
Ku ai jetoi nga viti 1920 deri më 1935,
Viti kur vdiq.
Fasada e shtëpisë është e bardhë.
Ti ke kaluar këtu vitet e fundit të jetës sate,
Fernando Pessoa, por ti ke ndërruar shtëpi kaq shpesh,
Ti ke ndërruar kaq shpesh dhomë dhe emër
Saqë erërat e Atlantikut të kanë shpërndarë
Me qëllim që secila të të rikrijojë ashtu siç di.
Në këtë Lisbonë ku kam ardhur sot
Paqetësia jote nuk më shqitet asnjë çast.
Disa metra përtej shtëpisë sate
Ca pemë Judeje kanë çelur lule.
A i vështroje kur dilje nga shtëpia ?
Në Shëtitoren e Lirisë
Unë pi verë Dao-je nën një palmë.
Qyteti yt buis nga tërë pranvera e tij
Dhe pena jote, Fernando Pessoa,
Kërcet ende mbi letrën e zverdhur të kujtesës sime.
Siluetat e personave që qenë ti
Sillen si shakullinë rreth teje.

KUR TI VDIQE, HENRI MICHAUX

Kur ti vdiqe, Anri Misho,
Pakkush e mori vesh.
Ti rroje kaq i mënjanuar, sa njerëzit pandehnin
Se ti kishe vdekur prej vitesh.
Tashmë ti ishe një sajim i vetvetes.
Më 19 tetor 1984, në ag
Ti nuk pranove të thithje oksigjenin
Që do t’u kishte shtuar disa çaste
Tetëdhjetë e pesë viteve të jetës sate.
Në rini, ti e pate zbuluar botën
Hipur në anije me vela që merrin rrugën
Drejt Afrikës dhe Amerikës.
Ti shkove të kërkoje në kontinente të tjera
Lëndën e librave të tu.
Ja përse të ndiej kaq të afërt.
Në Paris, ti pate mik Supervielle-in e dashur
Fabulist i botës imagjinare
Dhe kështu u ravijëzua rruga jote drejt poezisë.
Me anë të vëzhgimeve të tua brenda qenies
Me anë të vizatimeve të tua
Të krijuara nga një sizmograf i palodhur
Ti i përket asaj race të shkrimtarëve
Që luhaten midis humnerës dhe honit oqeanik.
Pasi pe botën e jashtme, ti hyre në veten tënde
Me ankth e me ëndje, për të nxjerrë së andejmi
Libra me tituj që përbëjnë poemën e jetës sate.
Pak poetë qenë aq të pranishëm sa ti
Në misterin e mungesës së tyre.
Çdo frazë jotja vinte në lëvizje makinën e të qenurit
Me anë të një shkrimtarie në trajtë pasqyre.

DISA NJERËZ…

Disa njerëz ecin drejt pafundësisë
Në qofshin miq ndoshta gjatë rrugës
Do të zemërohen me njëri-tjetrin.
Në qofshin armiq, pa dyshim do të pajtohen
Para se të mbërrijnë në fund.
Në qofshin moskokëçarës ndaj njëri-tjetrit,
Pafundësia nuk do të shfaqet para tyre nesër.

KUR NJERËZIT…

Kur njerëzit
Do të bëhen pemë,
Avionët do të bëhen zogj
Dhe dëshirat, monumente,
Toka,
Duke mos mundur më të shpërthejë,
Do t’i bëjë ballë
Goditjes së planeteve të tjera.

KUR RËRA…

Kur rëra është kaq e bardhë
Ajo nuk mund të mendojë më.

Kur deti është kaq i kaltër
Ai bëhet memec,

Dhe qielli sipër tyre
Ngurron anën e kujt të mbajë.

Përktheu : Anton PAPLEKA