VOAL – Poetja e madhe Wisława Szymborska u lind më 2 korrik 1923 në Krakov, Poloni. Fëmijëria dhe adoleshenca e saj kanë qenë fatale që nga shpërthimi i Luftës së Dytë Botërore. Wisława e re është e detyruar, në fakt, për të vazhduar studimet fshehtas, dhe kështu arrin të diplomohet në vitin 1941. Në vitin 1943, duke qenë nëpunëse hekurudhore, arrin të shmangë dëbimin në Gjermani si punëtore e detyruar. Në të njëjtën periudhë filloi edhe karrierën e saj artistike: iu dedikua ilustrimit të një libri shkollor në gjuhën angleze.
U regjistrua në universitet në vitin 1945 në fakultetin e letërsisë dhe më pas u zhvendos në sociologji, por kurrë nuk do të përfundojë studimet. Pas tre vjetësh i duhet ta braktisë përfundimisht për shkak të problemeve serioze ekonomike. Megjithatë, ka fat të mjaftueshëm të takohet me eseistin dhe poetin Czeslaw Milosz, Çmim Nobel për Letërsi në vitin 1980, i cili e përfshin në jetën kulturore të kryeqytetit polak.
Ajo është e punësuar si ilustruese dhe sekretare në një revistë dyjavore, dhe në vitin 1948 martohet. Martesa është jetëshkurtër, dhe Wisława divorcohet pas gjashtë vjetësh dhe pastaj rimartohet me shkrimtarin dhe poetin Kornel Filipowicz.
Poema e saj e parë, “Duke kërkuar një fjalë”, u botua në një gazetë në vitin 1945. Fillimisht të gjitha shkrimet e saj vuajnë të njëjtin fat, pasi para se të botoheshin në format letre, duhet të kalonin shqyrtimin e censurës. Përmbledhja e saj e parë e vërtetë poetike, “Për këtë jetojmë”, do të publikohet shumë më vonë në vitin 1952, favorizuar nga poemat që lavdërojnë regjimin socialist. Një përmbledhje e mëparshme, në të vërtetë, nuk iu botua, pasi u konsiderua se i mungonte së tepërmi përmbajtja socialiste. Megjithatë Wisława, si shumë intelektualë të tjerë në atë kohë, përqafon ideologjinë socialiste në mënyrë zyrtare, nëpërmjet pjesëmarrjes aktive në jetën politike të vendit të saj. Ajo gjithashtu u bashkua me Partinë e Punëtorëve Polakë, duke mbetur anëtare deri në vitin 1960.
Më vonë largohet nga këto pozita të saj ideologjike, të cilat ajo i quan “Një mëkat i rinisë” dhe i bën publik reflektimet e saj në përmbledhjen e poezive, “Pyetjet e paraqitura për veten time”, 1954. Megjithatë largimi i saj përfundimtar nga partia daton në vitin 1960, edhe para se të ketë kontakt me disidentët, ajo mohon atë që ka shkruar në dy përmbledhje e saj të para poetike.
Ndërthur veprimtarinë poetike, të bekuar me arritjen e mirë në vitin 1957 me përmbledhjen “Thirrje për Yetin”, me punën e redaktores në revistën “Literary Life”, në të cilën botoi një seri esesh “Leximet fakultative”, më vonë të përmbledhura në një vëllim. Në të njëjtën periudhë gjithashtu bashkëpunon me revistën “Kultura”, të drejtuar nga emigrantët polakë në Paris.
Poezitë e saj, shpesh shumë të shkurtra, përbëhen nga vargje të lira, të shkruara në mënyrë të thjeshtë dhe me zgjedhje të kujdesshme të fjalëve. Wisława Szymborska përdor armën e ironisë dhe të paradoksit për të adresuar problemet etike dhe njerëzore me ndikim të gjerë të cilat kanë motiv ankesën për jetën që bën njeriu në këtë botë. Të gjitha poemat e saj lidhen me aktualitetin e kohës së saj historike. Në fakt, shkruan tema që kanë në qendër hartimin e biografisë ose që portretizojnë fëmijërinë e personazheve si Adolf Hitleri.
Në vitet tetëdhjetë angazhohet në favor të sindikatës Solidariteti Lech Walesa. Në vitin 1996 u nderua me çmimin Nobel për letërsi. Motivimi që shoqëron çmimin thotë: “Për një poezi që, me saktësi ironike, lejon që konteksti historik dhe biologjik të dalë në dritë në fragmente të realitetit njerëzor”.
Poetja mirëpret çmimin me habi dhe emocion, ajo pyet veten se si një sukses i tillë është i mundur.
Ajo kontribuon në përhapjen e poezisë franceze në Poloni falë përkthimit të disa poetëve barok dhe harton një antologji të poezisë hebraike. Përmbledhja e saj e fundit, botuar në vitin 2005, është jashtëzakonisht e suksesshme me dyzet mijë kopje të shitura në një javë.
Wisława Szymborska vdes më 1 shkurt 2012 në Krakov pas një sëmundjeje të gjatë. Në poezitë e saj ajo është përballur me temën e vdekjes disa herë duke thënë: “Nuk ka jetë që për një moment nuk ka qenë e pavdekshme”.
Komentet